Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

Transkrypt

Recenzent merytoryczny: prof. dr hab. Janusz Rulka — rzeczoznawca MEN ds. podręczników historii, nauczyciel akademicki w Wyższej Szkole
Pedagogicznej w Bydgoszczy i w Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Recenzent dydaktyczny:
mgr Wojciech Jagiełłowicz — nauczyciel historii w Szkole
Podstawowej nr 8 w Gdańsku.
Konsultanci:
Helena Kajetanowicz, Renata Korewo,
Wojciech Witkowski
Program nauczania historii „Podróże w czasie” dla III etapu edukacyjnego został
dopuszczony do użytku szkolnego i wpisany do wykazu programów nauczania.
Nr dopuszczenia: DKW–4014–132/99.
ISBN 83–87788–11–2
© Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 1999
Gdańsk 2001
Wszystkie książki Wydawnictwa są dostępne w sprzedaży wysyłkowej.
Zamówienia prosimy nadsyłać pod adresem:
Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe
Gdańsk, ul. Trzy Lipy 3
80–876 Gdańsk 52, skrytka pocztowa 59
tel./fax (58) 302 59 16 lub 0 801 64 39 17
http://www.gwo.com.pl
e-mail: [email protected]
SPIS TREŚCI
Uwagi wstępne
......................................................................................................................................................................................
Cele edukacyjne
...................................................................................................................................................................................
1
3
Materiał nauczania
Klasa I
...................................................................................................................................................................................................
7
..................................................................................................................................................................................................
13
................................................................................................................................................................................................
18
Klasa II
Klasa III
Procedury osiągania celów
.......................................................................................................................................................
...........................................................................................
25
................................................................................................................................................
28
..............................................................................................................................................................................
29
Program nauczania historii a ścieżki edukacyjne
Standardy osiągnięć uczniów
Kryteria oceny
23
Propozycja rozkładu materiału
...........................................................................................................................................
30
UWAGI WSTĘPNE
Niniejszy program stanowi kontynuację naszego programu nauczania historii i społeczeństwa w szkole podstawowej.
Program dla gimnazjum opiera się na następujących założeniach:
♦ W nauczaniu historii należy położyć nacisk na przedstawienie procesów historycznych, nie zaś poszczególnych wydarzeń; prezentacja tych ostatnich służy
głównie zrozumieniu przez uczniów zależności przyczynowo-skutkowych w dziejach.
♦ Uczniowie są w stanie zainteresować się tymi zagadnieniami historycznymi, którymi zajmują się profesjonalni historycy — pod warunkiem, że zostaną one
przedstawione w sposób adekwatny do możliwości percepcyjnych uczniów.
♦ Uczniowie muszą mieć możliwość poznawania dziejów zarówno w porządku
chronologicznym — kolejno według najważniejszych wydarzeń omawianej epoki
— jak i wzdłuż zagadnień przekrojowych (np. położenie kobiet w różnych krajach
i epokach).
♦ Praca z tekstem źródłowym i materiałami ikonograficznymi stanowi nieodzowny
element nauki historii na tym etapie kształcenia.
♦ Uczniowie powinni poznawać historię w sposób aktywny, mając świadomość
celowości i przydatności nauki przedmiotu.
Uwzględniając powyższe, przyjęliśmy, że:
Treści nauczania w klasach I – III gimnazjum obejmują historię Polski na tle najważniejszych wydarzeń i procesów dziejowych Europy i świata — tak jak przewiduje to
podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjów. Zarazem konsekwentnie
prezentowane są zagadnienia przekrojowe, istotne — naszym zdaniem — dla ukazania możliwie pełnego obrazu przeszłości lub szczególnie interesujące dla uczniów
(takie jak rola klimatu i warunków naturalnych, formy ustrojowe, życie codzienne,
sytuacja kobiet, wychowanie dzieci, szkoła, postęp techniczny, kultura).
2
UWAGI WSTĘPNE
Choć znajomość faktografii jest na tym etapie nauki potrzebna, nie ona jest najważniejsza. Chodzi przecież o wychowanie aktywnego, świadomego swych praw i obowiązków człowieka, który będzie umiał odnaleźć się w stawiającym coraz wyższe
wymagania świecie. Dlatego uczniowie powinni raczej — samodzielnie lub pod kierunkiem nauczyciela — wyciągać wnioski z poznanych faktów historycznych, niż
uczyć się ich na pamięć. Osiągnięciu tego celu służą zarówno przedstawione wyżej
zagadnienia przekrojowe, jak i powtórzenie wiadomości, proponowane przez nas po
każdej większej jednostce tematycznej. Utrwalając omówione treści, należy starać się
zwracać uwagę na związki przeszłości z teraźniejszością.
Program został napisany z myślą o dwóch godzinach nauczania przedmiotu w tygodniu. Jest jednak elastyczny — zawiera tematy dodatkowe do ewentualnego wykorzystania; pozwala również na dużą swobodę w doborze treści przez nauczyciela.
CELE EDUKACYJNE
Cele ogólne
Celem nauczania przedmiotu historia w klasach I – III gimnazjum jest:
♦ pogłębianie zainteresowania uczniów przeszłością,
♦ przedstawienie dziejów Polski w połączeniu z dziejami Europy i świata; kształtowanie umiejętności dostrzegania związków między historią ojczystą a powszechną,
♦ rozwijanie myślenia historycznego i krytycyzmu,
♦ wprowadzanie pojęć i utrwalanie wartości niezbędnych do zrozumienia życia
politycznego, gospodarczego i społecznego,
♦ rozwijanie umiejętności dostrzegania złożoności związków przyczynowo-skutkowych w dziejach,
♦ pogłębianie postawy szacunku i przywiązania do własnego państwa i rodzimej
kultury, a zarazem szacunku i tolerancji dla innych państw i kultur,
♦ dalsze wprowadzanie uczniów w świat wartości ogólnoludzkich, sprzyjających
wychowaniu prawego człowieka i aktywnego, świadomego swych praw i obowiązków obywatela.
Cele szczegółowe
Cele szczegółowe zostaną przedstawione osobno dla klasy I, II i III.
4
CELE EDUKACYJNE
Klasa I
Głównymi celami nauczania historii w klasie I są:
♦ chronologiczne przedstawienie następujących zagadnień:
a)
b)
c)
d)
e)
czas w historii,
warunki życia człowieka w paleolicie i neolicie,
dorobek starożytnych cywilizacji,
Europa i świat śródziemnomorski w wiekach średnich,
Polska Piastów;
♦ kształtowanie umiejętności operowania podstawowymi kategoriami historycznymi: czasem, przestrzenią, ciągłością i zmiennością,
♦ kształtowanie umiejętności pracy z materiałami źródłowymi: poprawnego ich
rozumienia i interpretacji.
Cele szczegółowe to:
♦ utrwalenie umiejętności prawidłowego posługiwania się terminami chronologicznymi,
♦ ukazywanie wpływu zjawisk klimatycznych i warunków geograficzno-przyrodniczych na życie człowieka,
♦ przedstawienie różnych systemów ustrojowych starożytności i średniowiecza,
♦ ukazywanie śródziemnomorskich korzeni kultury polskiej i europejskiej,
♦ przedstawianie możliwości różnorodnej interpretacji źródeł historycznych, uczenie samodzielnej oceny ich wiarygodności i przydatności,
♦ kształtowanie umiejętności samodzielnej oceny faktów i wydarzeń historycznych,
a także uzasadniania tej oceny dokonanymi wyborami wartości,
♦ uczenie poprawnego i precyzyjnego wyrażania myśli w piśmie,
♦ kształtowanie umiejętności dyskusji, jasnego wyrażania własnego zdania i uważnego słuchania innych,
♦ rozwijanie umiejętności pracy z mapą.
CELE EDUKACYJNE
5
Klasa II
Głównymi celami nauczania przedmiotu w klasie II są:
a) Polska u schyłku średniowiecza,
b) Europa i Polska w XVI i XVII wieku,
c) przełom oświeceniowy w Europie i w Polsce,
d) upadek Rzeczypospolitej i wojny napoleońskie,
e) przemiany społeczne i cywilizacyjne XIX wieku,
f) ziemie polskie pod zaborami;
♦ przedstawianie pojęć, wartości i zasad umożliwiających zrozumienie postępowania jednostek oraz decyzji podejmowanych przez społeczności lokalne i państwa,
♦ ukazywanie wpływu wydarzeń w Europie i na świecie na dzieje Polski.
♦ ukazywanie współzależności między wydarzeniami politycznymi, gospodarczymi,
religijnymi i kulturalnymi,
♦ przedstawienie wartości rzetelnej pracy jako źródła pomyślności państw i narodów,
♦ kształtowanie tolerancji dla odmiennych postaw i poglądów, ukazanie wpływu
tolerancji bądź jej braku na dzieje społeczeństw Polski i Europy,
♦ ukazywanie szkodliwości anarchii dla losów państwa,
♦ kształtowanie postawy przywiązania i szacunku dla własnego państwa, narodu,
kultury,
♦ rozwijanie umiejętności pracy z materiałami źródłowymi, przede wszystkim samodzielnej ich interpretacji,
♦ uczenie umiejętności analizy i syntezy wiedzy historycznej,
♦ zachęcanie do syntetyzowania wiadomości pochodzących z różnych dyscyplin
naukowych, przydatnych w poznawaniu historii,
♦ doskonalenie umiejętności wypowiedzi pisemnej i ustnej.
6
CELE EDUKACYJNE
Klasa III
Głównymi celami nauczania przedmiotu w klasie III są:
a)
b)
c)
d)
e)
I wojna światowa i świat międzywojenny,
odrodzone państwo polskie,
II wojna światowa,
świat powojenny,
Polska po 1945 roku,
♦ pomoc w zrozumieniu wpływu wydarzeń XX wieku na obecną sytuację w Polsce,
Europie i świecie,
♦ rozwijanie poczucia odpowiedzialności za siebie, rodzinę, szkołę, region, ojczyznę
i świat.
♦ wyjaśnienie wpływu totalitaryzmu i nacjonalizmu na dzieje XX wieku,
♦ ukazanie genezy współczesnych konfliktów, a także zjawisk ekonomicznych, społecznych i kulturowych w Polsce, Europie i na świecie,
♦ ukazywanie miejsca człowieka w czasie historycznym, jego relacji z przyrodą,
społecznością lokalną, kręgiem kulturowym, innymi narodami i religiami,
♦ doskonalenie umiejętności docierania do różnych źródeł informacji historycznej
oraz wykorzystywania mediów jako źródeł informacji,
♦ rozwijanie umiejętności samodzielnego wyciągania wniosków z faktów historycznych, odpowiedniego doboru argumentów i precyzyjnego ich przedstawiania
w mowie i w piśmie,
♦ doskonalenie umiejętności poszukiwania, porządkowania, wykorzystywania i przechowywania różnych rodzajów informacji,
♦ uczenie rzetelności badawczej,
♦ zachęcanie do zrozumienia przydatności wiedzy historycznej we własnym życiu.
MATERIAŁ NAUCZANIA
KLASA I
Temat
Życie dawniej a dziś
Treści
Uwagi
Czas w historii. Metody
Wprowadzenie do nauki
pomiaru czasu. Perio-
przedmiotu. Pojęcie prawdy
dyzacja dziejów.
historycznej.
Typologia i wiarygodność
źródeł historycznych.
Odkrycia archeologiczne
(na dowolnym przykładzie).
O pierwszych
Pradzieje ludzkości. Czło-
Należy zwrócić uwagę
ludziach
wiek rozumny. Klimat
na związek warunków
w okresie paleolitu. Wa-
klimatycznych z warun-
runki życia ludzi starszej
kami życia ludzi w paleoli-
epoki kamiennej.
cie, a potem z rewolucją
Rewolucja neolityczna.
neolityczną.
O Żyznym
Mezopotamia. Sumerowie.
Organizacja pracy jako
Półksiężycu
Najstarsze miasta. Pierw-
warunek powstania cywili-
sze pismo. Miasta-państwa.
zacji. Pierwsze pismo.
Monarchia despotyczna.
Kodeks Hammurabiego.
Pojęcie: cywilizacja.
W państwie faraona
Warunki naturalne Egiptu.
Należy przedstawić uczniom
Gospodarka rolna.
precyzyjny obraz warun-
Państwo egipskie i jego
ków przyrodniczych Egiptu:
system społeczny. Życie
wąskiej granicy między te-
codzienne. Pismo hierogli-
renami uprawnymi a pu-
ficzne. Osiągnięcia egip-
stynią oraz Nilu, regular-
skiej nauki.
nie zalewającego pola.
8
MATERIAŁ NAUCZANIA
Religia Egiptu. Mumie.
Pojęcie: politeizm.
Budowa piramid. System
etyczny Księgi umarłych.
Ziemia Obiecana
Religia żydowska. Biblia.
Pojęcie: monoteizm.
Powstanie Izraela. Budowa
Można omówić Fenicję
świątyni. Niewola babi-
i powstanie pierwszego
lońska.
pisma alfabetycznego.
Po zrealizowaniu tego tematu należy poświęcić
jedną lekcję na powtórzenie wiadomości o cywilizacjach starożytnego
Wschodu.
Starożytna Grecja
Warunki naturalne Grecji.
Pojęcie: Hellada. Trzeba
Powstanie polis. Pożywie-
podkreślić greckie poczu-
nie starożytnych Greków.
cie wspólnoty.
Handel i żegluga. Kolonizacja grecka.
Grecki panteon. Wybrane
Wskazane jest zwrócenie
mity. Wyrocznia delficka.
uwagi na wymagania moralne oraz wyobrażenia
o życiu po śmierci.
Igrzyska olimpijskie w sta-
Należy nawiązać do idei
rożytnej Grecji. Uczestnicy
igrzysk nowożytnych.
igrzysk, dyscypliny sportowe, przebieg zawodów,
ich rola w życiu Greków.
Sparta i Ateny. Porównanie
Zagadnienia: heloci i pe-
ustrojów, norm etycznych,
riojkowie. Od rządów ary-
życia codziennego, poło-
stokracji do demokracji
żenia kobiet, wychowania
ateńskiej. Ostracyzm.
dzieci.
Obywatele i niewolnicy.
Klasa I
9
Wojny Greków z Persami.
Należy wskazać na to,
że konfrontacja Greków
z Persami zapoczątkowała
kształtowanie się tożsamości europejskiej.
Rozkwit Aten po wojnach
perskich. Architektura
Akropolu. Życie codzienne
w Atenach. Teatr grecki.
Początki filozofii. Sokrates.
Platon.
Wojna peloponeska. Potęga Macedonii. Aleksander i jego wielki nauczy-
Warto szerzej przedsta-
ciel. Podboje Aleksandra
wić osobę i poglądy filozo-
Macedońskiego. Założenie
ficzne Arystotelesa.
Aleksandrii. Śmierć Aleksandra i podział państwa.
Kultura hellenistyczna.
Dziedzictwo starożytnej
Powtórzenie wiadomości.
Grecji.
Język, teatr, architektura,
systemy ustrojowe, mity
i literatura, sposób myślenia (logika), filozofia,
igrzyska olimpijskie.
Starożytny Rzym
Warunki naturalne Italii.
Legenda o Romulusie
Początki Rzymu. Rzym
i Remusie.
republiką.
Armia rzymska. Wojny
Należy wykazać związek
z Kartaginą. Reformy Ma-
reform Mariusza z upad-
riusza i ich skutki. Podboje
kiem republiki.
Rzymian. Imperium.
Upadek republiki. Dyktatura Cezara. Oktawian August i Cesarstwo Rzymskie.
10
MATERIAŁ NAUCZANIA
Cesarski Rzym. Igrzyska.
To zagadnienie daje spo-
Termy. Rodzina rzymska.
sobność poruszenia kwe-
Wychowanie dzieci. Nie-
stii wychowawczych: etycz-
wolnicy.
nej oceny igrzysk, z drugiej strony wartości kultywowanych w rodzinie
rzymskiej (virtus).
Życie codzienne w pań-
Wpływ wyników badań ar-
stwie rzymskim na przy-
cheologicznych na rozwój
kładzie Pompei. Wygląd
wiedzy historycznej.
miasta. W pompejańskim
domu. Życie codzienne
mieszkańców. Czas wolny.
Drogi.
Powstanie i rozwój chrze-
Na wstępie należy omówić
ścijaństwa. Jezus Chrystus.
religię Rzymian.
Ewangelia. Prześladowania
chrześcijan. Chrześcijaństwo religią państwową.
Upadek Cesarstwa Rzymskiego. Napór Germanów.
Wędrówki ludów. Upadek
zachodniego cesarstwa.
Dziedzictwo starożytnego
Rzymu.
Wpływ łaciny. Technika
i organizacja. Architektura.
Prawo. Chrześcijaństwo.
Kultura grecko-rzymska
i chrześcijaństwo jako
fundamenty kultury europejskiej.
Średniowieczna
Bizancjum. Justynian Wielki.
Należy podkreślić prze-
Europa
Kościół prawosławny. Kul-
trwanie cesarstwa na Wscho-
tura Bizancjum.
dzie oraz związki Bizancjum ze Słowianami.
Klasa I
11
Islam — powstanie i główne
Trzeba zwrócić uwagę na
założenia doktryny. Podbo-
rolę Arabów w przecho-
je Arabów. Kultura islamu.
waniu skarbów kultury
greckiej i rzymskiej.
Państwo Karolingów. Upa-
Można pokazać przymu-
dek kultury w Europie i jej
sowe nawracanie Sasów na
odrodzenie za Karola Wiel-
chrześcijaństwo i zestawić
kiego. Odnowienie cesar-
je z dzisiejszym rozumie-
stwa. Powstanie państwa
niem swobody religijnej.
kościelnego. Początki Francji, Niemiec i Włoch.
Średniowieczne Niemcy.
Należy wyjaśnić, na czym
Cesarstwo Rzymskie Na-
polegał uniwersalizm wła-
rodu Niemieckiego. Cesarz
dzy cesarskiej.
Otton I. Chrystianizacja
Słowian.
Społeczeństwo stanowe.
Rola zakonów. Święty Be-
Feudalizm. Życie i praca
nedykt. Założenie opactwa
w mieście i na wsi.
na Monte Cassino.
Wspólnota państw chrześcijańskich. Uniwersalizm
cesarski a papieski; cesarz
i papież w walce o przywództwo chrześcijańskiego
świata.
Uniwersalizm kultury europejskiej. Łacina. Średniowieczna religijność, nauka
i obyczaje.
Przyczyny krucjat. I kru-
Dodatkowo można omó-
cjata. IV krucjata. Krucjaty
wić zakony rycerskie.
w Hiszpanii. Koniec epoki
wypraw krzyżowych.
Powtórzenie wiadomości
o średniowiecznej Europie.
12
Polska Piastów
MATERIAŁ NAUCZANIA
Plemiona słowiańskie. Zjed-
Warunki naturalne ziem
noczenie plemion przez
dzisiejszej Polski w X wieku.
Mieszka I. Chrzest Polski.
Warto zwrócić uwagę na
Bolesław Chrobry. Wojny
rolę ekspansji we wczesnym
pierwszych Piastów.
państwie piastowskim.
Kryzys państwa w XI wieku.
Postać świętego Stanisława.
Polska wobec sporu cesarstwa z papiestwem. Przemiany obyczajowe w Polsce po przyjęciu chrztu.
Życie codzienne.
Statut Bolesława Krzywo-
Kronika Galla Anonima.
ustego. Rozbicie dzielnicowe. Osadnictwo niemieckie.
Powstanie państwa krzy-
Należy przedstawić roz-
żackiego. Najazd Tatarów.
wój gospodarczy państwa
Czynniki jednoczące kraj.
krzyżackiego.
Rola Kościoła. Przemiany
gospodarcze i kulturalne
XIII wieku.
Władysław Łokietek. Zjednoczenie kraju. Konflikt
z Krzyżakami.
Polityka Kazimierza Wiel-
Wzrost znaczenia Polski
kiego. Wewnętrzne umoc-
w Europie.
nienie kraju. Procesy z Krzyżakami. Kodyfikacja praw.
Przyłączenie Rusi Halickiej.
Założenie Akademii Krakowskiej. Koniec dynastii
Piastów.
Polska Piastów. Granice,
ustrój polityczny i społeczny, gospodarka, kultura.
Klasa II
13
KLASA II
Temat
Treści
Uwagi
Polska u schyłku
Rządy Andegawenów.
Wskazane jest wykorzy-
średniowiecza
Unia polsko-litewska.
stanie fragmentów Roczni-
Jadwiga i Jagiełło.
ków Jana Długosza.
Wielka wojna z zakonem
Trzeba podkreślić nowa-
krzyżackim. Polska a za-
torstwo myśli Pawła Włod-
kon na soborze w Kon-
kowica.
stancji. Paweł Włodkowic.
Polityka dynastyczna
Należy uświadomić uczniom
Jagiellonów. Unia polsko-
korzyści Polski z odzyska-
-węgierska. Wojna trzyna-
nia ujścia Wisły.
stoletnia i jej skutki.
Społeczeństwo stanowe
średniowiecznej Polski.
Życie codzienne w mieście
i na wsi. Cechy. Handel
zbożem i drewnem. Rola
Gdańska.
Kultura średniowiecznej
Polski. Rola Kościoła.
Szkolnictwo. Uniwersytet
Jagielloński. Wit Stwosz.
Europa w XVI i XVII
Włochy pod koniec śred-
Zainteresowanie starożyt-
wieku
niowiecza. Renesans. Le-
nością. Renesansowy ideał
onardo da Vinci i Michał
życia.
Anioł. Odrodzenie w innych krajach Europy.
Wynalezienie druku.
14
MATERIAŁ NAUCZANIA
Przyczyny wielkich odkryć
Imperia kolonialne. Sto-
geograficznych. Podróże
sunek konkwistadorów
Krzysztofa Kolumba. Droga
do Indian i innych ludów
Vasco da Gamy do Indii.
podbitych.
Podróż Ferdynanda Magellana. Skutki odkryć dla
Europy i dla mieszkańców
Nowego Świata.
Przemiany gospodarcze
i społeczne w szesnastowiecznej Europie. Dualizm
ekonomiczny.
Kościół katolicki pod
koniec średniowiecza. Reformacja. Marcin Luter
i zasady luteranizmu.
Anglikanizm. Kalwinizm.
Wojny religijne.
Reforma katolicka. Sobór
trydencki. Towarzystwo Jezusowe. Początki baroku.
Dominacja Hiszpanii w Eu-
Zagadnienia dodatkowe —
ropie. Wielka Armada.
do wyboru przez nauczy-
Bunt Niderlandów. Eks-
ciela.
pansja turecka.
Koniec wojen religijnych
we Francji. Dominacja
Francji w Europie. Kardynał Richelieu. Narodziny
absolutyzmu. Ludwik XIV.
Barok we Francji.
Rewolucja w Anglii. Oliver
Zagadnienia dodatkowe.
Cromwell. Utrwalenie się
Warto przedstawić krótko
monarchii parlamentarnej.
historię parlamentaryzmu
angielskiego od 1215 roku.
Klasa II
15
Powstanie państwa moskiewskiego. Iwan Groźny.
Rozwój terytorialny Rosji.
Rzeczpospolita
Przywileje szlacheckie. Po-
Należy ukazać proces prze-
szlachecka
wstanie sejmu walnego. Sej-
kształcania się rycerstwa
miki. Demokracja szlachec-
w szlachtę.
ka. Konstytucja Nihil novi.
Unia lubelska. Mieszkańcy
Trzeba podkreślić wielo-
Rzeczypospolitej — naro-
narodowość i wielokultu-
dowości i religie. Toleran-
rowość państwa.
cja religijna w Polsce.
Odrodzenie w Polsce. Architektura, literatura, nauka, życie codzienne.
Wolna elekcja. Stefan Batory. Wojny z Moskwą.
Dynastia Wazów. Wojny ze
Szwecją, Rosją i Turcją.
Powstanie Chmielnickiego.
„Potop” szwedzki. Zniszczenie kraju.
Kryzys polityczny. Samowola magnatów. Liberum
veto. Barok w Polsce.
Polityka Jana III Sobieskiego.
Czasy saskie. Sarmatyzm.
Wiek oświecenia
Oświecenie w Europie.
Filozofia, nauka: Wolter,
Monteskiusz, Newton. Wielka Encyklopedia Francuska.
16
MATERIAŁ NAUCZANIA
Reformy Piotra Wielkiego
w Rosji. Wzrost potęgi Rosji w XVIII stuleciu. Austria
i Prusy — zmiany polityczne, ekonomiczne i społeczne. Absolutyzm oświecony.
Rewolucja francuska —
Omówienie rewolucji fran-
geneza, etapy, znaczenie
cuskiej wymaga co naj-
dziejowe.
mniej dwóch jednostek
lekcyjnych.
Powstanie Stanów Zjed-
Polacy w walce o niepod-
noczonych Ameryki Pół-
ległość Stanów Zjednoczo-
nocnej. Jerzy Waszyng-
nych: Kazimierz Pułaski
ton. Konstytucja Stanów
i Tadeusz Kościuszko.
Zjednoczonych.
Podsumowanie oświecenia.
Upadek
Król Stanisław August Po-
Można przedstawić za-
Rzeczypospolitej
niatowski. Reformy kraju.
lety króla oraz stawiane
I rozbiór Polski.
mu zarzuty i zachęcić
uczniów do samodzielnej
oceny monarchy.
Odrodzenie kulturalne
kraju. Komisja Edukacji
Narodowej. Sejm Czteroletni. Konstytucja 3 maja.
II rozbiór Polski.
Insurekcja kościuszkowska. III rozbiór Polski.
Wojny napoleońskie
Napoleon Bonaparte: droga
Rozpowszechnienie idei
do władzy. Wojny napole-
rewolucyjnych w Europie.
ońskie. Kodeks Napoleona.
Sprawa polska za rządów
Mazurek Dąbrowskiego
Napoleona. Legiony. Księstwo Warszawskie.
Klasa II
17
Klęska Napoleona. Postanowienia kongresu wiedeńskiego w sprawie polskiej.
Powtórzenie tematów:
„Upadek Rzeczypospolitej”
i „Wojny napoleońskie”.
Europa po wojnach
Święte Przymierze. Ruchy
napoleońskich
narodowościowe. Rewolucje 1830 i 1848 roku.
Rewolucja przemysłowa.
Zmiany społeczne: migra-
Maszyna parowa i jej za-
cja do miast, powstanie
stosowanie. Rozwój trans-
klasy robotniczej i wa-
portu. Przemiany spo-
runki jej życia.
łeczne. Liberalizm.
Życie codzienne w I połowie XIX wieku. Romantyzm.
Ziemie polskie pod
Królestwo Polskie. Ruch
Można omówić łącznie
zaborami
spiskowy. Powstanie Listo-
powstania XIX wieku, np.
padowe. Wielka Emigracja.
jako temat: „Dlaczego wybuchały powstania?”
Ziemie polskie pod zaborem pruskim i austriackim.
Powstanie Styczniowe —
geneza, przebieg i skutki.
Pozytywizm. Praca organiczna. Formy walki
o niepodległość.
Nauka i technika. Rozwój
przemysłu. Życie codzienne.
„Europa po wojnach napoleońskich” i „Ziemie polskie pod zaborami”.
18
MATERIAŁ NAUCZANIA
KLASA III
Temat
Treści
Świat w drugiej po-
Zmiany ekonomiczne w dru-
łowie XIX wieku
giej połowie XIX wieku.
Uwagi
Kolonializm. Niewolnictwo.
Zjednoczenie Włoch i Niemiec. Otto von Bismarck.
Wojna secesyjna w Stanach
Zjednoczonych. Zniesienie
niewolnictwa.
Nauka i technika. Ludwik
Należy wykazać wpływ
Pasteur, Tomasz Edison,
odkryć i wynalazków na
Maria Skłodowska-Curie.
życie codzienne.
Higiena. Zastosowanie odkryć i wynalazków.
Przemiany społeczne i kulturalne na przełomie wieków. Sytuacja kobiet.
I wojna światowa
Przyczyny wojny. Front za-
Trzeba zwrócić uwagę na
chodni i wschodni. Nowe
zaangażowanie całych
rodzaje broni.
społeczeństw w wojnę.
Rosja w czasie I wojny
światowej. Rewolucje lutowa i październikowa.
Związek Radziecki.
Przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wojny. Klęska
Niemiec. Rozpad Austro-Węgier. Traktat wersalski.
Klasa III
19
Polacy wobec wojny. Odzyskanie niepodległości.
Postanowienia traktatu
wersalskiego w sprawie
polskiej.
Ustalenie granic państwa.
Wojna z Rosją Radziecką.
Świat między
Skutki wojny. Liga Naro-
wojnami
dów. Faszyzm we Włoszech.
Republika Weimarska.
Wielki Kryzys Gospodarczy i jego skutki. Nazizm
w Niemczech.
Związek Radziecki w czasach stalinowskich. Słabość demokracji zachodnich. Wojna w Hiszpanii.
Życie codzienne w latach
20. i 30. Postęp techniki,
moda, muzyka.
Polska między
Zniszczenia wojenne. Ustrój
wojnami
II Rzeczypospolitej do
Trudności unifikacji.
1926 roku. Struktura narodowościowa II Rzeczypospolitej.
Zamach majowy. Przemiany
Konstytucja marcowa a kon-
polityczne w Polsce. Polska
stytucja kwietniowa.
polityka zagraniczna.
20
MATERIAŁ NAUCZANIA
Gospodarka. Oświata. Dorobek kulturalny. Polska
w Europie — sojusznicy
i wrogowie.
„Świat między wojnami”
i „Polska między wojnami”.
II wojna światowa
Przyczyny wojny. Pakt
Ribbentrop-Mołotow. Agresja na Polskę. Przebieg
kampanii wrześniowej.
Radziecko-niemiecka współpraca 1939–1941. Wojna
na Zachodzie.
Polityka Niemiec i Związku
Radzieckiego na terenach
okupowanych. Obozy koncentracyjne i łagry.
Holocaust.
Powstanie koalicji antyhitlerowskiej. Atak Niemiec
na ZSRR. Przystąpienie
USA do wojny.
Bitwa pod Stalingradem.
Lądowanie aliantów w Normandii. Klęska Niemiec
i Japonii.
Polska i Polacy
Dwie okupacje. Cele oku-
Należy omówić stosunki
w latach 1939–1945
pantów. Wywózki. Katyń.
polsko-radzieckie w trak-
Obozy koncentracyjne.
cie wojny.
Masowe egzekucje.
Klasa III
21
Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie i jego
polityka. Polskie państwo
podziemne. Udział polskich
sił zbrojnych w wojnie.
Akcja „Burza” i Powstanie
Warszawskie.
Powtórzenie wiadomości
o II wojnie światowej.
Powojenny świat
Powstanie komunistycz-
Postanowienia konferencji
nych dyktatur w Europie.
w Jałcie i Poczdamie.
Żelazna kurtyna. Zimna
wojna — NATO i Układ
Warszawski.
Rozprzestrzenianie się
komunizmu na świecie.
XX Zjazd KPZR. Wydarzenia na Węgrzech 1956
roku. „Praska wiosna” 1968.
Kryzys kubański. Wojna
w Wietnamie.
Dekolonizacja. Indie i Pakistan. Utworzenie państwa
Izrael. Konflikt izraelsko-arabski. Państwa afrykańskie. Polityka apartheidu
w RPA.
Rozpad ZSRR. Nowe państwa w Europie i w Azji.
Nowy układ sił na świecie.
22
MATERIAŁ NAUCZANIA
Postęp techniczny i cywilizacyjny: loty w kosmos,
era komputerów, energia jądrowa. Rola mass
mediów.
Problemy współczesnego
świata: zadłużenie krajów
Trzeciego Świata, przeludnienie, głód, nowe choroby,
degradacja środowiska naturalnego, nacjonalizm,
terroryzm, rosnąca dostępność broni jądrowej.
Polska po 1945 roku
Nowe granice. Przesiedlenia. Odbudowa kraju.
Wprowadzenie nowego
ustroju. Stalinizm.
Kryzysy lat 1956, 1968,
1970. Karol Wojtyła papieżem. Sierpień 1980 roku.
Wprowadzenie stanu wojennego. Lata 80. Wybory
1989 roku. Sejm „kontraktowy”. Budowa III Rzeczypospolitej.
Stan gospodarki polskiej.
Osiągnięcia i problemy
Etos pracy. Oświata, na-
III Rzeczypospolitej.
uka, służba zdrowia, siły
zbrojne. Droga do struktur
europejskich (NATO, Unia
Europejska).
PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
Rozpoczynając nauczanie historii w gimnazjum, należy wziąć pod uwagę cechy
rozwoju psychofizycznego uczniów. Około 13. roku życia wchodzą oni w okres fizycznego i psychicznego dojrzewania, cechujący się m.in. zwiększonym zainteresowaniem samym sobą, własną tożsamością, miejscem w świecie — oraz kwestionowaniem
autorytetów i buntem wobec zastanych wartości. Dominujące dotąd myślenie konkretno-obrazowe zaczyna ustępować miejsca myśleniu abstrakcyjnemu, właściwemu
dorosłym (naturalnie, elementy myślenia abstrakcyjnego mogą pojawić się zarówno
znacznie wcześniej, jak i nieco później).
Stosowane metody nauczania powinny uwzględniać tę specyfikę rozwojową 13–16-latków. Należy umożliwić im aktywne poszukiwanie odpowiedzi na nurtujące ich
pytania i wątpliwości. Nauczyciel musi pełnić rolę życzliwego przewodnika po przeszłości, pomagającego uczniom samodzielnie odkrywać prawdę, nie zaś „chodzącej
encyklopedii”, narzucającej młodym ludziom własny punkt widzenia czy choćby wmuszającej znajomość „niezbędnych każdemu człowiekowi” faktów historycznych. Żeby
nauka historii miała sens, uczniowie muszą sami rozumieć jej potrzebę i przydatność.
Osiąganie celów dydaktyczno–wychowawczych programu przedstawimy osobno dla
klasy I, II i III.
Klasa I
Należy dążyć do ograniczenia (w porównaniu ze szkołą podstawową) metod podających na korzyść poszukujących (np. dyskusji, dramy, quizu historycznego, pytań
problemowych). Wynika stąd postulat korzystania ze znacznej ilości różnorodnych
materiałów źródłowych, które, będąc wiarygodnymi świadectwami epoki, pozwolą
uczniom dokonywać samodzielnej oceny wydarzeń historycznych.
Warto zadawać uczniom prace pisemne — w celu kształtowania oraz doskonalenia
umiejętności poprawnego i precyzyjnego wyrażania myśli. Wskazane jest kładzenie
nacisku na pracę z mapą i atlasem historycznym, dzięki czemu uczniowie zarówno
uczą się łącznego operowania kategoriami czasu i przestrzeni, jak też poznają wpływ
zjawisk klimatycznych i warunków geograficzno-przyrodniczych na życie człowieka.
24
PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
Klasa II
Kontynuując stosowaną w klasie I zasadę przewagi metod poszukujących, powinno się
nadal w maksymalnym stopniu korzystać z materiałów źródłowych. Opierając się na
umiejętnościach wyniesionych przez uczniów z klasy I, należy wdrażać ich do samodzielnej interpretacji poznawanych faktów oraz poszukiwania współzależności między
wydarzeniami politycznymi, gospodarczymi, religijnymi i kulturalnymi. Uczniowie, zestawiając różnorodne fakty (wykraczające nieraz poza program nauczania historii,
łączące się natomiast z innymi dziedzinami wiedzy), powinni dokonywać analizy i syntezy wiedzy historycznej. Przydatnymi metodami, oprócz wymienionych w uwagach
dla klasy I, będą: „burza mózgów” (uczniowie prezentują najrozmaitsze koncepcje
historyczne, dotyczące np. skutków unii lubelskiej czy przyczyn upadku Rzeczypospolitej w XVIII wieku) oraz klasowy „sąd” nad konkretną postacią historyczną (np.
Bohdanem Chmielnickim, Stanisławem Augustem Poniatowskim czy Napoleonem).
Klasa III
Biorąc pod uwagę fakt, że w klasie III uczniowie osiągają pewną dojrzałość w rozwoju
psychointelektualnym, należy położyć nacisk na kształtowanie umiejętności wykorzystywania zdobywanej wiedzy historycznej dla zrozumienia wpływu przeszłości na
teraźniejszość. Aspektem wychowawczym tak rozumianego nauczania historii będzie
rozwijanie w uczniach poczucia odpowiedzialności za siebie, rodzinę, szkołę, region,
ojczyznę i świat. Proces dydaktyczny, obok metod przedstawionych dla klasy I i II,
powinien obejmować stawianie uczniom zadań wymagających samodzielnego wyciągania wniosków z faktów historycznych (np. okoliczności dojścia Hitlera do władzy
czy przyczyny i przebieg „zimnej wojny”). Korzystanie ze źródeł rozmaitej proweniencji da nauczycielowi możliwość kształtowania rzetelności badawczej uczniów, a także
rozwijania umiejętności odpowiedniego doboru argumentów i precyzyjnego ich przedstawiania w mowie i w piśmie.
Stosowane w klasach I – III metody winny zachęcać uczniów do aktywności i — jeśli
to możliwe — emocjonalnego zaangażowania. Należy polecać im lektury, wyświetlać
filmy historyczne, organizować wycieczki do muzeów. Jest wskazane, aby poznawali
oni historię zarówno w porządku chronologicznym, jak i według wybranych zagadnień
(pozwalających na rozwijanie myślenia syntetycznego), takich jak np. ewolucja form
ustrojowych czy przemiany obyczajowe w dziejach.
PROGRAM NAUCZANIA HISTORII
A ŚCIEŻKI EDUKACYJNE
Podobie jak w programie dla szkół podstawowych, program dla gimnazjum daje
wszechstronne możliwości uwzględniania zagadnień przedstawionych w ścieżkach
edukacyjnych.
a) Edukacja filozoficzna
Temat programu
Zagadnienia
Życie dawniej a dziś
Należy zdefiniować wprowadzane w tym
temacie pojęcie prawdy historycznej —
można zacząć od przedstawienia klasycznej definicji prawdy. W toku nauczania
przedmiotu pojęcie prawdy może pojawiać się wielokrotnie w różnych kontekstach — również jako „poszukiwanie
prawdy przez stulecia”.
Starożytna Grecja
Filozofia, czyli „miłość mądrości”. Pytania
o świat i człowieka, które doprowadziły
do powstania filozofii. Sokrates, Platon,
Arystoteles.
Średniowieczna Europa
Europa w XVI i XVII wieku
Koncepcja człowieka w średniowieczu.
Renesans i humanizm. Nowe spojrzenie
na człowieka i świat.
Wiek oświecenia
Filozofia oświecenia. Wolter, Monteskiusz,
encyklopedyści.
26
PROGRAM NAUCZANIA HISTORII A ŚCIEŻKI EDUKACYJNE
Europa po wojnach napoleońskich
Liberalizm.
Ziemie polskie pod zaborami
Pozytywizm.
Świat między wojnami
Totalitaryzm. Marksistowska koncepcja
człowieka i społeczeństwa.
Powojenny świat
Człowiek w naszych czasach: kim jest,
dokąd zmierza?
b) Edukacja prozdrowotna
Program stwarza możliwość ukazania trybu życia, warunków higieny, aktywności fizycznej i rodzajów jadłospisu w różnych krajach i epokach.
c) Edukacja ekologiczna
Jednym z przekrojowych zagadnień programu jest rola klimatu i warunków naturalnych w życiu ludzi — od czasów paleolitu przez starożytną Mezopotamię, Egipt,
Grecję, Rzym, dawną Polskę, aż do problemów degradacji środowiska naturalnego
dzisiaj.
d) Edukacja czytelnicza i medialna
Program pozwala uczniom zapoznać się z dziejami pisma i książki w ramach zagadnienia przekrojowego poświęconego kulturze. Historia innych mediów jest prezentowana
przy omawianiu dziejów XX wieku. Ze względu na nacisk, kładziony przez nas na
pracę z tekstem źródłowym oraz materiałami ikonograficznymi, uczniowie zdobywają
praktyczne umiejętności korzystania ze zbiorów bibliotek, sporządzania bibliografii,
notowania i selekcjonowania wiadomości.
e) Edukacja regionalna — dziedzictwo kulturowe w regionie
Nacisk na edukację regionalną położyliśmy w programie historii i społeczeństwa dla
szkół podstawowych. W gimnazjum jest wskazane, by nauczyciel, omawiając treści nauczania dotyczące historii Polski, przedstawiał równolegle dzieje regionu, jego kulturę
i tradycje.
f) Edukacja europejska
Treści nauczania programu w znacznym stopniu są poświęcone problematyce związków między Polską a innymi państwami europejskimi w przeszłości (chrzest Mieszka I,
zjazd gnieźnieński, Polska wobec sporu papiestwa z cesarstwem, osadnictwo nie-
PROGRAM NAUCZANIA HISTORII A ŚCIEŻKI EDUKACYJNE
27
mieckie, unie z Litwą, Paweł Włodkowic na soborze w Konstancji, handel zbożem
i drewnem, Wit Stwosz, odrodzenie, barok i oświecenie w Polsce, polityka Jana III
Sobieskiego, czasy saskie, sprawa polska za rządów Napoleona, Wielka Emigracja,
Polacy wobec I wojny światowej, sojusznicy i wrogowie Polski w okresie międzywojennym, udział polskich sił zbrojnych w II wojnie światowej). Od nauczyciela zależy,
czy zechce wprowadzić dodatkowe wątki tematyczne.
W klasie III, przy temacie „Polska po 1945 roku”, uczniowie omówią też zagadnienie
„Droga do struktur europejskich (NATO, Unia Europejska)”. Nauczyciel, jeżeli dysponuje większą liczbą godzin lekcyjnych, może znacznie rozszerzyć zakres poruszanej
problematyki.
g) Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej
Tematy poświęcone starożytnej Grecji i Rzymowi zostały potraktowane bardzo obszernie. Szczególnie uwzględniliśmy zagadnienia wiążące się z kulturą i cywilizacją:
życie codzienne, mitologię, igrzyska olimpijskie, język grecki i łacinę, teatr, literaturę
i sztukę, filozofię, prawo rzymskie, chrześcijaństwo. Zagadnienia „Dziedzictwo starożytnej Grecji” i „Dziedzictwo starożytnego Rzymu” mają uświadomić uczniom wpływ
obu cywilizacji na kulturę europejską i polską. Konsekwentnie prezentowane są także
dalsze losy tej spuścizny (np. „rola Arabów w przechowaniu skarbów kultury greckiej
i rzymskiej”).
Dziejom starożytnego Izraela poświęcony jest osobny temat. Znajdują się w nim
pierwsze informacje o Biblii, rozszerzone potem w tematach o narodzinach i rozwoju
chrześcijaństwa.
STANDARDY OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW
Podobnie jak w szkole podstawowej, przewidywane osiągnięcia uczniów w klasach
I – III gimnazjum podzielone są na poziomy. Oprócz 5 poziomów z poprzedniego etapu
edukacji należy wziąć pod uwagę 3 kolejne. Wystawienie oceny końcowej powinno
być uzależnione od poziomu, na jakim uczeń znajduje się po danym etapie nauki.
Poziom 1. Uczeń zna i rozumie różnice między życiem dziś a życiem w przeszłości.
Posiada podstawową wiedzę dotyczącą omówionych w trakcie nauki wydarzeń z dziejów Polski i Europy. Potrafi określić kolejność tych wydarzeń (co było najpierw, a co
potem). Zna podstawowe pojęcia z zakresu historii i wiedzy o społeczeństwie.
Poziom 2. Uczeń zna wymagane programem fakty historyczne i datuje je z dokładnością do jednego stulecia. Umie przedstawić najważniejsze przyczyny i skutki
poznanych wydarzeń. Czynnie stosuje poznane pojęcia z zakresu historii i wiedzy
o społeczeństwie.
Poziom 3. Uczeń potrafi podzielić przeszłość na epoki. Umie nazwać poznane epoki,
podać cechy odróżniające jedną epokę od innych oraz zaznaczyć je na osi czasu.
Zaczyna rozumieć motywacje ludzkich działań w przeszłości i w teraźniejszości.
Umie, na podstawowym poziomie, wykorzystać różne rodzaje źródeł historycznych.
Potrafi umiejscowić wydarzenia w przestrzeni (mapa). Zna wymagane programem
fakty historyczne i potrafi powiązać je w ciąg chronologiczny. Zdaje sobie sprawę
z wpływu przeszłości na teraźniejszość.
Poziom 4. Uczeń umie krótko scharakteryzować każdą z poznanych epok. Potrafi
pokazać związki przyczynowo-skutkowe między wydarzeniami. Rozumie oraz wstępnie interpretuje proste teksty źródłowe. Zna daty roczne przełomowych wydarzeń.
Potrafi przedstawić wpływ poznanych wydarzeń z przeszłości na teraźniejszość.
Poziom 5. Uczeń potrafi scharakteryzować każdą z poznanych epok, wykazując
znaczną wiedzę oraz zrozumienie warunków życia w przeszłości. Umie, na podstawowym poziomie, przedstawić wybrane zagadnienie jako proces historyczny (np.
Kryteria oceny
29
stosunek ludzi do środowiska przyrodniczego od czasów prehistorycznych do dziś).
Interpretuje proste teksty źródłowe, potrafi je wykorzystać w trakcie wypowiedzi.
Poziom 6. Uczeń umie wykorzystać swą wiedzę faktograficzną, by w przemyślany
sposób przedstawić dane zagadnienie jako proces historyczny zarówno w obrębie
jednej epoki, jak i na przestrzeni kilku epok. Zaczyna rozumieć, że możliwe są
przeciwstawne interpretacje wydarzeń. Umie wybrać odpowiedni tekst źródłowy dla
uzasadnienia swojej wypowiedzi. Potrafi samodzielnie wyciągnąć wnioski z materiałów
źródłowych i lektur (podręcznika). W wypowiedziach wykorzystuje znajomość dat
i pojęć.
Poziom 7. Uczeń, na podstawie znacznej wiedzy faktograficznej, analizuje przyczyny
i następstwa poznanych wydarzeń. Rozumie przyczyny powstawania przeciwstawnych
interpretacji wydarzeń historycznych. Wykazuje niezależność w formułowaniu sądów.
Zaczyna krytycznie oceniać źródła historyczne, potrafi je zinterpretować ze znacznym
zrozumieniem dla realiów epoki.
Poziom 8. Uczeń jest w stanie zanalizować zależności i przemiany historyczne, wskazać ich bliskie i dalekie przyczyny oraz następstwa. Przedstawiane przez siebie
wydarzenia bądź procesy umieszcza w szerokim kontekście historycznym. Wyjaśnia
i analizuje różne interpretacje wydarzeń, umiejąc je samodzielnie ocenić. Potrafi wykorzystać materiały źródłowe oraz literaturę przedmiotu do zbadania i omówienia
wybranego zagadnienia.
Kryteria oceny
Klasa
I poziom
poziom
poziom
poziom
poziom
2
3
4
5
6
—
—
—
—
—
ocena
ocena
ocena
ocena
ocena
mierna
najwyżej dostateczna
najwyżej dobra
bardzo dobra
celująca
Klasa II poziom
poziom
poziom
poziom
poziom
3
4
5
6
7
—
—
—
—
—
ocena
ocena
ocena
ocena
ocena
mierna
najwyżej dostateczna
dobra
bardzo dobra
celująca
Klasa III poziom
poziom
poziom
poziom
poziom
poziom
3
4
5
6
7
8
—
—
—
—
—
—
ocena
ocena
ocena
ocena
ocena
ocena
mierna
dostateczna
najwyżej dobra
dobra lub bardzo dobra
bardzo dobra lub celująca
celująca
PROPOZYCJA ROZKŁADU MATERIAŁU
Niniejsza propozycja zaplanowania realizacji materiału zakłada, że nauczyciel ma do dyspozycji 2 godziny
tygodniowo w każdym roku nauki przedmiotu.
KLASA I
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
wrzesień
Czas i chronologia — różne style datacji
Co to jest źródło historyczne, rodzaje źródeł
Początki ludzkości
Od życia koczowniczego do osiadłego
Najstarsze cywilizacje
Kodyfikacja prawa — Kodeks Hammurabiego
Powtórzenie i utrwalenie materiału
Początki cywilizacji egipskiej
październik
Życie społeczno-polityczne w Egipcie
Egipska religia, kultura i nauka
Państwo Izraela
Warunki naturalne a cywilizacja grecka — geneza polis
♦ Greccy bogowie
♦ Życie codzienne i rozrywki — igrzyska olimpijskie
♦
♦
♦
♦
♦
♦
listopad
Kształtowanie demokracji ateńskiej
Sparta — odmienność systemu
Wojny z Persami
Kultura grecka, jej bogactwo i różnorodność
Schyłek świetności — od wojny peloponeskiej
do Cheronei
Aleksander Wielki i jego podboje. Hellenizm
♦
♦
♦
♦
grudzień
Początki republiki rzymskiej i jej organizacja
Rozwój imperium — wojny Rzymu
Upadek republiki i dyktatura Cezara
Oktawian August, czyli „komedia republiki”
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
styczeń
Życie codzienne w starożytnym Rzymie
Religia rzymska i narodziny chrześcijaństwa
Przyczyny upadku imperium rzymskiego
Dziedzictwo Rzymu
Bizancjum — kontynuacja imperium
Islam — nowa siła
♦
♦
♦
♦
♦
luty
♦ Państwo Franków
♦ Wielkość Karola i upadek jego państwa
♦ Odrodzenie idei cesarstwa przez władców niemieckich
♦ Rywalizacja cesarsko-papieska od X do XII w.
marzec
♦ Życie społeczne w średniowiecznej Europie —
feudalizm
♦ Kościół i jego rola w kulturze i obyczajowości
średniowiecza
♦ Krucjaty i ich znaczenie
♦ Powtórzenie i utrwalenie materiału
♦ Początki państwa polskiego
♦ Patrymonialna monarchia pierwszych Piastów
— Bolesław Chrobry i jego polityka
♦ Kryzys państwa Piastów w XI w.
kwiecień
♦ Polska wobec konfliktu o inwestyturę — polityka Bolesława Śmiałego
♦ Od Władysława Hermana do Bolesława Krzywoustego, upadek monarchii patrymonialnej
♦ Zasada pryncypatu i senioratu
♦ Polska w okresie rozbicia dzielnicowego
♦ Lokacje wsi i miast — rozwój gospodarczy
maj
♦ Czynniki jednoczące kraj — najazdy tatarskie
i przeobrażenia społeczno-gospodarcze
♦ Krzyżacy nad Bałtykiem — stosunki polsko-krzyżackie do zajęcia Pomorza Gdańskiego
♦ Jednoczenie państwa — rywalizacja Piastów
i Przemyślidów
♦ Stosunki polsko-krzyżackie 1308– 1343
♦ Polityka Kazimierza Wielkiego
czerwiec
♦ Podsumowanie materiału klasy I, wycieczki do
muzeum, projekcje filmów itp.
31
KLASA II
wrzesień
♦ Polska po śmierci Kazimierza Wielkiego —
rządy Ludwika Węgierskiego, pierwszy przywilej generalny
♦ Geneza unii polsko-litewskiej
♦ Stosunki polsko-krzyżackie za panowania Władysława Jagiełły
♦ Wojna trzynastoletnia i jej następstwa
♦ Polityka dynastyczna Jagiellonów
♦ Życie w Polsce na przełomie XV i XVI w. —
rola Gdańska w gospodarce polskiej
♦ Kultura średniowiecznej Polski
październik
Geneza i rozwój renesansu
Epoka Wielkich Odkryć Geograficznych
Cywilizacje prekolumbijskie i konkwistadorzy
Skutki odkryć geograficznych — dualizm gospodarczy Europy
♦ Kryzys Kościoła u schyłku średniowiecza — geneza reformacji
♦ Nowe wyznania: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm
♦
♦
♦
♦
♦
listopad
♦ Reformacja w wybranych krajach Europy
♦ Kontrreformacja
♦ Rywalizacja hiszpańsko-angielska w Europie
lub: Ekspansja Turcji w Europie
♦ Francja w XVII w. — triumf absolutyzmu
♦ Rewolucja angielska lub: Powstanie i rozwój
państwa moskiewskiego
♦ Od przywileju koszyckiego do nihil novi — powstanie i rozwój demokracji szlacheckiej
grudzień
♦ Rzeczpospolita Obojga Narodów — geneza
i znaczenie unii lubelskiej
♦ Polski tygiel religii i narodowości — tolerancja
religijna
♦ Odrodzenie na ziemiach polskich
♦ Geneza i znaczenie wolnych elekcji
♦ Pierwsi władcy elekcyjni — polityka Stefana
Batorego
styczeń
♦ Wojny Polski ze Szwecją w pierwszej połowie
XVII w.
♦ Sytuacja w Rosji na przełomie XVI i XVII w. —
geneza konfliktu polsko-rosyjskiego
♦ Wojna polsko-rosyjska 1609– 1619 i konflikt
z Turcją 1620– 1621
♦ Geneza i znaczenie konfliktu z Kozakami
♦ Sytuacja w połowie XVII w. — wojna z Rosją
i „potop” szwedzki
♦ Rzeczpospolita magnacka — początek upadku
♦ Panowanie Jana III Sobieskiego
luty
♦ Oświecenie w Europie
♦ Sąsiedzi Polski w XVIII w. — absolutyzm oświecony
♦ Powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki
Północnej
marzec
♦ Geneza i wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej
♦ Od monarchii konstytucyjnej do Dyrektoriatu
♦ Zamach 18 brumiera — początek okresu napoleońskiego
♦ Polska czasów saskich
♦ Próby reform i I rozbiór Polski
♦ Polskie oświecenie i Sejm Czteroletni, konfederacja targowicka, II rozbiór
♦
♦
♦
♦
♦
♦
kwiecień
Insurekcja kościuszkowska i III rozbiór
Napoleon Bonaparte i jego polityka
Sprawa polska w okresie napoleońskim
Kongres wiedeński — koniec epoki
Królestwo Polskie w latach 1815– 1830
maj
Powstanie listopadowe
Wielka Emigracja
Wiosna Ludów w Europie
Rewolucja przemysłowa
Następstwa rozwoju przemysłu — liberalizm
i socjalizm
♦ Powstanie styczniowe — geneza i skutki
♦ Polityka wynarodowiania
♦
♦
♦
♦
♦
czerwiec
♦ Podsumowanie materiału klasy II, filmy, wycieczki, dyskusja itp.
32
KLASA III
wrzesień
♦ Przemiany ekonomiczne i społeczne w drugiej
połowie XIX w.
♦ Zjednoczenie Włoch
♦ Zjednoczenie Niemiec
♦ Wojna secesyjna
♦ Nauka i technika w służbie człowieka
♦ Przemiany społeczno-obyczajowe — emancypacja kobiet
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
październik
Geneza I wojny światowej
I wojna światowa — działania militarne
Stany Zjednoczone przystępują do wojny —
koniec działań zbrojnych
Rosja wobec wojny — rewolucja lutowa i okres
dwuwładzy
Przewrót bolszewicki i tworzenie podstaw „nowego ładu”
Sprawa polska przed i w czasie I wojny światowej
Utworzenie państwa polskiego
listopad
♦ Konferencja pokojowa w Paryżu — podpisanie
traktatu wersalskiego
♦ Kształtowanie granic państwa polskiego
♦ Powtórzenie i utrwalenie wiadomości
♦ Świat w pierwszych latach po zakończeniu
wojny
♦ Narodziny faszyzmu
♦ Niemcy w latach 1919– 1929
♦ Geneza i znaczenie Wielkiego Kryzysu Gospodarczego
♦
♦
♦
♦
♦
♦
grudzień
Związek Radziecki w okresie międzywojennym
Kryzys ładu wersalskiego — Europa u progu
lat trzydziestych
Jak Hitler zdobył władzę
Sytuacja międzynarodowa w latach trzydziestych — wojna domowa w Hiszpanii
Życie codzienne w latach międzywojennych
styczeń
♦ Polska na początku lat dwudziestych — budowanie podstaw państwowości
♦ Konstytucja marcowa i pierwsze wybory prezydenckie
♦ Geneza i znaczenie przewrotu majowego
♦ Rzeczpospolita wielu narodów
♦ Polityka wewnętrzna w czasach sanacji — konstytucja kwietniowa
♦ Polityka zagraniczna Polski w latach dwudziestych i trzydziestych
♦ Gospodarka i kultura Polski w okresie międzywojennym
luty
♦ Geneza II wojny światowej — od Anschlussu
do 23 sierpnia 1939 roku
♦ Wybuch wojny i kampania wrześniowa
♦ Wojna w latach 1940– 1941
♦ Polityka okupantów
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
marzec
Utworzenie rządu polskiego na emigracji
Struktury państwa podziemnego
Powstanie koalicji antyhitlerowskiej
Wojna w latach 1941– 1943
Polacy na frontach II wojny światowej
Wojna w latach 1943– 1945
Od Teheranu do Poczdamu
Struktury władzy w Polsce: 1944– 1945
♦
♦
♦
♦
♦
♦
kwiecień
Zimna wojna — Europa powojennej dekady
Polska w czasach stalinowskich
Geneza i znaczenie roku 1956
Polska lat sześćdziesiątych i rok 1968
Świat w latach sześćdziesiątych
maj
Rok 1970 w Polsce i jego następstwa
Lata siedemdziesiąte na świecie
Nauka i technika po II wojnie światowej
Od roku 1980 do wprowadzenia stanu wojennego
♦ Polska i świat w latach osiemdziesiątych
♦ Upadek ZSRR i ostateczny koniec zimnej
wojny
♦ Polska po roku 1989
♦
♦
♦
♦
♦
czerwiec
♦ Problemy współczesnego świata
♦ Powtórzenie materiału klas I – III gimnazjum

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

Transkrypt

Podobne dokumenty

www.matmagwiazdy.pl Jeżeli ni

REGULAMIN KONKURSU 1050 ROCZNICA CHRZTU POLSKI

Lokomotywa

MATEMATYKA – WSKAZÓWKI METODYCZNE

program nauczania kl. I LO

Realizacja wymagań podstawy programowej w poszczególnych

Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe wspiera konkursy

Matematyka z plusem. Klasa 6. Podręcznik. Nowa wersja

Spis treści