material OFIP_m_hamera

Komitety Monitorujące
Mirosława Hamera, OFOP- RCWIP
Komitety Monitorujące w okresie programowania 2007-2013
Strona | 1
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych w ramach projektów „Monitoring
działalność pozarządowych członków Komitetów Monitorujących w okresie
programowania 2007-2013” (grant Fundacji im. Stefana Batorego) oraz „Wspieranie
organizacji pozarządowych 2008 - ścieŜka EURO-NGO+” (dotacja PolskoAmerykańskiej Fundacji Wolności) zajmuje się wspieraniem przedstawicieli
organizacji pozarządowych w ciałach doradczych i opiniujących działanie funduszy
europejskich. Niniejszy materiał został przygotowany na podstawie badań, jakie są
prowadzone na temat aktywności w tego typu ciałach organizacji pozarządowych.
Raport zostanie opublikowany w I kwartale 2009 roku.
Komitety i podkomitety jako ciała doradcze i opiniujące
W Polsce w 2007 i 2008 roku rozpoczęło działanie kilkadziesiąt róŜnego rodzaju komitetów
utworzonych na potrzeby wsparcia wdraŜania róŜnych programów finansowanych przez UE.
Są tworzone na róŜnych poziomach (regionalnym, ogólnopolskim, ponadnarodowym) w
zaleŜności od tego, jakiego programu działanie mają wspierać. Do tej pory utworzono
komitety regionalnych programów operacyjnych (w kaŜdym województwie), komitety
poszczególnych programów operacyjnych finansowanych z funduszy strukturalnych (na
poziomie centralnym), podkomitety Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (w kaŜdym
województwie, poniewaŜ ten program jest w ponad połowie wdraŜany na poziomie
regionalnym). W trakcie tworzenia są komitety programów o charakterze ponadnarodowym.
Funkcjonuje takŜe Komitet Koordynujący Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia
(KK NSRO), który zajmuje się monitorowaniem realizacji wszystkich instrumentów
finansowanych z funduszy europejskich.
Pracami kaŜdego z komitetów przewodzi instytucja, która pełni rolę Instytucji
Zarządzającej danym programem. W przypadku regionalnych ciał jest to najczęściej
samorząd województwa. W skład komitetów wchodzą m.in. (skład komitetów moŜe się róŜnić
w zaleŜności od programu):
- przedstawiciele administracji rządowej,
- przedstawiciele administracji samorządowej,
- przedstawiciele środowiska naukowego,
- przedstawiciele związków pracowników i pracodawców,
- przedstawiciele organizacji pozarządowych.
Procedury wyboru przedstawicieli organizacji pozarządowych rozpoczęły się w 2007
roku i były prowadzone w bardzo róŜny sposób (tylko w niektórych przypadkach
zastosowano procedurę zgłoszoną przez organizacje pozarządowe w czasie konsultacji PO
Kapitał Ludzki). Odbywały się głosowania (internetowe, listowne), proszono róŜne instytucje
o wskazanie przedstawicieli organizacji pozarządowych, ekologicznych, itd. Członkowie
komitetów są wybierani na cały okres programowania, a więc na lata 2007- 2013.
Dane o poszczególnych komitetach i przedstawicielach organizacji pozarządowych w
tych ciałach moŜna znaleźć między innymi na stronie www.jaobywatel.pl.
Jak wygląda rzeczywisty udział członków komitetów reprezentujących organizacje
pozarządowe - na przykładzie podkomitetów monitorujących Program Operacyjny
Kapitał Ludzki (PO KL)
Wśród członków podkomitetów monitorujących PO KL przewaŜa opinia, Ŝe cały podkomitet
ma mały wpływ na wdraŜanie programu, a w szczególności niewielkimi moŜliwościami
Tekst powstał w ramach projektu „Monitoring działalności pozarządowych członków
Komitetów Monitorujących w okresie programowania 2007-2013”, finansowanego z
grantu z Fundacji im. Stefana Batorego ze środków Programu „Działania StraŜnicze”
oraz
w ramach finansowania ze środków Programu „Wspieranie organizacji Pozarządowych
2008 – ścieŜka EURO-NGO+” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.
Komitety Monitorujące
Mirosława Hamera, OFOP- RCWIP
dysponują przedstawiciele organizacji pozarządowych. Niestety ten pogląd nie zawsze jest
poprzedzony jakimikolwiek działaniami członków komitetów, z obecnością na posiedzeniach
włącznie. Nierzadko pojawiły się opinie, Ŝe moŜe i wpływ organizacji pozarządowych nie jest
duŜy, ale wynika on z małego zaangaŜowania ich reprezentantów. A tam, gdzie organizacje
ciągle muszą walczyć o swoje, przedstawiciele w podkomitetach mówią o rosnących
moŜliwościach wpływu. W tych wszystkich przypadkach istotną rolę odgrywają następujące
czynniki:
1. Nie do końca jasny dla członków podkomitetów zakres kompetencji - podkomitety w
praktyce słuŜą do akceptowania przygotowanych dokumentów, opiniowania, konsultacje
projektów dokumentów odbywają się w róŜny sposób w kaŜdym podkomitecie (otwarte
spotkania, grupy robocze, wnioski e-mailowe, wyjazdowe szkolenia), ale i w róŜnym zakresie
(w przypadku Planów Działań na 2009 rok w niektórych województwa konsultowane są tylko
kryteria wyboru projektów, a w innych całe dokumenty).
2. Jest poczucie oporu w Instytucjach Pośredniczących (IP to najczęściej urzędy
marszałkowskie) i Instytucji Zarządzającej (MRR) w daniu kompetencji podkomitetom (np.
IP czy IP2 często podnosi argument, Ŝe zapisy muszą zostać, bo zmian nie zaakceptuje IZ).
3. Nie ma oficjalnej wiedzy o aktualnych pracach nad dokumentami (planami działań,
interpretacjami).
4. Brakuje komunikacji pomiędzy posiedzeniami podkomitetów oraz pomiędzy
przedstawicielami NGO’s w ramach podkomitetu w regionie i Polsce (argument
najczęściej padał tam, gdzie organizacje nie wykazywały aktywności - nie wnosiły uwag,
propozycji, słabo orientowały się w ogóle we wdraŜaniu EFS w Polsce).
5. Brakuje znajomości wśród członków regionalnych potrzeb i rozeznania w zakresie
konkretnej tematyki (jedną z propozycji, jaka się pojawiła, to zapoznawanie się
podkomitetów z tematyką zgłaszanych projektów - co by pokazywało, jaka i w jakim zakresie
jest aktywność poszczególnych projektodawców, w szczególności organizacji
pozarządowych).
6. W nielicznych przypadkach są zgłaszane propozycje tworzenia zespołów i grup
roboczych (woj. kujawsko- pomorskie i świętokrzyskim: utworzenie 4 grup; woj.
dolnośląskiej - propozycja).
7. Fakt społecznego charakteru funkcji w podkomitetach i specyfiki reprezentowanego
sektora powoduje, Ŝe przedstawiciele organizacji nie poświęcają wystarczającej uwagi i
czasu na pracę w podkomitetach (materiały są przesyłane z małym wyprzedzeniem,
zbieranie opinii od innych organizacji wymaga nakładu czasu, a czasami i środków), mają
problemy ze zwolnieniem się z pracy na czas odbywania się posiedzeń, czy szkoleń
(członkowie komitetów zatrudnieni w innych instytucjach, niŜ te, które reprezentują w
komitecie; niejednokrotnie chcąc uczestniczyć w posiedzeniu, muszą brać urlopy
wypoczynkowe; zdarza się, Ŝe jest problem ze zwrotem kosztów dojazdów, szczególnie na
dodatkowe spotkania).
8. Istnieje problem z opiniowaniem projektów nie zaakceptowanych przez podkomitety
dokumentów (w regulaminach występuje zapis o moŜliwości konsultowania tylko w ramach
obiegu wewnętrznego, który w przypadku organizacji pozarządowych ma zazwyczaj
charakter jawny), w niektórych innych komitetach nie ma w ogóle takiego zapisu i członków
zobligowano do nie ujawniania nawet dokumentów, które zostały zaakceptowane przez
komitet.
9. Ze względu na małą częstotliwość spotkań, podnoszony jest argument słabej moŜliwości
monitorowania realizacji planów działań czy wdraŜania EFS w danym regionie (w
Tekst powstał w ramach projektu „Monitoring działalności pozarządowych członków
Komitetów Monitorujących w okresie programowania 2007-2013”, finansowanego z
grantu z Fundacji im. Stefana Batorego ze środków Programu „Działania StraŜnicze”
oraz
w ramach finansowania ze środków Programu „Wspieranie organizacji Pozarządowych
2008 – ścieŜka EURO-NGO+” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.
Strona | 2
Komitety Monitorujące
Mirosława Hamera, OFOP- RCWIP
części województw odbyły się tylko spotkania organizacyjne, w innych dopiero po zgłoszeniu
wniosków były przedstawiane dane dotyczące postępów we wdraŜaniu EFS).
Charakterystyka aktywności przedstawicieli NGO’s
Oceniając aktywność przedstawicieli organizacji pozarządowych w Podkomitetach
Monitorujących PO KL trzeba mieć na uwadze co najmniej kilka kwestii, m.in. wywiązywanie
się z uczestnictwa w spotkaniach oficjalnych i roboczych, aktywność podczas spotkań i
pomiędzy spotkaniami (np. czy są zgłaszane jakieś wnioski pomiędzy posiedzeniami, czy są
uwagi do przesyłanych drogą obiegową dokumentów), jak wygląda kontakt z organizacjami
delegującymi (czy istnieje jakiś sformalizowany związek pomiędzy instytucją a osobą), czy
współpraca z pozostałymi członkami podkomitetu (organizacje, samorząd, inni partnerzy
społeczno-gospodarczy), sektorem pozarządowym w regionie.
Aktywność członków podkomitetów, niezaleŜnie od reprezentowanego sektora, zaleŜy
w duŜej mierze od indywidualnej wiedzy i doświadczenia w zakresie programów unijnych i
EFS w szczególności. Często pojawia się argument, iŜ członkowie podkomitetu
reprezentujący organizacje pozarządowe (ale nie tylko) mają słabą wiedzę na temat
wdraŜania EFS, ale i charakterystyki i potrzeb organizacji pozarządowych.
DuŜy wpływ ma takŜe pozycja w regionie i dojrzałość organizacji, którą dana osoba
reprezentuje. Rzutuje to przede wszystkim na moŜliwości rzecznictwa na rzecz sektora i
rozwiązywania konkretnych problemów społecznych. Wskazują na to zarówno te osoby, za
którymi stoją silne, duŜe organizacje (najczęściej reprezentujące sektor), jak i te wywodzące
się z małych lokalnych organizacji. Pewne znaczenie odgrywa równieŜ pochodzenie
instytucji, które są w podkomitetach jako Regionalne Ośrodki EFS (w kaŜdym województwie
mają po jednym przedstawicielu). W sytuacji, gdy jest to osoba wywodząca się z organizacji
pozarządowej, albo sympatyzująca z tym sektorem, łatwiej o współpracę, wspólne
stanowisko. Powoduje to niewątpliwie wzmocnienie stanowiska organizacji pozarządowych.
Współpraca z instytucjami prowadzącymi Regionalne Ośrodki EFS moŜe teŜ być
sposobem na zwiększenie profesjonalizmu danej osoby, czy jej organizacji w pełnieniu
funkcji w podkomitecie. MoŜe się to przejawiać na wiele sposobów, m.in. korzystaniu z
moŜliwości edukacyjnych, czy teŜ proszenie o wyraŜenie opinii w danej kwestii, czy
uzyskanie wiedzy na temat lokalnych potrzeb.
Kolejnymi pojawiającymi się problemami w komitetach są niewystarczające
umiejętności współpracy z przedstawicielami innych sektorów oraz brak doświadczenia w
pracach w podobnych ciałach doradczych. Utrudnia to adekwatność reakcji na róŜne
pojawiające się problemy (np. co ma zrobić członek komitetu, gdy zgłaszane są do niego
nieprawidłowości w ocenie projektu). Taki stan rzeczy często wpływa na argumentację
składanych propozycji i stanowisk, i w konsekwencji doprowadza do zmniejszenia się
skuteczności oddziaływania przedstawicieli organizacji pozarządowych.
Podsumowując, przedstawiciele organizacji pozarządowych i Regionalnych
Ośrodków EFS co do zasady biorą udział w posiedzeniach komitetów. Pewnym ułatwieniem
jest funkcja zastępcy członka, który moŜe bez dodatkowych formalności wziąć udział w
posiedzeniu. Często zdarza się, Ŝe w spotkaniach biorą udział zarówno członkowie, jak i
zastępcy (posiadają wtedy tylko jeden głos), co sprzyja wspólnej edukacji. Natomiast z
poziomem aktywności bywa niestety róŜnie, zwłaszcza pomiędzy posiedzeniami. Tylko w
dwóch województwach powołano grupy robocze, w jednym są takie plany. Sprawdza się teŜ
mechanizm, Ŝe jak się pojawiają problemy, to zaczyna się aktywność. W woj. dolnośląskim z
powodu napływających od wnioskodawców sygnałów o nieprawidłowościach, są
Tekst powstał w ramach projektu „Monitoring działalności pozarządowych członków
Komitetów Monitorujących w okresie programowania 2007-2013”, finansowanego z
grantu z Fundacji im. Stefana Batorego ze środków Programu „Działania StraŜnicze”
oraz
w ramach finansowania ze środków Programu „Wspieranie organizacji Pozarządowych
2008 – ścieŜka EURO-NGO+” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.
Strona | 3
Komitety Monitorujące
Mirosława Hamera, OFOP- RCWIP
organizowane regularne spotkania z udziałem członków podkomitetu i innych
zainteresowanych podmiotów. SłuŜy to wypracowywaniu rozwiązań nie tylko w ramach
organizacji pozarządowych, ale i związków zawodowych, środowiska naukowego, itd.
O Autorce:
Mirosława Hamera jest prawniczką, animatorem kultury, członkiem Komitetu Monitorującego Program
Operacyjny Kapitał Ludzki (z ramienia Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych) oraz
Komitetu Monitorującego EWT Polska-Saksonia (z ramienia Regionalnego Centrum Wspierania
Inicjatyw Pozarządowych), przewodniczącą grupy roboczej KM PO KL ds. horyzontalnych. Autorka
tekstów na temat wykorzystania środków przez organizacje w publikacjach UKIE i Sieci SPLOT oraz
na temat aspektów prawnych funkcjonowania organizacji pozarządowych w publikacji Instytutu
Politologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Na co dzień jest koordynatorem projektów i
wiceprzewodniczącą Zarządu w Regionalnym Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych.
Współpracuje m.in. z Ogólnopolską Federacją Organizacji Pozarządowych, Siecią SPLOT,
Dolnośląską Federacją Organizacji Pozarządowych, Dolnośląskim Stowarzyszeniem Aktywnej
Rehabilitacji „ART”.
Tekst powstał w ramach projektu „Monitoring działalności pozarządowych członków
Komitetów Monitorujących w okresie programowania 2007-2013”, finansowanego z
grantu z Fundacji im. Stefana Batorego ze środków Programu „Działania StraŜnicze”
oraz
w ramach finansowania ze środków Programu „Wspieranie organizacji Pozarządowych
2008 – ścieŜka EURO-NGO+” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.
Strona | 4