docBeata Woźniak-Jęchorek - studia oeconomica posnaniensia
download 
Reklamacja Transkrypt
Beata Woźniak-Jęchorek - studia oeconomica posnaniensia
WPROWADZENIE Funkcjonowanie rynku pracy oraz polityka państwa wobec tego rynku to przedmiot stałego zainteresowania nauk ekonomicznych. Problematyka ta nabrała szczególnego znaczenia w czasach ostatniego, globalnego kryzysu gospodarczego, który – z jednej strony – przyczynił się do eskalacji problemu bezrobocia w wielu krajach, zwłaszcza wśród osób o słabszej pozycji na rynku pracy (osób młodych, po 55. roku życia, kobiet, imigrantów), z drugiej jednak strony – przyśpieszył konieczne zmiany strukturalne i instytucjonalne na współczesnych rynkach pracy. Pojawiły się nowe, elastyczne formy zatrudnienia i organizacji czasu pracy, wzrosło znaczenie atypowej pracy (w tym pracy tymczasowej), rozwinęła się mobilność na rynku pracy. W wyniku tych zmian wzrosła jednak nierówność dochodowa oraz polaryzacja społeczna. Coraz częściej mówi się też o zjawisku ubogich pracujących (working poor). Dodatkowo kryzys gospodarczy wpłynął na zmianę znaczenia i postrzegania samej pracy oraz jej wartości w społeczeństwie informacyjnym. Teoretycy ekonomii (w tym rynku pracy) próbują opisać przyczyny i konsekwencje zachodzących zmian. Spory toczone w głównym nurcie badań ekonomicznych – zwłaszcza wobec kwestii zatrudnienia i bezrobocia – poszerzają się o poglądy alternatywne wychodzące daleko poza czystą analizę ekonomiczną, a odnoszące się wyraźnie do czynnika kulturowego, wpływającego na zachowania i postawy uczestników rynku pracy. W kontekście pojawiających się wyzwań i dylematów współczesnego rynku pracy niniejszy numer STUDIA OECONOMICA POSNANIENSIA poświęcono problematyce tego rynku w czasach kryzysu. Prezentowany numer zawiera siedem wzajemnie powiązanych artykułów. Zbiór otwiera Izabela Bludnik prezentująca ustalenia współczesnej postkeynesowskiej myśli teoretycznej w zakresie funkcjonowania rynku pracy. Postkeynesiści wprowadzili do analizy fundamentalną niepewność, popyt efektywny, pieniądz, instytucje, segmentację rynku pracy, konflikty społeczne, dyskryminację, hierarchię, zwyczaje, uczciwość i tym samym stworzyli pełniejszy obraz rzeczywistości gospodarczej, zwłaszcza w konfrontacji z dominującą w głównym nurcie ekonomii teorią neoklasyczną. W prezentowanym artykule, obok omówienia ww. wyróżników postkeynesowskiej analizy ekonomicznej, wiele miejsca poświęcono polityce prozatrudnieniowej, SOEP 2014-7 rewizja.indd 3 2014-11-28 10:11:23 4 Wprowadzenie wskazując, że „dla postkeynesistów najważniejszym zadaniem jest zaprojektowanie polityki makroekonomicznej w sposób, który pomógłby zredukować fundamentalną niepewność, ustabilizować gospodarki krajowe i gospodarkę światową, gwarantując osiągnięcie nadrzędnego celu w postaci globalnego, pełnego zatrudnienia czynnika pracy”. Dalej Jacek Jankiewicz przenosi nas do perspektywy mikroekonomicznej i pokazuje podstawowe założenia teorii funkcji produkcji gospodarstwa domowego – koncepcji, która przypisuje alokacji czasu kluczową rolę we wszystkich zachowaniach konsumpcyjnych. W artykule uzasadnia też potrzebę wprowadzenia regularnych badań budżetu czasu gospodarstw domowych w Polsce i innych krajach Europy. Dowodzi bowiem, że luka w zasobach danych statystycznych na temat alokacji czasu ludności powoduje utratę możliwości prowadzenia cennych badań, które między innymi dotyczą rynku pracy. Z kolei Anna Piekarczyk łączy dwie perspektywy badawcze i przedstawia zależności między czynnikami makro- i mikroekonomicznymi wobec kryzysu gospodarczego na rynku pracy w ujęciu sieciowym. Uznaje przy tym, że aby zrozumieć mechanizmy funkcjonowania rynku pracy, odkryć i przeanalizować kluczowe powiązania pomiędzy jego elementami, należy zastosować metodykę myślenia sieciowego, a uzyskany obraz oddziaływań może być podstawą do dyskusji na temat sposobów wyjścia z kryzysu i nakreślenia czynników, które należałoby uwzględnić w kształtowaniu strategii wyjścia. Powiązania między podejściem mikroekonomicznym i makroekonomicznym widoczne są też w analizach modelu flexicurity. Autorki Małgorzata Gawrycka i Emilia Nagucka podkreślają, że istniejące rozbieżności pomiędzy celami przedsiębiorstw a pozycją pracowników na rynku pracy doprowadziły do popularyzacji i wdrażania w wielu państwach UE tego modelu, którego celem jest połączenie elastycznych form zatrudnienia ze skuteczną polityką wspierającą przemiany na rynku pracy. Jednocześnie obok opisu samej koncepcji flexicurity, Autorki oceniają wdrożenie tego modelu w wybranych krajach Unii Europejskiej. Model flexicurity łączy się też ze słabnącą siłą oddziaływania związków zawodowych – nie tylko na rynek pracodawcy, ale przede wszystkim na postawę państwa w zakresie ochrony pracowników. Artykuł Działanie grup interesu na rynku pracy. Związki zawodowe w Polsce wprowadza nas w tematykę działalności związków zawodowych na polskim rynku pracy na tle wybranych krajów OECD. Tłem teoretycznym prezentowanego opracowania są poglądy Mancura Olsona wpisujące się w szeroko rozumianą nową ekonomię instytucjonalną. W artykule połączono więc teorię z praktyką działania grup interesu w odniesieniu do polskiego rynku pracy. SOEP 2014-7 rewizja.indd 4 2014-11-28 10:11:23 Wprowadzenie 5 Przemiany na rynku pracy uruchomione w wyniku kryzysu gospodarczego, a związane z rozwojem atypowej pracy doprowadziły też do powstania nowego modelu segmentacji tego rynku. Mowa jest tu o idei prekariatu opisanej przez Magdalenę Knapińską. Jest to nowe pojęcie w teorii rynku pracy, które opisuje położenie na rynku pracy pewnych grup społecznych wynikające z niepewności zatrudnienia i biedy pracujących. W prezentowanym artykule Autorka nie tylko zdefiniowała to zjawisko, ale zidentyfikowała też jego główne determinanty oraz skalę na obszarze Polski i Unii Europejskiej. Na koniec Baha Kalinowska-Sufinowicz identyfikuje oczekiwania osób młodych wobec ich pierwszej pracy. Kryzys gospodarczy w krajach Europy Południowej dotknął najbardziej osoby młode. Również w Polsce studia wyższe nie dają już gwarancji stałego zatrudnienia i dobrego wynagrodzenia za pracę. Stąd też potrzeba monitoringu zarówno oczekiwań pracodawców co do poziomu kwalifikacji pracowników, jak i oczekiwań osób młodych wobec ich pierwszej pracy. W prezentowanym opracowaniu Autorka przedstawia wyniki badania ankietowego przeprowadzonego wśród studentów Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu w 2013 roku. Analizuje przy tym orientację studentów co do sytuacji na rynku pracy, ich przygotowanie do pracy zawodowej, a także metody, czas, miejsce i ogólne warunki zawierania umów o pierwszą pracę po studiach (wraz z uwzględnieniem oczekiwań płacowych). Prezentowany zbiór artykułów zawiera zatem nie tylko teoretyczne analizy podjętych problemów, ale także ilustracje empiryczne, umożliwiające weryfikację przyjętych założeń i formułowanie implikacji dla praktyki gospodarczej. Beata Woźniak-Jęchorek SOEP 2014-7 rewizja.indd 5 2014-11-28 10:11:23 SOEP 2014-7 rewizja.indd 6 2014-11-28 10:11:23
