Ekohumanizm w przezwyciężaniu globalnego kryzysu
Transkrypt
Ekohumanizm w przezwyciężaniu globalnego kryzysu
EPISTEME 103 Lesław Michnowski EKOHUMANIZM w przezwyciężaniu globalnego kryzysu Redaktor tomu Ks. Jarosław Sokołowski Wydział Filozofii Chrześcijańskiej Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Warszawa-Łomża 2011 EPISTEME 193: Ekohumanizm w przezwyciężaniu globalnego kryzysu Tom recenzowali: prof. dr hab. Lucjan Pawłowski (Politechnika Lubelska) i prof. zw. dr hab. Jan Jachymek (UMCS Lublin) Honorowi Członkowie Rady Naukowej prof. zw. dr hab. Zdzisław Ciećko (UWM Olsztyn), prof. zw. dr hab. Józef Marceli Dołęga (UKSW Warszawa), prof. zw. dr hab. Jerzy Niemiec (UwB Białystok), prof. zw. dr hab. Edmund Trempała (UKW Bydgoszcz), prof. zw. dr hab. Andrzej de Tchorzewski (WSPB Kraków), prof. dr Andrzej M. Woźnicki (USF-USA San Francisco) Rada Naukowa Wojciech Bołoz (UKSW), Mariusz Ciszek (UPH), Stanisław Dziekoński (UKSW) - przewodniczący, Jerzy Fidura (WSDE), Edward Grott (UKSW), Andrzej Jaśko (WSDE), Tadeusz Klimski (UKSW), Jan Krokos (UKSW), Anna Latawiec (UKSW), Anna Lemańska (UKSW), Paweł Mazanka (UKSW), Ryszard Moń (UKSW), Mieczysław Ozorowski (UKSW), Ewa Podrez (UKSW), Janusz Popko (UMwB), Antoni Skowroński (UKSW) - sekretarz rady, Adam Skreczko (UKSW, MWSDB), Jarosław Sokołowski (UKSW), Tadeusz Syczewski (KUL, WSDD), Dariusz Śleszyński (SHU), Andrzej Świderski (UPH), Stanisław Urbański (UKSW), Michał Warciński (UW), Józef Wroceński (UKSW). Współpracujący z Radą Naukową lanusz Aptacy (UKSW), Robert Bączek (WSDŁ), Stanisław Biały (UKSW), Mirosław Brzeziński (KUL), Wojciech Guzewicz (WSDE, UWM), Jarosław Kotowski (UKSW WSDŁ), Jan Krupka (WSDŁ), Cezary Naumowicz (UKSW), Wojciech Nowacki (WSDŁ), Henryk Podolski (UKSW), Jerzy Sikora (UKSW, KUL), Stanisław Strękowski (WSDE, UKSW), Sławomir Śledziewski (WSDŁ, UKSW), Paweł Tarasiewicz (WSDE, KUL), Wojciech Turowski (WSDŁ), Kęstutis Żemaitis (Kowno Litwa). Redakcja Adam Filipowicz (UKSW) - przewodniczący, Jacek W. Czartoszewski (UKSW), Grzegorz Embros (UKSW), Włodzimierz Gałązka (UKSW), Edward Grott (UKSW) - sekretarz redakcji. Skład komputerowy Marek Jadczak Okładka Janusz Wardziński © Copyright by Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, 2011 01-815 Warszawa, ul. Dewajtis 5, tel./fax 22 839-89-85, e-mail:[email protected] www.wydawnictwo.uksw.edu.pl © Wydział Filozofii Chrześcijańskiej UKSW w Warszawie ISBN-978-83-7072-690-4 ISSN 2081-4801 Adres Redakcji EPISTEME Instytut Ekologii i Bioetyki, ul. Dewajtis 5, 01-815 Warszawa, Polska; tel. kom. 602 74 14 13; fax (0-22) 839 77 33, e-mail: [email protected], [email protected], [email protected] Druk: Drukarnia Libra-Print, al. Legionów 114B, 18-400 Łomża, tel. (086) 473-77-84. Spis treści WPROWADZENIE: Doinformowywana globalna współpraca albo globalna katastrofa............................................................................11 I. O potrzebie ekohumanizmu i ewolucji ultraintelektualnej.............21 1. Wstęp.................................................................................................. 21 2. Wezwania o Wielką Przemianę .......................................................... 25 2.1. Dla przeżycia - konieczność trwałego rozwoju ........................... 25 2.2. Koncepcja trwałego rozwoju w ujęciu Organizacji Narodów Zjednoczonych............................................................................. 25 2.3. Rodzina ludzka - i jej dobro wspólne - jako podstawowy postulat Kościoła Katolickiego wobec wyzwań współczesności ................ 26 2.4. W Unii Europejskiej - Odnowiona Strategia Trwałego Rozwoju i zapowiedź negacji „zerowego wzrostu" ..................................... 28 3. „Zerowy wzrost" - koncepcja wciąż aktualna?................................... 29 4. Ekohumanizm i ewolucja ultraintelektualna - niezbędne dla uniknięcia globalnej katastrofy .......................................................... 34 4.1. Model konceptualny System Życia jako podstawa rozpoznawania istoty i przyczyn globalnego kryzysu .......................................... 34 4.2. Kryzys globalny jako skutek niedostosowania do Stanu Zmian i Ryzyka.......................................................................................... 35 4.3. Jak zapewniać ultrastabilność światowej społeczności?................ 37 4.4. Socjal-darwinizm - przejściowy etap stymulowanie rozwoju...... 38 4.5. Moralna degradacja socjal-darwinizmu jako skutek rozwoju nauki i techniki ............................................................................ 42 4.6. Stan Zmian i Ryzyka - nowa jakość uwarunkowań życia Człowieka .................................................................................... 44 4.7. W Stanie Zmian i Ryzyka - konieczność ekohumanizmu i ewolucji ultraintelektualnej........................................................ 47 5. Zakończenie........................................................................................ 52 6. Załącznik: List do Premiera Donalda Tuska dotyczący Odnowionej Strategii Trwałego Rozwoju Unii Europejskiej ...................................... 54 Spis treści II. Informacyjne i aksjologiczne uwarunkowania przezwyciężenia kryzysu globalnego ..................................................................................57 III. Ekonomika ery zmian klimatycznych...............................................77 1. 2. 3. 4. 5. 6. Wstęp .................................................................................................. 77 Wciąż aktualna ostrzegawcza prognoza Raportu „Granice wzrostu"? 81 Dwie radykalnie odmienne strategie obronne wobec zagrożenia globalną katastrofą ............................................................................ 88 3.1. Strategia socjal-darwinistyczna - „zerowego wzrostu"................ 88 3.2. Strategia ekohumanistyczna......................................................... 94 3.3. „Sustainable development" czy „sustainablity"? .......................... 98 Wizja ekonomiki trwałego rozwoju - ery zmian klimatycznych ...... 101 Informacyjne uwarunkowania ekonomiki ery zmian - nie tylko klimatycznych ............................................................................ 106 Zakończenie...................................................................................... 109 IV. Relacja sacrum - profanum w ujęciu cybernetycznym..................113 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Wstęp................................................................................................ 113 „System naturalny" jako pomoc w diagnozowaniu kryzysu globalnego 118 Społeczeństwo zdolne do życia w Stanie Zmian i Ryzyka ................ 121 Nauczanie Jana Pawła II w świetle cybernetycznej teorii rozwoju.... 128 4.1. Kościół Katolicki jako element homeostatu światowej społeczności ............................................................................... 128 4.2. Jana Pawła II wkład w doskonalenie systemu sterowania procesem życia ........................................................................................... 131 4.3. Cywilizacja Życia i Miłości jako warunek życia w Stanie Zmian i Ryzyka ...................................................................................... 145 Kontynuowanie przez Benedykta XVI działań na rzecz rozwoju...... 148 Kościół „do kruchty" czy do podtrzymującej rozwój aktywności publicznej? .........................................................................................154 Dobro wspólne - postulat strategiczny..............................................155 Zakończenie...................................................................................... 156 Spis treści V. Ecohumanism as a developmental crossing (with supplement).. 159 1. Introduction......................................................................................159 2. Sustainable Development and Limits to Growth Crossing ................164 2.1. (i) "Backcasting" in Cognizing Sustainable Development Conditions ........................................................................................164 2.2. (ii) Primitive Growth of Advanced Society ................................166 2.3. (iii) The "Inertial" Limit to Growth ...........................................167 2.4. (iv) The "Defensive-Environmental" Limit to Growth ...............169 2.5. (v) The "Catastrophic" Limit to Growth.....................................171 3. Global Crisis and the Dangers of Its Pathological Overcoming ........172 3.1. (i) Global Crisis — an Effect of Life "Beyond the Limits"...........172 3.2. (ii) Orwellian information society and the pathological reduction of the worlds population ..................................................................172 4. Ecohumanistic Information Society — Utopia or Precondition of Sustainable Development?.................................................................174 4.1. (i) "Visionary Projecting" - the Essence of Sustainable Development Strategy ................................................................174 4.2. (ii) Sustainable Development Economy...................................... 175 4.3. (iii) Access to Knowledge for Sustainable Development............. 176 4.4. (iv) Informationally Efficient Infrastructure ............................... 176 4.5. (v) Shaping Universal Wisdom ...................................................177 4.6. (vi) Global Governance — a Crucial Sustainable Development Factor.......................................................................................... 178 4.7. (vii) The Gordian Knot of Sustainable Development.................. 179 5. Closing remarks ................................................................................ 180 6. SUPLEMENT: GLOBAL CRISIS FROM TODAY'S PERSPECTIVE.. 183 6.1 Summary: What is the essence of the current crisis?.................. 183 6.2 Proposed Strategy To Overcome The Current Crisis................... 186 VI. Modelowanie konceptualne w kształtowaniu trwałego rozwoju (sustainable development) ..............................................................195 1. System Życia - model konceptualny dla polityki rozwoju ................ 195 2. Informacja - pojęcie podstawowe Systemu Życia .............................197 3. Aksjomaty Systemu Życia..................................................................197 Spis treści Podstawowe właściwości systemów życia ......................................... 199 Rozwój jako proces tworzenia informacji ........................................ 203 Fazy i etapy rozwoju systemów życia................................................ 206 Kryzys systemu życia jako skutek jego niedostosowania do nowych uwarunkowań życia .......................................................................... 208 8. Stan Zmian i Ryzyka - nowa jakość uwarunkowań życia................. 209 9. Trwały rozwój jako rozwojowe przekraczanie granic wzrostu.......... 210 10. Integracyjny rozwój albo regres........................................................ 212 11. Monitoring dynamiczny jako istotny czynnik trwałego rozwoju ..... 214 4. 5. 6. 7. POSŁOWIE............................................................................................217 BIBLIOGRAFIA.................................................................................... 221 SUMMARY ............................................................................................245 CONTENTS........................................................................................... 251 Katalog wydanych tomów Episteme...................................................... 255 10 ISBN-978-83-7072-690-4 Przedstawione w recenzowanej pracy przemyśleniae Autora są ze wszech miar godne publikacji w formie książkowej. Praca prof. Lesława Michnowskiego jest napisana na najwyższym poziomie merytorycznym, jej mocną stroną jest ścisły związek treści z tytułami rozdziałów, klarowny tok narracji; uargumentowany precyzyjnie proces przeobrażeń społeczno-ustrojowych od kapitalizmu w jego neoliberalnej wersji do Ekohumanizmu jako systemu alternatywnego - pożądanego dla rozwoju cywilizacji życia. Praca L. Michnowskiego jest oczekiwana społecznie jeszcze i z tego względu, że zasadnie wskazuje trudną do przecenienia inspirację myśli społecznej Watykanu i Kościoła rzymskokatolickiego zwłaszcza papieży bł. Jana Pawła II i Benedykta XVI w poszukiwaniu i dążeniach do ustanowienia ustroju sprawiedliwości społecznej - szanującego przyrodzoną człowiekowi godność. Prof. zw. dr hab. Jan Jachymek - UMCS Lublin W pracy L. Michnowskiego zawarte są liczne odniesienia do Społecznej Nauki Kościoła Katolickiego. Praca może stanowić edukacyjną pomoc w kształtowaniu świadomości ekohumanistycznej oraz formowaniu politycznych elit kierujących się troską o dobro wspólne polskiej, europejskiej i światowej społeczności. Może być także przydatna w kształtowaniu powszechnej kultury informacyjnej. A zatem proponuję jej pilne wydanie i upowszechnienie nie tylko w studenckim kręgu Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej UKSW, lecz szczególnie także Politologii, Informatyki i Ekonometrii oraz Inżynierii Środowiska UKSW, jak również innych Wyższych Uczelni, a także Krajowej Szkoły Administracji Publicznej. Prof. dr hab. Lucjan Pawłowski - WIŚ Politechnika Lubelska