Pranie pieniędzy to przestępstwo, które uderza w szerokie

Pranie pieniędzy to przestępstwo, które uderza w szerokie spektrum istotnych społecznie dóbr
prawnych. Dzieje się tak dlatego, że jego zadaniem jest nadanie pozoru legalności korzyściom
majątkowym pochodzącym z popełnienia dowolnego czynu zabronionego. Skuteczna walka z
tym zjawiskiem równoznaczna jest zatem z ograniczeniem szerokiego katalogu
przestępczości generującej korzyści majątkowe, czyniąc ich popełnianie nieopłacalnym.
Niestety, czynność wykonawcza prania pieniędzy, w oderwaniu od bazowego czynu
zabronionego, nie różni się niczym od dziesiątek tysięcy legalnych transakcji dokonywanych
każdego dnia przez uczestników rynku wymiany dóbr i usług. Ponadto, pranie pieniędzy to
przestępstwo „bez granic”, w odróżnieniu od praktyki jego ścigania.
W praktyce śledczej istnieją dwa algorytmy ścigania prania pieniędzy, inicjowane wykryciem
czynu bazowego, generującego korzyści majątkowe oraz inicjowane wytypowaniem
transakcji podejrzewanej o związek z korzyściami majątkowymi pochodzącymi z
jakiejkolwiek działalności przestępczej. Badania autora wykazały jednak, że skuteczne
ściganie prania pieniędzy inicjowane transakcją podejrzaną w praktyce nie istnieje. Autor
poszukuje zatem rozwiązań zmierzających do poprawy skuteczności ścigania prania
pieniędzy inicjowanego transakcją podejrzaną, a poszukiwania odbywają się na dwóch
płaszczyznach, prawno-porównawczej oraz taktyki kryminalistycznej. Ich wynikiem są
propozycje optymalizujące, zarówno na płaszczyźnie prawno-porównawczej, jak i taktycznej.
W tym ostatnim przypadku, autor proponuje zastosowanie taktycznego modelu działania
(Model 3S), opartego o elementy oportunizmu procesowego, zarówno w ujęciu
kryminalistycznym, jak i karnoprocesowym.
Michał Kaczmarski
absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie w 2014 roku
obronił doktorat na temat taktycznych i prawnych aspektów zwalczania prania pieniędzy w
Polsce; praca doktorska otrzymała w 2015 roku nagrodę w XVI Edycji Konkursu im. Prof.
Tadeusza Hanauska na Pracę Roku z Dziedziny Kryminalistyki w kategorii – prace
doktorskie; w sferze naukowej autor koncentruje się wokół zagadnień związanych z
kryminalistyką i zastosowaniem jej zdobyczy w walce z przestępczością gospodarczą, w
szczególności przestępczością białych kołnierzyków oraz praniem pieniędzy; przez wiele lat
współpracował z firmami doradczymi wspierając klientów w przeciwdziałaniu, wykrywaniu i
zwalczaniu przestępczości gospodarczej.
Z recenzji prof. dr. hab. Tadeusza Tomaszewskiego
Recenzowana książka autorstwa dr. Michała Kaczmarskiego (...) została poświęcona
przedstawieniu kryminalistycznej, a także w dużym zakresie prawnokarnej, karnoprocesowej i
kryminalistycznej problematyki przestępstwa prania pieniędzy i jego zwalczania. Zagadnienia
prania pieniędzy doczekało się już wprawdzie wielu opracowań w światowej i polskiej
literaturze, jednak Autorowi udało się zaprezentować nowe i oryginalne podejście do tego
problemu. W ramach swoich badań przeprowadził bowiem wieloaspektową analizę tego
zagadnienia, nie ograniczając się jedynie do przedstawienia typowych założeń metodyki
zwalczania wybranego rodzaju przestępstwa, ale badał tę kwestię z perspektywy kwalifikacji
prawnej czynu i - co w tym przypadku jest szczególnie istotne i trudne - możliwości
dowodzenia jego znamion w postępowaniu karnym. Przedstawił przy tym własne, odmienne
od dotychczas spotykanego w polskiej literaturze spojrzenie na kryminalizację prania
pieniędzy w Polsce, biorąc pod uwagę prawne i taktyczne rozwiązania przyjęte w tym zakresie
w innych krajach oraz efektywność prowadzonych śledztw. Jednocześnie zaproponował nowe
rozwiązania prawne, organizacyjne i taktyczne, które mogą być użyteczne w praktyce
wymiaru sprawiedliwości.
Spis treści:
Skróty
Słowo wstępne
Część I. Cel, założenia badawcze i metodyka badań
Rozdział 1. Cel pracy
Rozdział 2. Uzasadnienie dla podjęcia badań
Rozdział 3. Pytania badawcze
Rozdział 4. Przyjęta metoda badawcza
Część II. Kryminalizacja prania pieniędzy
Rozdział 1. Pranie pieniędzy w ujęciu historycznym
Rozdział 2. Początki kryminalizacji prania pieniędzy na świecie
Wstęp
Konwencja Wiedeńska
40 Rekomendacji FATF
Konwencja Strasburska
Dyrektywy Unii Europejskiej w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu
finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu
Konwencja z Palermo
Konwencja z Meridy
Konwencja Warszawska
Podsumowanie ustaleń z przeglądu regulacji międzynarodowych
Rozdział 3. Regulacje krajowe w wybranych państwach
Niemcy
Wielka Brytania
Stany Zjednoczone
Podsumowanie ustaleń z przeglądu regulacji krajowych
Rozdział 4. Historia kryminalizacji prania pieniędzy w Polsce
Geneza
Dobro chronione przez przepisy kryminalizujące pranie pieniędzy
Historia kryminalizacji prania pieniędzy
Rozdział 5. znamiona przestępstwa prania pieniędzy z art. 299 § 1 k.k.
Wstęp
Przedmiot ochrony
Strona przedmiotowa
Podsumowanie analizy znamion przestępstwa prania pieniędzy z art. 299 § 1 k.k. w tekście
przepisów kryminalizujących paserstwo
Rozdział 6. Przepadek mienia
Rozdział 7. Racjonalizacja znamion przestępstwa prania pieniędzy z art. 299 § 1 k.k. oraz ich
wykładni – propozycje de lege ferenda
Propozycja wprowadzenia odpowiedzialności karnej za pranie pieniędzy na zasadzie winy
nieumyślnej
Propozycja złagodzenia wymogu wskazania pochodzenia przedmiotu prania
pieniędzy z popełnienia konkretnego czynu zabronionego
Uwagi końcowe do propozycji racjonalizujących
Część III. Kryminalistyczny aspekt walki z praniem pieniędzy
Wstęp
Rozdział 1. Pranie pieniędzy w kontekście modus operandi sprawcy
Rozdział 2. Proponowany model ścigania
Etap I: Typowanie transakcji podejrzanych przez instytucje obowiązane
Podsumowanie Etapu I
Etap II: Analizy GIIF
Podsumowanie Etapu II
Etap III: Czynności sprawdzające prokuratury
Wprowadzenie
Model 3S w działaniach prokuratury
Etap III a: Weryfikacja formalno-merytoryczna zawiadomienia GIIF
Etap III b: Czynności sprawdzające
Podsumowanie Etapu III
Etap IV: Postępowanie przygotowawcze – faza dowodowa
Czas trwania Etapu IV i jego forma procesowa
Dwie fazy postępowania
Kompletność merytoryczna aktu oskarżenia
Faza in rem
Faza in personam
Sporządzenie aktu oskarżenia – wstęp do etapu postępowania sądowego
Podsumowanie Etapu IV
Bibliografia