Internetowa biblioteka Między tekstami

Internetowa biblioteka Między tekstami
Materiały do interpretacji obrazów
Autor: Małgorzata Herzog
malarz nieznany, Wjazd Chrystusa do Jerozolimy
ok. 1497–1500, Muzeum Narodowe, Warszawa
(wymiary: 132 x 98,5 cm)
materiały zamieszczone na www.gwo.pl
1
Internetowa biblioteka Między tekstami. Materiały do interpretacji obrazów
Scena wypędzenia przekupniów ze świątyni jest dosłowną ilustracją opisu z Ewangelii:
„Wszedłszy do świątyni, zaczął wyrzucać tych, którzy sprzedawali i kupowali w świątyni,
i powywracał stoły zmieniających pieniądze i ławki tych, którzy sprzedawali gołębie” (Mk 11,
15). Kupcy są ubrani w charakterystyczne stroje z epoki, w tle widać wzorzyste kobierce
odgradzające przedsionek od nawy świątyni, sklepionej charakterystycznymi dla architektury
gotyckiej łukami krzyżowo-żebrowymi.
Jerozolima została ukazana jako ufortyfikowane miasto średniowieczne, okolone obronnymi
murami o charakterystycznych otworach strzelniczych i otoczone fosą. Na pierwszym planie
widać wieżę bramną z dwiema bocznymi wieżami flankującymi, z boku znajduje się wieża
narożna z typowymi dla średniowiecznych murów obronnych blankami (blanki – element
architektoniczny w postaci tzw. zębów, pomiędzy którymi znajduje się wolna przestrzeń; miało
to ułatwić obronę w czasie oblężenia, w prześwitach pomiędzy zębami byli rozlokowani
łucznicy). Wieże, zwieńczone ozdobnymi hełmami, które w architekturze gotyckiej miały
najczęściej formę stożka o smukłych proporcjach, są ozdobione geometrycznym fryzem oraz
tarczami herbowymi (są to herby Jerozolimy, Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego
oraz rodów z Nadrenii, co wskazuje na tamtejsze pochodzenie autora obrazu). Według tradycji
Chrystus wjechał do Jerozolimy przez przeznaczoną dla władców Złotą Bramę, prowadzącą
na Wzgórze Świątynne, gdzie znajdowała się świątynia żydowska sięgająca swymi początkami
czasów biblijnego króla Salomona (X w. p.n.e.).
Dwa białe łabędzie pływające po wodzie w średniowieczu symbolizowały wierność
i przywiązanie, a także czystość i niewinność. Tutaj mają oznaczać szczere intencje
mieszkańców Jerozolimy oddających hołd Chrystusowi.
Chrystus jadący na osiołku i błogosławiący wiwatującym tłumom wypełnia słowa proroctwa
Zachariasza: „Raduj się wielce, Córo Syjonu, wołaj radośnie, Córo Jeruzalem! Oto Król twój
idzie do ciebie, sprawiedliwy i zwycięski. Pokorny – jedzie na osiołku, na oślątku, źrebięciu
oślicy” (Ks. Za 9, 9).
Także inne słowa Ewangelii znajdują swoje odniesienie na obrazie („A ogromny tłum słał swe
płaszcze na drodze, inni obcinali gałązki z drzew” Mt, 21, 8). Słanie płaszczy na drodze
i rzucanie gałązek przed władcami jest znane w tradycji starotestamentowej i może być
interpretowane jako gest czci i hołdu wobec króla. Postaci witających Chrystusa mieszkańców
Jerozolimy są ukazane w strojach z epoki, typowych dla średniowiecznego mieszczaństwa:
widać charakterystyczne okrycia głowy, buty z wydłużonymi nosami, peleryny.
Dziecko wskazujące na Chrystusa jest symbolicznym odzwierciedleniem tekstu Ewangelii:
„Gdy wjechał do Jerozolimy, poruszyło się całe miasto i pytano: «Kto to jest?» A tłumy
odpowiadały: «To jest prorok, Jezus z Nazaretu w Galilei»” (Mt, 21, 10–11) Dziecko
symbolizuje niewinność, czystość, szczerą wiarę.
Kobierzec wiszący przed bramą ma znaczenie symboliczne – ozdabiają go gałązki winorośli
będące zapowiedzią męczeńskiej śmierci Chrystusa na krzyżu.
Znajdujący się w tle pejzaż z Górą Oliwną ma dwojakie znaczenie symboliczne: jest to miejsce
pojmania Chrystusa przez żołnierzy rzymskich, a także miejsce Jego wniebowstąpienia.
Obraz znajduje się w prawym skrzydle tryptyku umieszczonego pierwotnie w kaplicy, nazwanej
na jego cześć Jerozolimską, w kościele Mariackim w Gdańsku. Ołtarz powstał prawdopodobnie
materiały zamieszczone na www.gwo.pl
2
Internetowa biblioteka Między tekstami. Materiały do interpretacji obrazów
na zamówienie bractwa kapłańskiego Panny Marii, jego autorem jest zapewne malarz z kręgu
Dolnej Nadrenii i Westfalii. Obraz przedstawia sceny z życia Chrystusa ukazane symultanicznie
(jest to metoda stosowana w sztuce średniowiecznej, polegająca na przedstawieniu na jednym
obrazie kilku scen rozgrywających się równocześnie w różnych miejscach i czasie, często
z udziałem tych samych postaci). Kwatery tryptyku zwracają uwagę ciekawą narracją
i różnorodnością detali, bogactwem krajobrazu i widoków miast, nasyconym kolorytem z przewagą
głębokich, intensywnych barw. Ołtarz jest pełen odniesień do średniowiecznej rzeczywistości
– pojawiają się gotyckie budowle, wiele postaci jest ubranych w stroje z epoki. Cecha ta jest
charakterystyczna dla średniowiecznych mistrzów nadreńskich, dążących w swoich dziełach
do pełnego naturalizmu – umiejscowienia biblijnych scen we współczesnych gotyckich wnętrzach,
w realnym krajobrazie, a także do oddania naturalnej ekspresji przedstawianych postaci.
materiały zamieszczone na www.gwo.pl
3