docw numerze
download 
Reklamacja Transkrypt
w numerze
W NUMERZE: WIEŚCI Z KRAJU 4 5 Pieniądze czekają na rolników Zapraszamy na szkolenia Z ŻYCIA POMORSKIEGO OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO 6 O nas: Dział Przedsiębiorczości, Wiejskiego Gospodarstwa Domowego i Agroturystyki w Gdańsku o sobie POMORSKA IZBA ROLNICZA 10 10 11 12 13 15 16 Posiedzenie Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej Polska wolna od upraw GMO Minister Kazimierz Plocke spotkał się z rolnikami Projekt Pomorskiej Izby Rolniczej na półmetku Z prac Pomorskiej Izby Rolniczej Uroczysta gala konkursu z udziałem Pomorskiej Izby Rolniczej Rolnicy otrzymali więcej uprawnień w procesie rozdysponowania ziemi z zasobów ANR Podatek VAT w 2013 roku - na co zwracać uwagę str. 21 1 stycznia 2013 r. weszła w życie pierwsza tura zmian w podatku VAT. Zmiany dotyczą głównie rozliczania podatku VAT w metodzie kasowej oraz rozliczania tzw. ulgi na złe długi. DLA WSI I REGIONU 17 19 20 Produkty tradycyjne i regionalne a wielofunkcyjny rozwój wsi Zapraszamy na szkolenia Aktualne informacje prawne dla rolnictwa ZARZĄDZANIE GOSPODARSTWEM ROLNYM 21 22 24 25 Podatek VAT w 2013 roku - na co zwracać uwagę Zmiany w emeryturach rolniczych Wszystko o grupach producentów rolnych (cz. I) Nowy nabór wniosków na działanie „Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów” NA POLACH I ŁĄKACH 26 35 Zboża jare - jaką odmianę wybrać? Przypominamy – luty W CHLEWNI I OBORZE 36 37 39 40 40 Nauka praktyce, czyli „Zdrowa Krowa” Wiosna w pasiece Przypominamy - luty Agencja Rynku Rolnego informuje Warto przeczytać W TROSCE O ŚRODOWISKO 41 42 45 46 Rola roślin pułapkowych w integrowanej ochronie roślin Chów gęsi w gospodarstwach ekologicznych Sprawdzone w praktyce Rolnictwo ekologiczne - to dodatkowe pieniądze na gospodarstwo i wyższe ceny za ekologiczne płody rolne Z WIZYTĄ U ROLNIKA 47 Postawili na mleko DONIESIENIA 49 49 Kurs „Organizacja i rozwój działalności agroturystycznej” ARiMR zaprasza na spotkania informacyjne W DOMU I ZAGRODZIE 50 Makaronowe specjały Zboża jare - jaką odmianę wybrać? str. 26 Prezentujemy wyniki doświadczeń PDOiR ze zbożami jarymi wykonanych w 2012 roku na terenie województwa pomorskiego. Wiosna w pasiece str. 37 Każdy pszczelarz ma zapewne wypracowany własny sposób prowadzenia pasieki, co uwarunkowane jest wiedzą, tradycją pszczelarzenia i obserwacją życia rodzin. Dr Witold Cyba opisuje swoje sposoby przygotowania pasieki do zimowli i rozwoju wiosennego, które stosuje już 10 lat. OFERTY ROZRYWKA DLA DOROSŁYCH I DLA DZIECI RAPORT Z RYNKU 3 Wieści z kraju Pieniądze czekają na rolników Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ma pieniądze na wsparcie rolników, którzy chcą skorzystać z preferencyjnych kredytów bankowych. A trakcyjność specjalnych kredytów udzielanych rolnikom polega na tym, że w ich spłacie pomaga Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. W ofercie banków, które współpracują z ARiMR, dostępne są kredyty inwestycyjne, kredyty z częściową spłatą kapitału oraz tzw. kredyty klęskowe, udzielane na wznowienie produkcji rolniczej zniszczonej przez klęski żywiołowe. Kredyty inwestycyjne Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przeznaczyła 22,5 mln zł na dopłaty do nowych kredytów inwestycyjnych, które będą udzielane w I kwartale 2013 r. Ta kwota pozwoli na przyznanie przez banki współpracujące z ARiMR kredytów inwestycyjnych na łączną kwotę 750 mln zł. Zainteresowanych taką pomocą zapraszamy do składania wniosków kredytowych w następujących bankach współpracujących z ARiMR: - Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. - SGB Bank S.A. - Bank Gospodarki Żywnościowej S.A. - Bank Zachodni WBK S.A. - ING Bank Śląski S.A. - Pekao S.A. W 2013 roku można starać się o następujące kredyty inwestycyjne: • na zakup gruntów rolnych (nKZ), • na przedsięwzięcia realizowane w ramach programów branżowych np. przetwórstwa ziemniaków, mleka czy restrukturyzacji i modernizacji przemysłu mięsnego (nBR), • na zakup użytków przeznaczonych na utworzenie lub powiększenie gospodarstwa rodzinnego (nGR), • na operacje w zakresie nowych technologii produkcji (nNT), • na realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych, działach specjalnych produkcji rolnej i przetwórstwie produktów rolnych oraz na zakup akcji lub udziałów (nIP), • dla młodych rolników (nMR), • dla grup producentów rolnych (nGP). Kredyty inwestycyjne są bardzo atrakcyjne dla rolników i przedsiębiorców z sektora rolno-spożywczego, ponieważ są bardzo korzystnie oprocentowane, a ponadto znaczną część należnego bankowi oprocentowania płaci za kredytobiorcę ARiMR. Obecnie całkowite oprocentowanie kredytów inwestycyjnych wy- 4 nosi 6,375%, z tego 3% płaci bankowi kredytobiorca, a pozostałą część należnych bankowi środków przekazuje Agencja. Kredyty z częściową spłatą kapitału (linia kredytowa CSK) 10 milionów zł przekaże Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa współpracującym z nią bankom na dopłaty do udzielanych w 2013 r. kredytów z częściową spłatą kapitału (linia kredytowa CSK). Pieniądze te są dostępne od 18 stycznia 2013 r. na platformie internetowej „Obsługa limitów on-line”. Dzięki temu banki współpracujące z Agencją będą mogły szybciej uruchomić akcję kredytową dla rolników i sprawniej ją prowadzić. O kredyty CSK można ubiegać się w Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. i SGB-Banku S.A., a także w zrzeszonych w nich Bankach Spółdzielczych oraz w Banku Gospodarki Żywnościowej S.A., ING Banku Śląskim S.A. i Banku Pekao S.A. Z roku na rok kredyty z częściową spłatą kapitału cieszą się wśród rolników coraz większą popularnością. W 2012 r. Agencja przeznaczyła na dopłaty do tych kredytów 15 mln zł. Banki, współpracujące z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w ramach tej pomocy, udzieliły w sumie 329 kredytów CSK na kwotę 42,62 mln zł. Wartość kredytów udzielonych w 2012 r. była wyższa niż w 2011 roku, gdy banki współpracujące z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przyznały 249 kredytów CSK na kwotę 25,86 mln zł. Agencja zapłaciła wtedy za rolników 5,5 mln zł. Kredyty CSK zostały po raz pierwszy wdrożone przez ARiMR pod koniec 2010 roku. Stały się one alternatywą dla już wcześniej wprowadzonych kredytów inwestycyjnych, w wypadku których Agencja płaci za kredytobiorców część należnego bankom oprocentowania. Nowy rodzaj kredytów (CSK) polega na tym, że Agencja spłaca za rolnika część kapitału zaciągniętego kredytu, a nie należnego bankowi oprocentowania. Linia kredytowa CSK umożliwia Agencji spłatę za rolnika do 75 tysięcy złotych zaciągniętego kredytu, z tym że nie może to być więcej niż 35% całości otrzymanego kredytu. Tak obliczone wsparcie wypłacane jest w dwóch etapach. W pierwszym etapie rolnik otrzymuje - 75% kwoty pomocy po zrealizowaniu inwestycji, a w drugim na koniec okresu kredytowania dostaje pozostałe 25%, w celu ostatecznej spłaty kredytu. Kredyty CSK można zaciągać na okres ich spłaty wynoszący od 5 do 10 lat. 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Wieści z kraju Kredyty klęskowe W pierwszych dwóch miesiącach 2013 r. banki współpracujące z ARiMR mogą udzielić nowych kredytów klęskowych na łączną kwotę 158,6 mln zł. Dopłata do oprocentowania tych kredytów, którą za rolników zapłaci ARiMR, wyniesie 4,7 mln zł. Wszyscy zainteresowani takimi kredytami mogą składać w bankach wnioski o ich przyznanie. Kredyty klęskowe z dopłatą ARiMR do ich oprocentowania udzielane są przez 5 central bankowych, które zgłosiły się do współpracy z Agencją: - Bank Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna, - SGB - Bank Spółka Akcyjna, - Bank BGŻ S.A., - Bank Zachodni WBK S.A., - Bank Pekao S.A. W 2013 roku kredyty klęskowe mogą być udzielane, w zależności od rodzaju poniesionych strat, w ramach następujących linii kredytowych: nKL01 - kredyty inwestycyjne przeznaczone na wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych i działach P omorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku zaprasza rolników na szkolenia pt. „Szkolenia z zakresu dostosowania gospodarstw rolnych Pomorza i Kujaw do wymogów wzajemnej zgodności”, w ramach działania 111 „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie”. Jest to już czwarta edycja szkoleń informujących o wymogach wzajemnej zgodności. W województwie pomorskim zorganizowanych zostanie 61 dwudniowych szkoleń w terminie od 15 października 2012 r. do 31 października 2013 r. Program szkolenia obejmuje m.in. następujące zagadnienia: • produkcja roślinna i zwierzęca a ochrona środowiska naturalnego, • Dobra Kultura Rolna zgodna z zachowaniem ochrony środowiska, • zasady rejestracji i identyfikacji zwierząt, specjalnych produkcji rolnej, w których wystąpiły szkody spowodowane przez suszę, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan, piorun, obsunięcie się ziemi lub lawinę, nKL02 - kredyty obrotowe przeznaczone na wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej, w których wystąpiły szkody spowodowane przez suszę, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan, piorun, obsunięcie się ziemi lub lawinę. Oprocentowanie kredytów klęskowych w bankach współpracujących z ARiMR wynosi obecnie 6,375%. Rolnicy, którzy chcą skorzystać z takiego kredytu, zapłacą niższe oprocentowanie. Jeżeli posiadają odpowiednie ubezpieczenie od skutków klęsk żywiołowych, zapłacą jedynie 1,5% należnego bankowi oprocentowania, w skali roku, a gdy nie posiadają takiego ubezpieczenia, wówczas oprocentowanie takiego kredytu wyniesie 3,9375% w skali roku. Resztę należnego bankowi oprocentowania pokryje za nich ARiMR. Departament Komunikacji Społecznej ARiMR • zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin, • program zwalczania chorób zakaźnych u zwierząt gospodarskich, • dobrostan zwierząt, • system sankcji stosowany w zakresie niespełnienia wymogów wzajemnej zgodności. W drugim dniu, w ramach wyjazdu studyjnego do wybranych gospodarstw, uczestnicy będą mogli w sposób praktyczny dokonać oceny dostosowania do zasad wzajemnej zgodności. Omówione zostaną listy sprawdzające oraz wykonane zostaną pomiary przy pomocy specjalistycznej aparatury. Udział w szkoleniu jest bezpłatny. Uczestnikom zapewniamy materiały szkoleniowe i wyżywienie. Szczegółowy program i terminarz szkoleń znajduje się na stronie www.podr.pl oraz w BP ODR, które przyjmują zgłoszenia osób chętnych do udziału w szkoleniu. „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie”. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach działania: „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 w ramach operacji szkoleniowej – umowa nr 00002-6900-FA1900364/11. Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 5 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego O NAS W ramach cyklu prezentującego jednostki organizacyjne PODR w Gdańsku, przedstawiamy Dział Przedsiębiorczości, Wiejskiego Gospodarstwa Domowego i Agroturystyki w Gdańsku. Dział Przedsiębiorczości, Wiejskiego Gospodarstwa Domowego i Agroturystyki w Gdańsku o sobie D ział Przedsiębiorczości, Wiejskiego Gospodarstwa Domowego i Agroturystyki (DP) jest jednostką złożoną, obejmującą bardzo szeroki zakres tematyczny uwarunkowany rodzajem priorytetów uwzględnionych w Programie Działalności PODR w Gdańsku. Dział współpracuje z wieloma organizacjami pozarządowymi, m.in. z grupami producentów rolnych, stowarzyszeniami turystyki wiejskiej czy kołami gospodyń wiejskich. Zadania dla Przedsiębiorczości, wynikające z Priorytetu 1. i 2., realizowane są przez trzy osoby. Skupiają się one przede wszystkim na szkoleniach i doradztwie na rzecz grup producentów rolnych, grup producentów owoców i warzyw oraz organizowaniu wsparcia przy ich tworzeniu, a także na ocenie technicznej i weterynaryjnej produkcji żywności wysokiej jakości oraz promocji odnawialnych źródeł energii, jej wytwarzania i wykorzystania na obszarach wiejskich. W ramach promocji odnawialnych źródeł energii, jej wytwarzania i wykorzystania, szczególną uwagę zwracamy na produkcję biogazu na obszarach wiejskich. Tego zagadnienia dotyczy m.in. projekt pt. „Mokradła, glony i biogaz – przeciwdziałanie eutrofizacji Południowego Bałtyku”, którego współautorką i koordynatorem jest Danuta Makowska. Projekt (WAB), który ma charakter edukacyjno-badawczy wykazał, że główną przyczyną przeżyźnienia wód, masowych zakwitów sinic i glonów (eutrofizacji) jest spływ do morza i zbiorników słodkowodnych związków azotowych i fosforowych z nawożonych pól. Usuwane glony, a także rośliny wodno-błotne zbierane z mokradeł na nieużytkach rolnych można wykorzystywać jako paliwo (substrat) do biogazowni. Pod koniec 2012 roku 50-osobowa grupa pomorskich rolników, zainteresowanych budową biogazowni, uczestniczyła w 4-dniowej wizycie studyjnej w Szwecji i gościła w rolniczej gminie Trelleborg. Uczestnicy wyjazdu zapoznali się z doświadczeniami szwedzkich rolników w zakresie produkcji i wykorzystania biogazu. 6 Prezentacja biogazowni w gospodarstwie szwedzkiego rolnika w gminie Trelleborg Pomorscy rolnicy z uwagą słuchali o szwedzkich rozwiązaniach instalacyjnych biogazowni PODR jako podwykonawca uczestniczy też w działaniach międzynarodowego projektu pt. „Zrównoważony rozwój produkcji biogazu w gospodarstwach ekologicznych”. Współpraca Ośrodka z partnerami ww. projektu została zainicjowana 20 grudnia 2011 roku, poprzez podpisanie przez Dyrektora PODR listu intencyjnego, i trwać będzie do 2014 roku. Ponadto opracowano nowy międzynarodowy projekt z udziałem PODR, będący kontynuacją projektu WAB. Zadania dla Wiejskiego Gospodarstwa Domowego i Agroturystyki, wynikające z Priorytetu 3., realizują trzy osoby. Szeroki wachlarz działań oparty jest na koncepcji wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, którego głównym założeniem jest uzupełnienie podstawowej działalności rolniczej o rozwój dodatkowych inicjatyw umożliwiających społeczności wiej- 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego skiej uzyskiwanie dodatkowego dochodu lub zatrudnienie w usługach agroturystycznych, edukacyjnych, sprzedaży bezpośredniej i przetwórstwie. Poniżej przedstawiono obszary działania realizowane przez WGDiA. I. Agroturystyka W kwietniu 2012 r., na zlecenie Sekretariatu Regionalnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Pomorskiego, dział promował wypoczynek na pomorskiej wsi i prezentował produkty tradycyjne charakterystyczne dla województwa pomorskiego oraz pomorskie dziedzictwo kulturowe na IV Międzynarodowych Targach Turystyki Wiejskiej i Agroturystyki AGROTRAVEL w Kielcach. Do przedsięwzięcia zaproszono przedstawicielki Choczewskiego Stowarzyszenia Turystycznego i twórców ludowych. Podstawowym narzędziem promocji agroturystyki był katalog gospodarstw agroturystycznych, który opracowany został pod koniec 2011 r. Jedną z wielu atrakcji na Targach było podsumowanie konkursu ogłoszonego przez MRiRW „Na najciekawszą pamiątkę agroturystyczną”. Gadżet zgłoszony do konkursu, wykonany w gospodarstwie agroturystycznym „U Danusi” ze Stężycy, nagrodzono III miejscem. Gadżet wykonany przez p. Danutę Dzwonkowską ze Stężycy nagrodzony III miejscem przez MRiRW na Targach AGROTRAVEL w 2012 r. Opracowanie katalogu oraz organizacja stoiska na Targach w Kielcach były zadaniami dodatkowymi, zrealizowanymi na zlecenie Województwa Pomorskiego, ze środków Sekretariatu Regionalnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Pomorskiego. W ramach działalności statutowej prowadzone są szkolenia agroturystyczne dla rolników i mieszkańców wsi pt.: „Organizacja i rozwój działalności agroturystycznej”, a ich liczba uzależniona jest od potrzeb samych zainteresowanych. W 2011 r. na potrzeby szkoleniowe opracowano i wydano poradnik pt. „Rozwój turystyki wiejskiej na Pomorzu” autorstwa Danuty Makowskiej i Barbary Ditrich. II. Zagroda edukacyjna Od 2011 roku Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, Oddział w Krakowie, we współpracy z wojewódzkimi ośrodkami doradztwa rolniczego wdraża projekt Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych pn. „Zagroda edukacyjna”. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 1. 2. 3. 4. 5. 6. 1. Wojewódzkie seminarium upowszechniające koncepcję Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych 2. Uczestnicy seminarium pt. „Idea i zasady tworzenia agroturystycznego gospodarstwa edukacyjnego” 3. Sala edukacyjna w gospodarstwie p. H. Syrockiego w Kniewie 4. Warsztaty rękodzielnicze w zagrodzie edukacyjnej p. R. Turo w Krastudach 5. Warsztaty plastyczne w zagrodzie edukacyjnej p. A. Wacholc w Lipach 6. Pracownia garncarska na potrzeby edukacyjne w gospodarstwie p. J. i T. Szyszka w miejscowości Sokole Poprzez realizację usługi rolnicy uzyskują dodatkowy dochód, a wartością dodaną jest ich twórczy rozwój. Cele projektu mogą być realizowane jako główna lub dodatkowa działalność gospodarstwa. W Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych funkcjonuje 9 zagród edukacyjnych z województwa pomorskiego i przygotowywane są kolejne. W grudniu 2012 roku rolnicy uczestniczący w projekcie mieli okazję podnieść swoje kwalifikacje i wymienić się doświadczeniami na szkoleniu zorganizowanym dla koordynatorów i członków Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych w Krakowie. III. Współpraca z kołami gospodyń wiejskich • Turniej KGW W roku ubiegłym gospodarzem imprezy było Miasto Starogard Gdański. W bieżącym roku X edycja odbędzie się 6 kwietnia w Sztumie. Nadmienię, że KGW z Czernina, z powiatu sztumskiego nagrodzono Grand Prix w 2011 r. Wartością nie do przecenienia w tym przedsięwzięciu jest integracja społeczności lokalnych i pielęgnowanie więzi międzyludzkich. Jest to również dobry przykład kreatywności kobiet i kultywowania 7 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego tradycji dla młodego pokolenia, które coraz odważniej wstępuje w szeregi tej organizacji. jewództwa Pomorskiego, którą przyznano następującym produktom: konfitura truskawkowa, kozi ser rakowiecki, nalewka z owoców z dzikiej róży, swojski chleb z masłem oraz szprot bałtycki na pierzynce z sosu żuławskiego. Uczestnicy Turnieju KGW Województwa Pomorskiego w Starogardzie Gdańskim • Konkursy kulinarne Konkursy kulinarne dla KGW organizowane są co roku, podczas Kaszubskiej Jesieni Rolniczej w Lubaniu. W 2012 roku tematem konkursu były potrawy z warzyw w kategorii „Sałatki”. W tym roku zaplanowano w Lubaniu dwa konkursy, które odbędą się 9 czerwca - w kategorii „Zupy” i 15 września - „Potrawy z grzybów”. Podsumowanie konkursu kulinarnego na potrawy z warzyw w kategorii „Sałatki” zorganizowanego podczas Kaszubskiej Jesieni Rolniczej w Lubaniu, w 2012 r. • Konkurs „Piękna Wieś” Konkurs ten, organizowany od 1993 r., integruje środowisko lokalne i aktywizuje mieszkańców obszarów wiejskich do podniesienia atrakcyjności wypoczynkowej obszarów wiejskich. Jest jednym z ważnych działań warunkujących ochronę i poprawę wartości krajobrazu przyrodniczego i kulturowego wsi. Konkurs przebiega w dwóch kategoriach: „Wieś” i „Zagroda”. Organizowany jest wspólnie z Województwem Pomorskim. Konkurs będzie kontynuowany w roku bieżącym. • Konkurs „Nasze kulinarne dziedzictwo – Pomorskie Smaki” W 2012 roku PODR w Gdańsku był wykonawcą zadania na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. Nagrodą główną w konkursie była statuetka – Bursztynowy Laur Marszałka Wo- 8 Uczestniczki konkursu wojewódzkiego pn. „Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Pomorskie Smaki” prezentujące potrawy i produkty tradycyjne (2012 r.) • Współpraca ze szkołami W ramach budowania międzypokoleniowych więzi społecznych i aktywizacji młodzieży szkolnej z obszarów wiejskich, zorganizowano konkurs fotograficzny pt.: „Zdrowy i smaczny obrazek, czyli rzecz o warzywach i owocach”, którego podsumowanie odbyło się w czerwcu 2012 r. podczas XXI Pomorskich Targów Rolno-Przemysłowych w Lubaniu. • Zadania zlecone W ramach zadań zleconych z Sekretariatu Regionalnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Pomorskiego przygotowano: 1) Stoisko Województwa Pomorskiego na Dożynkach Prezydenckich w Spale, w 2011 r., na którym KGW z Lipiej Góry (powiat tczewski) i Stowarzyszenie Kaszubianki z Kamienicy Szlacheckiej (powiat kartuski) prezentowały kulturę regionu, przygotowując do degustacji produkty tradycyjne województwa pomorskiego. Oprawę muzyczną zapewnił Regionalny Zespół Pieśni i Tańca „Bazuny”. Uczestnicy Dożynek Prezydenckich w Spale, w 2011 r., przy stoisku województwa pomorskiego Korowód z woj. pomorskiego podczas Dożynek Prezydenckich w Spale, w 2011 r. 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego 2) Katalog gospodarstw agroturystycznych województwa pomorskiego w 2011 r. 3) Publikację pt. „Aktywność kobiet wiejskich”, popularyzującą aktywność organizacji kobiecych na obszarach wiejskich województwa pomorskiego. 4) Warsztaty dla KGW pt. „Tradycje wigilijne na Pomorzu”. Po takim tytułem odbyły się warsztaty szkoleniowe dla KGW w 3 powiatach: w kościerskim – Skorzewo, puckim - Łebcz oraz starogardzkim – Koteże, zorganizowane przez Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Pomorskiego wspólnie z PODR w Gdańsku. Tematyka obejmowała m.in. rzeźbienie w owocach i warzywach, które zaprezentowali mistrzowie Polski w carvingu. Na każdym pokazie można było podziwiać wcześniej przygotowane, niezwykle skomplikowane rzeźby, które już na samym starcie rozbudzały fantazję i wyobraźnię uczestniczek. Ponadto gospodynie mogły skorzystać z porad fachowców i same spróbować rzeźbić motywy świąteczne w owocach i warzywach. Następnym punktem warsztatów był pokaz potraw wigilijnych i prelekcja na temat podstawowych technik kulinarnych, którą prowadził były szef kuchni hotelu Heweliusz w Gdańsku. Kolejny pokaz, który prowadziła p. Ewa Jankowiak przybliżył uczestniczkom podstawowe techniki florystyczne oraz sposób wykorzystywania materiałów roślinnych i kwiatowych do ozdobienia stołu świątecznego. wsparciem merytorycznym studentom oraz wydawnictwami z zakresu agroturystyki. Rokrocznie udzielana jest też pomoc studentom przygotowującym prace magisterskie. Pracownicy Działu Przedsiębiorczości, Wiejskiego Gospodarstwa Domowego i Agroturystyki w Gdańsku: mgr inż. Andrzej Dolny kierownik DP w Gdańsku 80-001 Gdańsk ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 39 54 tel. kom. 607 400 856 e-mail: [email protected] inż. Barbara Ditrich główny specjalista ds. wiejskiego gospodarstwa domowego i agroturystyki 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 39 14 tel kom. 607 143 790 e-mail: [email protected] mgr Danuta Makowska główny specjalista 80-001 Gdańsk ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 39 05 tel. kom. 797 010 653 e-mail: [email protected] mgr inż. Ewelina Szyc specjalista ds. wiejskiego gospodarstwa domowego i agroturystyki Uczestniczki warsztatów pt. „Tradycje wigilijne na Pomorzu” w Skorzewie (2012 r.) 80-001 Gdańsk ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 29 17 tel. kom. 797 010 598 e-mail: [email protected] mgr inż. Iwona Wielińska-Fołta starszy specjalista ds. wiejskiego gospodarstwa domowego i agroturystyki 80-001 Gdańsk ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 29 17 tel. kom. 605 369 206 e-mail: [email protected] lek. wet. Andrzej Zemło specjalista ds. weterynarii Uczestniczki warsztatów pt. „Tradycje wigilijne na Pomorzu” w Łebczu (2012 r.) • Współpraca z uczelniami Dział prowadzi bieżącą współpracę z pomorskimi uczelniami kształcącymi studentów w dziedzinie turystyki, która zaowocowała możliwością odbywania praktyk studenckich w gospodarstwach agroturystycznych. W ramach tej współpracy doradcy służą Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 Lubań, 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11 lub 688 21 50 e-mail: [email protected] Opracowała Barbara Ditrich Informacje nt. projektu WAB oraz projektów związanych z biogazem opracowała Danuta Makowska 9 Pomorska Izba Rolnicza Posiedzenie Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej 8 stycznia 2013 br., odbyło się pierwsze w tym roku posiedzenie Zarządu Izby, który przystąpił do realizacji wniosków z V Walnego Zgromadzenia Izby. wanie za mało, bowiem zainteresowanie jest ogromne, jednak i ta ilość miejsc cieszy. Zarząd Izby wyraził także zdecydowane poparcie dla kolegów z województwa zachodniopomorskiego, bowiem także i w województwie pomorskim, występują przypadki wykupu gruntów rolnych przez „podstawione” osoby. Jak co roku, Zarząd podjął uchwałę w sprawie dofinansowania publikacji Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Radostowie, dotyczącej odmian roślin zalecanych do uprawy w województwie pomorskim. Renata Wiczling Polska wolna od upraw GMO Od lewej: Andrzej Tandek - Delegat do KRIR, Lech Kolaska - Członek Zarządu PIR, Ewelina Wika-Czarnowska - Członek Zarządu, Jarosław Jelinek - Dyrektor Biura Izby W nioski dotyczą między innymi następujących zagadnień: stworzenia możliwości przeszkolenia grupy rolników, w celu uzyskania niezbędnych kwalifikacji do uboju gospodarczego, - zapewnienia rekompensat rolnikom gospodarującym na terenach Natura 2000 w związku z opracowywaniem Planów Zadań Ochronnych, - podjęcia działań mających na celu respektowanie przez jednostki samorządu terytorialnego zapisów art. 5 a ustawy o izbach rolniczych, - podjęcia działań mających na celu zmianę zapisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, w zakresie zmiany zasad naliczania składki współposiadaczom gospodarstw rolnych. Podczas spotkania poruszono również sprawę ferii zimowych dla dzieci rolników. Mianowicie, jak co roku, Pomorska Izba Rolnicza otrzymuje pewną pulę miejsc na zimowiska, które obiektywnie przyznaje zainteresowanym rolnikom, umożliwiając ich dzieciom spędzenie czasu w różnych miejscach podczas zimowych ferii (ferie dofinansowane są ze środków Funduszu Składkowego Ubezpieczeń Społecznych Rolników dla dzieci i młodzieży szkolnej do 16. roku życia). W bieżącym roku PIR rozdysponowała 30 miejsc w Domu Wczasowym „Harnaś” w Bustryku. To zdecydo- 10 Od 28 stycznia 2013 roku, w Polsce obowiązuje zakaz stosowania materiału siewnego odmian GMO! Wraz z wejściem w życie nowych przepisów Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa może kontrolować zasiewy i nakładać kary na producentów rolnych, którzy nie będą przestrzegali zasad i obowiązujących wymagań w zakresie stosowania materiału siewnego.* W związku z tym apelujemy do wszystkich uprawiających kukurydzę, aby zadbali o przechowywanie dokumentów zakupu materiału siewnego kukurydzy oraz etykiet urzędowych, którymi oznakowane są wszystkie opakowania tego materiału. Dokumenty te będą podlegały sprawdzeniu podczas przeprowadzanych przez PIORiN kontroli przestrzegania zakazu stosowania materiału siewnego, w tym odmian zmodyfikowanych genetycznie. Jednocześnie przypominamy, że brak etykiety na opakowaniu świadczy o nielegalnym pochodzeniu materiału siewnego. * 28 stycznia 2013 r. weszły w życie akty prawne regulujące sprawy zakazu uprawy odmian roślin zmodyfikowanych genetycznie: ustawa o nasiennictwie z dnia 9 listopada 2012 r. (Dz.U. z 2012, poz. 1512) oraz wydane na podstawie art. 104, ust. 9 tej ustawy, 2 rozporządzenia Rady Ministrów: - w sprawie zakazu stosowania materiału siewnego odmian kukurydzy MON810; - w sprawie zakazu stosowania materiału siewnego ziemniaka Amflora. Źródło: MRiRW 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Minister Kazimierz Plocke spotkał się z rolnikami D nia 21 stycznia br., w Żuławskim Parku Historycznym w Nowym Dworze Gdańskim (tego samego dnia, także w GOK w Lichnowach), Sekretarz Stanu w MRiRW Kazimierz Plocke spotkał się z rolnikami, przedstawicielami jednostek samorządu terytorialnego i agencji rolnych. Tym samym zakończył się coroczny cykl spotkań ministra we wszystkich powiatach naszego województwa. Minister przedstawił i omówił plany działań resortu rolnictwa na 2013 rok, wspominając między in- Minister Kazimierz Plocke na spotkaniu w Lichnowach nymi o planach stworzenia jednej instytucji odpowiedzialnej za kontrolę bezpieczeństwa żywności oraz powołania Funduszu Gwarantowanych Świadczeń za Sprzedane Produkty Rolne. Wspomniał również o przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej. Jak zwykle odpowiadał na liczne pytania uczestników spotkań i z uwagą wsłuchiwał się w zgłaszane przez nich uwagi i problemy. Uczestnicy spotkania w Nowym Dworze Gdańskim Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 Anna Bełdycka 11 Pomorska Izba Rolnicza NIE TYLKO ZBOŻE ZAPEŁNIA TRZOS – WSPARCIE DLA OSÓB CHCĄCYCH ODEJŚĆ Z ROLNICTWA Projekt Pomorskiej Izby Rolniczej na półmetku Ostatni miesiąc ubiegłego roku obfitował w kursy dla uczestników projektu „Nie tylko zboże zapełnia trzos – wsparcie dla osób chcących odejść z rolnictwa”, realizowanego w ramach Poddziałania 8.1.2. Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. T ym razem uczestniczki z obszaru działania biura terenowego w Starym Polu zakończyły kurs pt. „Kucharz w gospodarstwie agroturystycznym”, odbywający się w Stobcu k. Nowego Dworu Gdańskiego. Podczas tego kursu panie pod okiem fachowca w swojej dziedzinie, p. Bogdany Trzeciak, nauczyły się przygotowywać, smaczne, atrakcyjne wizualnie i przede wszystkim zdrowe potrawy, którymi mogą pochwalić się przed ewentualnymi klientami gospodarstw agroturystycznych lub zamawiającymi catering na rozmaite uroczystości. Część naszych kursantek startuje z sukcesami w konkursach kulinarnych. Na terenie obszaru Pruszcz Gdański zakończył się natomiast kurs pt. „Kosmetyka z elementami stylizacji paznokci”, realizowany w Dębogórzu. Panie przyswoiły sobie wiedzę z zakresu elementów wizażu, stylizacji, zdobienia paznokci, makijażu, a nawet podologii – wiedzy związanej ze zdrowiem i pielęgnacją stóp. Dysponowały sporym zapleczem i licznymi materiałami do nauki praktycznej, a także wieloletnią wiedzą i doświadczeniem trenerki, p. Anny Nowakowskiej, zatrudnionej przez podwykonawcę zleconego szkolenia, Akademię Kształcenia Zawodowego w Gdańsku. Ta sama instytucja zrealizowała dla naszych uczestniczek z obszaru Starego Pola kurs „Projektowanie ogrodów i terenów zielonych” w Kamienicy k. Malborka oraz „Wikliniarstwo i decoupage jako formy rękodzielnictwa” dla 12 Prezes Pomorskiej Izby Rolniczej - Zenon Bistram z uczestniczkami kursu w Dębogórzu Wyroby decoupage uczestniczek z obszaru Chojnic w Stanisławce k. Debrzna. Życzymy wszystkim paniom wielu sukcesów w wykorzystaniu zdobytej wiedzy i praktyki po zakończeniu kursu! Koordynatorka Projektu Anna Król 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Z prac Pomorskiej Izby Rolniczej BYTÓW Ostatnie w ubiegłym roku posiedzenie bytowskiej Rady Powiatowej PIR odbyło się 14 grudnia w Urzędzie Miejskim w Bytowie. Główne tematy poruszone podczas spotkania to: - grunty z zasobu ANR do rozdysponowania na terenie poszczególnych gmin powiatu bytowskiego, - dostosowanie gospodarstw do ostatniego etapu wymogów wzajemnej zgodności (cross-compliance) w obszarze C, w zakresie dobrostanu zwierząt, obowiązujące od 2013 roku. Ten temat zreferowała dr Anna Wasiak z Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Bytowie zs. w Miastku. Aktualne informacje dotyczące działań samorządu rolniczego przedstawili Panowie Lech Kolaska (członek Zarządu PIR) oraz Andrzej Tandek (delegat PIR do KRIR). Prowadzący posiedzenie Leon Wnuk Lipiński zwrócił uwagę na ważne zagadnienie dotyczące obszarów Natura 2000 wynikające z opracowywanych Planów Zadań Ochronnych. Zenona Mazurczyk CZŁUCHÓW W dniu 18 grudnia ub.r., w restauracji „Nad Jeziorem” w Człuchowie odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Człuchów. Gdańsk, Eugeniusz Rudnik z ANR BT w Przechlewie oraz Beata Wika-Czarnowska – Członek Zarządu PIR. Pan Ryszard Sajnóg przedstawił szczegółowo, czym jest dobrostan zwierząt, jaka jest jego definicja oraz co składa się na dobrostan i na co rolnicy powinni zwrócić szczególną uwagę w swoich gospodarstwach. Podkreślił, że szczególnie ważne jest właściwe obchodzenie się ze zwierzętami, warunki ich utrzymania, obsada na jednostce powierzchni oraz stopień przystosowania się zwierząt do warunków, w których przebywają. Zwrócił też uwagę, że w naszym powiecie najgorzej będzie z dostosowaniem starych budynków do norm wynikających z cross compliance, a szczególnie z wymiarami kojców i stanowisk. Poza tym rolnicy powinni pamiętać o obowiązku prowadzenie niezbędnej dokumentacji potrzebnej do kontroli. Aktualne informacje z ARiMR oraz najnowsze zmiany w systemie dopłat obszarowych w 2012 roku i stan zaawansowania wypłat z płatności OB, ONW i RŚ przedstawił Krzysztof Szymański. Pan Romanowski omówił reorganizację ANR od 1 stycznia 2013 roku oraz przedstawił stan zaawansowania prac nad wyłączeniami gruntów od firm ABAPOL, ROLPEX i POLDANOR. Dzierżawcy, którzy nie wyłączyli 30% posiadanej w dzierżawie ziemi i mając ograniczone prawa, nie mogą przedłużyć umowy dzierżawy ani skorzystać z prawa jej pierwokupu. Rada Powiatowa wystąpiła z wnioskiem, aby przetargi dla rolników z powiatu człuchowskiego odbywały się w biurze w Przechlewie, a nie jak dotychczas miało to miejsce w Bytowie. Zarząd Izby przyjął wniosek do realizacji. Gabriela Łozowicka KARTUZY Spośród zaproszonych gości, w posiedzeniu uczestniczyli członkowie Rady Powiatowej PIR oraz: Krzysztof Szymański – Kierownik Biura Powiatowego ARiMR w Człuchowie, Ryszard Sajnóg – Powiatowy Lekarz Weterynarii, Jerzy Romanowski - Zastępca ANR OT Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 10 stycznia br. w Przodkowie odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Kartuskiego. Wymogi wzajemnej zgodności w zakresie dobrostanu zwierząt omówiła Iwona Marcińska z Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Kartuzach. Marcin Węsiora, Kierownik Biura Powiatowego ARiMR w Kartuzach przedstawił aktualności z działań biura oraz udzielił informacji o najbliższych naborach na działania PROW. Przedstawiciele Placówki Terenowej KRUS w Kartuzach odpowiadali na pytania rolników i omówili aktualne przepisy. Teresa Jakubowska z Departamentu Rozwoju Gospodarczego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego udzieliła informacji nt. rozwoju i stanu biogazowi w województwie pomorskim. W temacie żywności tradycyjnej wypowiedział się Prezes PIR, Zenon Bistram. Przedstawił również aktualności rolnicze i przypomniał wnioski podjęte przez 13 Pomorska Izba Rolnicza Walne Zgromadzenie PIR, które obradowało w grudniu ubiegłego roku. Włodzimierz Olszewski, Dyrektor ANR OT w Gdańsku podziękował samorządowi rolniczemu za rok udanej współpracy. Radosław Szatkowski, Dyrektor ARR OT w Gdyni omówił aktualną sytuację na rynku mleka. Regina Kleina, Kierownik Biura Powiatowego PODR w Kartuzach zaprosiła na najbliższe szkolenia organizowane przez Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego. Przedstawiciele kół łowieckich z terenu gminy Przodkowo – KŁ Sokół-Kolejarz oraz KŁ Łoś – odpowiedzieli na pytania rolników i sołtysów z terenu gminy. W pierwszym, noworocznym spotkaniu PIR w powiecie kartuskim udział wzięli przedstawiciele samorządów: Radny Sejmiku Województwa Pomorskiego - Hubert Lewna, Wicestarosta Powiatu Kartuskiego - Bogdan Łapa, Przewodniczący Rady Powiatu Kartuskiego - Mieczysław Woźniak, Wójt Gminy Przodkowo - Andrzej Wyrzykowski, a także członkowie Komisji Rolnictwa Rady Gminy Przodkowo. Na zakończenie uczestnicy spotkania zapoznali się z ofertą Banku Spółdzielczego, którą przedstawiła Teresa Zelewska, Dyrektor BS Sztum, Oddział w Przodkowie. Dariusz Olszewski z Grupy Zakupowej dla Obszarów Wiejskich omówił możliwości oszczędzania poprzez zakupy grupowe. Anna Zelewska TCZEW W dniu 18 stycznia br. w miejscowości Subkowy odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Tczewskiego. Spotkanie prowadził Przewodniczący Rady - Pan Jerzy Murzydło, a wśród gości byli między innymi: 14 przedstawiciele samorządów lokalnych, ARiMR, PODR oraz Powiatowy Lekarz Weterynarii. Spotkanie było okazją do omówienie istotnych spraw dla wsi i rolnictwa w powiecie tczewskim: - kursy i szkolenia organizowane przez PIR dla rolników chcących zdywersyfikować działalność rolniczą np. operator koparko-ładowarki, kierowca kategorii C + E, kucharz, bukieciarka – florystyka; - ochrona zdrowia zwierząt oraz bezpieczeństwo żywności; - płatności obszarowe, pakiety rolnośrodowiskowe, konieczność prowadzenia rejestrów zabiegów agrotechnicznych; - korzyści i trudności wynikające z OSN. Terminarz najbliższych szkoleń w powiecie tczewskim: - wszystko o OSN - Obszary Szczególnie Narażone na wymywanie azotu - 5 lutego br., godz. 10.00, w Sali Kameralnej gniewskiej biblioteki – Plac Grunwaldzki 16/17, Gniew; - szkolenie dotyczące wypełniania wniosków na działanie: Modernizacja gospodarstw rolnych – Stare Pole, 4 lutego br., godz. 10 - 13. Anna Bełdycka 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Uroczysta gala konkursu z udziałem Pomorskiej Izby Rolniczej W ramach aktywizacji liderów i twórców oraz budowy marki obszaru LGD „Trzy Krajobrazy”, zgodnie z przedsięwzięciem ujętym w LSR, wspomniane LGD ogłosiło w październiku 2012 roku Konkurs o Certyfikat Marki Lokalnej w trzech kategoriach: produkty spożywcze, wyroby rękodzielnicze i rzemieślnicze, inicjatywy lokalne. D o LGD wpłynęło 31 zgłoszeń konkursowych z całego obszaru działania, w tym w kategorii: - produkty spożywcze – 9 zgłoszeń, - wyroby rękodzielnicze i rzemieślnicze - 14 zgłoszeń, - inicjatywy lokalne – 8 zgłoszeń. W dniu 17 stycznia 2013 r. w hotelu „Chopin” w Pruszczu Gdańskim odbyła się uroczystość wręczenia statuetek i certyfikatów Marki Lokalnej „Trzy Krajobrazy Ziemi Gdańskiej”. Laureatami I edycji Konkursu zostali: - w kategorii „Produkt spożywczy” - Miód Pszczółkowski zgłoszony przez Koło Pszczelarzy w Pszczółkach, - w kategorii „Wyroby rękodzielnicze i rzemieślnicze” - prace Pani Małgorzaty Tutkowskiej (głównie szydełkowe), - w kategorii „Inicjatywy lokalne” - Ogólnopolski turniej Orlików (rocznika 2001), organizowany przez Stowarzyszenie KS „Osiczanka” Osice. Oprócz statuetek i certyfikatów, Laureaci otrzymali cenne nagrody. Ich fundatorami byli: Pomorska Izba Rolnicza, Senator RP Andrzej Grzyb oraz Bank Spółdzielczy w Pruszczu Gdańskim. Nagrodę w kategorii „Wyroby rękodzielnicze i rzemieślnicze” wręczył Prezes Pomorskiej Izby Rolniczej - Zenon Bistram Prezes LGD „Trzy Korony” - Emilia Grzyb Zaproszeni goście Nagrodę w kategorii „Produkt spożywczy” wręczył Marszałek Senatu Bogdan Borusewicz Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 Podczas gali w jednej z sal wystawowych hotelu, można było podziwiać nagrodzone prace. J. J. (Źródło foto: gdansktown.pl) 15 Pomorska Izba Rolnicza Rolnicy otrzymali więcej uprawnień w procesie rozdysponowania ziemi z zasobów ANR T rójstronne rozmowy i ustalenia, które nastąpiły w ich wyniku, dały rolnikom, w tym w szczególności samorządowi rolniczemu, więcej uprawnień, które w założeniu mają usprawnić obrót gruntami rolnymi z zasobu Agencji Nieruchomości Rolnych. Niedaleka przyszłość pokaże, czy tak stanie się w istocie. Poniżej treść komunikatu rzecznika ANR w tej sprawie: Agencja realizuje ustalenia W piątek 18 stycznia br. Prezes Agencji Nieruchomości Rolnych zakończył wydawanie stosownych zarządzeń realizujących ustalenia z 11 stycznia 2013 r., które zostały zawarte pomiędzy Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Prezesem Agencji Nieruchomości Rolnych a Międzyzwiązkowym Komitetem Protestacyjnym Rolników Województwa Zachodniopomorskiego. W celu realizacji ustaleń, uległy nowelizacji trzy zarządzenia Prezesa ANR w sprawie: sprzedaży nieruchomości ZWRSP (zarządzenie nr 10/2013), zasad dzierżawy nieruchomości ZWRSP (zarządzenie nr 9/2013), zabezpieczenia należności ANR (zarządzenie nr 7/2013). Zmiany, jakich dokonał Prezes ANR w wewnętrznych uregulowaniach, mają na celu uspołecznienie procesu rozdysponowania gruntów rolnych Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa na przetargach ograniczonych oraz uszczelnienie systemu sprzedaży z korzyścią dla rolników indywidualnych zainteresowanych powiększaniem gospodarstw rodzinnych w całym kraju. W wyniku tej nowelizacji przedstawiciele rolników, wskazani przez Izbę Rolniczą, znajdą się w składzie komisji przetargowych. To między innymi na ich wniosek Agencja będzie odstępowała od przeprowadzania przetargów w związku z uzasadnionymi wątpliwościami odnośnie osób mających uczestniczyć w tej procedurze. Również na wniosek zby rolniczej oddziały terenowe Agencji będą przepro- 16 wadzały ograniczone przetargi ofertowe (pisemne). W tych przetargach, przy wyłanianiu potencjalnych nabywców wśród rolników indywidualnych, poza ceną i warunkami płatności, mają być brane pod uwagę również inne kryteria, w tym m.in. powierzchnia gospodarstwa potencjalnego nabywcy oraz odległość jego gospodarstwa od sprzedawanej nieruchomości. Uszczegółowiono również procedury korzystania przez ANR z kodeksowego prawa odkupu. Przewidziano także stosowanie przy sprzedaży na raty nieruchomości rolnych w trybie przetargu ograniczonego oraz w ramach pierwszeństwa nabycia na utworzenie albo powiększenie gospodarstwa rodzinnego, zabezpieczeń jedynie w formie hipoteki oraz weksla in blanco. Wprowadzono do umów sprzedaży gruntów zbywanych w trybie przetargów ograniczonych postanowienia mające na celu zapobieżenie odsprzedaży tych gruntów oraz wykorzystywaniu ich na cele niezwiązane z osobistym prowadzeniem działalności rolniczej. Równocześnie Prezes Agencji, przekazując nowe zarządzenia Komitetowi Protestującemu, zaznaczył, że praktyczne doświadczenia wynikające z wdrażania nowych regulacji mogą w przyszłości uzasadnić konieczność ich doskonalenia tak, by w większym stopniu przyczyniły się do wspierania przez Agencję Nieruchomości Rolnych procesu powiększania i tworzenia gospodarstw rolnych. Wyraził również nadzieję, iż zarówno Komitet Protestacyjny, jak i organizacje wchodzące w jego skład będą na bieżąco przekazywali uwagi odnośnie realizacji przyjętych rozwiązań. Znowelizowane zarządzenie Prezesa ANR dotyczące zabezpieczenia należności ANR weszło w życie z dniem 16 stycznia br., a dwa pozostałe wejdą w życie 21 stycznia br. Ich pełna treść została zamieszczona na stronie internetowej ANR w dziale >O Agencji /Zarządzenia Prezesa ANR<. Biuro Rzecznika Prasowego ANR 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu Produkty tradycyjne i regionalne a wielofunkcyjny rozwój wsi Na przestrzeni ostatnich lat wyraźnie widać zmiany, jakie zachodzą na wsi. Ludzie z zewnątrz, często młodzi mieszkańcy dużych miast, odkrywają zasoby wsi i szerokie możliwości podejmowania tu zróżnicowanej działalności gospodarczej. W opinii wielu ekonomistów, nasza wieś, w porównaniu z wsią w Europie Zachodniej, jest jednak nadal niewykorzystana do tworzenia nowych miejsc pracy, a przecież podejmowanie nowych działań o charakterze gospodarczym może tworzyć nowe możliwości pozarolniczych, dodatkowych dochodów lub też stać się nową dochodową dziedziną gospodarowania. P roces różnicowania działalności daje przedsiębiorcy ekonomiczne podstawy do porównania jej z nowymi możliwościami, a przede wszystkim z potrzebami rynku. Do tej pory wśród kierunków działalności pozarolniczej dominowały usługi turystyczne. Wydawały się łatwym sposobem pozyskiwania dodatkowego dochodu, najlepiej dostosowanym do zasobów województwa i preferowanych kierunków rozwoju. Tymczasem kilkunastoletni okres rozwijania usług turystycznych na wsi pokazał, że prosta oferta ograniczająca się tylko do zakwaterowania i korzystania z atrakcji wyłącznie przyrodniczych, jest mało atrakcyjna i nie znajduje nabywców w liczbie gwarantującej satysfakcjonujące dochody. Turyści coraz częściej szukają produktu turystycznego, a na taki składają się różne elementy, m.in. usługi towarzyszące, dobre domowe wyżywienie, możliwość zakupu lokalnych produktów. Od chwili wejścia Polski do Unii, pierwszoplanowe znaczenie zaczęła odgrywać również jakość oraz wzajemne relacje pomiędzy usługodawcami. O ile w agroturystyce problem wspólnego uzupełniania się może rozwiązywać lokalne stowarzyszenie, tak w sferze produkcji trzeba organizować grupy producenckie. Nowe inicjatywy biorą się ze zróżnicowanych kulturowo i przyrodniczo zasobów wsi. Podejmowaniu zróżnicowanych kierunków działań sprzyjają możliwości korzystania z funduszy PROW na lata 2007-2013, zwłaszcza Osi 3. (społecznej) dotyczącej poprawy jakości życia na obszarach wiejskich i różnicowania gospodarki wiejskiej oraz Osi 4. – Programu Leader. Nowe wyzwania to nie tylko odejście od działalności rolniczej, to również poszukiwanie i podejmowanie ekologicznych metod produkcji żywności, upraw nowych gatunków roślin, alternatywnych hodowli, czy też przetwórstwa żywności. Od wieków związek wsi z rolnictwem jest bardzo silny. Praktycznie bez rolnictwa nie byłoby wsi, dlatego też wskazany jest taki rozwój, który nie niszczy zasobów wiejskich, a wykorzystuje je w racjonalny sposób, Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 nienaruszający zasad ekorozwoju. Czasem wraca się do dawnych tradycji i zwyczajów dziedzictwa kulinarnego i kulturowego, po to żeby wykorzystać je w nowych trendach zapotrzebowania na tego typu turystykę, usługi lub produkty. Jednym z interesujących i przyszłościowych kierunków różnicowania działalności jest lokalne przetwórstwo i sprzedaż bezpośrednia z gospodarstwa. Ta działalność sprawdziła się już w wielu krajach Europy, zwłaszcza stawiających na turystykę organizowaną na obszarach wiejskich. Nasze lokalne produkty mogą stanowić konkurencję dla zalewającej rynek żywności produkowanej na skalę przemysłową. Kupującymi żywność regionalną są najczęściej klienci dobrze sytuowani, oceniający swoją kondycję finansową na dobrą i bardzo dobrą. W tej grupie społeczności - potencjalnych nabywców żywności o wysokiej jakości - można wyróżnić wyraźne tendencje: • powrót do korzeni, • odmładzanie się, • pragnienie odróżniania się od innych, • dbałość o zdrowie i zdrowy styl życia, • niechęć do produktów przemysłowo przetworzonych i skażonych dużą dawką chemii, • chęć posiadania czegoś odmiennego, markowego. Dlaczego warto zastanowić się nad wytwarzaniem żywności regionalnej i eksponowaniem produktów lokalnych? • Każdy region ma swoją historię i niepowtarzalny wizerunek. Produkty regionalne czy lokalne pożywienie w ogromnym stopniu decydują o specyfice regionu. W etnografii pożywienie stanowi jedną z najstarszych definiowanych cech, określających specyfikę regionu. Produkty lokalne mogą stanowić o marce regionu. • W ofercie turystycznej regionu, wyżywienie stanowi znaczącą pozycję w kosztach pobytu na wsi. Określa się, że w strukturze wydatków koszty wyżywienia stanowią 30 - 40% kwoty przeznaczonej na wypoczynek. Zagospodarowanie surowców spożywczych z własnej produkcji wyraźnie obniża koszty usług 17 Dla wsi i regionu żywieniowych świadczonych gościom (nawet o 50%). Umożliwia zbyt produktów na miejscu, ogranicza czas związany z zakupami, poprawia jakość wyżywienia i podnosi atrakcyjność gospodarstwa. • Możliwość zbytu produktów lokalnych pozwala przeorganizować gospodarstwo i podjąć takie kierunki produkcji, na jakie jest zapotrzebowanie i zbyt (ekologiczny sposób uprawy, tradycyjna technologia przetwarzania żywności, hodowla unikalnych ras zwierząt, starych odmian). • Zwiększa się zapotrzebowanie konsumentów na produkty żywnościowe o szczególnych cechach jakościowych, tradycyjnych sposobach wytwarzania sięgających często odległej historii i posiadających ścisły związek z określonym regionem. Wysoka jakość produktów i odmienny smak decydują o tym, że produkty te uchodzą za wyjątkowe specjały. Jak pokazują doświadczenia innych krajów unijnych, zarejestrowanie i sprzedaż produktów regionalnych jest bardzo opłacalna. W Portugalii, kiedy Unia Europejska uznała kilka serów za produkty regionalne, wartość ich sprzedaży wzrosła w ciągu czterech lat o 130%. • Produkty tradycyjne nie są anonimowe. Związek produktu z regionem oraz możliwość identyfikacji producenta sprawiają, że zakup staje się początkiem kontaktu z lokalną społecznością, historią, kulturą i przyrodą danego regionu. Przykłady: sękacz, oscypek, pierniki toruńskie, kury zielononóżki, jabłka kosztele, antonówki itd. • Produkty tradycyjne, a zwłaszcza przetwórstwo na niewielką skalę, jest często pracochłonne i angażuje większą liczbę osób. Tworzą się w ten sposób dodatkowe miejsca pracy. • Oferowanie produktów przetworzonych o znanej renomie i wysokiej jakości znacznie zwiększa opłacalność produkcji rolnej. • Produkty i potrawy regionalne wzbogacają ofertę gastronomiczną pojedynczych gospodarstw agroturystycznych, jak również lokali gastronomicznych, a w konsekwencji całego regionu. Zwiększa się różnorodność produktów oferowanych konsumentowi. • Zachowanie tradycyjnych umiejętności w dziedzinie sztuki kulinarnej ocali od zapomnienia nasze dziedzictwo kulturowe i wiele rodzimych specjałów (smak historii). • Ochrona lokalnych produktów chroni lokalną i regionalną tożsamość. 18 Decyzja o podjęciu nowej działalności jest zawsze bardzo trudna!!! Ogranicza ją m.in. nieznajomość przepisów, obawa przed porażką, brak środków finansowych. Podstawą każdego przedsięwzięcia powinna być ekonomia. Dlatego też na samym początku niezbędna jest realna analiza pomysłu, która pozwoli ustalić wszystkie za i przeciw oraz ocenić szanse na rynku. Przy organizowaniu sprzedaży bezpośredniej produktów lokalnych oraz przetwórstwie żywności na małą skalę, najważniejszym czynnikiem determinującym produkcję jest zapewnienie bezpieczeństwa żywności „od pola do stołu”. Podstawą jest poznanie i spełnienie wymagań prawnych, przepisów higieniczno-sanitarnych i weterynaryjnych. Odpowiedzialność za zapewnienie jakości wyrobów spoczywa zawsze na producencie. Rolnicy, którzy decydują się na podjęcie unikalnej produkcji, o małej skali muszą sprostać wynikającym z tego tytułu zobowiązaniom: • wrócić do sprawdzonych od wieków, ekoprzyjaznych rozwiązań produkcyjnych i tradycji żywieniowych, • dostosować produkty do oczekiwań nabywców, • wypromować swoje produkty i zainteresować nimi nabywców, • dostosować produkcję do obowiązujących przepisów i przestrzegać zasad gwarantujących dobrą jakość oraz bezpieczeństwo zdrowotne żywności, • poddać się dobrowolnej kontroli jakości i udowodnić rzeczywistą, szczególną wartość swego produktu. Zachęcamy do poszukiwania i odkrywania na nowo naszych rodzimych specjałów kulinarnych oraz ubiegania się o status produktu regionalnego. Tu nie ma przegranych. Są za to atrakcyjne produkty, które swoją niepowtarzalnością wygrywają z konkurencją „zalewającą” nasz rynek produktami wytwarzanymi metodami przemysłowymi. Iwona Wielińska-Fołta Reklama Agroturystyka Królewo 48, 82-220 Stare Pole tel. kom. 600 027 344 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku zaprasza na seminarium wojewódzkie pt. PRODUKTY LOKALNE I TRADYCYJNE I ICH ZNACZENIE W PROMOCJI REGIONU które odbędzie się w dniu 13 lutego 2013 r. o godz. 10.00 w sali konferencyjnej Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, ul. Trakt Św. Wojciecha 293. Podczas seminarium wystąpią przedstawiciele instytucji wojewódzkich, takich jak: Departament Środowiska i Rolnictwa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Gdańsku, Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii w Gdańsku, Urzędu Skarbowego w Gdańsku oraz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa OR w Gdyni. Z agadnienia prezentowane podczas konferencji zapowiedzianej powyżej, poruszone zostaną także na szkoleniach, które odbędą się we wszystkich powiatach województwa pomorskiego. Tematyka szkoleń: • Żywność wysokiej jakości szansą rozwoju obszarów wiejskich. • Obowiązujące wymogi prawne przy wprowadzaniu do obrotu produktów pochodzenia roślinnego oraz bezpieczeństwa żywności przy sprzedaży bezpośredniej. • Obowiązujące wymogi prawne przy wprowadzaniu do obrotu żywności lokalnej i tradycyjnej w ramach produkcji i sprzedaży bezpośredniej oraz działalności marginalnej, ograniczonej i lokalnej. • Obowiązujące wymogi formalno-prawne przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. • Możliwości finansowania oraz pozyskania środków z LGD/LGR na organizację działalności pozarolniczej. Prelegentami na szkoleniach powiatowych będą: przedstawiciele Departamentu Środowiska i Rolnictwa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego w Gdańsku, Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych, Powiatowi Lekarze Weterynarii, przedstawiciele Urzędów Skarbowych, Lokalnych Grup Działania i Lokalnych Grup Rybackich. Harmonogram szkoleń pt. „Produkty lokalne i tradycyjne i ich znaczenie w promocji regionu” w 15 Biurach Powiatowych Ośrodka Doradztwa Rolniczego Lp. Data / Godzina Powiat 1. 30.01.2013 r. / 10.00 kwidzyński Miejsce 2. 07.02.2013 r. / 10.00 chojnicki Starostwo Powiatowe w Chojnicach, sala 41 3. 13.02.2013 r. / 10.00 (seminarium wojewódzkie) gdański PODR w Gdańsku, sala konferencyjna (również dla powiatu gdańskiego) 4. 13.02.2013 r. / 10.00 sztumski Urząd Miasta i Gminy Sztum, sala konferencyjna 5. 15.02.2013 r. / 10.00 malborski Starostwo Powiatowe w Malborku 6. 15.02.2013 r. / 10.00 słupski 7. 18.02.2013 r. / 10.00 kościerski 8. 19.02.2013 r. / 10.00 pucki BP ODR Kwidzyn BP ODR w Strzelinie Starostwo Powiatowe w Kościerzynie Urząd Gminy w Pucku 9. 19.02.2013 r. / 10.00 tczewski Urząd Gminy w Tczewie 10. 20.02.2013 r. / 10.00 bytowski Starostwo Powiatowe w Bytowie, sala konferencyjna 11. 21.02.2013 r. / 10.00 kartuski Urząd Gminy w Kartuzach 12. 22.02.2013 r. / 10.00 lęborski GOK - Nowa Wieś Lęborska 13. 27.02.2013 r. / 10.00 człuchowski BP ODR Człuchów 14. 28.02.2013 r. / 10.00 nowodworski Starostwo Powiatowe w Nowym Dworze Gdańskim 15. 28.02.2013 r. / 10.00 starogardzki GOK w Zblewie 16. 28.02.2013 r. / 11.00 wejherowski Kaszubski Bank Spółdzielczy w Wejherowie Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 19 Dla wsi i regionu Aktualne informacje prawne dla rolnictwa Akt prawny Dotyczy Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 listopada 2012 r. poz. 1380/2012 Stawki zwrotu podatku akcyzowego, zawartego w cenie oleju napędowego, wykorzystywanego do produkcji rolnej na 1 litr oleju napędowego w 2013 r. Data ogłoszenia: 10 grudnia 2012 r. Data wejścia w życie: 24 grudnia 2012 r. Wysokości dopłat do składek z tytułu ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich w 2013 r. Data ogłoszenia: 10 grudnia 2012 r. Data wejścia w życie: 24 grudnia 2012 r. W 2013 r. dopłata do składki z tytułu ubezpieczenia: 1) upraw zbóż, kukurydzy, rzepaku, rzepiku, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, drzew i krzewów owocowych, truskawek, ziemniaków, buraków cukrowych lub roślin strączkowych – wynosi 50% składki do 1 ha uprawy; 2) bydła, koni, owiec, kóz, drobiu lub świń – wynosi 50% składki do 1 sztuki. Zmiany ustawy o jednostkach doradztwa rolniczego Data ogłoszenia: 17 grudnia 2012 r. Data wejścia w życie: po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 1, pkt 3, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2013 r. Nasiennictwa Data ogłoszenia: 28 grudnia 2012 r. Data wejścia w życie: 27 stycznia 2013 r. Ustawy o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników za 2012 r. Data ogłoszenia: 29 grudnia 2012 r. Data wejścia w życie: 1 stycznia 2013 r. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 stycznia 2013 r. poz. 27/2013 Zakazu stosowania materiału siewnego ziemniaka odmiany Amflora Data ogłoszenia: 9 stycznia 2013 r. Data wejścia w życie: 28 stycznia 2013 r. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 stycznia 2013 r. poz. 39/2013 Zakazu stosowania materiału siewnego odmian kukurydzy MON 810 Data ogłoszenia: 10 stycznia 2013 r. Data wejścia w życie: 28 stycznia 2013 r. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 września 2012 r. poz. 50/2013 Ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o organizacji rynku mleka i przetworów mlecznych Data ogłoszenia: 14 stycznia 2013 r. Data wejścia w życie: z dniem ogłoszenia. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 listopada 2012 r. poz. 1381/2012 Ustawa z dnia 16 listopada 2012 r. poz. 1414/2012 Ustawa z dnia 9 listopada 2012 r. poz. 1512/2012 Ustawa z dnia 7 grudnia 2012 r. poz. 1523/2012 Istotne informacje Na podstawie dostępnych materiałów opracowała Joanna Woźnica 20 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym Podatek VAT w 2013 roku – na co zwracać uwagę Nowe przepisy dotyczące podatku VAT (Ustawa z 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce Dz.U. z 2012 r., poz.1342) będą wchodziły w życie stopniowo. Pierwsza tura zmian obowiązuje już od 1 stycznia 2013 r. Zmiany te dotyczą głównie rozliczania podatku VAT w metodzie kasowej oraz rozliczania tzw. ulgi na złe długi. Metoda kasowa rozliczania podatku VAT W myśl przepisów obowiązujących do końca 2012 roku, mały podatnik, rozliczający się według tej metody, miał obowiązek rozliczenia się z fiskusem z podatku należnego, po uregulowaniu przez kontrahenta całości lub części należności, nie później jednak niż 90. dnia od wydania towaru lub wykonania usługi. W uregulowaniach, które weszły w życie 1 stycznia 2013 roku, dokonano rozdziału kontrahentów na czynnych podatników podatku VAT i pozostałych. • W przypadku sprzedaży towarów lub usług podatnikom będącym czynnymi podatnikami podatku VAT, obowiązek rozliczenia podatku należnego w metodzie kasowej powstanie z dniem otrzymania całości lub części zapłaty. Nie będzie więc sytuacji, w której po 90 dniach od dostawy należało rozliczyć podatek należny, Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 niezależnie czy otrzymało się zapłatę za tą dostawę, czy też została ona niezapłacona przez kontrahenta. • W sytuacji jednak, gdy kontrahent nie jest czynnym podatnikiem podatku VAT, obowiązek rozliczenia podatku należnego wystąpi z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 180 dni od wydania towaru lub wykonania usługi. • W odniesieniu do nabytych towarów i usług, mali podatnicy, rozliczający się metodą kasową, będą mogli rozliczyć podatek naliczony w rozliczeniu za kwartał, w którym uregulowali całość lub część należności, nie wcześniej jednak niż z dniem otrzymania faktury. Zasady rozliczania ulgi na złe długi Od 1 stycznia 2013 roku podatnik ma możliwość szybszej ko- rekty podatku należnego w przypadku nieotrzymania zapłaty za wystawione faktury sprzedaży. Do końca 2012 roku na tzw. uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności, w przypadku gdy nie została ona zapłacona, trzeba było czekać 180 dni, licząc od dnia upływu terminu jej płatności. Od nowego roku czas ten uległ skróceniu do 150 dni. Warunkiem skorzystania z możliwości korekty podatku należnego od niezapłaconej faktury jest w dalszym ciągu konieczność posiadania przez dłużnika statusu czynnego podatnika VAT oraz niepodleganie postępowaniu upadłościowemu lub likwidacji. Wierzyciel chcący skorzystać z możliwości korekty podatku należnego, musi na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonał korekty, posiadać również status czynnego podatnika VAT. Skorzystanie z możliwości korekty ograniczone jest okresem 2 lat, licząc od końca roku, w którym została ona wystawiona. Nowe przepisy zniosły wymóg zawiadamiania dłużnika o zamiarze skorygowania podatku należnego. Trzeba jednak pamiętać o konieczności zawiadomienia US o dokonanej korekcie. Zawiadomienie to, związane z koniecznością podania danych dłużnika, będzie musiało być złożone na formularzu VAT-ZD. Fakt korekty musi być także odznaczony na formularzu (nowym) deklaracji VAT. Obowiązkiem dłużnika, realizowanym bez zawiadamiania ze strony wierzyciela, będzie z kolei dokonanie korekty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 150. dzień od dnia terminu płatności określonego na fakturze. Nowe przepisy uniezależniają konieczność dokonania korekty podatku naliczonego od skorzystania przez wierzyciela z prawa do skorygowania podatku należnego, czyli w każdej sytuacji, gdy w terminie 150 dni od daty płatności nie została zapłacona faktura, podatnik powinien dokonać stosownej korekty. Jeżeli organy skarbowe stwierdzą naruszenie tej 21 Zarządzanie gospodarstwem rolnym zasady, nałożą na podatnika dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% kwoty podatku wynikającego z nieuregulowanych faktur. Faktury Nowe przepisy dotyczące faktur i fakturowania wynikają z wydanych przez Ministra Finansów następujących rozporządzeń: - z dnia 11 grudnia 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. poz. 1428), zwane dalej „rozporządzeniem fakturowym”; - z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie przesyłania faktur w formie elektronicznej, zasad ich przechowywania oraz trybu udostępniania organowi podatkowemu lub organowi kontroli skarbowej, zwane dalej „rozporządzeniem elektronicznym”. Obowiązkiem podatnika podatku VAT jest sprawdzenie, czy otrzymana faktura jest autentyczna, np. faktura wysłana z adresu e-mail określonego w umowie lub domeny firmowej sprzedawcy będzie na pewno autentyczna. W przypadku gdy faktura okaże się nieautentyczna, podatnik nie będzie miał prawa rozliczyć podatku naliczonego. Przy fakturach do kwoty 450 zł (100 euro) można wystawiać faktury uproszczone. Faktury uproszczone nie mogą być jednak wystawiane m.in. w przypadku gdy faktura wystawiana jest na żądanie osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Obecnie należy uważać na wystawianie faktur proforma. W związku ze zmianami w przepisach, nie wymaga się, aby na fakturze był napis faktura, dlatego może okazać się, że faktura proforma z podanym nr NIP wystawcy może być uznana za ważną. Generalnie fakturę wystawia się nie później niż 7. dnia od dnia wydania towa- 22 ru lub wykonania usługi. W przypadku jednak gdy sprzedaż ma charakter ciągły, fakturę można wystawić nie później niż 7. dnia od zakończenia miesiąca, w którym dokonano sprzedaży. Możliwa jest także sytuacja, w której faktura dokumentuje kilka niezależnych transakcji, zachodzących w ciągu miesiąca (niemających charakteru transakcji ciągłej). W takiej sytuacji faktura powinna być wystawiona nie później niż ostatniego dnia miesiąca. Kasy fiskalne Od 1 stycznia 2013 r. obowiązuje Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 listopada 2012 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz.U. z dnia 11 grudnia 2012 r. poz. 1382). W stosunku do rozporządzenia obowiązującego poprzednio, obniżono limit obrotów uprawniający do zwolnienia z obowiązku stosowania kas fiskalnych. Do końca roku 2012 obowiązywały dwa limity: 20 tys. zł dla podatników rozpoczynających sprzedaż w danym roku podatkowym i 40 tys. zł dla kontynuujących sprzedaż. Obecnie funkcjonować będzie tylko jeden limit 20 tys. zł. Limit ten dotyczy podatników prowadzących sprzedaż na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych przez okres całego roku. W przypadku rozpoczęcia takiej sprzedaży w trakcie roku, limit ten ulegnie proporcjonalnemu zmniejszeniu. W przypadku przekroczenia limitu zwalniającego od wymogu stosowania kas fiskalnych, podatnik, po upływie 2 miesięcy następujących po miesiącu, w którym przekroczył próg, ma obowiązek prowadzenia sprzedaży na rzecz osób fizycznych za pomocą kasy fiskalnej, np. jeżeli limit został przekroczony w czerwcu, to od 1 września, przy sprzedaży osobom fizycznym oraz rolnikom ryczałtowym, należy stosować kasę fiskalną. Daniel Roszak R ok 2013 przyniósł polskiemu społeczeństwu szereg zmian w obowiązujących przepisach prawnych. Najważniejsze z nich to zmiany podatkowe w VAT i w PIT, nowe zasady egzaminów na prawo jazdy, nowy system identyfikacji uprawnień e-WUŚ, uproszczenia w systemie meldunkowym, wydłużenie urlopu ojcowskiego i „becikowe” dla mniej zamożnych, reorganizacja w sądownictwie, nowe zasady odbioru odpadów i szereg innych. Oczywiście to tylko niektóre, hasłowo przywołane zmiany prawne. Z punktu widzenia rolnika z całą pewnością istotne jest to, że ustawą z dnia 11 maja 2012 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw wprowadzono zmiany w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników, które obowiązują od 1 stycznia 2013 roku. Pierwsza i najistotniejsza zmiana dotyczy podwyższenia i jednocześnie zrównania dla mężczyzn i kobiet wieku emerytalnego do 67. roku życia. Jednak proces ten został rozłożony w czasie i będzie przebiegał stopniowo przez kolejne lata. Począwszy od 2013 roku wiek emerytalny rolników będzie podwyższany o 1 miesiąc co cztery miesiące, tak że poziom 67 lat będzie uzyskany dla mężczyzn w 2020 roku, natomiast dla kobiet w 2040 roku. Zmiany, w przypadku kobiet, obejmą osoby urodzone po 31 grudnia 1952 roku aż do urodzonych do 30 września 1973 roku, dla których to obowiązywać będzie już nowy, pełny wiek emerytalny. W przypadku mężczyzn dotyczyć to będzie odpowiednio urodzonych po 31 grudnia 1947 roku do 30 września 1953 roku. Do tej pory osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu rolników (w KRUS) uzyskiwały prawo przejścia na emeryturę rolniczą po ukończeniu 60 lat - w przypadku kobiet i 65 lat - w przypadku mężczyzn, przy jednoczesnym spełnieniu warunku podlegania 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym Zmiany w emeryturach rolniczych ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat. Ubezpieczony rolnik miał także prawo do emerytury wcześniejszej, gdy łącznie spełniał następujące warunki: osiągnął wiek 55 lat - w przypadku kobiet lub 60 lat - w przypadku mężczyzn, podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez co najmniej 30 lat oraz zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Reforma systemu emerytalnego pozostawiła rolnikom możliwość przechodzenia na wcześniejsze emerytury jeszcze przez okres najbliższych pięciu lat. Prawo do tej emerytury zachowają osoby, które do 31 grudnia 2017 roku spełnią trzy wyżej opisane wymogi dotyczące wieku, okresu ubezpieczenia i nieprowadzenia działalności rolniczej. Znowelizowana ustawa, artykułem 19a wprowadziła nowe, wcześniej nieznane świadczenie emerytalne - częściową emeryturę rolniczą. O jej przyznanie będą mogli ubiegać się rolnicy, którzy nie osiągnęli pełnego wieku emerytalnego i spełnią łącznie następujące wymogi: • kobieta – osiągnęła 62 lata i podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez co najmniej 35 lat, • mężczyzna – osiągnął 65 lat i podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez co najmniej 40 lat. Wysokość częściowej emerytury rolniczej wynosić będzie 50% emerytury rolniczej ustalonej na ogólnych zasadach i - co ważne nie będzie ona ani zmniejszana ani zawieszana w przypadku dalszego prowadzenia działalności rolniczej lub podjęcia pozarolniczej działalności zarobkowej. Gdy świadczeniobiorca osiągnie pełny wiek emerytalny, wówczas częściowa emerytura zostanie z urzędu zamieniona na emeryturę rolniczą. Z tego nowego świadczenia, jako pierwsi będą mogli skorzystać: kobiety urodzone po 31 grudnia 1958 roku, czyli dopiero od 2021 roku i mężczyźni urodzeni po 31 grudnia 1947 roku - czyli właściwie już od 2013 roku. Kolejna istotna zmiana dotyczy wprowadzenia tzw. okresowej emerytury rolniczej. Świadczenie to będzie przyznawane osobie, której upłynął okres pobierania renty strukturalnej z ARiMR, a osoba ta nie osiągnęła jeszcze wieku emerytalnego. Taka okresowa emerytura będzie przysługiwać w wysokości podstawowej emerytury rolniczej, bez względu na czas podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu. Z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego, okresowa emerytura zostanie z urzędu zamieniona na emeryturę rolniczą. Trzeba w tym miejscu dodać, że w przypadku emerytury okresowej może ona ulec zawieszeniu lub zmniejszeniu (w jej części uzupełniającej), jeżeli rolnik-emeryt nie zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej lub osiągnie przychody z pozarolniczej działalności w wysokości powodującej zmniejszenie świadczeń rolniczych. Nowe regulacje prawne zmieniły również niektóre zasady wypłaty emerytur lub rent rolniczych. Od tego roku, osoby pobierające okresową rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy, będą mogły podjąć równocześnie pozarolniczą pracę zarobkową, podlegającą ubezpieczeniu społecznemu, i nie utracą prawa do takiej renty. Co najwyżej, w zależności od osiągniętych przychodów, renta okresowa ulegnie zmniejszeniu (zawieszeniu) w jej części uzupełniającej. Ostatnia ze zmian dotyczy sytuacji, gdy w gospodarstwie działalność rolnicza prowadzona jest wspólnie z małżonkiem, a jedno z nich nabyło prawo do emerytury lub renty rolniczej. Wówczas takiemu renciście lub emerytowi w pełnym wieku emerytalnym (sytuacja nie dotyczy osób pobierających emerytury wcześniejsze lub okresowe) będzie wypłacana pełna emerytura lub renta rolnicza, jeżeli małżonek będzie podlegał ubezpieczeniu społeczno-rentowemu z mocy ustawy. W przypadku takich osób, od 1 stycznia br. wypłata świadczeń w pełnej wysokości podejmowana jest z urzędu przez właściwą jednostkę KRUS. Na zakończenie chciałabym poinformować, iż zgodnie z nowelizacją ustawy o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników, obecne przepisy będą obowiązywać do 31 grudnia 2013 roku. Oznacza to, że miesięczna składka na ubezpieczenie zdrowotne, za każdą osobę podlegającą ubezpieczeniu, nie ulegnie zmianie i jak dotychczas wyniesie 1 zł za każdy pełny hektar przeliczeniowy użytków rolnych. Z opłacania składek zdrowotnych zwolnieni są tylko rolnicy prowadzący gospodarstwa rolne o powierzchni poniżej 6 ha przeliczeniowych użytków rolnych, za których składkę opłaci KRUS. Jolanta Wesołowska Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 23 Zarządzanie gospodarstwem rolnym Wszystko o grupach producentów rolnych (cz. I) W bieżącym roku na łamach naszego miesięcznika chcielibyśmy przybliżyć problematykę dotyczącą organizowania i funkcjonowania grup producentów rolnych. W związku z tym rozpoczynamy cykl artykułów poświęconych między innymi istocie funkcjonowania grup, celów dla jakich są organizowane, etapów ich tworzenia, prawodawstwa, funkcjonowania, pomocy finansowej, a także stanu zorganizowania w kraju i w województwie. S tan gospodarczego zorganizowania producentów rolnych jest obecnie jedną z najsłabszych stron polskiego rolnictwa. Rolnicy produkują dobrej jakości płody rolne i sprzedają je najczęściej pośrednikom, którzy już dawno opanowali znaczącą część rynku. Sprzedając swoje produkty w sposób niezorganizowany, producenci stoją na przegranej pozycji, ponieważ oferowane partie towaru są z reguły niewielkie i często niedostosowane do oczekiwań odbiorcy. Niezorganizowanie polskich rolników jest wynikiem między innymi upadku spółdzielczości rolniczej, która co prawda była nadmiernie uzależniona od państwa, ale przed 1990 rokiem skupowała od rolników około 60% produktów rolnych (podobną ilość jak spółdzielnie rolnicze w krajach dawnej UE). Obecnie jedynie spółdzielczość mleczarska, która w ostatnich dwudziestu latach unowocześniła bazę przetwórczą, zachowała około 80-procentowy udział w rynku. Wypracowany przez lata system organizacji i dystrybucji produktów rolnych w formie kontraktacji i skupu, prowadzony przez spółdzielczość, przestał praktycznie funkcjonować w warunkach wolnego rynku w Polsce po 1990 roku. Produkcja i handel produktami rolnymi spoczęły na barkach samych producentów niezorganizowanych, pozbawionych pomocy państwa, handlujących i zaopatrujących się pojedynczo. Liberalizacja handlu zagranicznego spowodowała konieczność konkurowania na krajowym rynku z towarami importowanymi, bardzo często lepszej jakości, tańszymi dzięki dotacjom, odpowiednio opakowanymi i profesjonalnie sprzedawanymi. Tak odmienna sytuacja gospodarczo-polityczna postawiła przed polskimi producentami wyzwania, które wymagały innego podejścia do zagadnień produkcji, a przede wszystkim sprzedaży wyprodukowanych płodów rolnych. W okresie PRL polskich rolników nieskolektywizowano w dosłownym znaczeniu, lecz całkowicie ich 24 W Polsce jest już wiele dobrze działających grup producentów rolnych, ale udział wprowadzanych przez nie produktów na rynek wynosi zaledwie ok. 6% i jest najniższy w Unii Europejskiej. Na zdjęciu: zaplecze gospodarcze GPR w Golinie k. Jarocina ubezwłasnowolniono w drodze pełnego uzależnienia od państwa pod względem produkcyjnym, zaopatrzenia i zbytu oraz na gruncie socjalnym. Stworzono swoistą „komunę” o charakterze produkcyjnym, społecznym i intelektualnym. Dla większości polskich rolników zderzenie z realiami gospodarki rynkowej okazało się wyzwaniem, do którego pod żadnym względem nie byli przygotowani, a polityka państwa w rzeczywistości utrudniała im proces dostosowań. W okresie przemian kolejne rządy i parlamenty nie przykładały zbyt dużej wagi do pomocy rolnikom w zorganizowaniu się w struktury gospodarcze. Lata 90-te to także niechętne nastawienie do spółdzielczości samych rolników, jak również osób z otoczenia rolnictwa. Pustkę, po zaprzestaniu obsługi rolników przez spółdzielnie, starano się wypełnić, organizując rolników w stowarzyszenia i zrzeszenia. Nie były to jednak najlepiej dostosowane formy prawne do organizowania się gospodarczego rolników. Miejsce spółdzielni zajęli pośrednicy. Jeżeli przyjmiemy, że z około 1,5 miliona gospodarstw rolnych w Polsce o powierzchni powyżej 1 ha, 600 tysięcy to gospodarstwa produkujące na rynek, to okazuje się, że tylko około 4% producentów rolnych sprzedaje w sposób zorganizowany. Z kolei udział wprowadzanych produktów rolnych na rynek za pośrednictwem grup producentów rolnych w Polsce wynosi ok. 6% i jest on najniższy w Unii Europejskiej (UE-15 średnio ok. 65%). Oczywiście są też takie kraje, w których cały niemalże obrót produktami rolniczymi odbywa się za pośrednictwem grup producenckich (Francja, Dania, Holandia). Musimy jednak pamiętać, że w krajach „starej Unii” taki poziom zorganizowania się rolników w grupy osiągnięto po kilkudziesięciu latach. (cdn.) Sebastian Zwierz 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Nowy nabór wniosków na działanie „Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów” Już po raz piąty, począwszy od 2 stycznia 2013 roku, można składać wnioski do Biur Powiatowych ARiMR o przyznanie wsparcia w ramach działania „Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów” finansowanego z PROW 2007-2013. Jedno gospodarstwo może otrzymać wsparcie w kwocie do 1500 euro. Dofinansowanie pokrywa 80% poniesionych kosztów kwalifikowanych. Wnioski przyjmowane są do wyczerpania limitu środków. Termin składania wniosków o przyznanie pomocy upływa w dniu 31 grudnia 2013 r. Do wykorzystania pozostało jeszcze ok. 160 mln zł. Dotychczas pomoc otrzymało ponad 42 tys. rolników, na łączną kwotę 161 mln zł. 1. 2. 3. 4. Aby skorzystać z usługi doradczej należy: Zawrzeć z podmiotem doradczym umowę o przeprowadzenie przynajmniej oceny gospodarstwa rolnego w zakresie spełnienia wymogów wzajemnej zgodności oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Złożyć do Biura Powiatowego ARiMR wniosek o przyznanie pomocy. Skorzystać z usługi w ciągu 12 miesięcy. Złożyć wniosek o płatność. Jednym z podmiotów, uprawnionych do świadczenia usług doradczych (KUD), jest Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. W ramach kwalifikowanych usług: - przeprowadzamy profesjonalną, opartą na wiedzy i długoletnim doświadczeniu, ocenę gospodarstwa rolnego pod kątem spełnienia Wymogów Wzajemnej Zgodności, - opracowujemy plan dostosowania gospodarstwa do przepisów związanych z prowadzeniem działalności rolniczej. Przypominamy, iż oprócz wymienionych działań podstawowych do usługi można dołączyć: - przygotowanie planu działalności rolnośrodowiskowej, - zmianę lub uaktualnienie planu działalności rolnośrodowiskowej, - opracowanie planu nawożenia, - atestację opryskiwaczy wykonanych w Stacjach Kontroli Opryskiwaczy w Lubaniu i Starym Polu, - przygotowanie biznesplanów związanych z ubieganiem się o kredyty z dopłatą do oprocentowania, udzielanych w ramach linii kredytowych: nIP, nKZ, nMR, nOR, nGP, nGR, nNT, nBR10, nKL01; - przygotowanie biznesplanu dla następujących działań w ramach PROW 2007-2013: 121- Modernizacja gospodarstw rolnych, 311- Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej; - prowadzenie dokumentacji określonej w programach działań, wydanych przez Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, w gospodarstwach rolnych położonych na obszarach szczególnie narażonych (OSN). Dodatkowo, podpisując z Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego umowę na świadczenie usług doradczych, otrzymujemy upusty na inne działania świadczone przez ośrodek sięgające 20%. Osoby zainteresowane mogą zgłosić się do Oddziałów PODR i Biur Powiatowych lub bezpośrednio do swojego doradcy, w celu przeprowadzenia kalkulacji kosztów realizacji usługi i możliwości uzyskania dotacji, podpisania umowy oraz wypełnienia wniosku do ARiMR. Serdecznie zapraszamy do współpracy! Na polach i łąkach WYNIKI POREJESTROWEGO DOŚWIADCZALNICTWA ODMIANOWEGO I ROLNICZEGO Zboża jare - jaką odmianę wybrać? Podstawowym celem realizacji Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego w kontekście praktycznym jest utrzymanie efektywnego dopływu informacji o wartości gospodarczej i użytkowej odmian i ich rekomendacji do różnych systemów gospodarowania. Dzisiejszy rolnik już na etapie planowania powinien uwzględniać konkretną odmianę do określonego kierunku użytkowania, zarówno do warunków siedliska, jak i poziomu agrotechniki. Stały rozwój systemu badań PDOiR i szeroka ocena zarejestrowanych odmian w znaczny sposób pomaga w dokonywaniu trafnego wyboru. Poniżej prezentujemy wyniki doświadczeń PDOiR (zboża jare) wykonanych w 2012 roku na terenie województwa pomorskiego. Jęczmień jary Doświadczenia porejestrowe z jęczmieniem jarym wykonano zgodnie z metodyką opracowaną przez COBORU. Odmiany zasiano w dwóch powtórzeniach, na dwóch poziomach agrotechnicznych: a1 - przeciętny, a2 - wysoki (zwiększono nawożenie azotowe o 40 kg, stosowano fungicydy i regulatory wzrostu, stosowano dolistne dokarmianie i zwalczano szkodniki). 26 W 2012 roku doświadczenia z jęczmieniem jarym zostały założone w pięciu punktach doświadczalnych: Radostowie, Lisewie, Karżniczce, Wyczechach i Lubaniu. Przyrost plonu na wyższym poziomie agrotechnicznym wynosi średnio za ostatnie trzylecie 11,1%. Powyżej poziomu plonowania odmian wzorcowych za ostatnie trzylecie plonują odmiany Suweren i KWS Olof. W roku 2012 uzyskano wysokie plony, podobnie jak w roku 2011. Zbiory w roku 2012 były słabsze głównie z powodu niedoboru wody na początku rozwoju roślin. Najwyższe plony, szczególnie na wysokim poziomie agrotechnicznym, uzyskano w Radostowie, Karżniczce i Lisewie, nieco niższe w Wyczechach, a najniższe w Lubaniu, na glebach lekkich. W 2012 roku na intensywnym poziomie agrotechnicznym przyrost plonu, w stosunku do przeciętnego poziomu, wynosił: w Radostowie 17%, Lisewie 16,5%, Karżniczce 2,3%, Wyczechach 4,7% i w Lubaniu 17,4%. W ostatnim roku najwyżej plonowały odmiany: Ella, Iron, KWS Olof i Natasia. Można zauważyć, że od kilku lat do krajowego rejestru wpisuje się odmiany plonujące dobrze i stabilnie w latach. Na uwagę zasługuje odmiana Ella, która cechuje się bardzo dobrą plennością. Z odmian browarnych warto zwrócić uwagę na odmianę Despina. Charakteryzuje się ona bardzo dobrą wartością browarną. Jeżeli chodzi o choroby, jęczmień jary najsilniej porażony był plamistością siatkową. Zagrożenie tą chorobą wzrasta w lata chłodne i wilgotne. Pozostałe choroby wystąpiły w mniejszym nasileniu. 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Tabela 1. Jęczmień jary. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: 2012 Wyczechy Lubań Radostowo Lisewo Karżniczka Wyczechy Lubań Wzorzec, dt z ha Karżniczka Odmiana Lisewo Lp. Poziom a2 Radostowo Poziom a1 84,4 77,6 91,7 73,2 38,8 97,1 90,8 93,3 76,4 44,8 1. Blask 96 97 99 101 102 99 100 100 102 108 2. Conchita 93 97 94 95 91 90 98 94 91 96 3. Suweren 107 103 97 102 99 102 101 97 98 98 4. Iron 104 103 110 102 108 109 100 109 109 98 5. Nagradowicki 99 97 98 105 103 103 90 98 116 106 6. KWS Olof 97 100 100 114 108 100 108 100 113 110 7. Natasia 101 100 101 104 119 97 98 102 102 120 8. Despina 102 98 102 91 83 104 93 100 99 88 9. Ella 103 104 111 110 115 110 106 112 103 105 10. Fariba 104 96 95 99 103 104 95 96 87 95 11. Gawrosz 79 77 72 90 84 85 79 75 99 92 12. Kucyk 99 96 101 107 94 97 90 103 103 107 13. Raskud 91 90 102 96 99 96 93 103 97 107 Wzorzec: 2012 - Blask, Conchita, Suweren, Iron. Tabela 2. Jęczmień jary. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru: 2012, 2011, 2010 Poziom a1 Lp. Odmiana Wzorzec, dt z ha Poziom a2 2010 2011 2012 2011 -2012 2010 -2012 2010 2011 2012 2011 -2012 2010 -2012 70,2 58,4 73,1 65,8 67,2 78,3 66,3 80,5 73,4 75,0 1. Blask 94 99 99 99 97 96 99 101 100 99 2. Conchita 104 99 95 97 99 100 101 94 97 98 3. Suweren 101 104 101 102 102 101 102 99 101 101 4. Iron 110 105 107 108 106 107 5. Nagradowicki 96 98 100 99 98 99 95 102 99 99 6. KWS Olof 104 107 103 105 105 105 106 105 106 106 7. Natasia 103 103 103 101 102 101 8. Despina 97 98 9. Ella 108 108 10. Fariba 99 96 11. Gawrosz 80 85 12. Kucyk 100 99 13. Raskud 95 99 Liczba doświadczeń 5 5 5 10 15 5 5 5 10 15 Wzorzec: 2012 - Blask, Conchita, Suweren, Iron, 2011 - Blask, Conchita, Suweren; 2010 - średnia z wszystkich odmian. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 27 Na polach i łąkach Tabela 3. Jęczmień jary. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2012, 2010 – 2012 Wyleganie (skala 9o): Lp. Odmiana Liczba lat badań w fazie dojrzałości mlecznej 2012 2010 -2012 przed zbiorem 2012 2010 -2012 Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) 2012 2010 -2012 2012 2010 -2012 POZIOM AGROTECHNIKI A1 Wzorzec 7,4 8,4 7,6 7,7 64,5 69,6 45,7 49,5 1. Blask 3 -0,1 -0,3 0,0 0,2 -0,7 -1,8 -0,8 -1,8 2. Conchita 3 0,1 0,2 0,4 0,3 -2,8 -3,1 2,0 2,0 3. Suweren 3 -1,1 -0,7 -1,1 -0,9 3,4 4,4 -0,4 -2,3 4. Iron 2 1,1 5. Nagradowicki 3 0,4 0,1 -0,1 0,1 2,9 2,1 -3,8 -4,8 6. KWS Olof 3 -0,4 -0,2 -0,5 0,2 0,6 1,2 1,0 -0,7 7. Natasia 2 0,9 0,5 -0,8 2,9 8. Despina 1 0,4 0,2 1,7 5,0 9. Ella 1 0,6 0,7 2,8 4,5 10. Fariba 1 1,4 1,0 -7,6 1,5 11. Gawrosz 1 -1,1 -1,1 13,9 -2,7 12. Kucyk 1 -0,6 -0,1 3,8 0,8 13. Raskud 1 -1,1 -0,6 3,1 4,0 0,7 0,2 -0,9 POZIOM AGROTECHNIKI A2 7,8 8,3 7,8 8,0 62,5 66,6 46,0 50,2 1. Blask Wzorzec 3 0,3 0,0 0,3 0,2 0,4 -0,5 -0,4 -0,5 2. Conchita 3 0,0 0,1 0,1 0,3 -2,8 -3,6 2,1 2,0 3. Suweren 3 -1,3 -0,9 -1,1 -0,7 3,3 3,8 -1,0 -2,7 4. Iron 2 1,0 5. Nagradowicki 3 -0,3 0,0 -0,1 0,3 2,2 2,0 -2,3 -4,0 6. KWS Olof 3 -0,5 -0,5 -0,3 -0,1 0,6 0,9 1,2 -0,4 7. Natasia 2 0,3 0,3 0,9 2,8 8. Despina 1 0,0 -0,4 0,4 5,1 0,8 -0,8 -0,7 9. Ella 1 0,3 0,6 2,4 3,4 10. Fariba 1 1,3 0,9 -6,5 0,7 11. Gawrosz 1 -1,5 -1,3 12,2 -3,0 12. Kucyk 1 -1,0 -0,3 4,1 1,6 13. Raskud 1 -1,8 Liczba doświadczeń 28 2 -0,9 4 3 3,7 8 5 3,0 15 5 14 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Tabela 4. Jęczmień jary. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na poziomie agrotechniki - a1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2012, 2010-2012 Lp. Odmiana Liczba lat badań Wzorzec (skala 9o) Mączniak 2012 2010 -2012 Rdza jęczmienia 2012 Czarna plamistość Rynchosporioza 2010 -2012 2012 2010 -2012 2012 2010 -2012 Plamistość siatkowa 2012 2010 -2012 7,6 7,8 7,8 7,4 9,0 9,0 8,0 8,4 7,4 7,4 1. Blask 3 0,1 0,1 -0,6 -0,7 0.0 0.0 0,0 0,1 -0,1 -0,3 2. Conchita 3 0,7 0,5 0,2 0,6 0.0 0.0 -0,1 -0,1 -0,0 0,1 3. Suweren 3 -0,3 -0,4 0,5 0,2 0.0 0.0 -0,2 -0,1 -0,0 -0,3 4. Iron 2 -0,5 5. Nagradowicki 3 0,7 0,6 -0,4 -0,1 0.0 0.0 0,0 -0,2 6. KWS Olof 3 0,7 0,4 0,3 0,4 0.0 0.0 0,0 -0,1 7. Natasia 2 0,4 0,2 0.0 0,0 -0,4 8. Despina 1 0,7 -0,3 0.0 -0,0 -0,4 -0,1 0.0 0,3 0,3 0,3 0,5 0,2 0,2 9. Ella 1 0,9 -0,4 0.0 0,2 0,4 10. Fariba 1 0,7 0,2 0.0 0,0 -0,9 11. Gawrosz 1 0,7 -0,1 0.0 0,1 -0,4 12. Kucyk 1 0,7 -0,3 0.0 0,0 0,2 13. Raskud 1 0,6 -0,3 0.0 0,0 -0,1 Liczba doświadczeń 3 11 3 Pszenica jara W 2012 r. doświadczenia porejestrowe z pszenicą jarą zostały przeprowadzone w trzech punktach doświadczalnych reprezentujących różne rejony klimatyczno-glebowe województwa: dwa doświadczenia na bardzo dobrych glebach w Radostowie i Lisewie oraz trzecie w Karżniczce, na glebie dobrej. Badano w nich 13 odmian, wybranych przez Zespół Wojewódzki PDOiR, należących do różnych grup wartości technologicznej. Doświadczenia prowadzono na dwóch poziomach agrotechnicznych: a1 - przeciętny, a2 - wysoki (zwiększono o 40 kg nawożenie azotowe, zwalczano choroby grzybowe, stosowano regulatory wzrostu i dolistne dokarmianie mikronawozami). Stosowanie środków ochrony roślin było zgodne z zaleceniami IOR-u. W uzasadnionych przypadkach zwalczano również szkodniki. W roku 2012 wpisano do krajowego rejestru dwie odmiany jakościowe - Izera i KWS Torridon. Obecnie w rejestrze znajduje się 27 odmian pszenicy zwyczajnej i jedna odmiana pszenicy jarej twardej. Siewy pszenicy jarej odbyły się w dobrych warunkach wilgotnościowych. Wschody były dobrze wyrównane we wszystkich doświadczeniach. Pomimo okresowych niedoborów wody w maju i w I połowie czerwca, wzrost i rozwój roślin był prawidłowy. Czerwcowo-lipcowe opady zdążyły jeszcze poprawić kondycję roślin. Porażenie roślin przez choroby grzybowe analizowano tylko na poziomie a1. Presja chorób w 2012 roku Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 5 0 0 4 7 5 14 była zróżnicowana. Mączniaka zdiagnozowano tylko w Karżniczce, w niewielkim nasileniu. Rdza brunatna wystąpiła we wszystkich punktach doświadczalnych, w większym stopniu w Radostowie i Lisewie. Najbardziej porażone odmiany to Bombona i Waluta, a najmniej podatną była Kandela. Porażenie septoriozą liści było większe w Radostowie. W Lisewie wystąpiły niewielkie różnice między odmianami. Najbardziej podatną odmianą była Radocha. Septorioza plew w dużym stopniu nie różnicowała odmian. Najmniej podatną okazała się odmiana Trappe. Brunatna plamistość w większym nasileniu wystąpiła w Radostowie. Najbardziej podatną odmianą była Bombona. Fuzarioza kłosów w Karżniczce nie różnicowała odmian, w Lisewie wystąpiła w niewielkim nasileniu. W Radostowie presja choroby była nieco większa niż w Lisewie, a najbardziej podatną była Radocha. Choroby podstawy źdźbła w bardzo niewielkim nasileniu wystąpiły tylko w Karżniczce i nie różnicowały odmian. Należy zaznaczyć, że na obiektach a2 porażenie roślin przez choroby było znikome. Zróżnicowanie średniego plonu z doświadczeń było niewielkie. Najwyższe plony uzyskano w Radostowie. Natomiast wystąpiło duże zróżnicowanie przyrostu plonu pomiędzy zastosowanymi poziomami agrotechniki w punktach doświadczalnych. Największy średni przyrost plonu, tj. 11,1 dt/ha uzyskano w Lisewie, w Radostowie 9,9 dt/ha, natomiast w Karżniczce tylko 2,4 dt/ha. Najwyższy przyrost plonu miały odmiany Bombona i Katoda. Najwyższymi plonami ziarna we wszystkich punktach doświadczalnych, zarówno na poziomie a1, 29 Na polach i łąkach jak i a2, charakteryzowały się odmiany Trappe i KWS Torridon. Na wyróżnienie zasługują też Tybalt, Kandela i Izera, a na poziomie a2 Katoda, które należą do najwierniej plonujących odmian w ostatnich latach. Wyleganie nielicznych odmian miało miejsce tylko w Radostowie i w Lisewie, i to w niewielkim stopniu. Niezależnie od poziomu agrotechniki, najwyższą MTZ charakteryzowało się ziarno odmian Radocha, Hewilla i Waluta, najmniejszą MTZ miały Trappe i Arabella. Zróżnicowanie wysokości roślin między poziomami agrotechnicznymi było największe w Radostowie. W Karżnicze różnice były minimalne. Najwyższe odmiany to Izera, Bombona, Waluta, najniższe to Tybalt i KWS Torridon. Tabela 5. Pszenica jara. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: 2012 Lp. Poziom a1 Odmiana Wzorzec, dt z ha Poziom a2 Radostowo Lisewo Karżniczka Radostowo Lisewo Karżniczka 89,8 86,2 87,0 97,2 95,8 88,5 102 102 94 99 99 92 1. Tybalt 2. Hewilla 94 93 102 93 92 100 3. Trappe 104 102 101 108 106 101 4. KWS Torridon 100 103 103 99 103 107 5. Bombona 89 86 95 98 97 98 6. Katoda 92 87 95 96 95 100 7. Waluta 86 88 88 95 88 90 8. Łagwa 90 90 97 93 90 97 9. Ostka Smolicka 91 81 102 95 90 101 10. Kandela 102 101 93 104 97 100 11. Radocha 77 84 67 87 85 65 12. Arabella 92 93 98 91 97 99 13. Izera 95 92 103 97 93 103 Wzorzec: 2012 - Tybalt, Hewilla, Trappe, KWS Torridon. Tabela 6. Pszenica jara. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru: 2010-2012 Lp. Odmiana 2012 a2 - a1 w dt/ha Wzorzec, dt z ha Poziom a1 Poziom a2 2010 2011 2012 2011 -2012 2010 -2012 2010 2011 2012 2011 -2012 2010 -2012 62,2 66,5 87,7 77,1 72,1 70,0 76,9 93,8 85,4 80,2 106 108 99 103 104 105 104 97 100 102 1. Tybalt 3,6 2. Hewilla 4,7 99 93 96 95 96 97 96 95 95 96 3. Trappe 8,8 103 108 103 105 104 104 106 105 106 105 4. KWS Torridon 7,4 5. Bombona 12,7 98 94 90 92 93 98 94 98 96 97 6. Katoda 11,0 103 99 91 95 97 100 100 97 98 99 7. Waluta 8,9 92 89 87 88 89 96 91 91 91 92 8. Łagwa 6,6 98 100 92 96 96 101 97 93 95 97 102 103 9. Ostka Smolicka 9,1 101 96 91 93 96 99 102 95 98 98 10. Kandela 7,8 107 101 99 99 102 105 100 100 100 102 11. Radocha 7,3 95 76 84 96 79 87 12. Arabella 6,8 99 95 96 100 96 98 13. Izera 6,6 Liczba doświadczeń 30 97 3 3 3 98 6 9 3 3 3 6 9 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Fuzarioza kłosów Choroby podstawy źdźbła 2010-2012 2012 2010-2012 2012 2010-2012 2012 2010-2012 2012 2010-2012 DTR 2012 Septorioza plew 2010-2012 Septorioza liści 2012 Wzorzec (skala 9o) Rdza brunatna 2010-2012 Odmiana Mączniak prawdziwy 2012 Lp. Liczba lat badań Tabela 7. Pszenica jara. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki - a1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2012, 2010 – 2012. 7,6 7,4 6,9 7,3 7,0 7,2 7,9 7,8 8,6 8,5 7,8 7,8 9,0 8,3 1. Tybalt 3 0,4 0,8 0,5 0,9 0,3 0,2 0,3 0,0 -0,6 -0,2 -0,2 -0,2 0,0 0,0 2. Hewilla 3 -0,6 -0,8 -0,4 -0,4 -0,7 -0,1 -0,5 -0,2 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3. Trappe 3 -0,1 -0,5 -0,4 -0,2 0,1 -0,1 0,5 0,3 0,1 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 4. KWS Torridon 1 0,4 0,4 0,3 0,3 0,3 0,3 -0,2 -0,2 0,4 0,4 0,2 0,2 0,0 0,0 5. Bombona 3 0,4 -0,0 -1,4 -1,2 -0,5 -0,2 -0,0 -0,1 0,1 -0,1 -0,2 -0,3 0,0 0,0 6. Katoda 3 0,4 0,2 -1,0 -0,2 -0,2 -0,2 -0,0 -0,1 -0,1 -0,0 -0,3 -0,2 -0,5 -0,5 7. Waluta 3 0,4 0,6 -1,5 -0,9 -0,4 -0,1 0,3 -0,1 -0,1 -0,0 -0,2 0,2 0,0 -0,1 8. Łagwa 3 -0,6 -0,1 -0,7 0,1 -0,7 -0,4 0,1 0,0 0,4 0,1 -0,8 -0,3 0,0 0,0 9. Ostka Smolicka 3 -0,6 -0,6 -0,9 -0,1 -0,7 -0,1 0,1 0,3 0,4 0,1 -0,7 -0,3 0,0 0,0 10. Kandela 3 0,4 1,0 0,8 0,9 0,5 -0,0 0,1 0,1 -0,6 -0,4 -0,2 0,0 -0,5 -0,3 11. Radocha 2 -0,6 -0,6 -0,7 -0,2 -1,0 -0,9 -0,4 -0,5 -1,1 -0,8 0,0 -0,1 0,0 0,0 12. Arabella 2 0,4 0,4 -0,2 -0,2 -0,5 -0,4 -0,2 -0,1 -0,1 -0,1 -0,3 -0,2 0,0 0,0 13. Izera 1 0,4 0,4 -0,4 -0,4 -0,2 -0,2 0,1 0,1 0,4 0,4 -0,5 -0,5 0,0 0,0 1 4 3 7 3 9 3 8 2 3 3 7 1 3 Liczba doświadczeń Wzorzec: 2012 - Tybalt, Hewilla, Trappe, KWS Torridon; 2011 - Tybalt, Hewilla, Trappe; 2010 - średnia z wszystkich badanych odmian. Wyleganie: wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których miało ono miejsce; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Liczba doświadczeń dla okresu 2010-2012 odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata i jeden rok jest odpowiednio mniejsza. Tabela 8. Pszenica jara. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2012, 2010-2012 Wyleganie (skala 9o) Lp. Odmiana Liczba lat badań w fazie dojrzałości mlecznej 2012 2010 -2012 przed zbiorem 2012 2010 -2012 Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) 2012 2010 -2012 2012 2010 -2012 POZIOM AGROTECHNIKI A1 Wzorzec 8,9 8,7 8,9 8,6 88,8 91,8 47,1 45,6 1. Tybalt 3 0,1 0,1 0,1 0,0 -4,1 -6,2 1,0 0,1 2. Hewilla 3 -0,2 -0,1 -0,4 -0,1 7,0 6,1 4,1 2,2 3. Trappe 3 0,1 0,3 0,1 0,4 0,9 -1,4 -4,6 -5,5 4. KWS Torridon 1 0,1 0,1 0,1 0,1 -3,8 -3,8 -0,5 -0,5 5. Bombona 3 0,1 0,3 0,1 0,4 7,9 5,2 -2,0 -2,7 6. Katoda 3 -0,2 0,2 -0,6 0,1 8,9 4,2 1,0 1,2 7. Waluta 3 -1,4 -1,0 -1,9 -1,2 9,0 7,0 2,1 1,2 8. Łagwa 3 0,1 0,1 -0,1 0,0 2,4 2,7 2,6 1,5 Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 31 Na polach i łąkach Wyleganie (skala 9o) Lp. Odmiana Liczba lat badań w fazie dojrzałości mlecznej przed zbiorem Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) 2012 2010 -2012 2012 2010 -2012 2012 2010 -2012 2012 2010 -2012 3 0,1 -0,2 -0,4 -0,4 4,2 3,7 0,5 0,3 10. Kandela 3 0,1 0,2 0,1 -0,1 3,7 -0,1 3,2 1,4 11. Radocha 2 0,1 0,0 0,1 0,1 0,2 1,2 6,3 5,0 12. Arabella 2 0,1 0,0 0,1 0,1 2,4 2,0 -3,2 -4,3 13. Izera 1 -0,2 -0,2 -0,1 -0,1 10,0 10,0 -0,7 -0,7 9. Ostka Smolicka POZIOM AGROTECHNIKI A2 Wzorzec 9,0 8,9 9,0 8,9 82,9 82,7 46,7 46,6 1. Tybalt 3 0,0 0,1 0,0 0,1 -3,9 -2,5 0,2 0,2 2. Hewilla 3 0,0 0,1 0,0 0,1 6,1 3,7 4,1 2,3 3. Trappe 3 0,0 0,1 0,0 0,1 0,8 -1,4 -3,0 -4,8 4. KWS Torridon 1 0,0 0,0 0,0 0,0 -3,0 -3,0 -1,3 -1,3 5. Bombona 3 0,0 0,1 0,0 0,1 8,3 4,2 -0,5 -2,5 6. Katoda 3 0,0 0,1 0,0 0,1 7,1 4,0 1,9 0,7 7. Waluta 3 0,0 -0,1 0,0 -0,1 8,0 5,7 1,9 0,7 8. Łagwa 3 0,0 0,1 0,0 0,1 4,6 1,8 2,4 1,2 9. Ostka Smolicka 3 0,0 -0,3 0,0 -0,3 5,1 3,2 0,6 0,2 10. Kandela 3 0,0 0,1 0,0 0,1 5,3 0,8 4,2 1,2 11. Radocha 2 0,0 0,0 0,0 0,0 -0,7 -2,3 4,9 3,7 12. Arabella 2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 -0,6 -5,7 -5,9 13. Izera 1 0,0 0,0 0,0 0,0 10,5 10,5 0,7 0,7 2 4 2 4 3 9 3 9 Liczba doświadczeń Wzorzec: 2012 - Tybalt, Hewilla, Trappe, KWS Torridon; 2011 - Tybalt, Hewilla, Parabola, Trappe; 2010 - średnia z wszystkich badanych odmian. Wyleganie: wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których miało ono miejsce; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Liczba doświadczeń dla okresu 2010-2012 odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata i jeden rok jest odpowiednio mniejsza. Owies W 2012 roku, w ramach PDOiR, w rejonie województwa pomorskiego założono dwa doświadczenia z owsem. Jedno na polach w Lubaniu, na glebie klasy V, 32 a drugie w SDDO w Wyczechach, na glebie kl. III a. Były to doświadczenia jednoczynnikowe, w czterech powtórzeniach. Celem tych badań było określenie plenności poszczególnych odmian oraz podatności na choroby i stresy abiotyczne w różnych warunkach siedliskowych. Doświadczenie przeprowadzono według metodyki opracowanej przez COBORU w Słupi Wielkiej. Doboru odmian do doświadczenia dokonał Wojewódzki Zespół do spraw PDOiR. Wzięto pod uwagę przydatność tych odmian do uprawy w warunkach klimatyczno-glebowych województwa pomorskiego. Owies jest rośliną wczesnego siewu. Zasiany wcześniej lepiej się ukorzenia i krzewi. Na każde opóźnienie reaguje obniżką plonu, która zwiększa się w lata suche. W 2012 roku doświadczenia założono w optymalnym terminie. Wschody były dobrze wyrównane. Mała ilość opadów w maju przyhamowała wzrost roślin. Czerwcowe opady poprawiły stan roślin. Obfite opady w czerwcu i lipcu były przyczyną wtórnego odbijania pędów bocznych, szczególnie w Wyczechach. Odmiany owsa dojrzewały późno i nierówno. Pomi- 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach mo dużej wilgotności, choroby wystąpiły w umiarkowanym nasileniu. Najbardziej podatnymi odmianami na rdzę źdźbłową i wieńcową były Pogon, Siwek i Furman, a na helmintosporiozę Maczo i Krezus. Plony ziarna ze zbiorów w 2012 roku były na zadowalającym poziomie. Z odmian oplewionych zarówno w Wyczechach, jak i w Lubaniu najlepiej plonowały Arden, Bingo i Haker. Odmiany owsa nagiego plonują ok. 30% niżej niż odmiany oplewione. Odmiany Siwek i Nagus lepiej plonowały niż Maczo. Natomiast masa tysiąca ziaren była istotnie wyższa w Wyczechach. Spośród badanych odmian najdorodniejszym ziarnem wyróżniały się odmiany Bingo i Skorpion. Nasiona odmian owsa nagiego mają nasiona o mniejszej masie tysiąca ziaren. Ważnym parametrem plonu jest udział łuski w plonie ziarna. Poza formami nagoziarnistymi, u których udział łuski jest znikomy (3 - 5%), u odmian wzorcowych wynosił 21,9%. Z odmian oplewionych, najwięcej łuski posiadał Furman. U badanych odmian nie stwierdzono wylegania roślin. Wszystkie badane odmiany należą do grupy żółtoziarnistych. Tabela 9. Owies. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: 2012 Lp. Odmiana Wzorzec dt/ha Wyczechy Lubań 82,9 65,6 98 94 1. Krezus 2. Zuch 99 100 3. Bingo 103 106 4. Furman 97 96 5. Breton 101 92 6. Pogon 94 98 7. Scorpion 92 92 8. Arden 105 101 9. Haker 105 107 10. Siwek 72 76 11. Maczo 59 62 12. Nagus 72 71 Wzorzec - Krezus, Zuch, Bingo. Tabela 10. Owies. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru: 2010-2012 Lp. Odmiana Wzorzec, dt z ha 2010 2011 2012 2011-2012 2010-2012 52,8 53,5 74,2 63,9 60,2 98 96 97 98 1. Krezus 101 2. Zuch 109 99 99 99 102 3. Bingo 113 103 104 104 106 4. Furman 113 92 97 95 100 5. Breton 106 95 97 97 99 6. Pogon 103 97 96 96 98 7. Scorpion 110 90 92 91 97 8. Arden 106 103 103 103 104 9. Haker 96 93 106 101 100 10. Siwek 78 72 74 73 75 11. Maczo 72 61 60 61 64 12. Nagus 72 71 72 2 2 4 Liczba doświadczeń 2 6 Wzorzec: 2011, 2012 – Krezus, Zuch, Bingo; 2010 - średnia z wszystkich badanych odmian. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 33 Na polach i łąkach Tabela 11. Owies. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2012, 2010-2012 Lp. Mączniak Liczba lat badań Odmiana Wzorzec (skala 9o) Rdza wieńcowa 2012 2010 -2012 8,0 7,5 2012 2010 -2012 8,5 Rdza źdźbłowa Helmintosporioza 2012 2010 -2012 2012 2010-2012 8,2 8,0 8,1 7,8 7,4 1. Krezus 3 -0,0 -0,2 0,2 0,3 0,0 -0,1 -0,4 -0,3 2. Zuch 3 -0,1 -0,3 -0,1 0,1 0,0 0,0 0,4 0,2 3. Bingo 3 0,2 0,2 -0,1 -0,1 0,0 0,1 0,0 -0,1 4. Furman 3 0,5 0,4 -0,5 -0,5 -0,3 -0,1 0,0 0,1 5. Breton 3 0,1 0,0 0,0 -0,6 0,0 0,0 0,3 0,2 6. Pogon 3 0,4 0,3 -0,6 -1,0 -0,5 -0,4 0,0 -0,3 7. Scorpion 3 0,0 0,3 -0,3 -0,8 0,0 0,3 0,1 0,0 8. Arden 3 0,3 0,4 0,2 -0,2 0,0 0,3 0,3 0,4 9. Haker 3 0,4 0,5 0,4 0,0 0,0 -0,1 0,6 0,6 10. Siwek 3 0,3 0,4 -0,4 -0,4 -0,5 0,0 0,5 0,2 11. Maczo 3 0,3 0,5 0,3 0,1 0,0 -0,1 -0,5 -0,4 12. Nagus 2 0,4 0,4 -0,2 -0,6 -0,5 0,1 0,5 0,3 2 4 2 4 1 3 2 6 Liczba doświadczeń Wzorzec: 2011, 2012 – Krezus, Zuch, Bingo; 2010 - średnia z wszystkich badanych odmian. Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Liczba doświadczeń dla okresu 2008-2010 odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata lub jeden rok jest odpowiednio mniejsza. Tabela 12. Owies. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2012, 2010-2012 Wyleganie (skala 9o): Lp. Odmiana Liczba lat badań Wzorzec w fazie dojrzałości mlecznej przed zbiorem 2012 2010 -2012 2012 Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) Udział łuski w% 2010 -2012 2012 2010 -2012 2012 2010 -2012 2012 2010 -2012 9,0 9,0 9,0 7,0 98,8 83,5 40,7 38,9 21,9 24,8 1. Krezus 3 0,0 0,0 0,0 -0,1 -2,5 -4,3 -0,9 -1,2 2,0 3,7 2. Zuch 3 0,0 0,0 0,0 0,2 2,5 3,2 -1,4 -0,8 -0,8 -1,0 3. Bingo 3 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 1,6 2,3 4,2 -1,2 -1,1 4. Furman 3 0,0 0,0 0,0 -0,0 -0,2 1,0 -0,6 -1,3 5,0 5,0 5. Breton 3 0,0 0,0 0,0 -0,0 -2,7 -0,4 0,1 0,4 0,4 0,4 6. Pogon 3 0,0 0,0 0,0 -0,3 -4,0 -1,9 2,2 1,5 0,5 1,4 7. Scorpion 3 0,0 0,0 0,0 -0,0 -6,0 -2,4 0,3 3,1 0,3 1,5 8. Arden 3 0,0 0,0 0,0 -0,1 -0,9 0,0 -4,3 -3,7 0,5 1,6 9. Haker 3 0,0 0,0 0,0 -0,0 -1,0 1,9 -3,2 -2,0 -1,3 0,9 10. Siwek 3 0,0 0,0 0,0 -0,0 -7,7 -2,8 -13,2 -9,2 -19,0 -19,9 11. Maczo 3 0,0 0,0 0,0 0,5 -8,9 -1,3 -14,7 -9,3 -18,8 -19,4 12. Nagus 2 0,0 0,0 0,0 4,6 6,0 -15,6 -12,9 -15,6 -19,0 0 1 2 6 Liczba doświadczeń 0 0 2 6 1 5 Wzorzec: 2011, 2012 – Krezus, Zuch, Bingo; 2010 - średnia z wszystkich badanych odmian. Wyleganie - wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których wystąpiło; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Mirosława Domańska, SDOO w Radostowie Krzysztof Kozdemba, PODR w Gdańsku 34 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Luty Produkcja roślinna zimą: Przypominamy, że od 15 stycznia do 25 czerwca 2013 r. można składać wnioski do OT ARR, o przyznanie dopłaty do materiału siewnego. W terminie tym producenci rolni mogą składać wnioski o przyznanie dopłaty z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany mającej charakter pomocy de minimis w rolnictwie (zakupionego i wysianego/wysadzonego w okresie od 15 lipca 2012 r. do 15 czerwca 2013 r.), zbóż ozimych i jarych, roślin strączkowych, ziemniaka, mieszanek zbożowych i pastewnych (sporządzonych z gatunków albo odmian gatunków objętych systemem dopłat, z wyłączeniem ziemniaka). Szczegółowych informacji na ten temat udzielają pracownicy ARR oraz doradcy PODR. Przed wyborem odmian zbóż jarych do siewu, warto zapoznać się z listą odmian zbóż zalecanych do uprawy na obszarze naszego województwa, dostępną, między innymi, na stronach www.karzniczka.coboru.pl oraz www. podr.pl. Przypominamy rolnikom o systematycznym monitoringu przechowywanego ziarna zbóż w silosach oraz magazynach zbożowych. Przypominamy o obowiązującym zakazie stosowania nawozów naturalnych i organicznych w postaci stałej oraz płynnej w okresie od dnia 1 grudnia do końca lutego, za wyjątkiem nawozów stosowanych w uprawach pod osłonami. Przypominamy rolnikom realizującym Program Rolnośrodowiskowy, Pakiet 8. „Ochrona gleb i wód”, o obowiązującym zakazie wznawiania zabiegów agrotechnicznych przed dniem 1 marca na działkach objętych realizacją pakietu. Zakaz ten dotyczy wszystkich wariantów. Dodatkowo należy pamiętać o zakazie uprawy w wariantach: 8.2. „Międzyplon ozimy” - w plonie głównym rośliny, która była uprawiana w międzyplonie ozimym lub formy jarej takiej rośliny; 8.3. „Międzyplon ścierniskowy” - w plonie głównym rośliny, która była uprawiana w międzyplonie ścierniskowym. W miesiącach lutym i marcu zapraszamy producentów rolnych do udziału w konferencjach i seminariach technologicznych z zakresu produkcji roślinnej, a także zwierzęcej, jakie tradycyjnie będziemy organizować w siedzibie PODR w Gdańsku, Oddziałach PODR w Starym Polu i Strzelinie oraz w terenie. Przypominamy także o możliwości korzystania z usług laboratorium PODR w Starym Polu, w którym można, poprzez doradców, zlecić wykonanie określonych badań: - badanie zawartości azotu mineralnego w glebie, - analizę parametrów jakościowych ziarna zbóż konsumpcyjnych, - określenie jakości ziarna zbóż, jako materiału siewnego, - gleb dla potrzeb doradztwa nawozowego w zakresie zakwaszenia (pH) i zawartości makroelementów, tj. fosforu, potasu i magnezu, - wartości energetycznej i mineralnej pasz gospodarskich umożliwiającej układanie efektywnych dawek pokarmowych dla wszystkich grup zwierząt. Więcej informacji pod numerem telefonu (55) 270 11 45. Sebastian Zwierz POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU ODDZIAŁ W STARYM POLU oraz POLSKI ZWIĄZEK HODOWCÓW I PRODUCENTÓW TRZODY CHLEWNEJ „POLSUS” zapraszają na konferencję na temat: Aktualne zagadnienia związane z efektywną produkcją trzody chlewnej która odbędzie się w dniu 21 lutego (czwartek) 2013 r. o godz. 10.00 w PODR Gdańsk, Oddział Stare Pole, w Sali Unijnej. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 35 W chlewni i oborze Nauka praktyce, czyli „Zdrowa Krowa” W grudniu ub.r. odbyło się II Ogólnopolskie Forum Ekspertów i Hodowców Bydła Mlecznego. Było to spotkanie podsumowujące kolejny etap, trwającego już od 2011 roku, a zapoczątkowanego przez Spółdzielczą Mleczarnię Spomlek z Radzynia Podlaskiego, programu „Zdrowa Krowa”. W Auli Wydziału Nauk o Zwierzętach SGGW w Warszawie zgromadzili się naukowcy i hodowcy z całej Polski. P atronat honorowy nad konferencją objęli: Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Jego Magnificencja Rektor SGGW, Główny Lekarz Weterynarii, Dyrektor Państwowego Instytutu Weterynaryjnego, Prezydent PFHBiPM oraz Prezes Zarządu Spółdzielczej Mleczarni Spomlek. W spotkaniu uczestniczyli naukowcy z SGGW, w tym m.in. prof. dr hab. Wiesław Bielawski – prorektor ds. rozwoju, prof. dr hab. Marek S. Szyndel – prorektor ds. współpracy międzynarodowej, prof. dr hab. Andrzej Lenart - pełnomocnik rektora ds. współpracy z gospodarką oraz prof. dr hab. Wanda Olech-Piasecka – dziekan Wydziału Nauk o Zwierzętach. Produkcja mleka jest najtrudniejszym kierunkiem produkcji surowca w rolnictwie. Wysokie wymagania dotyczące jakości mleka mają swoje uzasadnienie nie tylko w bezpieczeństwie żywności, ale także w mechanizmach czysto rynkowych. Dobry jakościowo produkt można wykonać jedynie z dobrego jakościowo surowca. Wiedzą o tym zarówno producenci, jak i przetwórcy mleka. Dotychczas wiele działań ograniczało się tylko do aspektów finansowych podmiotów skupowych. Program „Zdrowa Krowa” udowadnia, że możliwe jest, by i wilk był syty, i owca cała, ponieważ ma na celu poprawę efektywności ekonomicznej zarówno producentów mleka, jak i Spółdzielczej Mleczarni Spomlek poprzez wielowymiarową wymianę wiedzy i doświadczeń, która zaowocować ma wypracowaniem najlepszych rozwiązań dla hodowców bydła mlecznego. Na II Ogólnopolskim Forum Ekspertów i Hodowców Bydła Mlecznego uczestnicy mogli zapoznać się z takimi zagadnieniami, jak dobór osobniczy w stadach krów mlecznych i zalety programu do kojarzeń DOKO, który pozwala m.in. uniknąć spokrewnienia między rodzicami. Ciekawe rozwiązanie na okres okołoporodowy przedstawił prof. Zygmunt Kowalski. Proponuje mianowicie skrócenie okresu zasuszenia do 40 - 45 dni. Korzyści, jakie można przez to otrzymać, to wydłużenie okresu laktacji, a tym samym więcej mleka, mniejsze problemy z zasuszeniem i mniej chorób metabolicznych. Zdaniem profesora, to nie wysoka wydajność 36 mleka jest powodem chorób (!!!), bo najczęściej występują one przed szczytem wydajności. Choroby te to konsekwencja błędów żywieniowych okresu przejściowego. Omawiając skład chemiczny mleka, zwrócono uwagę na znaczenie kazeiny, która jest jednym z najważniejszych składników mleka. Kazeina decyduje o przydatności surowca do przetwórstwa, a w szczególności do produkcji serów. Działania, które są podejmowane w tym zakresie to m.in.: stworzenie programu poprawy ilości kazeiny poprzez poprawę genetyki w stadach hodowców SM Spomlek, wybór konkretnych buhajów podnoszących indeks kazeinowy, tzw. buhajów serowarskich. Podczas konferencji omawiane były również problemy weterynaryjne ze szczególnym uwzględnieniem działań w zakresie monitoringu chorób IBR/ IPV i BVD/MD. Tą wiedzą dzielił się prof. dr hab. Jan Żmudziński z Państwowegio Instytutu Weterynarii Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach. Bardzo ważną częścią projektu „Zdrowa Krowa” jest część warsztatowa, na którą w tym roku położono szczególny nacisk. Poza prowadzeniem przez grupy eksperckie kompleksowych porad żywieniowych i dyżurów eksperckich, ciekawą inicjatywą było wprowadzenie Książek Porad i Zaleceń „Zdrowa Krowa”. Są to swoiste kroniki wizyt ekspertów i doradców pomagające uporządkować zalecenia, wskazówki i wiedzę pochodzącą z różnych źródeł, a także wspomagające działania zootechniczno-weterynaryjne, co powinno mieć bezpośrednie przełożenie na stan zdrowia stad i jakość surowca. W ekonomii, jak w przyrodzie, wszystko jest od siebie zależne. Zdrowe, prawidłowo żywione krowy to wysokiej jakości mleko, dobre zaplecze technologiczne to wydajna produkcja, czyli wysokie zyski. Dbając o te ostatnie, SM Spomlek dba także o swoich dostawców, planując dalsze badania naukowe. Chce również nawiązać współpracę z nowymi gospodarstwami, także z Żuław i Powiśla. O kolejnych sukcesach tej wartej uwagi inicjatywy będziemy mogli zapewne już niedługo usłyszeć. Wanda Barańska 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Wiosna w pasiece Każdy pszczelarz ma zapewne wypracowany własny sposób prowadzenia pasieki, co uwarunkowane jest wiedzą, tradycją pszczelarzenia i obserwacją życia rodzin. Ja pozwolę sobie opisać swoje sposoby przygotowania pasieki do zimowli i rozwoju wiosennego, które stosuję już 10 lat. P rowadzący duże pasieki towarowe uważają, że najistotniejszym okresem w ich rozwoju jest wczesna wiosna, a więc marzec i kwiecień. I jest to bezsprzecznie prawda, że jest to czas, w którym wypracowujemy sobie całoroczny zbiór. Oczywiście mam na myśli technologiczne przygotowanie rodziny pszczelej do pracy w całym roku pożytkowym. Na wiosnę ujawniają się niedoskonałości przygotowania rodzin pszczelich do zimowli oraz inne błędy popełnione przez pszczelarza. A jest ich mnóstwo: nieodpowiednia ilość pokarmu, za duże gniazda, zbyt duży ścisk, nieodpowiednia wentylacja, zawilgocone ramki z pokarmem, brak należytego ocieplenia i wiele, wiele innych. Zmuszeni jesteśmy usunąć te nieprawidłowości i skupić się na stymulacji rodzin przed nadchodzącym zbiorem. Na wiosnę pobudza się rodziny pszczele do szybkiego rozwoju, aby były one Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 silne i sprawne wraz z pojawieniem się pierwszych kwitnięć. Działania te wymagają niemałego wysiłku i przynajmniej elementarnej wiedzy o pszczołach i sposobach wpływania na ich funkcjonowanie. Każdy pszczelarz ma zapewne wypracowany własny sposób prowadzenia pasieki, co uwarunkowane jest wiedzą, tradycją pszczelarzenia i obserwacją życia rodzin. Ja pozwolę sobie opisać swoje sposoby przygotowania pasieki do zimowli i rozwoju wiosennego, które stosuję już 10 lat. Na początek kilka informacji na temat stosowanych przeze mnie nowinek technicznych. Przed laty mój kolega z Niemiec przywiózł mi ul, który mnie zupełnie zaskoczył. Zwłaszcza ciekawa była jego dennica. Nie przypominała ona stosowanej u nas: pełnej, odeskowanej i ocieplonej styropianem. Zamiast tego na dnie była tylko siatka za- mocowana na ramie dennej, poprzez którą powietrze swobodnie wlatywało do ula. Zacząłem stosować ten system w mojej pasiece i muszę stwierdzić, że ma same zalety. Okazało się, że swobodna wentylacja w ulu ma tylko dobre strony - zarówno latem, jak i zimą. Latem powoduje, że z gniazd szybko uchodzi nadmiar ciepła, a podczas transportu nie ma obaw, że pszczoły się nam zaparzą. Zimą natomiast nie ma problemu z zawilgoceniem ramek z pokarmem. To, że mróz ma nieograniczony dostęp do kłębu, nie ma żadnego wpływu na kondycję rodziny, a wręcz odwrotnie. Zauważyłem, że stosowanie tych dennic wpłynęło na zmniejszenie ilości spożytego pokarmu i zmniejszenie osypu zimowego. Podobnie nie stosuję zbyt dużego docieplenia ula z góry. Na przedwiośniu, około 15 lutego, podkładam pod dennice styropian i docieplam ul z góry. Ma to związek z rozpoczęciem czerwienia matek. Wracając do wiosny. W pierwszej kolejności, tuż po pierwszym oblocie, należy dokonać oceny siły rodzin pszczelich i ustalić ilości pokarmu pozostałego po zimie. Oczywiście, w przypadku drastycznych braków pokarmu, należy podjąć środki zaradcze, w celu ratowania rodziny, a jest ich kilka. Takim najprostszym sposobem jest przekładanie ramek z pokarmem z rodzin, w których pozostało go sporo do tych uboższych. Można również pokusić się o próby podkarmiania miodem (wyłącznie własnym), przygotowanie papki cukrowej itp. Jeśli zaś chodzi o siłę rodziny pszczelej, to działania najczęściej są uzależnione od indywidualnych cech pszczelarza. Znam takich, którzy za wszelką cenę ratują nawet słabiutkie rodziny, co oczywiście ma wymiar sentymentalny. Bardziej popularnym sposobem jest łączenie rodzin pszczelich po dwie, a nawet trzy. Zasadniczym kierunkiem tego działania jest stworzenie jak najsilniejszej rodziny już na pierwsze wczesnowiosenne pożytki. To jest bardzo istot- 37 W chlewni i oborze ne tu na bytowszczyźnie, gdzie właściwie takie wielkoobszarowe pożytki występują na wiosnę i na początku lata. W trakcie łączenia można również dokonywać selekcji matek pszczelich, wybierając do dalszego chowu te lepsze lub młodsze. Ja każdego roku zimuję po kilka dobrych gatunkowo matek w średnich rodzinach, po to, by na wiosnę połączyć je z takimi, które zawiodły mnie poprzedniego roku bądź są stare lub słabe. Wraz z nastaniem ciepłych dni pszczoły dokonują pierwszego oblotu. Ma on przede wszystkim na celu pozbycie się gromadzonego przez całą zimę w jelicie grubym kału oraz zlokalizowanie zbiornika wodnego. Warto przypomnieć, że kał na wiosnę może stanowić do 60% masy ciała pszczoły. Toteż część pszczół pada przed ulem lub siada na ziemię. Nie jest to niebezpieczne, gdy nie ma śniegu. Gdy jest śnieg stanowi to problem, gdyż na wiosnę każda pszczoła jest na wagę złota. Pszczoły siadające na śniegu zwykle wychładzają się i padają. Najprostszym sposobem, by temu zapobiec jest wysypywanie na śnieg, przed ule, popiołu lub też rozkładanie słomianych mat. Taka dbałość o pszczoły ma wymiar etyczny dla pszczelarza. Oblot stanowi ważną wskazówkę dla pszczelarza, a mianowicie pozwala na ocenę siły rodziny. Rodzina pszczela jest żywym organizmem, dlatego do każdej podchodzimy indywidualnie. Na początku zwracamy uwagę na 38 ruch pszczół przy wylotku. Zachodzi pierwsza weryfikacja, podczas której ujawniają się takie dane, jak ilość pszczół, wigor, zachowanie higieny (uprzątanie osypu) etc. Tam gdzie jest ruch mały lub nie ma go zupełnie, powinniśmy dokonać wizualnej oceny gniazda. Niezmiernie ważne są zabiegi higieniczne w ulu, z których podstawowym jest usunięcie osypu zimowego. W ulach, gdzie dno jest niezależne od korpusu, nie ma z tym problemu. Wymieniamy dennicę, z której osyp zsypujemy do wiadra, a następnie wypalamy ją ogniem. Po chwili możemy tę dennicę zastosować do innego ula i tak dalej. Znacznie trudniej uprzątać ule leżaki i te, w których korpus gniazdowy z dennicą stanowi całość. Cały zimowy osyp zgromadzony w pojemniku powinniśmy zakopać w ziemi, w oddaleniu od pasieki. Niedopuszczalne jest wysypywanie osypu w pobliżu uli czy na pasieczysku. Osypane pszczoły mogą być źródłem zachorowań dla pasieki, więc ta metoda daje nam w pewnym stopniu gwarancję uchronienia się przed skutkami zarażeń. Aby osiągnąć szybki i dynamiczny rozwój rodzin pszczelich na wiosnę, musi być spełnionych wiele warunków. Najważniejszą rolę w tym okresie odgrywają pszczoły karmicielki zdolne do produkcji mleczka pszczelego. Im jest ich więcej, tym lepiej dla rodziny. Spełniają one tam ważną funkcję, gdyż muszą karmić matkę i larwy od 1. do 3. dnia dużymi ilo- ściami mleczka. W przypadku zbyt małej liczby karmicielek, dochodzi do braku mleczka, a w konsekwencji do zahamowania rozwoju rodziny. Rodzina zaczyna słabnąć, czerw jest niedogrzany, pszczoły wygryzione z niego mają fatalną kondycję, żyją krócej, a zbiór miodu jest niepewny. Następnym ważnym elementem, niezbędnym do dobrego rozwoju wiosennego, jest zapewnienie odpowiedniej ilości pierzgi. Dobrze, gdy rodzina ma jej duży zapas w gnieździe. Problemy pojawiają się, gdy stwierdzimy istotny dla rozwoju rodziny jej brak. Można ją zapewnić przez podanie ramki z pierzgą lub w wypracowany przez siebie sposób. Ja kupuję gotowe produkty i podkładam je do gniazd. Mój kolega z okolic Słupska sam przygotowuje mieszankę pierzgi, miodu i ziół. Żaden sztuczny pokarm nie zastąpi naturalnej pierzgi. W celu zwiększenia ilości składanych przez matkę jaj, można obrócić ramkę gniazdową o 180 stopni, co spowoduje poszerzenie gniazda. Zupełnie nie polecam stosowanie tzw. „dopalaczy” wiosennych w postaci ciasta miodowo-cukrowego. Wprawdzie przyspiesza ono u matki czerwienie, ale nie ma istotnego wpływu na efekty w postaci późniejszego zbioru. Najczęściej dochodzi do regulacji naturalnej wraz z nastaniem możliwości zbierania pyłku z wczesnych odmian wierzb i leszczyn. Do ula zaglądamy nie sugerując się terminem, lecz przy zaistnieniu rzeczywistej potrzeby. Ważne jest to zwłaszcza na wiosnę, gdy temperatura nie przekracza 15o C. Nasza ingerencja powinna być jak najkrótsza i ograniczać się do działań koniecznych. Otworzenie ula to obniżenie temperatury gniazda, która wynosi w obrębie czerwiu około 35o C oraz niepokojenie rodziny. Ingerencja jest usprawiedliwiona wyłącznie, gdy zamierzamy ratować rodzinę, tj łączyć, podkarmić lub ścieśnić gniazdo. Przestrzeń ulowa rodziny powinna odpowiadać aktual- 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze nej jej sile. Wraz ze wzrostem siły rodziny, zwiększamy gniazdo. Regulować powinniśmy za pomocą różnego rodzaju zatworów i mat. W kwietniu możemy sobie pozwolić na bardziej szczegółowe przeglądy, ale nie powinny one wychodzić poza zwiększanie gniazda, ocenę zapasów miodowo-pyłkowych i kontrolę czerwienia matki (zdarzają się przypadki, że rodziny są bezmateczne). W kwietniu liczba roślin rozkwitających zwiększa w sposób istotny gospodarkę w ulu. Przybywa dziennego wziątku nektarowego i pyłkowego. Zasilanie rodziny przez pszczelarza ma coraz mniejsze znaczenie. W porównaniu do ubogiego marca, zaczyna się okres obfitości. Kwitnie agrest, porzeczka, klon, drzewa owocowe, niektóre kwiaty ogrodowe, mniszek pospolity oraz rzepak ozimy - podstawowy pomorski pożytek. Rozpoczyna się długo oczekiwany przez pszczelarzy początek wziątków towarowych. Ule stają się gabarytowo coraz większe, przybywa korpusów. Tu należy przestrzec kolegów pszczelarzy przed nadmiernym poszerzaniem gniazd. To, że dostawimy kolejny korpus wcale nie oznacza, że pszczoły zapełnią go wziątkiem. Zwiększając objętość ula nieprawidłowo i zbyt pospiesznie, możemy doprowadzić do obniżenia się temperatury, co w efekcie doprowadzi do spadku siły rodzin. Dokładamy korpus wówczas, gdy istniejące gniazdo jest zapełnione pszczołami. W kwietniu rozpoczyna się okres pracy w pasiece, tj. dokładanie ramek z węzą, stymulacje rodziny poprzez zabiegi technologiczne, hodowla dobrych trutni, przewo- żenie pasiek na pożytek, hodowla wysokogatunkowych matek i ich znakowanie. Sądzę, że każdy pszczelarz zdaje sobie sprawę, iż prawidłowo prowadzona pasieka pomnaża jego zbiór miodu i chroni przed chorobami w pasiece. Im silniejsza i bardziej zadbana rodzina pszczela, tym mniej przypadłości chorobowych. Jest to ważne zwłaszcza teraz, gdy pomór pszczół dotyka coraz większe obszary świata. Dzięki pszczelarzom, którzy przywiązują wagę do prowadzonych pasiek, nasze Pomorze wolne jest od takich zachorowań. Mam nadzieję, że moje obserwacje pszczół i technologia prac przysłużą się Państwu w prowadzeniu pasiek. dr Witold Cyba Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Luty Bydło: Ketoza to wciąż powszechna choroba występująca wśród stad bydła mlecznego. Powoduje spadek produkcji mleka, pogarsza zdrowotność krów. Profesor Zygmunt M. Kowalski z UR w Krakowie subkliniczną postać ketozy nazywa „chorobą zawodową” wysoko wydajnych krów mlecznych. Aby wspomóc rolników, producentów mleka, Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka od drugiego kwartału tego roku wprowadza nową usługę na terenie całego kraju. Polega ona na oznaczeniu ciał ketonowych w mleku i ocenie zagrożenia subkliniczną ketozą. Jest to kolejny parametr, jaki otrzymują hodowcy w raportach wynikowych pozwalający lepiej zarządzać stadem i osiągać lepsze wyniki produkcyjne. Dlatego warto jeszcze raz rozważyć czy nie objąć swojego stada bydła mlecznego oceną wartości użytkowej. Usługa ta powinna ułatwić podjęcie decyzji. To już ostatni dzwonek na zakup kukurydzy do siewu. Firmy nasienne podają informacje, że niektórych odmian, szczególnie tych wczesnych może zabraknąć. A wiemy przecież jak ważna w żywieniu bydła jest dobra kiszonka z kukurydzy. Luty to ustawowo ostatni termin do zawierania transakcji kupna/sprzedaży czy też darowizny kwoty mlecznej. Wniosek („Wniosek o zatwierdzenie umowy zbycia prawa do kwoty indywidualnej” - formularz ARR - Kml_P5_f1) z oryginałem lub kopią zawartej umowy należy złożyć do OT ARR najpóźniej 28 lutego. Trzoda chlewna: Okres zimowy wymaga od hodowców szczególnej troski o zwierzęta utrzymywane w nieogrzewanych budynkach inwentarskich, w celu zachowania ich zdrowia i wysokiej produktywności. Warunkiem prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu zwierzęcego jest pobranie odpowiedniej ilości świeżej wody. Dotyczy to zwłaszcza prosiąt i macior w okresie laktacji. Aby spełnić ten warunek, należy sprawić, aby woda do pojenia nie docierała prosto z wodociągu, lecz za pośrednictwem zbiornika retencyjnego zainstalowanego w budynku. Szczególnie wrażliwe na niedobór ciepła są prosięta. Dlatego należy na bieżąco kontrolować system dogrzewania gniazd i panującą w nich temperaturę oraz podejmować starania, aby temperatura ta nie spadła poniżej tzw. dolnej temperatury krytycznej. Układając dawki pokarmowe, należy zwrócić szczególną uwagę na zwiększone potrzeby energetyczne zwierząt, uwzględniając dodatkową porcję paszy, zwłaszcza w systemach bezściołowych. Dotyczy to głównie loch luźnych nisko prośnych, które w tym stadium karmione są szczególnie oszczędnie. Zbigniew Marciniak, Włodzimierz Sawirski Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 39 W chlewni i oborze Agencja Rynku Rolnego informuje Agencja Rynku Rolnego, od dziesięciu lat, skutecznie realizuje w Polsce program „Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności UE”. W ramach programu realizowanego w 2013 roku, Agencja Rynku Rolnego rozstrzygnęła przetarg na dostarczanie artykułów spożywczych do organizacji charytatywnych. Przetarg został ogłoszony przez ARR w listopadzie 2012 roku i dotyczył dostawy artykułów spożywczych o łącznej wartości ok. 75,4 mln euro, tj. ok. 309,5 mln PLN. Do ARR wpłynęły 42 oferty przetargowe, w tym 4 oferty złożone przez przedsiębiorców z innych krajów UE. Z przedsiębiorcami, którzy złożyli najkorzystniejsze oferty przetargowe ARR podpisze umowy na dostawy artykułów spożywczych do magazynów organizacji charytatywnych (16 przedsiębiorców, w tym 2 z innych krajów członkowskich UE). Łącznie, w ramach programu 2013, do organizacji charytatywnych trafi ok. 100 tysięcy ton artykułów spożywczych z różnych grup towarowych, w tym: artykuły zbożowe, mleczne, owocowo-warzywne, mięsne, cukier i olej rzepakowy. W bieżącym roku dostawy żywności będą realizowane do ponad 140 magazynów 4 organizacji charytatywnych, wyznaczonych przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej (FPBŻ, Caritas Polska, PKPS, PCK). Żywność trafi do osób uprawnionych w całym kraju za pośrednictwem ok. 7 500 lokalnych organizacji charytatywnych i pożytku publicznego. Program „Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii Europejskiej” (PEAD) jest realizowany w Unii Europejskiej od roku 1987. Polska przystąpiła do Programu w 2004 roku. W ostatnich latach, Komisja Europejska przeznaczała na realizację programu ok. 500 mln euro rocznie. W programie uczestniczy obecnie 19 państw. Polska jest trzecim państwem po Włoszech i Hiszpanii pod względem wielkości budżetu przeznaczonego na program. Wartość programu w Polsce, w poszczególnych latach, wynosiła w 2011 roku – 75,4 mln euro, w 2012 roku – 75,3 mln euro, w 2013 roku – 76,9 mln euro. Od 2012 roku program nie jest już ściśle powiązany z rozdysponowaniem nadwyżek towarów z zapasów interwencyjnych. Środki finansowe przeznaczane na realizację programu mogą być wykorzystane na zakup produktów żywnościowych na rynku. Obecnie głównym celem programu jest zapewnienie zbilansowanej diety osobom potrzebującym (artykuły z różnych grup towarowych). Zgodnie z zaleceniami Parlamentu Europejskiego i Rady, wybór produktów do dystrybucji powinien uwzględniać wartość odżywczą i możliwości dystrybucyjne organizacji. 40 Osobami uprawnionymi do otrzymywania pomocy w ramach programu „Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii Europejskiej” są osoby, które znajdują się trudnej sytuacji życiowej i potrzebują wsparcia z powodów określonych w artykule 7 ustawy o pomocy społecznej (Dz.U. nr 64, poz. 593), tj.: • ubóstwa, • sieroctwa, • bezdomności, • bezrobocia, • niepełnosprawności, • długotrwałej lub ciężkiej choroby, • przemocy w rodzinie, • potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, • bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, • braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze, • trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy, • trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, • alkoholizmu lub narkomanii, • zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, • klęski żywiołowej lub ekologicznej. Agencja Rynku Rolnego Warto przeczytać CHWASTY NABIERAJĄ ODPORNOŚCI Jaka jest przyczyna tego, coraz częściej występującego na naszych polach zjawiska? Czy można temu zapobiec? Za główną przyczynę uodparniania się chwastów uważa się intensywne i jednostronne stosowanie herbicydów, błędy popełniane przy ich stosowaniu, przy jednoczesnym ograniczeniu lub eliminacji innych metod zwalczania np. agrotechnicznych. Problemowi temu sprzyjają również uproszczenia w zmianowaniu. W niniejszym artykule autor przybliża działania, które pozwolą na uniknięcie szybkiego rozwoju odporności chwastów na herbicydy. Zenon Woźnica, Chwasty nabierają odporności, Farmer nr 1/2013, str. 45 Do czytania zachęca Lucyna Lesińska 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W trosce o środowisko Rola roślin pułapkowych w integrowanej ochronie roślin Prawidłowe przeprowadzenie zabiegu ochrony roślin w dużym stopniu jest uzależnione od wczesnego wykrycia i właściwego zidentyfikowania agrofaga. Ustawa o integrowanej ochronie roślin nakłada na producenta rolnego wymóg stałej obserwacji stanu zdrowotnego roślin pod kątem pojawiania się i rozwoju zarówno szkodników, jak i patogenów. Systematyczne i prawidłowo przeprowadzane lustracje przyczyniają się do efektywniejszego zwalczenia agrofagów, zanim te zdążą wyrządzić znaczące szkody w uprawach. Jednocześnie stały monitoring pozwala rolnikowi dokonać właściwej oceny zmian fizjologicznych roślin oraz stanu liczebności agrofagów, jakie zajdą po zastosowaniu środków ochrony roślin. R ośliny pułapkowe obok tablic lepowych mogą stanowić bardzo przydatny sposób wykrywania szkodników. Rośliny pułapkowe to zazwyczaj gatunki, które są bardziej atrakcyjne pokarmowo dla szkodników aniżeli pospolite rośliny uprawne. Obserwując je, można wcześniej wykryć obecność „nieproszonych gości”, zanim zasiedlą właściwą uprawę. Dlatego też, od takich roślin rozpoczyna się prowadzenie monitorowania występowania szkodników. Najczęściej stosowane rośliny pułapkowe to gatunki tradycyjnych kwiatów jednorocznych, do których należą: aksamitki, nasturcje, nagietki, kosmosy. Nasturcje to rośliny pułapkowe dla mszyc, które siadają na nich zwabione zapachem liści. Wówczas nie atakują tak silnie roślin uprawnych. Dlatego też nasturcje najlepiej siać w pobliżu gatunków, które są chętnie atakowane przez mszyce, a także pod jabłoniami, bo chronią je przed bawełnicą korówką. Obok nasturcji także nagietki wabią mszyce, dlatego również mogą być wykorzystywane jako pułapki. Natomiast aksamitki od dawna były i są wykorzystywane jako rośliny pułapkowe dla nicieni. Nicienie Nasturcja świetnie spełnia się w roli rośliny pułapkowej Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 chętnie wnikają w korzenie aksamitek. Jesienią, po przekwitnięciu, rośliny wyrywa się i pali, tak by pozbyć się nicieni. Rośliny pułapkowe można zastosować również w produkcji szklarniowej, wykorzystując do tego celu między innymi: pomidory, gerbery i fuksje - do obserwacji występowania mączlików, nagietki i róże - do stwierdzenia obecności przędziorków, paprykę i fuksje - do śledzenia nalotu mszyc, zaś petunie i gloksynie do identyfikacji wciornastków. W przypadku uprawy ogórków, jako roślinę pułapkową można z powodzeniem wykorzystać oberżynę, zaś w uprawie pomidorów - ogórki. Przykładem roślinnej pułapki dla tantnisia krzyżowiaczka jest jarmuż, wysiewany wokół pola z kapustą. Z kolei hyzop lekarski (kwitnący) przyciąga bielinka kapustnika, dzięki czemu nie atakuje on tak silnie roślin kapustnych. Również gąsienice bielinka kapustnika, zwabione zapachem, w pierwszej kolejności atakują nasturcje. Płaszczyniec burakowy to szkodnik upraw buraków, szpinaku i szczawiu. Pierwotnie żerujący wyłącznie na roślinach z rodziny komosowatych, w wyniku adaptacji zaczął odżywiać się także sokami zawartymi w liściach buraka cukrowego, przenosząc wirus groźnej choroby buraków zwanej kędzierzawką, objawiającej się zmarszczeniem i zniekształceniem liści, co znacznie obniża wysokość plonów. Jest to najgroźniejszy szkodnik buraków, który przenosi choroby wirusowe. Do niedawna ochrona pułapkowa polegała na zakładaniu pasów chwytnych: na polu przeznaczonym pod buraki, a ściślej na jego obrzeżach, wysiewano jak najwcześniej pas buraków, zaś właściwy siew buraków opóźniano. Po złożeniu jaj przez płaszczyńca na młodych roślinach, rosnących na brzegach pola, czyli na pasach chwytnych, opylano je preparatami i głęboko przyorywano. Pułapkami mogą być również różne formy tego samego gatunku, różniące się odpornością na szkodniki. Pola z uprawianą odmianą obsiewa się wówczas pasem roślin odmiany podatnej lub preferowanej 41 W trosce o środowisko przez szkodniki, co prowadzi do skoncentrowania organizmów szkodliwych tylko na pasach chwytnych, a następnie przeprowadza się zabieg ochronny. Przykładem wykorzystania takiej metody jest ochrona cebuli przed chowaczem szczypiorakiem, którego chrząszcze przegryzają szczypior u podstawy w fazie 3 lub 4 liści cebuli. Gatunek ten występuje okresowo i głównie na obrzeżach pól, a zatem można go zwalczać, sadząc rośliny pułapkowe. W tym celu obrzeża pola można obsadzać na przykład dymką, która wcześniej rozpoczyna wzrost niż cebula z siewu wiosennego. Wtedy na niej koncentrują się chrząszcze chowaczy, a wykonanie zabiegu można ograniczyć tylko do pasa chwytnego, bez konieczności opryskiwania całej plantacji. Powyższy sposób stosuje się również w uprawie buraka cukrowego. Pola z tym gatunkiem obsiewa się burakiem ćwikłowym, który chętniej i w pierwszej kolejności atakowany jest przez chwościka burakowego. Tym samym można w porę stwierdzić obecność tego groźnego grzyba. W celu ograniczenia szkodników, w niektórych uprawach można wykorzystać przynęty pułapkowe. Istota tego sposobu polega na zastosowaniu ulubionego pokarmu szkodnika. Na przykład pułapką dla drutowców są bulwy ziemniaka lub korzenie buraka, pokrajane na małe części i zagrzebane na 5—10 cm w ziemi. Wykłada się je po przygotowaniu gleby pod siew, ale nie wcześniej niż w kwietniu. Odległość między rzędami pułapek powinna wynosić 4 m, a w rzędach 2 m. Przynęty należy przeglądać co kilka dni, przez 2 - 3 tygodnie, i niszczyć drutowce. Ziemniaki są przynętą pułapkową dla drutowców Ważnym elementem ostatecznej skuteczności metody pułapkowej jest dobra znajomość biologii szkodnika i warunków sprzyjających pojawieniu się choroby. Pamiętajmy, że rośliny pułapkowe nie tylko pomagają w monitorowaniu występowania agrofagów, czy spełniają funkcje ochronne, ale także decydują o bioróżniorodności oraz stanowią siedlisko i schronienie dla wrogów naturalnych, które są sprzymierzeńcami człowieka w walce ze szkodnikami. Monika Najduk 42 Gęsi nadal należą do najmniej udomowionych ptaków gospodarskich. Doskonale czują się w naturalnych warunkach środowiska, takich jakie stwarza np. rolnictwo ekologiczne. Chów według metod przyjętych w rolnictwie ekologicznym wykorzystuje doskonałe przystosowanie gęsi do warunków naturalnych środowiska i nieskomplikowane żywienie. Specyfika budowy przewodu pokarmowego tych ptaków (jelita cienkie gęsi są o 200% , a jelita grube o 60% dłuższe niż u innych gatunków ptaków gospodarskich) sprawia, że doskonale wykorzystują zielonkę z łąk i pastwisk. G ąsięta po wylęgu ważą średnio 95 - 125 g, co stanowi około 63 do 65% masy jaja. Pisklęta jednodniowe przeznaczone do chowu powinny być żywotne, ruchliwe, z zagojoną pępowiną, pokryte gęstym i niezlepionym puchem. Ich masa nie powinna być mniejsza niż 80 - 85 g. Transport gąsiąt powinien odbywać się w jednorazowych pojemnikach, które zapewnią pisklętom optymalny mikroklimat charakteryzujący się wilgotnością względną powietrza w granicach 60 - 70% i temperaturą około 30o C. Wychowalnia powinna być pomieszczeniem suchym i widnym, o wysokości około 3 m, ze sprawną wentylacją, systemem ogrzewania i dostępem do wody dobrej jakości. Konieczne dla zdrowia i dobrej kondycji gąsiąt jest umożliwienie im korzystania z wybiegów, najlepiej trawiastych. Przy sprzyjającej pogodzie gąsięta można wypuszczać na wybieg w 7. - 10. dniu życia, początkowo na 20 - 30 minut, potem stopniowo wydłużając ich pobyt. Przed wstawieniem piskląt do wychowalni, należy pomieszczenie odpowiednio przygotować - wymyć i zdezynfekować ściany oraz wszystkie urządzenia do zadawania paszy i wody. Istotnym elementem higieny i profilaktyki w odchowie gąsiąt jest jakość ściółki. Najlepsza do tego celu jest słoma żytnia, pszenna, jęczmienna cała lub pocięta na długą sieczkę. Przyjmuje się, że na 1 szt., w całym cyklu produkcyjnym potrzeba około 11 - 13 kg słomy. Zalecana długość brzegu karmidła (na 1 sztukę) Wiek gęsi (tygodnie życia) Długość brzegu karmidła (cm) do 2. tygodnia 4 od 2. do 4. tygodnia 7-9 od 5. do 7. tygodnia 10 - 15 powyżej 7. tygodnia 20 - 25 W każdym okresie odchowu należy zapewnić gęsiom łatwy dostęp do wody pitnej. Poidła muszą być 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W trosce o środowisko Chów gęsi w gospodarstwach ekologicznych łatwe do utrzymania w czystości. Ich liczba zależy od wieku ptaków, np. 16 - 17-tygodniowe gęsi wypijają dziennie około 1,5 - 2 litrów wody. W pierwszych 4 tygodniach odchowu gąsięta są bardzo wrażliwe na niedogrzanie, wilgoć i przegrzanie, ze względu na słabo rozwinięty system termoregulacji. Pomieszczenia w pierwszych 24 godzinach przed wstawieniem gąsiąt powinny być nagrzane do temperatury 26 - 27o C. Temperatura powietrza w wychowalni mierzona na wysokości około 1,5 m od podłogi Wiek gęsi Temperatura (o C ) do 3 dni 25 - 26 4 – 7 dni 23 - 25 2. tydzień 21 - 22 3. tydzień 20 - 21 4. tydzień 18 - 20 5. – 7. tydzień od 8. tygodnia do zakończenia chowu 17 naturalna ( wybieg, pastwisko) Najlepszym sprawdzianem właściwych warunków termicznych w wychowalni jest zachowanie gąsiąt. Zbyt niska temperatura: gąsięta piszczą, skupiają się i tłoczą pod sztuczną kwoką (może dojść do uduszeń). Przy zbyt wysokiej unoszą skrzydełka, dyszą i otwierają dzioby (może to doprowadzić do osłabienia fizjo- Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 logicznej odporności i związanej z tym podatności na przeziębienia i infekcje). Gąsięta są bardzo wrażliwe na duże wahania temperatur w wychowalni, jak również na przeciągi. Istotnym elementem mikroklimatu w wychowalni jest właściwa wilgotność (65% - 75%). Warunki świetlne Stosunek okien do podłogi powinien wynosić 1 : 15. Jednak w pierwszych 2 - 3 dniach zaleca się całodobowe oświetlenie pomieszczenia światłem białym o natężeniu 4 - 5 W/m2 powierzchni podłogi. Od 4. dnia do 2. - 3. tygodnia doświetla się pomieszczenia światłem sztucznym, nie dłużej niż 14 - 16 godzin na dobę. Po tym okresie utrzymuje się gęsi w dziennym świetle, pozwalając na naturalne zapadnięcie zmroku i powolne zaśnięcie ptaków. Chów gęsi w warunkach ekologicznych oparty jest głównie na utrzymaniu ptaków na wybiegach i na otwartych przestrzeniach. Niezależnie od typu chowu, dopuszczalna łączna powierzchnia użytkowa gęśnika w jednym miejscu nie powinna przekraczać 1600 m2 (w jednym gęśniku nie może być więcej niż 2500 szt.). Obsada na 1 m2 powierzchni podłogi Wiek do 3. tygodnia od 3. tygodnia do tuczu 2 - 3 tygodnie przed ubojem Liczba szt. na 1 m2 5-6 4 2-3 43 W trosce o środowisko Żywienie Pasze - wyłącznie roślinne, powinny być wyprodukowane w gospodarstwie ekologicznym, a dodatki mineralne i witaminowe mogą pochodzić ze źródeł naturalnych. Odchów i tucz gęsi owsianych metodami ekologicznymi trwa co najmniej 140 dni (20 tygodni). Poza niezbędnością intensywnego żywienia w pierwszych 4 tygodniach i dotuczaniem 3 tygodnie przed ubojem, jest to produkcja ekstensywna, oparta głównie na zielonkach. Dzięki specyficznej budowie przewodu pokarmowego i specyficznej florze bakteryjnej jelit, gęsi doskonale trawią włókno, celulozę, hemicelulozę i pektyny pasz roślinnych. Podstawowymi komponentami mieszanek treściwych w żywieniu gęsi są pasze gospodarskie: zboża (do 65%), pasze wysokobiałkowe, w tym nasiona roślin motylkowych, makuchy i wysłodki (20 - 30%), susz z traw (5 - 7%) oraz drożdże pastewne (do 3%) i dodatki mineralne. Mieszanki dla gęsi nie mogą zawierać pasz pochodzenia zwierzęcego, kokcydiostatyków i leków. Zapotrzebowanie gęsi na składniki pokarmowe Składniki Białko ogólne, % Wiek gęsi w tygodniach: 0-3 4-8 powyżej 8 19,2 – 21,5 16,5 - 18,0 13,0 – 15,0 Energia 2750 – 2900 2750 – 2950 2600 – 2750 metaboliczna, kcal Lizyna, % 1,00 – 1,16 0,85 – 0,91 0,72 – 0,75 Metionina, % 0,24 – 0,49 0,38 – 0,39 0,31 – 0, 37 Wapń, % 0,85 – 0,95 0,70 – 0,85 0.70 – 0,80 Pierwszy okres odchowu (do około 4 tygodni) Żywienie oparte jest na mieszankach pasz treściwych skarmianych do woli. Pierwszy okres charakteryzuje się szybkim tempem wzrostu, dlatego dieta wymaga uzupełnienia pasz roślinnych, składnikami mineralnymi i witaminami. W 1.- 2. tygodniu należy przyzwyczajać ptaki do pobierania zielonki. Mogą to być młode, świeże drobno posiekane pokrzywy, trawy lub mniszek. Pisklęta 44 chętnie poznają nową karmę, która jest także elementem zabawy. Na pierwsze 4 tygodnie żywienia należy zabezpieczyć około 4 kg paszy treściwej i 4 kg zielonek na 1 sztukę. W końcu 4. tygodnia gąsięta ważą średnio około 2,1 – 2,3 kg. Drugi okres odchowu (od 5. do 12. tygodnia) W tym czasie pasze treściwe podaje się w ilości nie większej niż 180 – 200 g/szt. dziennie. Głównym źródłem pokarmu dla gęsi jest pastwisko. W ciągu 8 tygodni odchowu dla 1 sztuki należy przygotować 10 – 11 kg paszy treściwej. Łączne spożycie zielonki do 12. tygodnia życia wynosi 60 – 65 kg/szt., a średnia masa ciała kształtuje się od 4,5 – 4,9 kg. Trzeci okres odchowu od 13. tygodnia Zmniejsza się zapotrzebowanie na białko i energię. Podstawą żywienia powinny być tylko zielonki (jeśli pastwisko nie zaspokaja potrzeb pokarmowych, gęsi dokarmiamy śrutami zbożowymi w ilości 100 g/szt./ dzień). Na 1 ha pastwiska nie powinno być więcej niż 100 - 120 ptaków. Przez cały czas wypasu gęsi muszą mieć stały dostęp do świeżej, czystej wody. Dobre pastwisko powinno składać się z różnych gatunków traw (70 – 90% porostu), motylkowych (10 - 13%) i ziół. Dobre zielonki można uzyskać z żyta ozimego z wsiewką wyki (jako pierwsza zielonka od połowy kwietnia do połowy maja), kukurydzy, słonecznika, kapusty pastewnej, liści buraków cukrowych, jak również z resztek z ogrodów i warzywników. Gęsi w systemie rolnictwa ekologicznego przebywają na pastwisku do około 20. - 21. tygodnia życia. Pod koniec tego okresu masa ich ciała powinna wynosić 5,3 – 5,6 kg (zużycie pasz za ten okres wynosi: około 20 kg pasz treściwych i około 130 kg zielonki). Po tym okresie należy rozpocząć trzytygodniowy okres dokarmiania gęsi ziarnem owsa. W tym czasie ptaki zjadają około 10 – 10,5 kg owsa i przybierają od 0,6 do 0,9 kg masy ciała. Ekologiczny chów gęsi przebiega w pełnej harmonii między ptakami a ich środowiskiem. Dlatego bardzo ważnym jest przestrzeganie higieny pomieszczeń, wybiegów i sprzętu używanych w czasie odchowu i tuczu. W profilaktyce należy uwzględnić szczepienie przeciwko chorobie Derzsy’ego oraz okresowe odrobaczanie. Jeśli pomimo zachowania zasad higieny, optymalnych warunków mikroklimatycznych i wysokiej jakości pasz ptaki zachorują lub zostaną zranione, należy je natychmiast odizolować i poddać leczeniu. Gęsi powinny otrzymywać leki ziołowe i preparaty homeopatyczne, a jeśli to konieczne, leczenie można wspomóc minimalną dawką leków syntetycznych. Pamiętamy wówczas o okresie karencji. Przy krótkotrwałym podawaniu leków syntetycznych wynosi on 2 tygodnie, przy długotrwałym może wynieść pół roku. Barbara Urbaniak 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Sprawdzone w praktyce P ompa ciepła, kolektor słoneczny czy biogazownia to pojęcia, które często pojawiają się w naszej pracy doradczej bezpośrednio w gospodarstwach. OZE, bo tak o odnawialnych źródłach energii mówi się w praktyce, to podstawowy temat w gospodarstwach agroturystycznych. Szczególnie, gdy dotyczy podgrzewania wody na cele użytkowe. W znanych w powiecie słupskim z agroturystyki gospodarstwach Państwa Lasków z Charnowa i Jadanowskich ze Smołdzińskiego Lasu problem ten rozwiązano przez zastosowanie pomp ciepła pozyskujących ciepło z powietrza. W przypadku obu gospodarstw rolnicy trafili na rozwiązania, które można uznać za jedne z najlepszych na dziś. Tego typu pompy pozyskują bowiem ciepło zarówno w dzień, jak i w nocy, a jedynym warunkiem ich efektywnego działania jest temperatura powietrza, która w praktyce nie może być niższa niż minus 5o C. Odnosząc się do tytułu proponuję, aby przed podjęciem decyzji o inwestycji dotyczącej zastosowania odnawialnych źródeł energii, zaczerpnąć opinii praktyków. W obecnych rynkowych warunkach często przewagę w kształtowaniu opinii mają lobbyści, a nie nauka i doświadczenie. Dnia 10 stycznia br. w Pomorskim Parku Naukowo-Technicznym w Gdyni odbyło się seminarium na temat odnawialnch źródeł energii w praktyce. Było to jedno z najlepszych spotkań tematycznych, w których miałem okazję wziąć udział. Uczestnikom przedstawiono ocenę poszczególnych urządzeń w oparciu o ich praktyczne zastosowanie. Jako doradcy mamy ugruntowaną ocenę urządzeń OZE, a wiadomości zasłyszane w PPNT potwierdziły słuszność naszej oceny poszczególnych rozwiązań. Z oceny przedstawionej na konferencji (uwzględniającej koszty instalacji i efekty pracy) wynika, że bardzo dobrym urządzeniem wykorzystującym odnawialną energię są ogniwa fotowoltaiczne. Uwzględniając istotne parametry zaleca się w przypadku ogrzewania instalację pomp ciepła czerpiących energię z ziemi, a w przypadku podgrzewania tylko wody - z powietrza. Ciekawą propozycją są małe siłownie wiatrowe, również w połączeniu z ogniwami fotowoltaicznymi. Każde ze znanych nam odnawialnych źródeł energii ma swoje zalety, ale i wady. Dlatego przed podjęciem decyzji o wyborze instalacji, namawiam wszystkich do konsultacji ze specjalistami PODR w Gdańsku, gdyż każdy przypadek należy traktować indywidualnie i wymaga on szczegółowej analizy. Tym bardziej, że są rozwiązania, które zagwarantują pozyskanie taniej energii nie tylko dla własnych potrzeb. Nadwyżki mogą być sprzedane, stanowiąc dodatkowe źródło dochodu. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 Reklama Adam Jabłoński 45 Artykuł sponsorowany Rolnictwo ekologiczne – to dodatkowe pieniądze na gospodarstwo i wyższe ceny za ekologiczne płody rolne PL-EKO-01 EKOGWARANCJA PTRE Sp. z o.o. jako upoważniona przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi jednostka zajmująca się kontrolą i certyfikacją gospodarstw rolnych, proponuje rolnikom przestawienie gospodarstwa na rolnictwo ekologiczne. Już w pierwszym roku zgłoszenia gospodarstwa do Ekogwarancji rolnik po pozytywnej kontroli otrzymuje dodatkowo do dopłat bezpośrednich wsparcie finansowe na każdy hektar w wysokości: łąki i pastwiska – 330 zł/ha, uprawy na gruntach ornych – 840 zł/ha, zioła – 1150 zł/ha, warzywa i ziemniaki – 1550 zł/ha, sad i plantacje malin, truskawek, porzeczek itp. – 1800 zł/ha. Zgodnie z przepisami o rolnictwie ekologicznym, uprawy jednoroczne po dwóch latach, a sadownicze po trzech od chwili zgłoszenia są uznane przez Ekogwarancję za ekologiczne. Ekogwarancja kontroluje ponad 6 tysięcy gospodarstw rolnych i 160 firm skupujących surowce ekologiczne. Firmy te są zainteresowane skupem zbóż, warzyw i owoców ekologicznych. W naszej ofercie są też firmy skupujące zwierzęta i produkty zwierzęce w jakości ekologicznej. Firmy z Ekogwarancją oferują wieloletnie umowy i wyższe ceny za produkty ekologiczne. Ekogwarancja PTRE jest największą i najstarszą jednostką certyfikującą rolnictwo ekologiczne w Polsce. W tym roku będziemy obchodzić dwudziestolecie naszej działalności. Już dziś zapraszamy do współpracy. Rolniku! Jeśli zainteresowała Cię ta informacja, nawiąż z nami kontakt. To nic nie kosztuje. Wszelkich informacji na temat rolnictwa ekologicznego udzielamy listownie, telefonicznie i pocztą elektroniczną. Nasze biuro jest czynne codziennie od poniedziałku do piątku włącznie, w godzinach od 8.00 do 16.00. KONTAKT: EKOGWARANCJA PTRE Sp. z o.o. Dąbrowica 185 P, 21-008 Dąbrowica Telefony: Dział kontaktu z producentami rolnymi tel: +48 (81) 501 68 30 tel: +48 (81) 501 68 31 tel: +48 (81) 501 68 32 tel. komórkowy: 695 51 00 01 Dział kontaktu z podmiotami zajmującymi się przetwórstwem, obrotem, importem i zbiorem ze stanu naturalnego tel: +48 (81) 501 68 40 e-mail: [email protected] www.ekogwarancja.pl PL-EKO-01 jest to numer identyfikacyjny nadany przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi jednostce certyfikującej Ekogwarancja PTRE Sp. z o.o. 46 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z wizytą u rolnika Postawili na mleko Pan Sławomir Kłosiński wraz z żoną Sylwią i bratem Zbigniewem prowadzi ponad 76-hektarowe gospodarstwo znajdujące się w miejscowości Gąsiorki, w gminie Morzeszczyn, w powiecie tczewskim. Głównym kierunkiem prowadzonej działalności rolniczej jest hodowla bydła mlecznego. Jest to jedyne gospodarstwo rolne w gminie Morzeszczyn zajmujące się produkcją mleka na taką skalę. P an Sławomir rozpoczął samodzielne gospodarowanie w listopadzie 1994 r, w trakcie nauki w szkole rolniczej. Powierzchnia gospodarstwa, które otrzymał od rodziców wynosiła 28 ha. W kolejnych latach, w miarę możliwości rolnik powiększał areał, który obecnie wynosi 76,5 ha. Uzupełniał również park maszynowy o maszyny i urządzenia potrzebne do prowadzonej działalności. Gospodarstwo, które Pan Sławomir przejął po rodzicach, było dwukierunkowe - prowadzono hodowlę świń i bydła mlecznego. Czyn- niki ekonomiczne zdecydowały jednak o wyspecjalizowaniu się gospodarstwa w produkcji mleka i rezygnacji z produkcji trzody chlewnej. W 2010 r. Pan Sławomir rozpoczął budowę obory wolnostanowiskowej o pow. 850 m2 wraz z 8-stanowiskową halą udojową typu ,,rybia ość”. Pierwsze krowy zostały do niej wprowadzone latem 2012 roku. Do obory można wstawić 60 szt. bydła, przy spełnieniu wymogów w zakresie jego utrzymania. Dotychczas udój krów odbywał się przy pomocy dojarki rurociągowej. Uruchomienie hali udojowej pozwoliło na skrócenie czasu doju krów o połowę. Nowa obora w gospodarstwie Państwa Kłosińskich Hala udojowa typu „rybia ość” znacznie ułatwiła pracę w gospodarstwie Pan Sławomir Kłosiński i maszyny zakupione w ramach PROW 2007-2013 Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 W 2011 r. rolnik złożył wniosek o przyznanie pomocy z działania ,,Modernizacja gospodarstw rolnych” w ramach PROW 2007-2013. Tego samego roku zrealizowano inwestycję polegającą na zakupie ciągnika rolniczego o mocy 100 KM oraz prasy zwijającej zmiennokomorowej. Na posiadanym areale rolnik uprawia 20 ha kukurydzy, 6 ha buraków cukrowych, a 15 ha zajmują użytki zielone. Pozostała powierzchnia przeznaczona jest pod uprawę innych zbóż i rzepaku. Pszenica, rzepak i buraki cukrowe w całości są sprzedawane, natomiast z pozostałych uprawianych zbóż sporządza się paszę dla bydła. Grunty w gospodarstwie są zróżnicowane - od III do V klasy bonitacyjnej. Uzyskiwane plony zbóż to ok. 60 - 75 dt/ha, rzepaku 35 dt/ha, buraków cukro- 47 Z wizytą u rolnika wych 600 dt/ha, natomiast kukurydzy 600 dt/ha, traw 400 dt/ha zielonej masy. Rolnik utrzymuje krowy rasy HF, które są pod stałą kontrolą użytkowości mlecznej. Głównym odbiorcą mleka jest Polmlek Sp. z o.o. Zakład Mleczarski Lidzbark Warmiński. Obecnie obsada krów mlecznych wynosi 36 sztuk, a ogółem w gospodarstwie jest 96 sztuk bydła. Średnia roczna wydajność mleka od krowy wynosi 8500 litrów przy zawartości białka 3,40% i tłuszczu 4,20%. Średni okres użytkowania krów to 4 - 5 laktacji. Żywienie zwierząt oparte jest głównie na sianokiszonce. Odchowane jałówki rolnik przeznacza na remont i powiększanie stada, natomiast byczki są opasane. Rocznie sprzedaje się około 20 opasów. Opas byczków trwa 18 - 20 miesięcy. W tym okresie zwierzęta osią- gają średnią wagę ok. 700 kg. Krowy unasieniane są sztucznie nasieniem pochodzącym ze Stacji Hodowli i Unasieniania Zwierząt w Bydgoszczy. Cielęta pochodzące z gospodarstwa Państwa Sylwii i Sławomira Kłosińskich wielokrotnie brały udział w Konkursach Młodego Hodowcy na Pomorskich Targach Rolno-Przemysłowych w Lubaniu i Bolesławowie. W przyszłości Pan Kłosiński planuje sukcesywnie powiększać stado krów mlecznych oraz utwardzić place manewrowe w gospodarstwie. Państwo Kłosińscy optymistycznie i z nadzieją patrzą w przyszłość. Wierzą, że opłacalność produkcji mleka nie ulegnie pogorszeniu i nie spowolni rozwoju gospodarstwa. Adam Klimczak Blattin Polska Sp. z o.o. Siedlec, ul. Poznowicka 1, 47-180 Izbicko tel./fax + 48 77 465 44 24; + 48 668 116 517 www.blattin.pl e-mail: [email protected] SZKOLENIE DLA HODOWCÓW BYDŁA 7 lutego 2013 r. Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Oddział w Starym Polu ul. Marynarki Wojennej 21, 82-220 Stare Pole Program wykładów: godz. 10.00 - 10.15 Zbigniew Pustuła, Andrzej Mirek, Blattin Polska – przywitanie gości godz. 10.15 - 11.45 Żywieniowe uwarunkowania zaburzeń przebiegu rui u krów mlecznych - prof. dr hab. Zygmunt Maciej Kowalski, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie godz. 11.45 - 12.00 Przerwa kawowa godz. 12.00 - 13.00 Skutki braku lub nieprawidłowa pielęgnacja schorzeń racic - Jan P. Weihs, Krajowe Stowarzyszenie Korektorów i Terapeutów Racic godz. 13.00 - 13.15 Przerwa kawowa godz. 13.15 - 14.15 Nowe kierunki w profilaktyce zasuszania krów - dr nauk wet. Wiesław Niewitecki godz. 14.15 Losowanie nagród i obiad W trakcie szkolenia wśród uczestników rozlosowane zostaną cenne nagrody! Współorganizatorzy: Patronat medialny: 48 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku oraz Urząd Gminy w Zblewie z Międzygminnym Porozumieniem „Agroturystyka Kociewia” z siedzibą w Zblewie zapraszają osoby zainteresowane podjęciem działalności agroturystycznej na odpłatny kurs pt. Organizacja i rozwój działalności agroturystycznej który odbędzie się w dniach 25 - 27 lutego 2013 r., w sali konferencyjnej GOK w Zblewie. Zainteresowanych prosimy o zgłoszenie udziału w kursie osobiście lub telefonicznie w terminie do dnia 15 lutego 2013 r. pod nr telefonu: (58) 588 43 81, w. 50 - Elżbieta Glaza, Urząd Gminy w Zblewie lub (58) 326 39 14 - Barbara Ditrich, PODR w Gdańsku. Tematyka kursu: - Turystyka wiejska jako forma przedsiębiorczości - Uwarunkowania prawne usług turystycznych na wsi - Marketing w agroturystyce - Wiejskie usługi turystyczne - Żywienie w turystyce wiejskiej - Finansowanie działalności - Rozwój gospodarstw edukacyjnych Zapraszamy! ARiMR zaprasza na spotkania informacyjne P odajemy harmonogram spotkań informacyjnych dla rolników, zaplanowanych przez Pomorski Oddział Regionalny ARiMR, w związku z zapowiedzią naborów wniosków z działania 121 „Modernizacja gospodarstw rolnych”oraz 312 „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” w ramach PROW 2007-2013. Termin Miejsce Godzina 4.02.2013 r. PODR, Oddział w Starym Polu, ul. Marynarki Wojennej 21 10.00 - 13.00 4.02.2013 r. Urząd Gminy w Kartuzach, ul. Hallera 1 10.00 - 13.00 8.02.2013 r. ANR w OT w Słupsku, ul. 3 Maja 44 10.00 - 13.00 11.02.2013 r. Biuro Powiatowe w Lęborku, Aleja Wolności 73 10.00 - 13.00 15.02.2013 r. Starostwo Powiatowe w Chojnicach, ul. 31 Stycznia 56 10.00 - 13.00 18.02.2013 r. Centrum Kształcenia Ustawicznego w Pucku, ul. Kolejowa 7 10.00 - 13.00 22.02.2013 r. Sala konferencyjna im. Lubomira Szopińskiego w Kościerzynie, ul. 3 Maja 9 A 10.00 - 13.00 Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 49 W domu i zagrodzie Makaronowe specjały W szyscy lubimy makaron. Ten popularny produkt, wytwarzany z mąki, wody i niekiedy jaj, często gości na naszych stołach. Makaron może mieć różne kształty, kolory i smaki. Do uzyskania barwnego makaronu używa się tylko naturalnych barwników. Przykładowo kolor czarny uzyskuje się barwnikiem pozyskanym z kałamarnicy lub mątwy, zielony ze szpinaku, a czerwony z marchewki. Smaki zaś osiąga się, dodając np. pieprz, cytrynę, czosnek czy paprykę. Przygotowując potrawę z makaronu, musimy go najpierw ugotować. Dobrze przygotowany nie może być rozgotowany. Musi być półtwardy, czyli al dente. Jeżeli makaron ma być spożywany na ciepło, po ugotowaniu nie wolno go hartować, czyli przelewać zimną wodą, bo straci swój delikatny smak. Natomiast, jeżeli ma być składnikiem sałatki, to wówczas go hartujemy. Dania wykonane z makaronu są niezwykle proste w wykonaniu. Szybko i bez większego wysiłku możemy przygotować smaczny, pożywny obiad. cedzakową i ułożyć na opłukanych talerzach. Szprycą lub malutką łyżeczką napełnić rurki farszem i ułożyć w natłuszczonym żaroodpornym naczyniu, starannie przykryć beszamelem, skropić sosem pomidorowym, posypać parmezanem. Zapiekać 30 minut w temperaturze 180 - 200° C. Podawać z sosem pomidorowym. RURKI MAKARONOWE Z MIĘSEM 350 g makaronu • 2 małe cebulki (np. dymki) • 1 - 2 ząbki czosnku • 1 łyżeczka mielonego czarnego pieprzu • 1 łyżeczka ulubionych suszonych ziół • 150 - 200 g wędzonego łososia • 100 g kremowego serka • 200 ml białego wina lub mleka • szpinak i rukola • świeże zioła (opcje). Makaron ugotować al dente we wrzącej, osolonej wodzie. Podsmażyć posiekaną dymkę z dodatkiem rozgniecionego czosnku i suszonych ziół na małym ogniu, dodać pieprz. Na patelnię dorzucić ugotowany i osuszony makaron. Dodać ser i mieszać cały czas, aż się rozpuści. Wlać wino, wmieszać łososia, szpinak i rukolę. Pozostawić na małym ogniu pod przykryciem przez 3 - 5 minut. Dodać posiekane świeże zioła (jeśli lubisz). MAKARON Z ŁOSOSIEM W KREMOWYM SOSIE LASAGNE Z KURCZAKIEM I WARZYWAMI 500 g cannelloni • 250 g cielęciny • 250 g chudej wieprzowiny • 100 g wątróbki kurczaka • 2 cebule • 3 ząbki czosnku • 100 g parmezanu • 1 jajko • 10 listków bazylii • 1/2 łyżeczki rozmarynu • 2 szklanki bulionu drobiowego • 50 g masła extra • 3 łyżki oliwy z oliwek • 1 łyżka mąki pszennej tortowej • szczypta pieprzu • sól • 1,5 szklanki sosu beszamelowego • 1,5 szklanki sosu pomidorowego. Pokrojone w kostkę mięso i wątróbkę oprószyć mąką i podsmażyć na oliwie. Na pozostałej na patelni oliwie podsmażyć posiekaną cebulę, czosnek i rozmaryn. Wszystko przełożyć do rondla i dusić na małym ogniu około godziny, podlewając bulionem. Lekko ostudzone mięso dwukrotnie przepuścić przez maszynkę, dodać roztopione masło, jajko, pokrojoną bazylię, pieprz i sól, starannie wyrobić dłonią. Cannelloni obgotować w dużej ilości posolonej wody, delikatnie wyjąć łyżką 50 Podwójna pierś z kurczaka • mała cukinia • średnia cebula • dwie papryki (żółta i czerwona) • różyczki z małego brokuła • 4 łyżki oliwy z oliwek • kulka mozzarelli (125 g) • ok. 350 gramów płatów makaronu lasagne. 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W domu i zagrodzie Sos pomidorowy: puszka pomidorów pelati • ząbek czosnku • 2 łyżeczki ziół prowansalskich • świeżo mielony pieprz • sól. Beszamel: 50 g masła • 200 ml mleka • 2 łyżki mąki pszennej • sól • pieprz • szczypta gałki muszkatołowej. Warzywa i kurczaka pokroić w dość drobną kostkę. Na patelni rozgrzać oliwę, podsmażyć kurczaka wraz z posiekaną cebulą. Po ok. 5 minutach dodać pozostałe warzywa, dusić pod przykryciem, podlane niewielką ilością wody. Za pomocą blendera przygotować sos pomidorowy - zmiksować pomidory z puszki z ząbkiem czosnku i ziołami, doprawić do smaku pieprzem i solą. 4/5 sosu pomidorowego wlać do duszących się warzyw, pozostałą część zachować. W rondlu przygotować beszamel: rozpuścić masło, dodać mąkę, zasmażyć. Wlać mleko i energicznie mieszać, aż sos stanie się gęsty. Doprawić do smaku. Na dno formy do pieczenia wylać niewielką ilość beszamelu. Ułożyć płaty makaronu, przykryć warstwą warzyw z kurczakiem. Posypać porwaną na drobne kawałki mozzarellą, polać odrobiną beszamelu i przykryć płatami makaronu. Czynność powtarzać, aż zapełnimy całą formę. Ostatnią warstwę powinny stanowić płaty makaronu polane pozostałym sosem pomidorowym, beszamelem oraz posypane mozzarellą. Piec w temperaturze 200° C przez około 30 minut. SAŁATKA Z CIEMNEGO MAKARONU I KURCZAKA ZAPIEKANE MUSZLE 250 g makaronu conchiglie (duże muszle) • 700 g mielonego mięsa • 2 - 3 ząbki czosnku • 1 puszka pomidorów • 3 łyżki koncentratu pomidorowego • 1 cebula • olej do smażenia • ser żółty • sól • pieprz • bazylia. Makaron ugotować al dente. Oblać zimną wodą i wyłożyć pojedynczo muszle. Poszatkowaną cebulę i czosnek podsmażyć chwilę na rozgrzanym oleju. Dodać mięso i smażyć aż mięso nie będzie surowe. Doprawić solą i pieprzem, dodać posiekaną bazylię. Pomidory z puszki pokroić na kawałki i dodać do mięsa razem z koncentratem pomidorowym, wymieszać i chwilę razem smażyć. Sos z puszki pomidorów wymieszać z bazylią i wylać na dno naczynia żaroodpornego. Muszle nadziać mięsem i ułożyć w naczyniu. Całość posypać tartym serem. Zapiekać w piekarniku nagrzanym do 180° C przez około 15 minut. MUSZLE ZAPIEKANE Z TUŃCZYKIEM 3 filety z kurczaka • opakowanie brązowego makaronu • 1 duża czerwona cebula • biała część pora • puszka czerwonej fasolki • słoik ogórków konserwowych • puszka ananasów • talerz rzeżuchy (opcjonalnie) • majonez • sól • pieprz. Makaron ugotować w osolonej wodzie, według instrukcji na opakowaniu. Filety oczyścić, pokroić w kostkę, usmażyć. Cebulę pokroić w krążki, sparzyć wrzątkiem. Pora pokroić w talarki, posolić, aby zmiękł. Ananasy wyjąć z puszki, odsączyć i pokroić w większą kostkę. Fasolę wyciągnąć z puszki, odsączyć. Ogórki pokroić w kostkę, wyłożyć na sitko. Wszystkie składniki wrzucić do miski, doprawić solą i pieprzem, dokładnie wymieszać. Opcjonalnie można dodać rzeżuchę (pociąć nożyczkami i wrzucić do sałatki). Majonez wymieszać z sokiem z ananasa, można jeszcze doprawić, składniki ponownie wymieszać. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 Makaron conchiglie • tuńczyk w oleju • marchew • papryka • por • groszek • cebula • mozzarella • przecier pomidorowy • węgierska pasta paprykowa • sól • pieprz • zioła prowansalskie • olej. Makaron ugotować al dente. Marchew i pora pokroić w półplasterki, cebulę i paprykę w kostkę. Na patelni rozgrzać niewielką ilość oleju, wrzucić warzywa i podsmażyć. Dodać tuńczyka i groszek z puszki. Przyprawić do smaku. Na koniec dodać pastę paprykową i przecier pomidorowy. Wszystko dokładnie wymieszać i podgrzewać jeszcze chwilę razem. Muszle na- 51 W domu i zagrodzie dziewać tuńczykiem z warzywami i układać w żaroodpornym naczyniu. Posypać tartą mozzarellą i włożyć do nagrzanego piekarnika. Zapiekać, aż wierzch zacznie się lekko rumienić. ŁOSOSIOWE DELICJE chwilę rozdrabniać. Następnie – włączając i wyłączając malakser – powoli wlewać oliwę, dodać posiekany czosnek, a na koniec – sól i starty parmezan. Sos jest gotowy, gdy wszystkie składniki dobrze się połączą. W dużym garnku zagotować wodę z oliwą i solą, wrzucić makaron i gotować, aż będzie jędrny, ale już nie surowy. Odcedzić. Włożyć z powrotem do garnka, zalać odpowiednią ilością sosu pesto, wymieszać dwoma widelcami. MAKARON PO CHIŃSKU 2 duże dzwonka świeżego łososia (może być inna ryba np. maślana lub tuńczyk) • 3 łyżki masła • łyżka oliwy • cebula • ząbek czosnku • 200 g śmietany • pęczek koperku • 400 g spaghetti • sól • pieprz. Rybę usmażyć na maśle, zdjąć z patelni i podzielić na mniejsze kawałki. Do pozostałego na patelni masła wlać oliwę. Podsmażyć pokrojoną cebulę i zmiażdżony czosnek. Dolać śmietanę, zamieszać i zdjąć z ognia. Doprawić solą, wrzucić posiekany koperek (gałązkę odłożyć). Makaron ugotować. Delikatnie wymieszać z łososiem i sosem. Wyłożyć na talerz, udekorować gałązką koperku i posypać grubo zmielonym pieprzem. MAKARON Z SOSEM PESTO Cukinia • papryka żółta i czerwona • seler naciowy • cebula • kilka gałązek kolendry • korzeń imbiru (3 cm) • makaron wstążki (3 gniazdka) • olej • sos sojowy i ostrygowy • sól • pieprz. Cukinię, papryki, seler umyć i pokroić w paski, cebulę w piórka. Kolendrę i imbir posiekać. Makaron ugotować w lekko osolonej wodzie. Na patelni rozgrzać olej. Podsmażyć lekko imbir. Dodać pozostałe warzywa. Doprawić sosem sojowym (ostrożnie, bo jest słony) i ostrygowym. Warzywa powinny być dobrze usmażone, ale chrupkie. Na koniec dodać makaron i posiekaną kolendrę. W razie potrzeby doprawić pieprzem i solą. ZAPIEKANKA RZYMSKA 1/2 paczki makaronu włoskiego typu kokardki • 2 łyżki oliwy • sól. Sos pesto: 3/4 szklanki oliwy • 10 łyżek posiekanych listków bazylii • 4 orzechy włoskie • szklanka startego parmezanu • 2 duże ząbki czosnku • sól. Przygotować pesto: bazylię i lekko uprażone na suchej patelni orzechy wrzucić do malaksera i przez 52 30 dag makaronu (wstążki lub grube spaghetti) • 2 brokuły (ok. 35 dag) • po 10 dag boczku i salami • 15 dag startego ementalera • słoik sosu pomidorowego z papryką • 3 łyżki oliwy z oliwek • łyżka masła • sól • 1/2 łyżeczki pieprzu cytrynowego • pieprz czarny • tłuszcz do naczynia żaroodpornego. W dużej ilości osolonej wody z dodatkiem łyżki oliwy ugotować al dente połamany makaron, odcedzić. Umyte brokuły podzielić na różyczki (łodyżki pokroić w kostkę), wrzucić na kilka minut do osolonego wrząt- 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W domu i zagrodzie ku, wyjąć na sitko. Boczek i salami pokroić w kostkę. Na dużej patelni rozgrzać pozostałą oliwę, wrzucić boczek, chwilę smażyć, dodać salami i smażyć jeszcze kilka minut, wlać sos pomidorowy, wymieszać, zagotować, doprawić do smaku solą i pieprzem. W naczyniu żaroodpornym wysmarowanym tłuszczem układać warstwami makaron i brokuły i każdą warstwę polewać sosem i posypywać serem. Ostatnią warstwą powinien być makaron polany resztką sosu oraz posypany serem i wiórkami masła. Zapiekankę wstawić do piekarnika nagrzanego do temperatury 200° C mniej więcej na 30 minut. Przed podaniem posypać pieprzem cytrynowym. Zapiekanka rzymska ZAPIEKANKA ALZACKA 40 dag makaronu • 1/2 kurczaka z rożna (ok. 1 kg) • 25 dag pieczarek • łyżeczka soku z cytryny • 1/4 łyżeczki suszonego tymianku • 2 jaja • 3/4 szklanki śmietany • łyżka mąki • 3 łyżki masła • szklanka bulionu z kury (może być z kostki) • sól • pieprz • tłuszcz do naczynia żaroodpornego. Ugotować makaron w osolonej wodzie, odcedzić, przelać zimną wodą. Obrane z kości mięso kurczaka pokroić na kawałki. Umyte i osuszone pieczarki pociąć w grube paski, skropić sokiem z cytryny, posypać tymiankiem, usmażyć na łyżce masła, pod koniec doprawić do smaku solą i pieprzem. Przygotować sos – z drugiej łyżki masła i mąki zrobić białą zasmażkę, rozprowadzić ją zimnym bulio- Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 nem i gotować, stale mieszając, na małym ogniu, póki sos nie zgęstnieje. Jaja rozkłócić ze śmietaną, dodać do sosu wraz z pieczarkami i pokrojonym mięsem kurczaka. Sos dokładnie wymieszać. Do naczynia żaroodpornego wysmarowanego tłuszczem włożyć połowę makaronu, polać go sosem, przykryć resztą makaronu, posypać wiórkami z pozostałego masła. Zapiekankę wstawić do nagrzanego piekarnika na 40 – 50 minut. Podawać z zieloną sałatą. LASAGNE ZE SZPINAKIEM 1 pomidor bez skórki • 7 ząbków czosnku • sól • cukier • 1 łyżka octu balsamicznego • pieprz • 900 g szpinaku mrożonego • 500 g makaronu lasagne • 2 mozzarelle • 10 dag sera gouda tłustego • 1 kostka masła extra • 1/4 szklanki mąki pszennej krupczatki • 1 szklanka mleka • gałka muszkatołowa • 1 łyżeczka świeżej bazylii • 2 łyżki oliwy z oliwek • 3 cebule. Sos pomidorowy: rozgrzać niewielką ilość oliwy i wcisnąć 2 ząbki czosnku, króciutko podsmażyć. Dodać przetartego przez sitko pomidora, odrobinę cukru, sól. Chwilkę poddusić i na koniec dodać 4 - 5 kropelek octu balsamicznego i drobno pokrojoną bazylię. Odstawić. Masa szpinakowa: rozgrzać niewielką ilość oliwy, wrzucić pokrojoną w drobną kostkę cebulkę, chwilkę podsmażyć i wcisnąć czosnek. Szpinaku nie rozmrażać, tylko dodać zamrożony do cebuli z czosnkiem. Dusić aż woda odparuje. Przyprawić solą i pieprzem. Sos beszamelowy: stopić kostkę masła i do stopionego masła wsypać mąkę. Mieszając, potrzymać na ogniu krótką chwilkę. Mleko podgrzać i wlać do mąki, cały czas mieszając, aż masa zrobi się jednolita. Jeżeli sos jest za gęsty, dodać jeszcze mleko. Doprawić solą i gałką. Przygotować foremki, np. keksówki. Wyłożyć folią aluminiową (można użyć foremki jednorazowe). Na spód foremki wlać jedną część sosu beszamelowego i na nim ułożyć płaty lasagne, następnie dać sos pomidorowy i płaty, jedną część masy szpinakowej i posypać startym żółtym serem, płaty, drugą część sosu beszamelowego i płaty, szpinak, ser żółty, płaty i resztę sosu beszamelowego. Wstawić do piekarnika nagrzanego do 200° C. Po pół godzinie wyciągnąć i na wierzch położyć pokrojoną w plastry mozzarellę. Przykryć folią i włożyć na około 10 minut do piekarnika. Przepisy zebrała Lucyna Lesińska 53 Oferty Usługi Korekcja racic u bydła. Wiadomość: tel. kom. 608868322. Regeneracja części do maszyn rolniczych i budowlanych (sita otworowe, żaluzjowe, klepiska, posiewacze, sprzęgła, sworznie, pompy hydrauliczne, siłowniki, rozdzielacze). Wiadomość: tel. (55) 619 80 85, (55) 231 25 30, tel. kom. 509349400, Jegłownik. Działkę k. Chojnic o pow. 22 000 m2 na każdą działalność lub mniejszą, z przyłączami. Wiadomość: tel. kom. 691877920. Siedlisko k. Chojnic o pow. 44 000 m2 lub 22 000 m2 z budynkami w stanie surowym. Wiadomość: tel. kom. 691877920. Dmuchawę 7,5 KW oraz żmijkę dł. 6 m, 3 sita. Stan b. dobry. Wiadomość: tel. kom. 664921744. Kowalstwo artystyczne. Produkcja i montaż kutych ogrodzeń, bram i balustrad ozdobnych. Kompleksowe wykonawstwo. Tanio i solidnie. Wiadomość: tel. kom. 515678415. 26 ha ziemi otoczonej lasami, budynek mieszkalny (3 pokoje, 2 łazienki, kuchnia), stajnię z 5 boksami, silosy zbożowe (2 szt.). Wiadomość: Boroszewo, gmina Tczew, tel. kom. 664921744. Punkt Unasieniania Zwierząt wykonuje inseminacje. Oferuje nasienie buhajów ras mlecznych i mięsnych, według potrzeb hodowców. Współpracuje ze Stacją Hodowli i Unasieniania Zwierząt Sp. z o.o. w Bydgoszczy. Wiadomość: tel. kom. 601655772. Jęczmień ozimy (20 t) oraz słomę w balotach okrągłych owiniętych siatką (300 sztuk). Cena za 1 balot - 35 zł. Wiadomość: gm. Cedry Wielkie, tel. kom. 504864220. Wydzierżawię Budynek, przy drodze powiatowej, o pow. 300 m2 na magazyn lub działalność gospodarczą. Wiadomość: tel. kom. 668056776 (gm. Nowy Staw). Kupię Skóry królicze. Wiadomość: tel. kom. 602714793. Kombajn zbożowy Bizon Super lub Bizon Record oraz przystawkę do kukurydzy. Wiadomość: tel. kom. 795807728. Agregat uprawowy 4- lub 5-metrowy, bronę talerzową, sortownik, sadzarkę i kombajn do ziemniaków oraz opony, felgi i silnik do kombajna Bizon. Wiadomość: tel. kom. 790318118. Pług Kverneland, siewnik lub agregat uprawowo-siewny, opryskiwacz i rozsiewacz do nawozów dwutalerzowy oraz przyczepę rolniczą D55. Wiadomość: tel. kom. 794365678. Gniotownik. Wiadomość: tel. (55) 271 35 78. Sprzedam Kombajn Bizon Record ze stołem do rzepaku i podbieraczem pokosów; przyczepę o ład. 10 t; przyczepę-wywrotkę o ład. 4,5 t i agregat ścierniskowy. Wiadomość: tel. kom. 697068600. 54 Przyczepę zbierającą Deutz Fahr, r. prod. 1989, ład. 8 t na tandemie, łamany dyszel, 33 noże na dwóch belkach z możliwością wyłączenia jednej lub dwóch, wałki dozujące, panel sterowania z ciągnika - stan idealny. Wiadomość: tel. (58) 687 46 75, gm. Lipusz. Nasiona pomidorów z całego świata – odmiany amatorskie: niebieskie, szare, czekoladowe, białe, żółte, czerwone, malinowe. Wiadomość: Jan Guz, Lipiany, tel. (91) 564 55 76, e-mail: [email protected]. Gospodarstwo Ekologiczne Piotr Ostatek Rosochy 26/44, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski, tel. kom. 507580964 lub 698695291 wysyła pocztą nasiona wspaniałych roślin: dynia Gigant, 100 szt. – 15 zł; dynia Hokkaido, 100 szt. – 20 zł; dynia bezłuskowa Gleisdorf, 200 szt. – 20 zł; arbuz gruntowy, 1 opak. - 7 zł; ogórki Bush Crop, 100 szt. - 7 zł; ogórki Ruski Express, 100 szt. - 7 zł; pomidory Victoria, Taliński, Mikado, Francuski Gigant, Faworyt, Super Marmande, Maskotka, Koralik - porcja – 5 zł; rzodkiewka Noba, 1 opak. – 5 zł; portulaka, 1 opak. - 7 zł. Opłata przy odbiorze przesyłki. Do nasion dołączona jest instrukcja uprawy. Działki budowlane o pow. od 816 m2 do 2 ha, uzbrojone we wszystkie media. Wiadomość: tel. kom. 883416739, Kwidzyn. Gospodarstwo rolne o pow. 18 ha w Starocinie wraz z budynkiem mieszkalnym, oborą, stodołą i budynkami gospodarczymi oraz sprzętem rolniczym (ciągnik, kombajn Z056). Wiadomość: gm. Nowy Dwór Gdański, tel. (55) 247 27 20. 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Oferty Baloty sianokiszonki (większą ilość), możliwość załadunku i transportu. Wiadomość: tel. kom. 660896165, gm. Czersk. Ciągnik Ursus C-360, cena - 6500 zł. Wiadomość: tel. kom. 605940289. Silnik 6-cylindrowy do ciągnika Ursus, cena - 4500 zł. Wiadomość: tel. kom. 605940289. Jałówki czerwone do dalszej hodowli (od 200 kg). Szczeniaki wilczury z listopada oddam w dobre ręce. Wiadomość: tel. kom. 602890297. Siano w balotach o wym. 120 cm x 120 cm (30 sztuk). Wiadomość: tel. (58) 687 80 63 lub tel. kom. 600134795 Stanisław Burek, Lubieszyn. Kombajn zbożowy Bizon ZO-56, r. prod. 1980, posiada sieczkarnię słomy i wózek do chederu, nowe ogumienie plus dużo nowych części. Wiadomość: tel. kom. 608859829. Sianokiszonkę; kombajn zbożowy Volvo; kopaczkę dwurzędową do ziemniaków, stan b. dobry oraz czeski cyklop Nujn. Wiadomość: tel. kom. 604697016. Siewnik Mazur 4-metrowy, hydrauliczny + ścieżki technologiczne, stan dobry, cyklop do remontu. Wiadomość: tel. kom. 665039264. Siewnik do nawozów hydrauliczny firmy Agromet Brzeg, r. prod. 2007, cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 507209533. Siano tegoroczne w balotach 120 cm x 120 cm z traw polowych, cena 70 zł/szt.; nasiona trawy kupkówki, cena 7 zł/kg. Wiadomość: Borowiec, gmina Sulęczyno, tel. kom. 888231912. Kombajn Mercator 60, heder 3 m, cena - 24.000 zł; Skotarek 18 m o poj. 1000 l, r. prod. 2005, cena - 9.000 zł i agregat uprawowy z hydropakiem, aktywny, r. prod. 1998, cena - 5.000 zł. Ceny do negocjacji. Wiadomość: gm. Nowy Dwór Gdański, tel. kom. 501243092. Brony 5-polowe średnie; rozdrabniacz Bąk, silnik 5,5 kW; rozdrabniacz do buraków, silnik 0,4 kW; klatkę zawieszaną i dwukółkę. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: gm. Nowy Dwór Gdański, tel. kom. 516269292. Pług PHX 6-skibowy, cena - 4.500 zł oraz pług Atlas 4-skibowy, cena - 2.700 zł. Wiadomość: tel. kom. 693566439. Prasę rolującą Deutz Fahr; rozrzutnik do obornika wraz z nadstawkami do zbioru kiszonki; brony zawieszane 7-polowe; siewnik nawozu zawieszany, dwutalerzowy o ład. 1,5 t; owijarkę firmy Metal-Fach mało używaną; siewnik do zboża o szer. rob. 4 m. Wiadomość: tel. kom. 693302560. Kozy. Wiadomość: tel. kom. 698975344, okolice Zblewa. Kuca szetlandzkiego (gniady ogierek) 10-letniego z pełną dokumentacją, kompletną uprząż i wózek dla kuca na 2 sztuki. Wiadomość: tel. (55) 275 10 39. Rozrzutnik jednoosiowy do obornika, sprawny technicznie. Cena do uzgodnienia. Wiadomość: gm. Sztutowo, tel. (55) 247 84 48. Przyczepę ciągnikową rolniczą Kirowiec JPT S12, ład. 12 t i agregat uprawowo-siewny Famarol o szer. rob. 3 m. Stan techniczny dobry. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 661757172. Pług obrotowy 4-skibowy Kverneland; przetrząsaczo-zgrabiarkę karuzelową, rok prod. 2012; zgrabiarkę jednogwiazdową Kuhn o szer. 4 m i ciągnik Ursus C-360, r. prod. 1980 (po kapitalnym remoncie, nowa kabina). Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: gm. Nowy Dwór Gdański, tel. kom. 607134921. Jałówkę - termin wycielenia 11 kwietnia 2013 r. (obora pod oceną PFHBiPM). Wiadomość: gmina Cedry Wielkie, tel. kom. 694762726. Kombajn Bizon Z-056, r. prod. 1980, stan b. dobry, garażowany, szerokie opony. Wiadomość: tel. kom. 604068716. Przypominamy, że ogłoszenia drobne od rolników są zamieszczane bezpłatnie. Ogłoszenia te można podawać telefonicznie: tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30, drogą elektroniczną: e-mail: [email protected] albo listownie na adres redakcji. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 55 Oferty Siewnik do zboża Poznaniak, szer. rob. 2,7 m, skrzynia bezstopniowa, r. prod. 1990, stan b. dobry oraz siewnik do buraków Gamma 5, r. prod. 1997, lekko uszkodzony, tanio. Wiadomość: tel. kom. 604068716. Ciągnik Zetor 1221, r. prod. 2004, garażowany, stan dobry; opryskiwacz Pilmet o szer. rob. 18 m i poj. zbiornika 1600 l oraz gruber o szer. rob. 3 m. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: gm. Nowy Dwór Gdański, tel. kom. 502520516. Ciągnik Zetor 16145, r. prod. 1990, 230 mth. Cena do uzgodnienia. Wiadomość: gm. Nowy Dwór Gdański, tel. kom. 607134921. Krowy, jałówki cielne – wycielenie w miesiącach luty - kwiecień. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: gm. Stegna, tel. kom. 609476656. Krowy, jałówki cielne – wycielenie w miesiącach luty - kwiecień. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: gm. Stegna, tel. (55) 247 92 63. Ziemię rolną (11 ha) lub gospodarstwo rolne o pow. 20,6 ha z budynkami w gminie Subkowy. Wiadomość: tel. kom. 536751156. Rozsiewacz do nawozów Rauch MDS 932M, r. prod. 2002, poj. 1300 l, pierwszy właściciel, plandeka, lakier i podzespoły oryginalne, cena - 7 000 zł (do negocjacji) oraz opryskiwacz polowy Pilmet 1012/1015, r. prod. 1995, poj. 1000 l, szer. rob. 15 m, pierwszy właściciel, cena - 6 000 zł (do negocjacji). Obie maszyny od chwili zakupu konserwowane i garażowane poza sezonem. Stan maszyn b. dobry. Wiadomość: gm. Nowy Staw, tel. kom. 603132496 lub 666200044 (możliwość wysłania zdjęć na e-mail). Słomę w okrągłych balotach (70 sztuk). Wiadomość: gmina Cedry Wielkie, tel. kom. 663347016. Kombajn Bizon Super Z-56. Wiadomość: tel. kom. 504915971. Szuflę do materiałów sypkich na tył ciągnika C-360. Wiadomość: tel. kom. 661623122. Beczkowóz HTS o poj. 10 000 litrów, cena - 16 000 zł; sortownik do ziemniaków sitowy, cena - 1 500 zł; dmuchawę do zboża - cena 2 500 zł; źrebaki rasy Fiord, cena - 2 500 zł. Wiadomość: tel. kom. 606522829, e-mail: [email protected], woj.pomorskie. Przenośnik ślimakowy o dł. 8 m i wydajności 10 t/h; agregat uprawowy hydraulicznie rozkładany o szer. rob. 5,2 m; ładowacz Cyklop T-214/3, r. prod. 1994 oraz brony średnie „16” - 7 szt. Wiadomość: tel. kom. 608821059. Ciągnik 4011, r. prod. 1971, stan dobry, cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 505486926. Gospodarstwo rolne o pow. 29 ha w gminie Sztum (20 km do Malborka). Wiadomość: tel. kom. 512492698. Ziemię kl. V - 3,17 ha, w jednym miejscu, w gm. Prabuty. Wiadomość: tel. kom. 515035539. Jałówki hodowlane rasy limousine (od 200 - 400 kg). Wiadomość: gm. Łęczyce, tel. kom. 509564113. Ciągnik rolniczy MTZ-82 z ładowaczem czołowym firmy Stoll, rozrzutnik obornika o ład. 4 t, śrutownik bijakowy o mocy silnika 11 KW i pług zagonowy 4-skibowy. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 887417994. Kwotę mleczną (10.000 kg). Cena - 50 gr/kg, do małej negocjacji. Wiadomość: tel. kom. 692997851, gm. Stare Pole. Klacz urodzoną 26 maja 2010 r. rasy sztumskiej zimnokrwistej, z obustronnym pochodzeniem, spokojną, zaczipowaną. Wiadomość: gmina Sztum, tel. kom. 512492698. 56 2/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Rozrywka dla dorosłych i dla dzieci 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A 10 11 KUPON 2 B C D E Luty 2013 F PIONOWO: 1 - G) chodzi własnymi ścieżkami 2 - A) rysunek konturowy 2 - I) telewizyjny kosmita 3 - E) angielski błąd 4 - A) Stefan ... - działacz ludowy 5 - F) duży kot 6 - A) dla współczesnego Ikara 6 - I) oprawca 7 - F) dawna jednostka ciężaru 8 - A) zamek nad Zalewem Leśniańskim 8 - H) poręczenie na wekslu lub czeku 9 - F) wyścigowy lub kolejowy 10 - H) państwo 11 - F) imię żeńskie G H I J K Hasło: J-11 B-6 F-5 A-5 J-2 A-6 D-7 G-11 POZIOMO: A - 1) 13.02.2013 r. C - 1) owoc jak kolor D - 6) z gwiazdami E - 1) rzeka we Francji i Belgii F - 5) wojskowa peleryna G - 1) wyspa grecka H - 7) owoc tarniny I - 1) zakład z tarcicą J - 6) egzotyczny owoc K - 1) zniewaga G-7 Wśród czytelników, którzy do 20 lutego 2013 r. nadeślą do redakcji w Starym Polu prawidłowe rozwiązanie krzyżówki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 1/2013 – HASŁO: „SZAMPAŃSKA ZABAWA”. Nagrodę wylosowała: Małgorzata Górko z Rzecznicy. Nagrodę prześlemy pocztą. Wykreślanka dla dzieci Wykreślcie z diagramu podane słowa. Są one wpisane poziomo lub pionowo, a niektórych liter użyto dwukrotnie. Nieskreślone litery, czytane kolejno rzędami, utworzą rozwiązanie. F A L O C H R O N B L A T A R N I A K U R S I E Ć M O S O R Y Z R Z E M B T T S B T L U N E T A W Z A O A Ł T W Y T I T C R C K I Y E E C Y Y M U S Z E L K A N BURSZTYN FALOCHRON KOTWICA LATARNIA LUNETA MEWY MUSZELKA RYBACY SIEĆ STATEK SZTORM KUPON 2 Poniżej znajduje się druga część rysunku składającego się z 11 elementów. Wśród dzieci (do lat 13), które do 20 grudnia 2013 roku nadeślą cały rysunek, naklejony na karcie pocztowej, rozlosujemy rower. Laureatem „Konkursu dla wytrwałych” roku 2012 został Krzysztof Wandtka z miejscowości Zgorzałe, gm. Stężyca. Gratulujemy! Luty 2013 Wśród dzieci, które do 20 lutego 2013 r. nadeślą do redakcji prawidłowe rozwiązanie wykreślanki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 1/2013 – HASŁO: „ZIMA POLA ŚNIEGIEM OKRYŁA”. Nagrodę wylosował: Adam Bednarek z miejscowości Zelgoszcz. Nagrodę prześlemy pocztą. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2013 Konkurs dla wytrwałych Rozwiązania krzyżówki i wykreślanki należy przysyłać na adres: PODR w Gdańsku, Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 57 POMORSKIE WIEŚCI ROLNICZE POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 39 00, fax (58) 309 09 45 e-mail: [email protected] www.podr.pl WYDAWCA: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku Pomorska Izba Rolnicza Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 tel. (55) 270 11 11 lub 270 11 00, fax 270 11 62 e-mail: [email protected] REDAKCJA: DZIAŁ REKLAMY I PRENUMERATY: Lubań, tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] KOLEGIUM REDAKCYJNE: ODDZIAŁY Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (55) 270 11 32, e-mail: [email protected] mgr inż. Krzysztof Pałkowski (przewodniczący), mgr inż. Andrzej Dolny, mgr inż. Antoni Hajdaczuk, Jarosław Jelinek (Pomorska Izba Rolnicza), mgr inż. Zdzisław Kołodziejski, mgr inż. Bożena Korzańska (red. naczelna), mgr inż. Andrzej Okrój, dr inż. Daniel Roszak, mgr inż. Jan Rozenek, mgr inż. Ewa Szymańska, mgr Beata Wójcik SKŁAD KOMPUTEROWY: RAPORT Z RYNKU - na podstawie danych z Biur Powiatowych BP ODR Chojnice ul. 31 Stycznia 56, 89-600 Chojnice, tel./fax (52) 397 41 12 e-mail: [email protected] ODR w Gdańsku oraz biuletynu „Rynek zbóż” MRiRW zestawiła Barbara Kukowska KOREKTA: BP ODR Człuchów Osiedle Młodych 9, 77-300 Człuchów, tel. (59) 834 24 34 e-mail: [email protected] mgr Lucyna Lesińska DRUK: Przedsiębiorstwo Prywatne „WiB” ul. Sobieskiego 14, 80-216 Gdańsk, tel. (58) 522 30 29 BP ODR Gdańsk ul. Trakt św. Wojciecha 293, 80-001 Gdańsk, tel. (58) 326 39 22 e-mail: [email protected] Wpłaty przyjmujemy na konto: PODR w Gdańsku, Bank Millennium S.A. Nr 77 1160 2202 0000 0002 28960837 - Rachunek PLN CENA PRENUMERATY: półroczna – 12,00 zł + 12,00 zł (koszty przesyłki) = 24,00 zł roczna – 22,00 zł + 22,00 zł (koszty przesyłki) = 44,00 zł Prenumeratę przyjmują również doradcy BP ODR. CENNIK ODPŁATNOŚCI ZA MATERIAŁY INFORMACYJNO-REKLAMOWE Ogłoszenia, komunikaty i informacje handlowe, artykuły sponsorowane: cała strona - 800 zł + VAT; 1/2 strony - 480 zł + VAT; 1/4 strony - 300 zł + VAT; 1 cm2 - 1,60 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - cała strona - 1200 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - 1/2 strony - 720 zł + VAT reklama kolorowa na okładce II i III - 1400 zł + VAT reklama kolorowa na okładce IV - 1800 zł + VAT zamieszczenie wkładki reklamowej - 500 zł + VAT Drobne ogłoszenia od rolników są zamieszczane bezpłatnie. Ogłoszenia te można zgłaszać telefonicznie: tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30, drogą elektroniczną: e-mail: [email protected] albo listownie na adres redakcji. Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych i nie drukuje ich bez podania przyczyny. Redakcja zastrzega sobie również prawo redagowania i skracania nadesłanych materiałów. Za treść ogłoszeń, tekstów sponsorowanych i reklam zleconych Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku nie ponosi odpowiedzialności. Ogłoszenia dla rolników indywidualnych są bezpłatne. Przyjmują je doradcy BP ODR lub można je przesłać pocztą. Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przetwarzanie i rozpowszechnianie bez zgody PODR w Gdańsku lub autora publikacji jest zabronione. 58 BIURA POWIATOWE OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO NAKŁAD: 4 200 egz PRENUMERATA: Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa w Lubaniu 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] BP ODR Bytów ul. Wojska Polskiego 33, 77-100 Bytów, tel. (59) 822 27 52 e-mail: [email protected] Wanda Ciecholewska i Bożena Korzańska CENA 1 egz. - 2,00 zł Oddział w Strzelinie 76-200 Słupsk 2 tel. (59) 847 12 88, fax (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] BP ODR Kartuzy ul. Hallera 1, 83-300 Kartuzy, tel./fax (58) 681 42 67 e-mail: [email protected] BP ODR Kościerzyna ul. Wodna 14, 83-400 Kościerzyna, tel./fax (58) 686 66 23 e-mail: [email protected] BP ODR Kwidzyn ul. Grudziądzka 8, 82-500 Kwidzyn, tel. (55) 261 34 59 e-mail: [email protected] BP ODR Lębork ul. Czołgistów 5, 84-300 Lębork, tel. (59) 862 21 72 e-mail: [email protected] BP ODR Malbork ul. Marynarki Wojennej 21, 82-220 Stare Pole, tel. (55) 270 11 19 e-mail: [email protected] BP ODR Nowy Dwór Gdański Plac Wolności 1, 82-100 Nowy Dwór Gd., tel. (55) 247 28 68 e-mail: [email protected] BP ODR Puck ul. Wejherowska 5, 84-100 Puck, tel. (58) 673 28 77 e-mail: [email protected] BP ODR Słupsk z siedzibą w Strzelinie 76-200 Słupsk 2, tel. (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] BP ODR Starogard Gdański Nowa Wieś Rzeczna, ul. Rzeczna 18, 83-200 Starogard Gd., tel. (58) 562 49 63 e-mail: [email protected] BP ODR Sztum ul. Mickiewicza 39, 82-400 Sztum, tel. (55) 267 04 33 e-mail: [email protected] BP ODR Tczew ul. Wojska Polskiego 6, 83-110 Tczew, tel. (58) 531 38 27 e-mail: [email protected] BP ODR Wejherowo ul. Sobieskiego 241, 84-200 Wejherowo, tel. (58) 672 13 09 e-mail: [email protected]
Podobne dokumenty
Maj - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
• zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin,
• program zwalczania chorób zakaźnych u zwierząt
gospodarskich,
• dobrostan zwierząt,
• system sankcji stosowany w zakresie niespeł...
