Strona Urzędu Miasta i Gminy Piwniczna

Historia cmentarzy katolickich na terenie Miasta Piwniczna - Zdrój
11/02/2016
PDF DRUKUJ
Cmentarze to miejsca specyficzne, w których życie przenika się ze śmiercią a zgiełk
świata niknie w ciszy nagrobnych płyt. Są to także swoiste „muzea”, zawierające wiele
informacji
o dawnych mieszkańcach ziem, na których się znajdują. Cmentarz to historia ludzi,
miast, wiosek, ludzi i czasów minionych. Jest to także bogate źródło wiedzy o dawnych
zwyczajach funeralnych związanych ze sposobem grzebania zmarłych i architektury
nagrobnej. Dlatego też cmentarzom należy się ogromny szacunek i dbałość ze strony
żyjących.
Pierwszy cmentarz w Piwnicznej zlokalizowany był na placu kościelnym (por. cmentarz
w Nowym Sączu na Osiedlu Helena). Dobór miejsca pochówku zmarłych nie był
przypadkowy – wedle dawnego obyczaju świątynia i jej otoczenie były traktowane jako
miejsce szczególnie uświęcone obecnością Boga, przez co każdy zmarły chowany był w
bezpośredniej bliskości kościoła. Podkreślało to również szczególną więź pomiędzy
światem żywych i umarłych. Ówczesne nagrobki różniły się znacznie od tych, które
znamy dziś: ciała chowano bezpośrednio w ziemi (często bez użycia trumny) a u głów
powstałego w wyniku pogrzebu kopca wbijano prosty krzyż. Następnie o zmarłych
niemalże zapominano pozwalając grobom na powolne niszczenie. W efekcie na tym
samym miejscu już po kilkunastu latach można było pochować kolejną osobę,
niekoniecznie spokrewnioną z pochowanym wcześniej zmarłym.
Cmentarz przykościelny w Piwnicznej miał powierzchnię znacznie większą od
współczesnego placu kościelnego. Pozwalały na to rozmiary drewnianego kościoła, który
– według szacunków – zajmował powierzchnię ok. 1/3 dzisiejszej świątyni.
Prawdopodobnie cały teren otoczony był drewnianym płotem z gontowym daszkiem.
Teren placu przykościelnego zmniejszył się również pod koniec XIX wieku, kiedy to ks.
Jan Dagnan – ówczesny proboszcz parafii – zezwolił na podkopanie wzgórza celem
poszerzenia drogi (dzisiejszej ul. Krakowskiej). Wyrazem wdzięczności Miasta było
ufundowanie przez Magistrat kamiennego muru od strony ulicy w roku 1933
zabezpieczającego powstałą w wynikach robót skarpę. Na terenie nekropolii znajdowała
się również kostnica ulokowana za prezbiterium od strony dzisiejszej ul. Kolejowej.
Drugi cmentarz zlokalizowany był przy dzisiejszej ul. Krakowskiej (po prawej stronie
jadąc w kierunku Młodowa). Dziś stoi tam stary, nieco zardzewiały krzyż oznaczający
kiedyś środek nekropolii. Pochówków zaniechano co najmniej kilkanaście lat przed
rokiem 1805, kiedy to wybudowano tam… szpital wraz z ogródkiem. Odnotowano, iż w
połowie wieku XIX wokół krzyża były jeszcze widoczne ślady dawnych mogił (kopce
ziemi). Z kolei pani E. Brągielowa twierdziła, że w roku 1929 na terenie dawnego
cmentarza było jeszcze kilka mogił ustawionych w jednym rzędzie. Tradycja ludowa
twierdzi, że na terenie dawnego cmentarza wznowiono pochówki w roku 1873 w czasie
trwającej w mieście epidemii cholery.
Trzeci cmentarz zwany dziś Starym znajduje się nieopodal kościoła w Piwnicznej po
drugiej stronie ul. Krakowskiej. Ulokowany został na tzw. Grucelowskim (od nazwiska
właściciela parceli). W roku 1805 mówiono o nim, że jest cmentarzem nowym, stąd też
pochówki na nim musiały odbywać się od co najmniej kilku lat. Obecnie na terenie
nekropolii znajduje się kilkadziesiąt starych nagrobków i grobowców, w których chowano
ludzi jeszcze w latach 50’ wieku ubiegłego. Byli to głównie ci, którzy posiadali tam groby
rodzinne.
Do dnia dzisiejszego znaleźć można stosunkowo dobrze zachowane grobowce:
Marciszewskich, Sokalskich, Żytkowiczów, Życzkowskich, Łomnickich i Grucelów. Na
cmentarzu znajdują się również nagrobki ks. Macieja Żyły (budowniczego kościoła w
Piwnicznej) oraz ks. Jana Maślanki.
Centralne miejsce nekropolii zajmuje grób – pomnik ku czci osób poległych w czasie II
wojny światowej.
W roku 1912 został założony używany do dziś czwarty cmentarz znajdujący się przy
drodze na Rytro na tzw. Pańskiej Równi na terenie Borownic.
Zapraszamy do obejrzenia galerii zdjęć obecnego Starego Cmentarza.
Opracowano na podstawie: M. Lebdowicz, „Piwniczańskie cmentarze”, w: Znad Popradu,
Listopad 1992, ss. 10-11.