opinia Biblioteka-GCK

Sarbia, 20 września 2012r
Wójt gminy Duszniki
W nawiązaniu do pisma wójta gminy Duszniki z dnia 6 września 2012r skierowanego do
Stowarzyszenia Pasikonik w związku ze zbieraniem przez Organ opinii społecznych dotyczących
potencjalnego połączenia gminnych instytucji kultury tj. Biblioteki Publicznej Gminy Duszniki i
Gminnego Centrum Kultury w jedną placówkę kulturalną jako przedstawiciel Stowarzyszenia
Pasikonik przekazuję poniższą opinię w przedmiotowym zakresie wraz z sugestiami Stowarzyszenia
co do rozwoju działalności gminnych instytucji kultury.
OPINIA STOWARZYSZENIA PASIKONIK
Analizując powody potencjalnego połączenia Biblioteki Publicznej z Gminnym Centrum Kultury
wymienione przez Wójta w piśmie z dnia 6 września 2012 nie znajdujemy w nich faktycznego
uzasadnienia dla łączenia obu jednostek. Wymienione w w/wym piśmie okoliczności: potrzeba
maksymalnego wykorzystania istniejących obiektów GCK i Biblioteki Publicznej, wiele wspólnych
imprez i uroczystości, kwalifikacje merytoryczne pracowników oraz możliwości budżetowe gminy są
w tym kontekście niezrozumiałe.
Władze samorządowe nie przeprowadziły analizy SWOT ( mocnych i słabych stron oraz szans i
zagrożeń ) dla pomysłu połączenia obu instytucji. Ma ją w zamiarze Wójta zastąpić zbiór opinii i
oczekiwań społecznych. Takie postępowanie w ważnej i dla społeczeństwa i dla funkcjonowania
obu instytucji sprawie uważamy za co najmniej mało profesjonalne i trudne do zaakceptowania.
W opinii Stowarzyszenia Pasikonik Biblioteka Publiczna Gminy Duszniki powinna pozostać odrębną
instytucją kultury, gdyż włączenie jej do struktur Gminnego Centrum Kultury nie gwarantuje
zachowania pełnych możliwości realizacji podstawowego katalogu zadań nie wspominając już o
rozwijaniu szeroko pojmowanej roli biblioteki jako miejsca będącego nowoczesnym centrum
aktywizacji społecznej. Stowarzyszenie Pasikonik jest zwolennikiem pozostawienia Bibliotece
suwerenności z poniższych względów:
 biblioteka jako instytucja kultury ustawowo-obowiązkowo realizuje zadania i cele, do
których nie jest zobowiązane żadne centrum kultury. Zachodzi obawa – szczególnie w
kontekście wymienionych przez Wójta jako okoliczności „możliwości budżetowych”, że cele
te w przypadku wchłonięcia biblioteki przez centrum kultury w ujęciu priorytetów i budżetu
takiej połączonej jednostki będą zawsze na dalszym planie a ich realizacja minimalizowana
( niedoinwestowanie, w skrajnym przypadku zagrożenie dla realizacji podstawowych funkcji
bibliotecznych). Odrębność Biblioteki jest gwarancją, że nigdy nie zostanie ona
zredukowana do funkcji wypożyczalni książek.
 środowiskowa rola Biblioteki w kształtowaniu tożsamości narodowej, kulturowej i lokalnej,
upowszechnianiu dziedzictwa narodowego oraz krzewienia kultury niekoniecznie łatwej i
niekoniecznie popularnej wymaga wsparcia w postaci odrębnego statusu. Biblioteka wraz
ze swoimi zbiorami kwalifikowana ustawowo jako dobro narodowe musi być widoczna i
identyfikowalna jako instytucja – bycie elementem składowym centrum kultury tego nie
gwarantuje.
 z punktu widzenia uczestnictwa w programach typowo bibliotecznych, konkursach
dotacyjnych i grantowych ( poszerzanie i pogłębianie oferty bibliotecznej, pozyskiwanie
funduszy ) korzystniejsze jest posiadanie przez bibliotekę odrębnej osobowości.
 zarządzający obu podmiotowymi instytucjami kultury z powodu różnic, co do misji tych
instytucji w społeczeństwie oraz obszaru realizowanych zadań powinni wykazywać się
odmienną wiedzą merytoryczną co utrudnia znalezienie właściwego kandydata na
stanowisko zarządzającego połączoną instytucją, a co za tym idzie – jest bardzo
prawdopodobne, że ucierpi na tym albo jeden obszar działalności albo drugi.
 istnienie dwóch odrębnych instytucji kultury w gminie wpływa de facto ożywczo na jakość
ich ofert kierowanych do społeczeństwa. Zasady konkurencyjności na rynku sprawdzają się
również na polu instytucji kultury, a zdrowa rywalizacja służy rozwojowi, kreatywności . Jest
to pozytywny dla mieszkańców efekt, którego nie da się osiągnąć w przypadku istnienia
jednej połączonej instytucji. W sytuacji małych ośrodków wiejskich, do których należy
gmina Duszniki nie ma problemu nadmiaru ilościowego zróżnicowanych ofert kulturalnoedukacyjnych oraz aktywizujących. Nie może więc być mowy o niepotrzebnym dublowaniu
się działań czy wydarzeń ze sfery kulturalnej. Biblioteka mieści się w nowo wybudowanym,
zaprojektowanym pod jej potrzeby obiekcie. Nie zachodzi sytuacja sztucznego podziału
jednego budynku pomiędzy dwie formalnie odrębne placówki gminne. Jeśli Gminne
Centrum Kultury ma za wiele niewykorzystanych zasobów lokalowych i trudności z ich
utrzymaniem (koszty) to może należałoby rozważyć oddanie ich części w zarządzanie innym
podmiotom czy organizacjom pozarządowym działającym w sferze kultury.
 redukcja kosztów związana z likwidacją etatu dyrektora Biblioteki jako placówki włączanej
jako jedyny prawdopodobnie poza obsługą księgową efekt „oszczędności” finansowych
zauważalny dla budżetu gminy ze względu na swoją wysokość również nie stanowi ważkiego
argumentu za połączeniem.
Uważamy, że już sam fakt włączenie Biblioteki do Centrum Kultury jako jego element składowy
będzie stanowić uszczerbek dla wykonywania przez Bibliotekę jej dotychczasowych zadań i
postrzegania jej w środowisku lokalnym i ponadlokalnym z powodów przytoczonych powyżej.
Uważamy, że nabór konkursowy na stanowisko dyrektora GCK byłby w tej sytuacji najlepszym
wyjściem a udział obserwatorów społecznych w pracach komisji konkursowej zapewniłby większą
transparentność temu procesowi
Ponadto skoro ustawodawca nie nakłada obowiązku włączenia biblioteki do centrum kultury a
jedynie daje taką możliwość to uważamy, że dla kontynuowania misji i zadań Biblioteki w stabilnym
otoczeniu nie należy decydować się na łączenie tych instytucji. Tu przypominamy, że historia
początków biblioteki dusznickiej w latach czterdziestych ubiegłego jako Biblioteki właśnie a nie
„dodatku” do centrum kultury ( powstałego znacznie później ) mówi sama za siebie. Stabilizacja
formy organizacyjnej w czasie jest potrzebna każdemu zespołowi do efektywnego działania.
Zakładamy, że rola Stowarzyszenia Pasikonik jako odpowiedzialnego uczestnika konsultacji
społecznych dotyczących połączenia gminnych placówek kulturalnych powinna zawierać
stanowisko oraz propozycje związane z nim a dotyczące oczekiwanego kierunku rozwoju szeroko
pojmowanej kultury w wydaniu samorządowym. Nasze postulaty zmierzają w kierunku
odmiennym od proponowanego przez władze samorządowe: ku maksymalizacji efektów działania
w sytuacji istnienia Biblioteki Publicznej i Centrum Kultury jako odrębnych jednostek. Uważamy, że
wiele można na tym polu zrobić. Nie ma żadnych przeszkód merytorycznych, by dyrektorzy obu
jednostek ściśle współpracowali na równych prawach co do współdzielenia zasobów ( tak
materialnych jak i z zakresu kapitału ludzkiego ) w przypadkach organizacji wspólnych imprez.
Zamiast centralizacji proponujemy – daleko posuniętą decentralizację, wykorzystanie zasobów
lokalowych obu jednostek i gminy w stopniu wyższym niż dotychczas, poszerzenie oferty obu
instytucji przy racjonalnym wykorzystaniu wiedzy i umiejętności pracowników obu instytucji oraz
nacisk na rozwój merytoryczny obu zespołów w kierunku wzajemnego uzupełniania się,
zwiększenie dostępu mieszkańców do oferty obu instytucji na co dzień. Takie podejście naszym
zdaniem stwarza większe prawdopodobieństwo osiągnięcia sukcesów w szeroko pojmowanych
działaniach kulturalnych w przypadku terenów wiejskich o rozproszonym charakterze osadnictwa a
co za tym idzie zwiększa rolę i znaczenie instytucji kultury w życiu społecznym. I tak, odpowiednio
nasze propozycje to:
 gminne centrum kultury: oczekujemy wyjścia gminnego centrum kultury „na co dzień” z
ofertą do mieszkańców gminy zamieszkałych poza Dusznikami. Jest to szczególnie ważne
w sytuacji braku połączenia komunikacją publiczną bardzo wielu miejscowości gminy z
Dusznikami – siedzibą centrum kultury oraz ubożeniem społeczeństwa. Doskonałą bazą
pracy terenowej dla instruktorów gminnego centrum kultury mogą być wiejskie świetlice.
Jesteśmy przekonani, że wyjście z działaniami leżącymi w gestii centrum kultury jest
potrzebne i spotka się z zainteresowaniem. Oczekujemy, że takie działania terenowe będą
regułą, a nie jak dotąd wyjątkiem. Zajęcia powinny być dostępne dla wszystkich
zainteresowanych – nie tylko dla uzdolnionych w konkretnym zakresie. Włączenie
promowania kultury tzw wysokiej oraz tzw alternatywnej do oferty centrum kultury w
szerszym niż dotąd zakresie jest niezbędne dla edukacji z zakresu różnorodności form
kultury powiązanej z doświadczeniem.
 biblioteka : poza spełnianiem podstawowych zadań oczekujemy rozwoju biblioteki w
kierunku centrum aktywizacji społecznej i obywatelskiej, integracji środowisk i pokoleń
wokół spuścizny literackiej, edukacji poza formalnej, promocja tożsamości lokalnej. Brak
pogłębionej i nowoczesnej realizacji tych funkcji może doprowadzić do powstania dziury
pokoleniowej w grupie korzystającej z oferty biblioteki. Przywrócenie działalności punktów
bibliotecznych w miejscowościach gminy ( w oparciu o zasoby lokalowe świetlic wiejskich
np. ) realizujących poza wypożyczeniami także inne funkcje z katalogu zadań biblioteki ( np.
dostęp do internetu, zajęcia promujące czytelnictwo i literaturę, edukacja i aktywizacja ) to
wyzwanie i inwestycja w społeczeństwo naszym zdaniem warta realizacji.
W przypadku obu instytucji kluczowe jest weryfikacja katalogu nieobowiązkowych zadań
statutowych placówek , istnienie odpowiedniej strategii działania, efektywnego planu działań i
okresowa kontrola realizacji założonych celów. Podobnie z kwalifikacjami pracowników – istotne
jest stałe rozwijanie ich w kierunkach zgodnych z zapotrzebowaniem dla realizacji zadań.
W kwestii finansowania realizacji zadań jesteśmy przekonani, że władze samorządowe gminy
Duszniki posiadające takie efekty w zakresie pozyskiwania środków zewnętrznych jak choćby na
edukację gminną są w stanie wesprzeć merytorycznie Bibliotekę Publiczną w aplikowaniu o
fundusze. Co do finansowania działalności GCK to celowym byłoby rozważenie i sprawdzenie rynku
dotacji pod kątem innych projektów niż festyny i działania cykliczne prowadzone w miejscowości
Duszniki. Jesteśmy również przekonani, że zagraniczni partnerzy gminy Duszniki mogą udzielić
pomocy w postaci prezentacji dobrych praktyk w zakresie działalności na polu kultury na co dzień i
konsultacji.
Poza informacją o wyniku konsultacji uzupełnioną o listę podmiotów zaproszonych do udziału
oczekujemy od władz samorządowych głębszej analizy tematu oraz faktycznej i otwartej dyskusji ze
stroną społeczną, co do przyszłych kierunków i spodziewanych efektów działania Biblioteki
Publicznej i Gminnego Centrum Kultury.
Z poważaniem,
Magda Hojak-Pałeza
Stowarzyszenie Pasikonik