w 2. hipoteki

Sygn. akt III Ca 502/15
POSTANOWIENIE
Dnia 19 maja 2015 r.
Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:
Przewodniczący-Sędzia: SO Tomasz Pawlik (spr.)
Sędziowie: SO Gabriela Sobczyk
SR del. Ewa Buczek-Fidyka
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 maja 2015 r. w Gliwicach
sprawy z wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L.
z udziałem (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.
o wpis hipoteki przymusowej
na skutek apelacji wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej
z dnia 13 października 2014 r., sygn. akt Dz. Kw. 4679/14
postanawia:
oddalić apelację.
SSR del. Ewa Buczek-Fidyka SSO Tomasz Pawlik SSO Gabriela Sobczyk
Sygn. akt III Ca 502/15
UZASADNIENIE
Wnioskodawca domagał się początkowo wpisu hipoteki przymusowej łącznej w wysokości 2 000 000 zł w czterech
księgach wieczystych: (...), (...), (...) i (...). Do wniosku dołączył poświadczony notarialnie odpis przedwstępnej
umowy sprzedaży z 19.02.2013 r. zaopatrzonej w sądową klauzulę wykonalności, a następnie – na żądanie sąduoryginał tej umowy zaopatrzony w sądową klauzulę wykonalności (tytuł wykonawczy nr 2) nadaną celem dokonania
wpisu hipoteki przymusowej łącznej na opisanych nieruchomościach.
W związku z zarządzeniem Sądu Rejonowego z 16.09.2014, w którym zwrócono między innymi uwagę na konieczność
repartycji zabezpieczenia pomiędzy poszczególne nieruchomości objęte wnioskiem (brak dopuszczalności wpisu
hipoteki przymusowej łącznej)– wnioskodawca zmodyfikował wniosek. Zmiana wniosku nastąpiła przy piśmie
procesowym z 1.10.2014 r., do którego dołączono oryginał tytułu wykonawczego oraz cztery formularze wniosku o
wpis hipoteki przymusowej zawierające odrębne żądania wpisu hipoteki przymusowej w wysokości 2 000 000 zł w
każdej ze wskazanych pierwotnie ksiąg wieczystych.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy oddalił wniosek. Zdaniem Sądu przedłożony tytuł wykonawczy nie
mógł być podstawą wpisu, gdyż nie wskazano w nim sumy hipoteki, a nadto nie dołączono do niego odrębnego
postanowienia o nadaniu aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności Jednocześnie Sąd stwierdził, że klauzula
wykonalności dotyczyła obowiązku zapłaty 2 000 000 zł ( § 10 ust.1 i 3 aktu notarialnego) tytułem kary umownej
za niewykonanie zobowiązania wynikającego z przedwstępnej umowy sprzedaży, a tym samym wniosek nie mógł
być także uwzględniony ze względu na treść art.110 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, gdyż łączna kwota
żądanego zabezpieczenia wynosiłaby 8 000 000 zł. Podkreślono w tym kontekście brak podstaw z art.111 1 ustawy
do wpisu hipoteki przymusowej łącznej. Sąd Rejonowy ocenił także, że pierwotnie dołączone do wniosku dokumenty:
poświadczony notarialnie odpis postanowienia Sądu Rejonowego Katowice-Wschód w Katowicach z 29.07.2014
r. (sygn. akt VII GCo 412/14/25) o nadaniu aktowi klauzuli wykonalności co do obowiązku zapłaty 2 000 000
zł oraz poświadczony notarialnie odpis klauzuli wykonalności uprawniającej do prowadzenia egzekucji w zakresie
wskazanym w postanowieniu nie mogły być brane pod uwagę ze względu na niewłaściwą formę. Jako podstawę prawną
rozstrzygnięcia wskazano art.626 9 k.p.c..
W apelacji od opisanego postanowienia wnioskodawca domagał się jego uchylenia i nakazania Sądowi Rejonowemu
wpisu zgodnie z treścią zmodyfikowanego wniosku. Alternatywnie skarżący wnosił o wpis hipoteki przymusowej
w kwocie 2 000 000 zł w księdze wieczystej (...) i wpis hipoteki przymusowej w kwocie 1 000 000 zł w księdze
wieczystej (...). Skarżący zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie art.626
1
9
i art.626
8
§ 2 k.p.c., a także art.109
1
ust.1 w zw. z art.110 i art.111 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. W jego ocenie przedstawione dokumenty,
w tym dokumenty poświadczone za zgodność przez notariusza, były wystarczające do uwzględnienia wniosku w
finalnej postaci. Przywołał w tym zakresie pogląd Sądu Najwyższego, zgodnie z którym także urzędowo poświadczony
odpis tytułu wykonawczego stanowi podstawę wpisu hipoteki przymusowej w księdze wieczystej. Zdaniem skarżącego
dokonał on prawidłowo repartycji wniosku, co powinno co najmniej skutkować uwzględnieniem wniosku do kwoty 3
000 000 zł tj. sumy wynoszącej 150 % wierzytelności. Nie było przy tym przeszkód do uwzględnienia wniosku w części.
Sąd Okręgowy zważył:
Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie
Nie było kwestionowane, że podlegająca zabezpieczeniu hipoteką przymusową wierzytelność wynosi 2 000 000 zł.
Faktem jest także, że skarżący zrezygnował z żądania wpisu hipoteki przymusowej łącznej, domagając się ostatecznie
wpisu (żądaniami z tej samej chwili) 4 odrębnych hipotek przymusowych, których suma wynosi 8 000 000 zł.
Już tylko powyższe powoduje, że wniosek nie mógł być uwzględniony i został zasadnie oddalony przez Sąd Rejonowy.
Zgodnie bowiem z art.110 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wierzyciel może żądać wpisu hipoteki
przymusowej na sumę nie wyższą niż wynikająca z treści dokumentu stanowiącego podstawę jej wpisu do księgi
wieczystej. Jeżeli z dokumentu tego nie wynika wysokość sumy hipoteki, suma hipoteki nie może przewyższać więcej
niż o połowę zabezpieczonej wierzytelności wraz z roszczeniami o świadczenia uboczne określonymi w dokumencie
stanowiącym podstawę wpisu hipoteki na dzień złożenia wniosku o wpis hipoteki. Jeżeli zabezpieczenie hipoteką
przymusową ma nastąpić w kilku księgach wieczystych wierzyciel powinien dokonać jego podziału (repartycji) tak,
aby łączna wysokość hipoteki nie przewyższała wielkości określonej w zdaniu drugim art.110 1.
W rozpatrywanej sprawie dokonana przez skarżącego repartycja nie spełniała opisanych wymogów, gdyż suma
żądanych wpisów hipotek stanowiła czterokrotność zabezpieczanej wierzytelności. Sąd Rejonowy nie mógł przy tym,
jak chce tego apelujący, uwzględnić wniosku w części. Możliwość taka istnieje bowiem tylko wtedy, gdy wniosek
prowadzący do nadzabezpieczenia dotyczy jednej księgi wieczystej. Tylko w takim wypadku istnieje jedna wersja
żądania (przy założeniu, że jest to wpis hipoteki o sumie maksymalnej) nadająca się do uwzględniania. W sytuacji
natomiast gdy żądania skierowane są do kilku ksiąg wieczystych możliwych sposobów uniknięcia nadzabezpieczenia
jest znacznie więcej, a zatem stosownego wyboru może dokonać jedynie wierzyciel. W badanej sprawie było możliwe
np. zarówno dokonanie wpisu hipotek: w 2 księgach wieczystych (np. 2 000 000 zł i 1 000 000 zł), jak i w 3 księgach
wieczystych (np. po 1000 000 zł), czy w 4 księgach wieczystych (np. po 750 000 zł ). Matematyka pozwala na mnożenie
dalszych możliwości opartych na założeniu, że suma od 2 do 4 czynników nie przekroczy 3 000 000 zł. Zasady logiki
wskazują zatem jednoznacznie, że wierzyciel przy dokonywaniu repartycji nie mógł być w rozpatrywanej sprawie
wyręczony przez Sąd.
Powyższe czyni w zasadzie zbędnym odnoszenie się do pozostałych zarzutów apelacji tym niemniej warto zauważyć,
że Sąd Rejonowy nie mógł naruszyć art.1111 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, gdyż przepis ten dotyczy
dopuszczalności wpisu hipoteki przymusowej łącznej, a od żądania dokonania takiego wpisu skarżący ostatecznie
odstąpił.
Wypada też zauważyć, że wskazanie celu, dla którego wydano dalszy tytuł wykonawczy, jest wiążące dla
wierzyciela i organów egzekucyjnych. Tytuł wydany w celu prowadzenia egzekucji w określony sposób lub z
określonego składnika majątku dłużnika nie może być stanowić podstawy dla jej prowadzenia w sposób sprzeczny
z treścią postanowienia sądu egzekucyjnego. Jakkolwiek hipoteka przymusowa nie jest środkiem egzekucyjnym, a
postępowanie wieczystoksięgowe nie może być zrównane z postępowaniem egzekucyjnym to – wobec odwołanie
zawartego w art.109 ust.1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece – wskazana zasada ma odpowiednie zastosowanie
w postępowaniu wieczystoksięgowym dotyczącym wniosku o wpis takiej hipoteki (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z 24.10.2012 r. sygn. akt III CZP 53/12). W rozpatrywanej sprawie nie mógł być zatem podstawą wpisu
kilku odrębnych hipotek przymusowych tytuł wykonawczy przedstawiony w oryginale przez wierzyciela, a wydany w
celu wpisania hipoteki przymusowej łącznej.
Rację ma także Sąd Rejonowy, że notarialnie potwierdzony odpis tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego
zaopatrzonego w sądową klauzulę wykonalności nie może być podstawą wpisu hipoteki przymusowej. W uchwale Sądu
Najwyższego z dnia 8 grudnia 2005 r. (III CZP 101/05, OSNC 2006/11/180) stwierdzono, że podstawą wpisu w księdze
wieczystej hipoteki przymusowej może być tylko oryginał tytułu wykonawczego. Przywołane w apelacji późniejsze
orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczy urzędowo poświadczonego odpis administracyjnego tytułu wykonawczego
jako podstawy wpisu hipoteki przymusowej w księdze wieczystej. Jak wyjaśniono w uzasadnieniu powołanego
postanowienia Sądu Najwyższego z 16.05.2013 r. IV CSK 637/12 wcześniejsze stanowisko zachowało natomiast
aktualność odnośnie sądowych tytułów wykonawczych. Zauważono bowiem, że ustawa o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji - w przeciwieństwie do rozwiązania przyjętego w egzekucji sądowej - nie przewiduje możliwości
wystawiania dalszych tytułów wykonawczych; dopuszcza natomiast posługiwanie się - w określonych sytuacjach odpisem tytułu wykonawczego.
Z tych wszystkich względów, gdy apelacja okazała się bezzasadna, orzeczono jak w sentencji na podstawie art.385 w
zw. z art.13 § 2 k.p.c.
SSR (del.) E. Buczek-Fidyka SSO T. Pawlik (spr.) SSO G. Sobczyk