Rekomendacje Flexicurity
Transkrypt
Rekomendacje Flexicurity
Projekt pt. „Budowanie porozumień na rzecz wdrażania idei Flexicurity i CSR w województwie wielkopolskim z wykorzystaniem wzorców niemieckich” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Człowiek – najlepsza inwestycja Niemiecka wersja modelu Flexicurity - rekomendacje Flexicurity można rozumieć jako strategię jedoczesnego zwiększania elastyczności organizacji pracy i relacji pracowniczych oraz podnoszenia zdolności do znalezienia zatrudnienia i bezpieczeństwa socjalnego uczestników rynku pracy. Przez długi czas "stwardniały" niemiecki rynek pracy był krytykowany, służył między innymi jako dowód stosunkowo wysokiego poziomu regulacji i ochrony zatrudnienia. W wyniku finansowego światowego kryzysu załamała się gospodarka - Niemcy, mimo znacznie niższej produkcji przemysłowej, relatywnie bez większych strat w zakresie zatrudnienia, przetrwały go w wyniku nie nadmiernej regulacji, ale tzw. "cudu niemieckiej pracy”. W rzeczywistości rynek pracy okazał się wyjątkowo stabilny: W okresie od kwietnia 2008 do kwietnia 2009 roku produkcja w przemyśle spadła o ponad 25 procent. Zatrudnienie zmniejszyło się według wyliczeń jedynie o 8 proc. Była to przede wszystkim zasługa "wewnętrznej elastyczności", w tym m.in. skrócenia tygodnia pracy zamiast redukcji zatrudnienia. Poprzez wprowadzenie konta czasu pracy, udało się wielu firmom uniknąć zwolnień i utracenia dochodów. Pracownicy zgodzili się zrezygnować z roszczeń do tzw. zwykłych godzin pracy, a w zamian otrzymywali bezpieczeństwo finansowe. Czy elastyczne formy zatrudnienia w Polsce wpisują się w europejską koncepcję flexicurity? W Polsce elastyczne formy zatrudnienia często utożsamia się z koncepcją, którą Europa zna pod nazwą "flexicurity". Nie są to jednak pojęcia tożsame: elastyczne formy zatrudnienia dotyczą większej swobody w kształtowaniu relacji zatrudnieniowych, podczas gdy flexicurity zawiera w sobie, poza elementem uelastycznienia zatrudnienia, także zwiększanie bezpieczeństwa pracy. Warto zauważyć, że najnowsze propozycje rozwiązań zwiększających elastyczność rynku pracy w ramach wydłużenia okresu rozliczeniowego z 3 do 12 miesięcy zawierają jednocześnie pewne "uwolnienie" pracy oraz gwarancje bezpieczeństwa dla pracowników. Tym, co odróżnia polskie rozwiązania od przyjętych w Europie, jest brak budowania całościowego modelu, obejmującego rozwiązania prawne, zaangażowanie pracodawców i prowadzenie, skorelowanej ze zmianami, aktywnej polityki rynku pracy. Z jednej strony kryzys nie sprzyja myśleniu długofalowemu, a decyzje podejmowane ad hoc mają na celu rozwiązanie bieżących, a nie przewidywanych problemów. Z drugiej strony, w porównaniu z wieloma społeczeństwami Europy, dialog społeczny w Polsce dopiero raczkuje. Biuro projektu Wielkopolski Związek Pracodawców ul. Grunwaldzka 104/204 60-307 Poznań Projekt pt. „Budowanie porozumień na rzecz wdrażania idei Flexicurity i CSR w województwie wielkopolskim z wykorzystaniem wzorców niemieckich” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Człowiek – najlepsza inwestycja Czym jest zatem flexicurity? Istota flexicurity w prawodawstwie i praktyce krajów europejskich zawiera się w łączeniu pozornych sprzeczności: elastyczności i bezpieczeństwa. Tak też ujmuje to Komisja Europejska. Określa ona flexicurity jako kompleksowe podejście do polityki rynku pracy, które łączy w sobie elastyczne umowy oraz gwarancję bezpieczeństwa zatrudnienia dla pracowników. Elastyczne umowy o świadczenie pracy mają na celu ułatwić pracodawcom i pracownikom szybkie adaptowanie się do zmian. Bezpieczeństwo zatrudnienia z kolei rozumiane jest jako utrzymanie obecnego zatrudnienia lub łatwość znalezienia nowego z jednoczesnym zagwarantowaniem pracownikowi odpowiedniego wynagrodzenia w okresie "pomiędzy pracami" . Koncepcja opiera się na kilku założeniach dotyczących współczesnego rynku pracy. Podstawowym założeniem jest:to koniec ery kontraktów zawieranych na całe życie pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Obecnie przedsiębiorstwo umawia się z pracownikiem na wykonanie konkretnych zadań i jest zainteresowane pracą świadczoną przez niego tak długo, jak długo jest ona potrzebna firmie. Osoba zatrudniona musi w tej sytuacji stale dbać o swoją atrakcyjność kompetencyjną, aby była zdolna płynnie poruszać się po rynku pracy. Powinna więc uaktualniać posiadane kwalifikacje i nabywać nowe, by jej portfolio kwalifikacyjne odpowiadało potrzebom rynku pracy. Zgodnie z koncepcją flexicurity pracownik nie jest pozostawiony samemu sobie w tych dążeniach. To przedsiębiorstwo ma moralny obowiązek wspomagać go w zdobywaniu kompetencji, na które jest obecnie zapotrzebowanie na rynku pracy. Firma staje się więc częściowo odpowiedzialna za losy zawodowe swoich ludzi, nawet gdy zakończy się ich praca w ramach przedsiębiorstwa właśnie poprzez odpowiednio dobrane szkolenia, które ułatwiają pracownikowi zatrudnienie po zakończeniu kontraktu. Wdrażanie koncepcji flexicurity wymaga podejmowania działań w czterech kluczowych obszarach: 1. Elastyczne i bezpieczne umowy o pracę. Chodzi o takie rozwiązania prawne, które umożliwiałyby jednej i drugiej stronie szybsze i mniej skomplikowane zawieranie i rozwiązywanie kontraktów o świadczenie pracy. Bezpieczeństwo dla pracownika polegałoby na zagwarantowaniu mu, niezależnie od formy kontraktu, podobnych - oczywiście proporcjonalnie do świadczonej pracy, jej czasu i zakresu - praw, jakie przysługują pracownikom w standardowej umowie o pracę. Czyli przede wszystkim ubezpieczenie, dostęp do szkoleń, świadczenia urlopowe i możliwości awansowania. 2. Aktywna polityka rynku pracy w celu zapewnienia płynnego przechodzenia z jednego zatrudnienia w drugie. Powinna być skierowana nie tylko do osób już bezrobotnych, jak jest stosowane w tej chwili w Polsce;aktywne instrumenty rynku pracy muszą obejmować także osoby jeszcze pracujące, ale mające przestarzałe lub niepotrzebne kwalifikacje. To pozwoli zapobiegać powstawaniu ewentualnego niedostosowania struktury kwalifikacji do zapotrzebowania na kwalifikacje. Z kolei działania skierowane do osób bezrobotnych muszą mieć charakter bardziej angażujący ich w zdobywanie nowego zatrudnienia, aby maksymalnie skrócić okres między kolejnymi pracami. Biuro projektu Wielkopolski Związek Pracodawców ul. Grunwaldzka 104/204 60-307 Poznań Projekt pt. „Budowanie porozumień na rzecz wdrażania idei Flexicurity i CSR w województwie wielkopolskim z wykorzystaniem wzorców niemieckich” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Człowiek – najlepsza inwestycja 3. Systemowe rozwiązania dotyczące nauki przez całe życie. Chodzi o system zachęt skierowanych jednocześnie do pracodawców i pracowników. Obu stronom należy uświadomić konieczność szkoleń ustawicznych i zaoferować narzędzia ich realizacji. Zachęty dla pracodawców mogą mieć charakter fiskalny lub finansowy. Ważnym elementem tego mechanizmu jest stworzenie systemu certyfikacji umiejętności nabytych w sposób alternatywny do klasycznego systemu edukacji zawodowej. Doprowadzi to do sytuacji, że honorowane przez pracodawców będą zarówno świadectwa posiadania kwalifikacji uzyskane w czasie kursu czy studiów, jak i te potwierdzające kwalifikacje nabyte podczas wykonywania pracy w sposób nieformalny. 4. Tworzenie nowoczesnych systemów ubezpieczeń społecznych. Nowoczesny system musi sprostać wymaganiom elastyczności dla pracodawców i nie obciążać ich dodatkowymi kosztami, a także zapewnić bezpieczeństwo dla pracowników, szczególnie w okresach, kiedy pozostają bez pracy. Typy elastyczności na rynku pracy Przyczyny zmian w Niemczech Reakcją na złą sytuację na rynku pracy było powołanie przez rząd w 2002 r. komisji ekspertów pod przewodnictwem dyrektora personalnego Volkswagena Petera Hartza. Rekomendacje tej komisji przyczyniły się do wprowadzenia pakietu czterech ustaw o nowoczesnych usługach rynku pracy, nazwanego reformą Hartza. Miała ona ogromne znaczenie dla rozwoju polityki zatrudnienia i rynku pracy w Europie. Sami Niemcy uważają reformę Hartza za najbardziej dalekosiężne przedsięwzięcie w historii niemieckiego państwa opiekuńczego. Biuro projektu Wielkopolski Związek Pracodawców ul. Grunwaldzka 104/204 60-307 Poznań Projekt pt. „Budowanie porozumień na rzecz wdrażania idei Flexicurity i CSR w województwie wielkopolskim z wykorzystaniem wzorców niemieckich” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Człowiek – najlepsza inwestycja Obszary reformy Hartza Główne zmiany obejmowały: – poprawienie skuteczności i efektywności usług rynku pracy, – aktywizację bezrobotnych przez wdrożenie zasady „praw i obowiązków” (Fördern und Fordern), – rozwijanie popytu na pracę przez częściową deregulację rynku pracy. Działaniami mającymi doprowadzić do osiągnięcia pierwszego z nich były: – zmiana organizacji służb zatrudnienia, – wprowadzenie bardziej rynkowych zasad pomocy bezrobotnym, – poprawa dopasowywania instrumentów aktywnej polityki rynku pracy do indywidualnych potrzeb i możliwości bezrobotnego, – zastosowanie systematycznej ewaluacji efektywności programów rynku pracy. Rozwiązania stosowane przez poszczególne kraje Unii Europejskiej różnią się od siebie. Niektóre z nichskupiają się na aktywnej polityce rynku pracy, mniej rozwijane są pozostałe trzy obszary. Jednak koncepcja flexicurity zastosowana z sukcesem musi uwzględniać, choćby w różnych proporcjach, wszystkie cztery filary jednocześnie. Nie należy ułatwiać zwalniania pracowników bez stworzenia warunków, które dają pewność, że będą oni mieli możliwość znalezienia kolejnego zatrudnienia. Nie powinno się promować uelastyczniania umów o pracę bez wprowadzenia odpowiednich mechanizmów pozwalających uaktualniać kwalifikacje zawodowe. Konieczne jest także zapewnienie, że system składek na ubezpieczenie społeczne koresponduje z proponowanymi elastycznymi umowami o pracę i gwarantuje takie same prawa dla pracowników tymczasowych i dla osób zatrudnionych na mocy klasycznej umowy o pracę. Można uznać, że działania wdrażane w czterech obszarach mają charakter infrastrukturalny, odpowiednio "uzbrajają" rynek pracy i pozwalają łączyć elastyczność proponowanych rozwiązań z ich bezpieczeństwem. Biuro projektu Wielkopolski Związek Pracodawców ul. Grunwaldzka 104/204 60-307 Poznań Projekt pt. „Budowanie porozumień na rzecz wdrażania idei Flexicurity i CSR w województwie wielkopolskim z wykorzystaniem wzorców niemieckich” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Człowiek – najlepsza inwestycja Przedstawione rozwiązania mogą stanowić inspirację dla opracowywania ich polskich odpowiedników. Nie powinny być one jednak przenoszone automatycznie na grunt polski, ponieważ model flexicurity w każdym kraju jest indywidualnym, szytym na miarę rozwiązaniem, dopasowanym do tradycji i kultury organizacji rynku pracy, systemu kształcenia ustawicznego czy funkcjonującego systemu ubezpieczeń. Myśląc o flexicurity jako o kierunku zmian, a nie o konkretnych rozwiązaniach, warto zapytać, jakie są główne przeszkody stojące na drodze wprowadzania tego modelu w Polsce. Przykładowe rozwiązania stosowane w krajach UE w każdym z filarów Flexicurity: 1. Elastyczne i „bezpieczne" umowy o pracę: - promowanie umów na czas nieokreślony (Hiszpania); - regulowanie pracy niestandardowej (Holandia); - ewidencja pracy w godzinach nadliczbowych (Niemcy); - wprowadzenie urlopów typu sabbatical (6 miesięcy - 1 rok) (Belgia). 2. Aktywna polityka rynku pracy: - fundusz odpraw: comiesięczne wpłaty 1.53% pensji pracownika przez pracodawcę, co pozwala rozłożyć w czasie koszty odpraw w przypadku odejść pracowników (Austria); - pakiet „bezpieczeństwo zmiany" - warunkowe wsparcie dla bezrobotnych, którzy opracują indywidualny plan zatrudnieniowy (Finlandia). 3. Nauka przez całe życie: - zachęty fiskalne i finansowe zwiększające zaangażowanie przedsiębiorstwa w szkolenie, np. możliwości odliczeń wyższych niż koszty szkolenia (Holandia, Austria); - fundusze szkoleniowe (Francja, Holandia); - indywidualne konta szkoleniowe pracowników (Wielka Brytania); - instrumenty zwiększające jakość i przejrzystość nabywanych kwalifikacji, np. bilans kompetencyjny przedsiębiorstwa (Francja). 4. Nowoczesne systemy ubezpieczeń społecznych: - redukcja kosztów stałego zatrudnienia pracowników, by zapobiegać segmentacji rynku pracy spowodowanej faktem, że umowy na czas określony są tańsze (Włochy); - uzależnienie wysokości wypłacanego zasiłku w poszukiwanie pracy (Republika Czeska). Biuro projektu Wielkopolski Związek Pracodawców ul. Grunwaldzka 104/204 60-307 Poznań od zaangażowania bezrobotnego Projekt pt. „Budowanie porozumień na rzecz wdrażania idei Flexicurity i CSR w województwie wielkopolskim z wykorzystaniem wzorców niemieckich” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Człowiek – najlepsza inwestycja Problemy z wdrożeniem Flexicurity w Polsce: Przeszkoda 1: Brak ewidencji nadgodzin Idea ewidencji czasu pracy w godzinach nadliczbowych wydaje się egzotyczna w kontekście polskim. Częstokroć dochodzi do niepłacenia za godziny nadliczbowe i pracę w weekendy. Tłumaczone jest to potrzebą dyspozycyjności i naturą samodzielnej pracy. Tymczasem taka ewidencja leży w interesie tak pracownika, jak i pracodawcy. Obecny kryzys uświadamia to bardziej niż czasy dobrobytu. Ewidencja godzin pracy może zapobiec zwolnieniu pracownika w sytuacji trudności finansowych firmy, przy braku zamówień czy zleceń. Zatrudniony pracowałby mniej, a po powrocie koniunktury odpracowałby zaległe godziny - cały czas bez zmiany wysokości pensji. Niestety, rozwiązania zaproponowane w ramach pakietu antykryzysowego, poza wydłużeniem okresu rozliczenia czasu pracy do 1 roku, nie przewidują wprowadzania kont czasu pracy. Przykładem udanego stosowania tego rozwiązania są Niemcy. W celu ewidencji czasu pracy zostały stworzone tam "konta godzin nadliczbowych", na których akumulowane są przepracowane dodatkowo godziny. Zatrudniony sam decyduje, co chce zrobić z godzinami zgromadzonymi na takim koncie: mogą one posłużyć do "finansowania" późniejszych urlopów typu sabbatical, wcześniejszej lub dodatkowej emerytury. Innym rozwiązaniem jest wypłacenie ekwiwalentu pieniężnego za przepracowane godziny nadliczbowe zgromadzone na koncie. Warto wspomnieć, że w Niemczech istnieje prawnie gwarantowana możliwość przechodzenia z pracy na pełen etat do pracy w niepełnym wymiarze godzin. To prawo pozwala dostosowywać czas pracy do zmieniających się potrzeb i możliwości pracowników. Przeszkoda 2: Statyczne zasady naliczania wysokości odpraw W Polsce obowiązują stale "statyczne" zasady naliczania wysokości odpraw, których wysokość wzrasta wraz z długością zatrudnienia i stanowi poważny wydatek dla pracodawcy, który nie odkłada pieniędzy na odprawy w trakcie zatrudnienia danej osoby. Mobilność pracowników jest stosunkowo niska, a w większości przypadków etat jest postrzegany jako gwarant stabilności, który należy za wszelką cenę utrzymać. W Austrii aktywna polityka rynku pracy jest nastawiona na promowanie mobilności zatrudnionych i przejawia się m.in. zmniejszeniem obciążenia pracodawcy wynikającym z wypłaty odpraw odchodzącym pracownikom. W ramach konkretnych rozwiązań stworzono fundusz odpraw, na który pracodawca wpłaca co miesiąc 1,53% wynagrodzenia pracownika. Pracownik jest uprawniony do zgromadzonych środków po trzech latach pracy u jednego pracodawcy i może zdecydować, co ma się stać ze zgromadzonymi pieniędzmi w momencie swego odejścia z firmy: wypłata gotówki, kontynuacja wpłat na fundusz odpraw bądź też jednorazowy transfer zgromadzonych środków do funduszu emerytalnego. To rozwiązanie gwarantuje korzyści obu stronom: pracownicy chętniej zmieniają pracę, bo nie tracą przywileju związanego z długością zatrudnienia w jednym miejscu; dla pracodawcy z kolei wydatek związany z odprawą dla odchodzącego pracownika jest bardziej przewidywalny i możliwy do skalkulowania w przejrzysty sposób. Biuro projektu Wielkopolski Związek Pracodawców ul. Grunwaldzka 104/204 60-307 Poznań Projekt pt. „Budowanie porozumień na rzecz wdrażania idei Flexicurity i CSR w województwie wielkopolskim z wykorzystaniem wzorców niemieckich” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Człowiek – najlepsza inwestycja Przeszkoda 3: Niedocenianie znaczenia szkoleń zawodowych W sytuacji słabej koniunktury budżety szkoleniowe są obcinane w pierwszej kolejności. Mało przedsiębiorców korzysta z istniejących zapisów w ustawie o instytucjach rynku pracy i promocji zatrudnienia z dnia 20 kwietnia 2004 r. (rozdz. 14, art. 67 - 69), której nowelizacja obowiązuje od 1 lutego 2009 r. Według niej pracodawca może utworzyć w swoim przedsiębiorstwie fundusz szkoleniowy, do którego wpłaty nie powinny być niższe niż 0,25% funduszu płac. Ustawa przewiduje także, że fundusz szkoleniowy może być tworzony przez więcej niż jednego pracodawcę na zasadzie porozumienia. To rozwiązanie, choć na razie rzadko praktykowane, zbliża nas do europejskich norm. Być może rozwiązania, polegające na finansowaniu ze źródeł unijnych szkoleń dla pracowników w godzinach pracy przy zmniejszeniu im pensji, są krokiem w dobrym kierunku. Wydaje się jednak, że są co najmniej dwie ułomności tego rozwiązania: nieprzygotowanie polskiego rynku szkoleń do zaoferowania długoterminowych programów sprzężonych ze strategią firmy i wizją jej rozwoju w długim okresie, nie tylko w czasach kryzysu; oraz niebezpieczeństwo, że środki unijne zostaną zmarnowane, ponieważ sfinansują przypadkowe szkolenia, które pozwolą na jakiś czas "wypchnąć" pracownika z firmy. W krajach UE stosuje się rozmaite instrumenty stymulujące zaangażowanie przedsiębiorstwa w szkolenie: zachęty fiskalne i finansowe, obowiązkowy udział pracodawcy w finansowaniu kosztów szkolenia, nagrody dla przedsiębiorstw szkolących swoje kadry w sposób strategiczny, organizacje doradcze i informacyjne oraz partnerstwa wspomagające wysiłki małych i średnich przedsiębiorstw w rozwijaniu ich pracowników. Wszystkie kraje członkowskie UE15 gwarantują możliwość natychmiastowego odliczenia od podstawy opodatkowania kosztu poniesionego szkolenia do jego pełnej wysokości. W niektórych krajach (Holandia czy Austria) suma odejmowana od podstawy opodatkowania może być nawet nieco większa (od 9% do 40% kosztów dodatkowo) niż poniesiony koszt przeprowadzonego programu. Zmiany w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z lutego 2009 r. są krokiem w dobrą stronę - gwarantują możliwość poradnictwa zawodowego i szkoleń osobom, których sytuacja na rynku pracy jest niepewna, np. pracownikom zakładów restrukturyzujących się, planujących zwolnienie zbiorowe lub monitorowane czy też pracownikom, którym już zostały wręczone wypowiedzenia. Pozytywną cechą tych rozwiązań, zgodną z duchem flexicurity, jest fakt, że są one adresowane do osób jeszcze pracujących, a więc jest duża szansa, że mogą pozwolić na uniknięcie przez nich bezrobocia. Biuro projektu Wielkopolski Związek Pracodawców ul. Grunwaldzka 104/204 60-307 Poznań Projekt pt. „Budowanie porozumień na rzecz wdrażania idei Flexicurity i CSR w województwie wielkopolskim z wykorzystaniem wzorców niemieckich” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Człowiek – najlepsza inwestycja Przeszkoda 4: Brak systemu certyfikacji umiejętności zdobywanych w sposób alternatywny do tradycyjnego systemu edukacji zawodowej Praktyka pokazuje, że dotychczas przyjęły się tylko dwa rozwiązania w tej mierze: egzaminy językowe, do których można przystąpić w wyznaczonych centrach bez konieczności uczęszczania wcześniej na kursy przygotowujące, oraz kursy informatyczne np. europejskie komputerowe prawo jazdy (European Computer Driving Licence, ECDL). Przykładem rozwiązania z krajów UE jest brytyjski system NVQS (National Vocational Qualifications System). System NVQS jest oparty na kompetencjach, w jego ramach każdej kompetencji przypisana została liczba punktów. Pozyskanie określonej liczby punktów gwarantuje zdobycie odpowiedniego dla poziomu umiejętności i wiedzy standardu kwalifikacyjnego. Co istotne, standardy kwalifikacyjne zostały opracowane we współpracy z przedstawicielami pracodawców. Nie będąc pozbawionymi podbudowy teoretycznej, pozostają więc w ścisłym związku z praktyką i stanowią dla pracodawcy wiarygodne źródło informacji o umiejętnościach pracownika. Przeszkoda 5: Niewystarczająco elastyczny system ubezpieczeń Konstrukcja systemu ubezpieczeń społecznych powinna zmienić się tak, aby zasiłki zapewniane osobom tracącym pracę były godziwe, ale jednocześnie mobilizujące do jak najszybszego powrotu do pracy. Taki model przyjęto np. w Republice Czeskiej, gdzie wysokość wypłacanego zasiłku zależy od zaangażowania beneficjenta w poszukiwanie pracy. Z drugiej strony, system ubezpieczeń społecznych musi zacząć korespondować z coraz większą mobilnością pracowników pomiędzy zatrudnieniem różnego rodzaju i zmieniającymi się typami zawieranych przez nich kontraktów. Powinien więc obejmować różnorodne formuły kontraktów, począwszy od umów o pracę na czas nieokreślony, poprzez pracę tymczasową, aż po samozatrudnienie. Pracownik, zmieniając typ umowy przy zmianie pracy, nie może być postawiony wobec utraty części praw. Tymczasem tak dzieje się obecnie. Polski system jest stworzony z myślą o ludziach zatrudnionych w ramach klasycznej umowy o pracę. Przeszkoda 6: Segmentacja rynku pracy ze względu na typ umowy W Polsce dużym problemem jest segmentacja na rynku pracy ze względu na typ umowy, jaki łączy pracodawcę i pracownika. Jest to zróżnicowanie na tyle silne, że jeżeli pracownik pozostaje w trybie zatrudnienia na mocy kontraktów na czas określony przez dłuższy czas, to istnieje realne zagrożenie, że jego pozycja na rynku pracy ("zatrudnialność", employability) ulegnie znacznemu pogorszeniu. Z kolei pracodawca polski często ucieka się do wszelkich możliwych rozwiązań, by nie zatrudnić pracownika na stałe, ponieważ w Polsce warunki zatrudniania na czas nieokreślony stanowią ogromny ciężar finansowy dla przedsiębiorcy. Powszechne praktyki to "wymuszone samozatrudnienie" lub oferowanie wyższego wynagrodzenia w przypadku zawierania kontraktów na czas określony. Wymienione przeszkody mają charakter prawno-organizacyjny i odnoszą się do konkretnych rozwiązań lub ich braku. Nie można jednak zapominać, że zasadnicze przeszkody zastosowania modelu flexicurity w Polsce dotyczą sfery społecznej i ogólnej sytuacji ekonomicznej. Biuro projektu Wielkopolski Związek Pracodawców ul. Grunwaldzka 104/204 60-307 Poznań Projekt pt. „Budowanie porozumień na rzecz wdrażania idei Flexicurity i CSR w województwie wielkopolskim z wykorzystaniem wzorców niemieckich” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Człowiek – najlepsza inwestycja Wprowadzenie rozwiązań uelastyczniających pracę w każdym z krajów europejskich umożliwiło dojrzały dialog społeczny. Modelowy przykład duński bazuje na dobrze rozwiniętym systemie stosunków pracowniczych, długiej tradycji dialogu społecznego i wysokim stopniu przynależności związkowej. W Polsce są to obszary zdecydowanie mniej rozwinięte. Partnerzy społeczni skupiają się głównie na bronieniu swoich pozycji, a nie na negocjowaniu ustępstw czy wypracowywaniu kompromisów. Tymczasem rozwiązania flexicurity wymagają porozumienia - każda ze stron musi zaproponować coś drugiej, a więc z czegoś też zrezygnować. Dialog społeczny pomaga budować wzajemne zaufanie i wypracowywać wspólne rozwiązania. Rozmowy Komisji Trójstronnej w Polsce na temat propozycji zaradczych wobec trudnej sytuacji na rynku pracy, niezależnie od ustaleń, mogą być traktowane jako dobry początek wypracowywania konkretnych rozwiązań w ramach dialogu społecznego. Z drugiej strony, to sytuacja ekonomiczna może stać się główną przyczyną zablokowania wprowadzania modelu flexicurity w Polsce. Warunkiem łatwego zwalniania pracowników powinna być bowiem gwarancja łatwego znalezienia przez nich zatrudnienia. Wydaje się, że liberalizowanie warunków zwalniania pracowników w Polsce może pogorszyć ich sytuację, zwłaszcza w czasach kryzysu, gdy znalezienie nowej pracy zwykle jest trudniejsze. Ponadto fragmentaryczne wdrożenie koncepcji flexicurity może wypaczyć jej sens i przynieść więcej szkody niż pożytku. Biuro projektu Wielkopolski Związek Pracodawców ul. Grunwaldzka 104/204 60-307 Poznań