1 ALKOHOLIZM I NARKOMANIA Rok 2012, TOM 25, NR 2 Ocena

ALKOHOLIZM I NARKOMANIA
Rok 2012, TOM 25, NR 2
STRESZCZENIA
ABSTRACTS
PRACE ORYGINALNE
ORIGINAL PAPERS
JAN CHODKIEWICZ
Ocena jakości życia alkoholików przed i po terapii odwykowej. Co zmienia się w czasie
leczenia?
Evaluation of quality of life among patients before and after alcohol dependence treatment.
What changes take place during treatment?
s. 133–150
Streszczenie – Wprowadzenie. Celem przeprowadzonych badań była odpowiedź na pytanie o
poziom jakości życia alkoholików rozpoczynających terapię odwykową oraz o zmiany w tej
dziedzinie zachodzące w trakcie leczenia.
Materiał i metoda. Badaniom poddano 420 osób rozpoczynających terapię. Z tej grupy
239 osób ukończyło leczenie i zostało zbadanych ponownie przy jego końcu. Zastosowano
Kwestionariusz SF-36 (The Short Form-36 Health Survey Questionnaire) Ware`a i wsp. oraz
Kwestionariusz Zadowolenia z Życia (Fragebogen zur Lebenszufriedenheit, FLZ) Fahrenberga
i wsp.
Wyniki. Osoby uzależnione od alkoholu osiągnęły na początku terapii istotnie niższe, w
porównaniu z grupą normalizacyjną, wyniki we wszystkich podskalach SF-36, poza podskalą
PF badającą sprawność fizyczną. Istotnie niższe były także wyniki dotyczące ogólnej oceny
zdrowia psychicznego (MCS). Badani pacjenci charakteryzowali się istotnie niższym ogólnym
zadowoleniem z życia oraz dotyczącym wszystkich jego wymiarów. W trakcie terapii wzrósł
poziom wszystkich, poza PF, podskal kwestionariusza SF-36 oraz ogólna ocena zdrowia
fizycznego i psychicznego. Zanotowano także wzrost niektórych wymiarów zadowolenia z
życia. W czasie leczenia nie zmieniło się natomiast zadowolenie z pracy, z relacji z dziećmi,
małżeństwa oraz seksu. Pomimo wielu pozytywnych zmian zachodzących w czasie leczenia,
osoby uzależnione kończąc terapię nadal charakteryzują się istotnie obniżoną jakością życia i
niskim zadowoleniem w obrębie większości analizowanych sfer.
1
Wnioski. Otrzymane wyniki wskazują na potrzebę diagnozowania pacjentów w
dziedzinie szeroko rozumianej jakości życia oraz zwracania uwagi na zmiany, jakie zachodzą
w tym wymiarze w trakcie leczenia uzależnień, także w aspekcie planowania terapii.
Słowa kluczowe: uzależnienie od alkoholu, jakość życia, zadowolenie z życia, terapia
Abstract – Introduction. The study assesses the level of quality of life among alcoholics when
starting alcohol dependence therapy and the changes taking place during the process of
treatment.
Method. 420 patients were evaluated upon treatment admission. 239 patients of this
group, who completed their therapy, have been reassessed by administering the Short Form-36
Health Survey Questionnaire (SF-36) by Ware et al and The Life Satisfaction Scale
(Fragebogen zur Lebenszufriedenheit, FLZ) by Fahrenberg et al.
Results. At the beginning of the alcohol-dependency therapy patients reached
significantly lower results in all subscales of the SF-36 except for the PF (Physical
Functioning) subscale, compared with standardized normal reference scores. Significantly
lower scores on the overall assessment of Mental Component Summary (MCS) were also
observed. With regard to the respondents' life satisfaction, patients had significantly lower
overall satisfaction across all dimensions. During therapy the level of all SF-36 subscales
(except for PF) and an overall assessment of physical and mental health increased. An increase
in the number of life’s satisfaction dimensions was also noticed. Satisfaction with work,
relationships with children, marriage and sex did not change during the treatment. Despite the
many positive changes occurring during therapy, alcoholics who complete therapy continue to
show lower scores of quality of life and of life satisfaction across most dimensions.
Conclusions. Results point out the importance of a diagnostic approach, which includes
a broader sense of life’s quality and paying attention to the changes taking place during alcohol
dependence treatment in order to improve treatment planning.
Key words: alcohol dependence, quality of life, life satisfaction, therapy
2
BARBARA BĘTKOWSKA-KORPAŁA, JÓZEF KRZYSZTOF GIEROWSKI, JOLANTA RYNIAK,
JACEK KASPRZAK, JOANNA NOLBRZAK-DROZD, ANNA STAROWICZ
Profile osobowości w modelu Wielkiej Piątki u osób uzależnionych od alkoholu
rozpoczynających leczenie
The Five-Factor personality traits in alcohol-dependent people entering treatment
s. 151–165
Streszczenie – Wstęp. Ocena osobowości osób rozpoczynających leczenie uzależnienia od
alkoholu wydaje się pełnić kluczową rolę w planowaniu procesu terapeutycznego i ustalaniu
realnych celów leczenia oraz sposobów ich realizacji. Duża Neurotyczność i mała Sumienność
związane są z problemowym piciem alkoholu i uzależnieniem od alkoholu oraz sprzyjają
nawrotom. Celem badania była analiza cech osobowości osób uzależnionych od alkoholu w
odniesieniu do polskiej normy populacyjnej.
Metoda. Cechy osobowości mierzono Inwentarzem Osobowości NEO PI-R, a dane
socjodemograficzne zebrano za pomocą ankiety. W 12 placówkach lecznictwa uzależnień na
początku terapii (w 1–3 tygodniu) badano kolejno przyjmowanych pacjentów, którzy wyrazili
zgodę na udział w projekcie i byli sprawni w zakresie funkcji poznawczych do samodzielnego
wypełnienia testu.
Wyniki. Analizowano wyniki 977 osób uzależnionych od alkoholu uzyskane na
początku programu leczenia: 743 mężczyzn (76%) i 234 kobiet (24%), średnia wieku 42 lata.
Zastosowano metodę aglomeracji i podjęto próbę tworzenia skupień metodą K-średnich dla
k=2. Porównując wyniki stenowe całej grupy z normami populacyjnymi nie stwierdzono
różnic w zakresie głównych czynników, natomiast zaznaczyły się wyższe wyniki w zakresie
trzech składowych Neurotyczności. Wyznaczono dwa skupienia: pierwsza grupa liczyła 556
osób (57%), a druga – 421 (43%). Pierwszy profil z osobami o dużej Neurotyczności i małej
Sumienności jest zgodny z większością wyników w różnych populacjach. Cechy te, mimo
leczenia, predysponują do nadużywania alkoholu, rozwoju uzależnienia oraz nawrotowości.
Drugi profil wskazywał na normę populacyjną oraz obecność cech, które mogą stanowić
zasoby w uzyskiwaniu pozytywnej zmiany.
Słowa kluczowe: uzależnienie od alkoholu, terapia, profile osobowości, populacja polska
Abstract – Introduction. Personality assessment of individuals entering treatment for alcohol
dependence appears to play a key role in planning the therapy, as well as in establishing viable
therapeutic treatment goals and methods of achieving them. High Neuroticism and low
3
Conscientiousness (NEO-PI-R) are associated with problematic drinking and alcohol
dependence and promote relapse. The aim of the current study is to analyse the personality
traits of alcohol-dependent people in relation to Polish population norms.
Method. Personality traits were measured using the NEO PI-R Personality Inventory,
whilst socio-demographic data were collected by questionnaire. At the onset of the therapy (1–
3 week), new patients admitted to twelve addiction centres were included in the study,
provided they had given their consent and were cognitively capable of completing a self-test.
Results. At the beginning of the treatment programme, results for 977 alcoholdependent patients were analysed. The focus group comprised 743 men (76%) and 234 women
(24%); the average age was 42 years. The method of agglomeration and k-means clustering for
k = 2 were used. A comparison of the Sten scores of the entire group with population standards
did not reveal any deviations in the core factors; however, three components of Neuroticism
displayed higher values. Two clusters emerged: the first group consisted of 556 patients (57%),
and the second of 421 patients (43%). The first profile, characterized by high Neuroticism and
low Conscientiousness, is compatible with the majority of results in various populations and
predisposes to alcohol abuse, addiction and post-treatment recurrence. The second profile
corresponded to the population standard and the presence of traits, which represent desirable
resources in obtaining a positive change.
Key words: alcohol dependence, therapy, personality profiles, Polish population
4
PRACE PRZEGLĄDOWE
REVIEW PAPERS
KATARZYNA DĄBROWSKA, EWA MITURSKA, JACEK MOSKALEWICZ,
ŁUKASZ WIECZOREK
Konsekwencje używania i nadużywania marihuany w świetle współczesnej wiedzy
The consequences of marijuana use and abuse – a review
s. 167–186
Streszczenie – Wprowadzenie. Celem artykułu jest podsumowanie aktualnego stanu wiedzy na
temat doraźnych i długofalowych skutków zdrowotnych i społecznych ponoszonych zarówno
przez rekreacyjnych, jak i regularnych użytkowników marihuany.
Materiał i metoda. Materiału poszukiwano na stronach internetowych światowych i
europejskich autorytetów w zakresie zdrowia publicznego i polityki wobec substancji
psychoaktywnych oraz na stronie Medline – największej bibliograficznej bazy danych na
świecie z dziedziny medycyny i nauk pokrewnych. Słowa kluczowe uwzględnione w
przeglądzie to marihuana, marijuana, cannabis. Szczególną uwagę poświęcono raportom,
przeglądom, meta-analizom podsumowującym doświadczenia i wyniki badań.
Wyniki. Szczególnie długotrwałe zażywanie marihuany, w porównaniu do
okazjonalnego czy rekreacyjnego używania, może być związane ze zwiększonym ryzykiem
zdrowotnym oraz pociągać za sobą negatywne konsekwencje w funkcjonowaniu społecznym.
Jednakże większość konsumentów używających marihuany eksperymentalnie lub okazjonalnie
nie ponosi poważniejszych konsekwencji zdrowotnych i społecznych. Jak się wydaje szkody
społeczne, związane z używaniem przetworów konopi, wynikają przede wszystkim z
kryminalizacji zjawiska, a nie z właściwości THC.
Słowa kluczowe: przetwory konopi, marihuana, szkody zdrowotne, konsekwencje społeczne
Abstract – Introduction. This article summarizes the current state of knowledge on the
immediate and long-term health and social consequences experienced by both the recreational
and regular users of marijuana.
Method. A literature search was conducted on the websites of global and European
public health authorities on policy on psychoactive substances, and on Medline – the largest
bibliographic database in the world on medicine and related sciences. Key search concepts
included marijuana, marihuana, cannabis. Particular attention was paid to reports, surveys and
meta-analyses summarizing the experiences and results.
5
Results. Especially long-term use of marijuana as compared to occasional or
recreational use, may be associated with increased health risks, and may entail negative
consequences for social functioning. Nevertheless, most consumers who use marijuana
experimentally or occasionally don’t experience serious health and social consequences. It
seems that social harm associated with the use of cannabis is mainly due to the criminalization
of the phenomenon and not resulting directly from the properties of THC.
Key words: preparations of hemp, marijuana, harmful health effects, social consequences
MACIEJ M. JANKOWSKI, BOGNA IGNATOWSKA-JANKOWSKA, KRZYSZTOF KUMAŃSKI,
AGNIESZKA KAMIŃSKA, ARTUR H. ŚWIERGIEL
Kokaina i układ odpornościowy
Cocaine and the immune system
s. 187–214
Streszczenie – Omówiony jest wpływ kokainy na układ odpornościowy w badaniach na
zwierzętach laboratoryjnych, jak również u ludzi. Należy sądzić, że uzależnienie od kokainy
związane jest z upośledzeniem funkcji wybranych składowych układu odpornościowego.
Jednakże w niektórych przypadkach sporadyczne przyjmowanie kokainy może nie wywoływać
widocznego hamującego wpływu na funkcję i liczbę komórek układu odpornościowego.
Ponadto, w określonych warunkach można również zaobserwować efekty
immunostymulacyjne. Rozmaite skutki działania kokainy zależne są, być może, od dawki i
schematu jej podawania.
Słowa kluczowe: kokaina, układ odpornościowy
Abstract – Studies on the effects of cocaine on the immune system in humans and
experimental animals are reviewed. Results suggest that cocaine addiction is associated with a
weakening of immune functions. However, in some instances occasional exposure to cocaine
may not result in the detectable inhibition of several immune parameters. Moreover, under
certain conditions immunostimulative effects are observed. Such different effects of cocaine
could be attributed to the dose and pattern of cocaine administration.
Key words: cocaine, immune system
6
ZYGFRYD JUCZYŃSKI, ARTUR JUCZYŃSKI
„Chcieć to móc” czyli o znaczeniu poczucia własnej skuteczności w modyfikacji zachowań
związanych z alkoholem
“To want to be able” – the importance of self-efficacy in behaviour modification in regard to
alcohol consumption
s. 215–227
Streszczenie – Pojęcie spostrzeganej samoskuteczności wprowadził Albert Bandura w
kontekście poznawczej modyfikacji zachowań. Poczucie osobistej kontroli ułatwia dokonanie
zmiany zachowania. Poczucie własnej skuteczności, rozumiane jako uogólniona cecha
osobowości, odzwierciedlająca potencjał jednostki do poradzenia sobie w różnych obszarach
życia, odgrywa kluczową rolę we wprowadzeniu i utrzymaniu zachowań zdrowotnych. Osoba,
która wierzy, że ma wpływ na zdarzenie, potrafi prowadzić bardziej aktywny i samostanowiący
tryb życia.
Spostrzegane poczucie własnej skuteczności stało się szeroko stosowanym konstruktem
teoretycznym w modelach uzależnienia i nawrotu. Gordon Alan Marlatt i wsp. wyróżnili 5
kategorii samoskuteczności, dostosowanych do różnych faz motywacji i zapobiegania w
odniesieniu do różnych uzależnień.
W każdej terapii uzależnień należy: 1) zidentyfikować sytuacje wysokiego ryzyka, które
stymulują do picia, 2) rozwijać i udoskonalać spostrzegane poczucie własnej skuteczności oraz
3) stosować adekwatne strategie zaradcze. Skuteczne radzenie sobie w sytuacjach wysokiego
ryzyka zależy w znacznym stopniu od ludzkich przekonań, że ryzykowne zachowania
zdrowotne można zmienić poprzez osobiste działanie.
Słowa kluczowe: modyfikacja zachowań, poczucie własnej skuteczności, uzależnienia, terapia
uzależnień
Abstract – Albert Bandura introduced the concept of perceived self-efficacy in the context of
cognitive behaviour modification. Behavioural change is facilitated by a personal sense of
control. Self-efficacy, understood as a generalized personality trait, reflecting a personal
resource factor to cope with stress in various life domains, plays a crucial role when initiating
and maintaining various types of health behaviours. A person who believes in being able to
steer events can conduct a more active and self-determined life course.
Perceived self-efficacy has become a widely applied theoretical construct in models of
addiction and relapse. Gordon Alan Marlatt et al. have conceptualized five kinds of self-
7
efficacy that are related to stages of motivation and prevention pertaining to addictive
behaviours.
Consequently, addiction therapy should take into consideration: 1) the identification of highrisk situations that stimulate drinking, 2) the development and strengthening of perceived selfefficacy, and 3) putting adequate coping strategies into practice. The success in coping with
high-risk situations depends significantly on people’s beliefs that risky health behaviours can
be changed by personal action.
Key words: behaviour modification, self-efficacy, addiction, addiction therapy
8