Działalność podmiotów korzystających ze środowiska, w tym

65 spotkanie Forum ,,Energia – Efekt – Środowisko” 16.01.2014
Poszukiwanie gazu łupkowego z perspektywy Inspekcji Ochrony Środowiska
Aleksandra Skąpska, Departament Inspekcji i Orzecznictwa GIOŚ
Zadania IOŚ w zakresie gazu z łupków
 Działalność podmiotów korzystających ze środowiska, w tym
prowadzących prace poszukiwawcze złóż gazu łupkowego podlega
w Polsce kontroli Inspekcji Ochrony Środowiska (Art. 2 ust. 1 pkt. 1
Ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska z dnia 20 lipca 1991 r.;
Dz.U. z 2013 r, poz. 686 z późn. zm);
 Organy Inspekcji zapewniają nadzór nad w/w pracami i ich wpływem
na środowisko, już od wczesnego etapu, na którym podejmowane są
pierwsze czynności przygotowawcze i organizacyjne;
 Zgodnie z ,,Wytycznymi do przeprowadzenia przez Inspekcję Ochrony
Środowiska kontroli koncesjonariuszy, prowadzących działalność
polegającą na poszukiwaniu i wydobywaniu gazu łupkowego”
opracowanymi w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska,
najważniejszym celem kontroli jest ocena wpływu instalacji lub zakładu
na środowisko, skuteczności rozwiązań zabezpieczających środowisko
oraz rzetelności operatora instalacji.
Uprawnienia IOŚ w przypadku stwierdzenia
naruszeń warunków pozwoleń
Na etapie procesu inwestycyjnego
możliwość wstrzymania przekazania do użytkowania
inwestycji nie spełniającej wymagań ochrony środowiska.

zgodnie z art. 76 ust. 4 ustawy Poś, na 30 dni przed terminem oddania do użytkowania
nowo zbudowanego lub przebudowanego obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub
instalacji realizowanych jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na
środowisko, inwestor jest obowiązany poinformować wojewódzkiego inspektora ochrony
środowiska o planowanym terminie oddania do użytkowania nowo zbudowanego lub
przebudowanego obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub instalacji;

w przypadku stwierdzenia w czasie kontroli, że nowo zbudowany lub przebudowany obiekt
budowlany, zespół obiektów lub instalacji realizowanych jako przedsięwzięcie mogące
znacząco oddziaływać na środowisko, nie spełnia wymagań ochrony środowiska, WIOŚ
wydaje decyzję wstrzymującą oddanie do użytkowania. Decyzję w trybie art. 365 ust. 2
ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.) wydaje
właściwy miejscowo WIOŚ;

poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin wykonywane metodą otworów wiertniczych
o głębokości większej niż 1000 m, zgodnie z Rozporządzeniem RM może zaliczać się do
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, co daje możliwość
sankcjonowania tej działalności przez IOŚ od wczesnego etapu prac.
Uprawnienia IOŚ w przypadku stwierdzenia
naruszeń warunków pozwoleń
Na etapie eksploatacji
W przypadku stwierdzenia w wyniku kontroli naruszenia
warunków pozwoleń, właściwy miejscowo WIOŚ może:
 wydać zarządzenie pokontrolne i wyznaczyć terminy na
usunięcie naruszeń;
 skierować wniosek o wszczęcie postępowania
administracyjnego do organu właściwego;
 nałożyć grzywnę w drodze mandatu karnego zgodnie
z obowiązującym rozporządzeniem w tym zakresie;
 skierować, do właściwego sądu, wniosek o ukaranie
sprawcy zanieczyszczenia (zamiennie z mandatem karnym);
 wymierzyć kary pieniężne;
Uprawnienia IOŚ w przypadku stwierdzenia
naruszeń warunków pozwoleń – c.d.
w przypadku spowodowania poważnej awarii - wydać decyzję
zobowiązującą sprawcę do przeprowadzania właściwych badań dotyczących
przyczyn, przebiegu i skutków awarii oraz wydać zakazy lub ograniczenia
w korzystaniu ze środowiska (art. 247 ustawy Poś);
skierować wniosek do prokuratury – w przypadku stwierdzenia naruszeń
wyczerpujących znamiona przestępstwa określonego w Kodeksie karnym
(rozdziale XXII Przestępstwa przeciwko środowisku);
wydać, w trybie art. 367 ustawy Poś, decyzję wstrzymującą użytkowanie
instalacji w określonych prawem przypadkach;
w przypadku istotnych naruszeń wymagań ochrony środowiska - wydać
decyzję wstrzymującą działalność powodującą pogorszenie stanu środowiska
w znacznych rozmiarach lub zagrażającą życiu lub zdrowiu ludzi (w trybie
art. 364 ustawy Poś).
Wytyczne opracowane w GIOŚ
,,Wytyczne do przeprowadzenia przez Inspekcję Ochrony
Środowiska kontroli koncesjonariuszy, prowadzących
działalność polegającą na poszukiwaniu i wydobywaniu gazu
łupkowego”.
Cel: ujednolicenie zasad kontroli przestrzegania wymagań w zakresie
ochrony środowiska przez prowadzących działalność związaną
z poszukiwaniem, rozpoznawaniem i wydobywaniem gazu łupkowego
Wykorzystanie: zgodnie z zaleceniem Głównego Inspektora Ochrony
Środowiska w/w zasady mają być stosowane przez inspektorów IOŚ
w ramach prowadzonych czynności kontrolnych.
Zakres przedmiotowy kontroli: aspekty środowiskowe związane
z prowadzeniem prac poszukiwawczych oraz wydobywczych, a także
obejmujące fazę po zakończeniu eksploatacji, w szczególności pobór wód;
odprowadzanie ścieków; emisje do powietrza; wytwarzanie i zagospodarowanie odpadów;
wpływ na klimat akustyczny; postępowanie z substancjami i ich mieszaninami.
Potencjalne zagrożenia
dla środowiska naturalnego
•
•
•
•
•
•
•
•
degradacja gleb i pozbawienie terenu zajętego pod wiertnię
i prowadzącą do niej drogę dojazdową możliwości pełnienia normalnych
funkcji;
zanieczyszczenie wód podziemnych filtratem z płuczki w wyniku jej ucieczki
do górotworu;
nadmierne pobory wody z ujęć lokalnych;
emisja hałasu z urządzeń wiertniczych ( ochrona przed hałasem
w zagospodarowaniu przestrzennym);
emisja do atmosfery zanieczyszczeń powstałych w wyniku spalania paliw
oraz pyłów np. z transportu kołowego;
migracja gazu ziemnego do strefy przyodwiertowej i emisja do atmosfery;
wibracje i wstrząsy sejsmiczne;
problem z zagospodarowaniem płynu zwrotnego
Na podstawie analizy przeprowadzonej przez WIOŚ, ustalono, że w Polsce jedynie trzy
instalacje są w stanie przyjąć płyn zwrotny w celu jego unieszkodliwienia bezpośrednio,
bez wcześniejszego podczyszczania (sklasyfikowany jako odpad wydobywczy z grupy
01 05 – płuczki wiertnicze i inne odpady wiertnicze). Inne instalacje mogłyby przyjąć płyn
zwrotny w celu oczyszczenia pod warunkiem uwzględnienia tego procesu w posiadanych
pozwoleniach wodno-prawnych oraz przy uznaniu, że podczyszczony płyn zwrotny jest
ściekiem, a nie odpadem - brak oficjalnego stanowiska MŚ w sprawie klasyfikacji
płynu zwrotnego).
Wyniki badań
•
badanie wpływu prac poszukiwawczych gazu łupkowego na środowisko
zostało przeprowadzone z inicjatywy Ministerstwa Środowiska w dniach
13.06–13.10.2011r.
•
obejmowało obszar pierwszego w kraju odwiertu, w którym firma Lane
Energy przeprowadziła w połowie zeszłego roku pełnoskalowe
szczelinowanie hydrauliczne.
•
zespół specjalistów badał stan środowiska naturalnego i wód
podziemnych przed rozpoczęciem szczelinowania, w trakcie zabiegu
i po zakończeniu prac. Koordynatorem prac był PIG (przy udziale WIOŚ).
•
raport z przeprowadzonych prac pt. „Aspekty środowiskowe procesu
szczelinowania hydraulicznego wykonanego w otworze Łebień LE-2H”
dostępny jest na stronie internetowej Państwowego Instytutu
Geologicznego: http://www.pgi.gov.pl/pl/aktualnosci-instytutu/4087aspekty-rodowiskowe-procesu-szczelinowania-hydraulicznegowykonanego-w-otworze-ebie-le-2h.html.
WNIOSEK ogólny:
„Gleba, powietrze, woda – wszystkie przebadane przez naukowców
elementy środowiska są bezpieczne przy poszukiwaniu gazu
z łupków, jeśli prace są prowadzone zgodnie z wymogami prawa”.
Kontrole IOŚ
•
do dnia 1 stycznia 2014r.
wykonano 51 otworów
poszukiwawczych.
•
IOŚ skontrolowała 31
koncesjonariuszy i podmiotów
z nimi powiązanych
•
biorąc pod uwagę
rozmieszczenie potencjalnych
złóż gazu łupkowego kontrole
wykonały: WIOŚ w Gdańsku (11)
WIOŚ w Lublinie (7), WIOŚ
w Warszawie (5), WIOŚ w Olsztynie
(5), WIOŚ w Bydgoszczy (1 podmiot
dwukrotnie), WIOŚ w Poznaniu
(2 kontrole podmiotów
powiązanych);
•
potrzeba wzmocnienia IOŚ
w związku z intensyfikacją prac
zmierzających do rozpoczęcia
wydobycia gazu łupkowego
w Polsce.
Wyniki kontroli (zestawienie dostępne w DIiO GIOŚ)
Większość kontroli nie wykazała naruszeń przepisów o ochronie środowiska.
Sporadyczne przypadki nieprawidłowości dotyczyły m.in. niepełnego uregulowania
stanu formalno-prawnego i nie zawsze były bezpośrednio związane z prowadzeniem
działalności górniczej.
Przykłady nieprawidłowości:
nieselektywna zbiórka odpadów tworzyw sztucznych i drewna powstających na terenie
wiertni oraz magazynowanie odpadów niebezpiecznych z naruszeniem pozwolenia na
wytwarzanie odpadów (wydano stosowne zarządzenia zobowiązujące spółkę do
usunięcia nieprawidłowości);
pobór wody z ujęcia głębinowego bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego
na pobór wód podziemnych (pozwolenie uzyskano dopiero po zakończeniu prac,
wobec czego kontrolowany wniósł na konto Marszałka Województwa stosowną opłatę
podwyższoną);
błędna klasyfikacja odpadów powstałych w wyniku prowadzenia odzysku płuczek
i innych odpadów wiertniczych;
zbieranie odpadów pochodzących z prac poszukiwawczych gazu łupkowego bez
wymaganego zezwolenia.
Zakończenie

Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska podejmują działania we wszystkich
przypadkach po otrzymaniu sygnałów zarówno o zdarzeniach w toku prac na
wiertniach, transporcie substancji chemicznych wykorzystywanych w tych pracach,
jak również o niezgodnym z przepisami postępowaniem z urobkiem wiertniczym,
niewłaściwym bądź nielegalnym zagospodarowaniu odpadów itd.

GIOŚ jest otwarty na dialog, zarówno ze społeczeństwem - przedstawiciele WIOŚ
uczestniczą w spotkaniach informacyjnych organizowanych w rejonach poszukiwań
niekonwencjonalnych złóż gazu, jak i z przedsiębiorcami. Już w 2011 roku Główny
Inspektor Ochrony Środowiska spotkał się z przedstawicielami włoskiej firmy ENI
zajmującej się poszukiwaniem i wydobyciem węglowodorów w celu obopólnej
wymiany informacji na temat stosowanej technologii szczelinowania hydraulicznego,
potencjalnych zagrożeń dla środowiska, stanu prawnego w przedmiotowym zakresie
i wymagań dla przedsiębiorców ze strony organów administracyjnych. Na spotkanie
zaproszeni zostali przedstawiciele WIOŚ z województw leżących na terenach
prawdopodobnego występowania złóż łupkowych gazu ziemnego.
Dziękuję za uwagę.
Aleksandra Skąpska, Wydział Przeciwdziałania Poważnym Awariom
Departament Inspekcji i Orzecznictwa, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
[email protected]