GLOBALNA KONFERENCJA FIP nt.
Transkrypt
GLOBALNA KONFERENCJA FIP nt.
DEBATY KONFERENCJE KONGRESY ??? GLOBALNA KONFERENCJA FIP nt. „PRZYSZ£OŒÆ FARMACJI SZPITALNEJ” – DOKUMENT KOÑCOWY dr n. farm. Jerzy £AZOWSKI Gospodarzem globalnej konferencji na temat przysz³oœci farmacji szpitalnej, która poprzedzi³a obrady 68. Œwiatowego Kongresu Farmacji FIP, by³a Sekcja Aptek Szpitalnych FIP. W dniach 30 i 31 sierpnia 2008 r. w Bazylei spotka³o siê 348 farmaceutów szpitalnych reprezentuj¹cych 98 pañstw i w trakcie dwudniowych obrad wypracowa³o wspólne oœwiadczenia odzwierciedlaj¹ce preferowan¹ przez zawód wizjê praktyki farmacji szpitalnej. Kilka tygodni przed konferencj¹ wyznaczeni przez Sekcjê Farmacji Szpitalnej FIP liderzy przygotowali przegl¹dy piœmiennictwa dotycz¹ce szeœciu tematów, obejmuj¹cych wszystkie zakresy procesu stosowania leków w szpitalach: zaopatrzenia, wp³ywu na przepisywanie, przygotowywanie i dostarczanie, podawania oraz monitorowania efektów uzyskiwanych przez pacjentów. Ponadto zajêto siê te¿ problemami zasobów ludzkich oraz szkoleniem. W ka¿dym z tych tematów wiele uwagi poœwiêcono bezpieczeñstwu stosowania leków. Zadaniem ka¿dego lidera by³o te¿ opracowanie wstêpnych projektów oœwiadczeñ, jako materia³u do dyskusji. Jeszcze przed konferencj¹ wszystkie projekty zo- 42 sta³y udostêpnione osobom powo³anym w sk³ad grup roboczych, sk³adaj¹cych siê z oficjalnych przedstawicieli i innych uczestników. Sta³o siê to podstaw¹ „wirtualnej dyskusji”, w której cz³onkowie grup roboczych wymieniali miêdzy sob¹ drog¹ e-mailow¹ uwagi i propozycje dotycz¹ce projektów, dziêki czemu wiele oœwiadczeñ zosta³o dopracowanych jeszcze przed spotkaniem w Bazylei. Przed konferencj¹ dodano jeszcze kilka podstawowych oœwiadczeñ, które zosta³y zebrane w temacie 1: „Oœwiadczenia ogólne”. Dotycz¹ one zagadnieñ, które nie s¹ objête tematami omawianymi w wymienionych powy¿ej grupach roboczych. W pierwszym dniu konferencji liderzy we wstêpie do dyskusji omówili pokrótce poszczególne tematy i przedstawili swoje propozycje oœwiadczeñ w danym temacie. Nastêpnie uczestnicy konferencji, podzieleni wczeœniej na zespo³y robocze przypisane do poszczególnych tematów, szczegó³owo przedyskutowali treœæ zaproponowanych oœwiadczeñ, wypracowuj¹c ich koñcowy kszta³t. Liderzy, cz³onkowie Komitetu Organizacyjnego Konferencji oraz cz³onkowie Zarz¹du Sekcji Farmacji Szpitalnej FIP opracowali na- stêpnie oœwiadczenia wypracowane przez grupy robocze a ich ostateczn¹ wersjê przedstawiono nastêpnego dnia na zgromadzeniu wszystkich uczestników konferencji. W czasie sesji g³osowañ w dniu 31 sierpnia 2008 r. wszystkie oœwiadczenia przeg³osowano za pomoc¹ elektronicznego systemu przeliczania g³osów opartego na czteropunktowej skali Likerta (A – zadecydowanie zgadzam siê, B – zgadzam siê, C – nie zgadzam siê oraz D – zdecydowanie nie zgadzam siê z oœwiadczeniem). W trakcie g³osowania na ogóln¹ liczbê 5259 oddanych g³osów (ka¿dy kraj mia³ do dyspozycji 74 g³osy – po 1 g³osie na ka¿de oœwiadczenie) tylko 111 nie zgadza³o siê a 22 zdecydowanie nie zgadza³o siê z niektórymi oœwiadczeniami. Oddano 3821 (62,8%) g³osów zdecydowanie zgadzaj¹cych siê i 1314 (21,7%) zgadzaj¹cych siê z wypracowanymi oœwiadczeniami. Po zakoñczeniu konferencji na podstawie opinii otrzymanych od delegatów i innych uczestników po³¹czono dwie pary oryginalnych 74 oœwiadczeñ, jedno oœwiadczenie skorygowano i dodano trzy nowe. Zmiany te przedstawiono delegatom i ponownie przeg³osowa- CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 4 (184) 2009 DEBATY KONFERENCJE KONGRESY ??? no drog¹ e-mailow¹ wszystkie 75 oœwiadczeñ. Globaln¹ konferencjê nt. przysz³oœci farmacji szpitalnej zaplanowano przed trzema laty, w czasie których dokonano przegl¹du praktyki farmacji szpitalnej. W przegl¹dzie tym, opisuj¹cym charakter i zakres praktyki farmaceutycznej na ca³ym œwiecie, otrzymano odpowiedzi z 85 pañstw reprezentuj¹cych 83% populacji œwiatowej. Wszystkie przyjête oœwiadczenia wraz ze wspieraj¹cymi je opartymi na dowodach przegl¹dami piœmiennictwa zostan¹ opublikowane na pocz¹tku 2009 r. w specjalnym suplemencie „American Journal of Health-System Pharmacy”. Swobodny dostêp do pe³nych materia³ów konferencji mo¿liwy bêdzie za poœrednictwem strony internetowej tego czasopisma: www.ajhp.org OŒWIADCZENIA OGÓLNE 1. Nadrzêdnym celem farmaceutów szpitalnych jest optymalizacja efektów terapeutycznych uzyskiwanych przez pacjenta poprzez rozs¹dne, bezpieczne, skuteczne, w³aœciwe i efektywne kosztowo stosowanie leków. 2. Nale¿y opracowaæ opieraj¹ce siê na dowodach globalne wytyczne Dobrej Praktyki Farmacji Szpitalnej. Wytyczne te powinny pomóc w³adzom krajowym w okreœleniu standardów obejmuj¹cych pe³ny zakres us³ug zapewnianych przez apteki szpitalne i powinny uwzglêdniaæ zapewnienie odpowiednich zasobów ludzkich oraz wymogów szkoleniowych. 3. We wszystkich dzia³aniach zwi¹zanych ze stosowaniem leków w szpitalu nale¿y przestrzegaæ piêciu nastêpuj¹cych zasad: w³aœciwy pacjent, w³aœciwy lek, w³aœciwa dawka, w³aœciwa droga podania i w³aœciwy czas podania. 4. W³adze zdrowia oraz zarz¹dzaj¹cy szpitalami powinni zatrudniaæ farmaceutów szpitalnych na wszystkich etapach procesu stosowania leków w szpitalu. 5. W³adze zdrowia powinny zapewniaæ, by ka¿da apteka szpitalna by³a nadzorowana przez farmaceutê, który ukoñczy³ specjalistyczne szkolenie w zakresie farmacji szpitalnej. 6. G³ównym farmaceut¹/kierownikiem apteki powinien byæ doœwiadczony farmaceuta odpowiedzialny za koordynacjê rozs¹dnego, bezpiecznego, skutecznego, w³aœciwego i kosztowo efektywnego stosowania leków w szpitalu. 7. Uprawnienia farmaceutów szpitalnych do nadzoru nad procesem stosowania leków powinny obejmowaæ uprawnienia do wyboru i stosowania przyrz¹dów zwi¹zanych z lekami, takich jak przyrz¹dy do podawania leków, zestawy dawkuj¹ce, pompy infuzyjne czy komputerowo sterowane urz¹dzenia dyspensuj¹ce. 8. Farmaceuci szpitalni powinni byæ odpowiedzialni za logistykê wszystkich leków w szpitalach. 9. Farmaceuci szpitalni powinni byæ Ÿród³em informacji o wszelkich sprawach dotycz¹cych stosowania leków i powinni byæ ³atwo dostêpni jako punkt kontaktowy dla wszystkich zapewniaj¹cych opiekê zdrowotna. 10. Wszystkie recepty powinny byæ przegl¹dane, interpretowane i uprawomocniane przez farmaceutê przed dyspensowaniem leku i jego podaniem pacjentowi. 11. Farmaceuci szpitalni powinni monitorowaæ pacjentów przyjmuj¹cych leki (codziennie lub zawsze, gdy zostan¹ zmienione im leki) dla zapewnienia pacjentowi bezpieczeñstwa, prawid³owego stosowania leku i optymalnych efektów. Je¿eli ograniczenia finansowe nie pozwalaj¹ farmaceutom na monitorowanie wszystkich pacjentów przyjmuj¹cych leki, powinny zostaæ opracowane kryteria wyboru pacjentów, które bêd¹ stanowi³y dla farmaceuty wskazania do monitorowania. CzA_SYMPHAR_Sympramol_205x285.indd 1 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 4 (184) 2009 ➤ 3/19/09 1:30:40 PM 43 DEBATY KONFERENCJE KONGRESY ??? ➤ 12. Farmaceuci powinni mieæ dostêp do pe³nej historii choroby pacjenta. 13. Farmaceuci szpitalni powinni zapewniaæ pacjentom edukacjê o w³aœciwym stosowaniu zaleconych im leków. 14. Farmaceuci szpitalni powinni zapewniaæ odpowiednie ukierunkowanie i szkolenie pielêgniarek, lekarzy i innego personelu szpitalnego w zakresie spraw zwi¹zanych ze stosowaniem leków, z wykorzystaniem zaleceñ najlepszej praktyki. 15. Programy przeddyplomowego kszta³cenia farmaceutycznego powinny uwzglêdniaæ odpowiedni¹ problematykê szpitaln¹; powinny te¿ byæ rozwijane podyplomowe programy szkolenia i specjalizacji w zakresie farmacji szpitalnej. 16. Farmaceuci szpitalni powinni czynnie uczestniczyæ w badaniach nad nowymi metodami i systemami w celu poprawy procesu stosowania leków. 20. 21. 22. 23. 24. Temat 1. Zaopatrzenie 17. Proces zaopatrzenia musi byæ przejrzysty, profesjonalny i etyczny – tak, by zapewnia³ sprawiedliwoœæ, ³atwoœæ dostêpu i odpowiedzialnoœæ wobec odpowiednich organów zarz¹dzaj¹cych i prawnych. 18. Zaopatrzenie powinno byæ prowadzone zgodnie z zasad¹ bezpiecznych zakupów. 19. Zaopatrzenie w œrodki farmaceutyczne jest z³o¿onym procesem, który wymaga 44 25. kontroli farmaceuty i kompetentnego personelu. Zasady operacyjne dobrej praktyki zaopatrzenia powinny byæ systematycznie oceniane i modyfikowane, aby odpowiada³y w jak najw³aœciwszy i kosztowo-efektywny sposób ró¿nym warunkom i pojawiaj¹cym siê potrzebom. Zaopatrzenie musi opieraæ siê na mocnych zasadach zapewniania jakoœci, aby leki z³ej jakoœci nie by³y zakupywane lub wprowadzane do systemu. Obligatoryjne jest w³aœciwe ich przechowywanie, które zapewnia utrzymanie dobrej jakoœci w ca³ym ci¹gu zaopatrzenia. Zaopatrzenie nie mo¿e nastêpowaæ w izolacji i powinno byæ realizowane na podstawie wyboru opieraj¹cego siê na receptariuszu. Dobre zaopatrzenie musi byæ wspierane przez wiarygodny system informacji, zapewniaj¹cy dok³adne, aktualne i dostêpne informacje. Musi istnieæ formalny mechanizm, który umo¿liwia farmaceutom domaganie siê okreœlonych funduszy przeznaczonych na zakup leków dla pacjentów. Ka¿da apteka powinna mieæ plany na ewentualnoœæ braku leków i zakupy w nag³ych przypadkach. 27. 28. 29. 30. 31. Temat 2. Wp³yw na przepisywanie leków 26. Szpitale powinny wykorzystywaæ system receptariuszy (lokalnych, regionalnych i/lub krajowych) powi¹zany 32. ze standardowymi wytycznymi, protoko³ami i sposobami leczenia, które opieraj¹ siê na najlepszych dostêpnych dowodach. Farmaceuci szpitalni powinni byæ cz³onkami komitetów farmaceutycznych i terapeutycznych, aby mogli nadzorowaæ ca³¹ politykê lekow¹ i procedury zarz¹dzania lekami w szpitalu, ³¹cznie z lekami off-label oraz poddawanymi badaniom klinicznym. Farmaceuci szpitalni powinni odgrywaæ g³ówn¹ rolê w edukacji wystawiaj¹cych recepty o dostêpie i dowodach o optymalnym i w³aœciwym stosowaniu leków z uwzglêdnieniem wymaganych parametrów monitorowania i dostosowywania recepty. Farmaceuci szpitalni powinni uczestniczyæ we wszystkich obszarach opieki nad pacjentem, aby móc prospektywnie wp³ywaæ na wspólny proces podejmowania decyzji terapeutycznych. Farmaceuci szpitalni powinni byæ integralnymi uczestnikami obchodów lekarskich, by wspomagaæ proces podejmowania decyzji terapeutycznych i doradzaæ w zakresie spraw zwi¹zanych z farmacj¹ kliniczn¹ oraz bezpieczeñstwem pacjenta. Farmaceuci szpitalni powinni zapewniaæ ci¹g³oœæ opieki przez przekazywanie informacji o lekach pacjenta w przypadku jego przemieszczania pomiêdzy ró¿nymi sektorami opieki. Powinny zostaæ opracowane programy podyplomowych kursów klinicznych, które maj¹ na celu przygotowanie CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 4 (184) 2009 DEBATY KONFERENCJE KONGRESY ??? farmaceutów szpitalnych do wspólnego przepisywania leków, uwzglêdniaj¹cego ich prawn¹ i zawodow¹ odpowiedzialnoœæ. Rola ta powinna byæ promowana w innych programach kszta³cenia zawodów medycznych. Temat 3. Przygotowywanie i dostarczanie leków 33. Farmaceuci szpitalni powinni zapewniaæ w³aœciwe warunki przechowywania wszystkich leków stosowanych w szpitalu. 34. Farmaceuci szpitalni powinni odpowiadaæ za w³aœciwe oznakowanie i kontrolê leków przechowywanych w szpitalu. 35. Farmaceuci szpitalni powinni gwarantowaæ, by przygotowywanie leków zawsze odbywa³o siê zgodnie ze standardami jakoœciowymi. 36. Farmaceuci szpitalni powinni zapewniaæ us³ugi przygotowywania mieszanin iniekcyjnych w warunkach aseptycznych. 37. Leki niebezpieczne, w tym tak¿e cytostatyczne, powinny byæ przygotowywane w warunkach minimalizuj¹cych ryzyko ska¿enia produktu i zagro¿enia personelu. 38. Farmaceuci szpitalni powinni zmniejszaæ ryzyko wystêpowania b³êdów w stosowaniu leków poprzez wdro¿enie systemów opartych na dowodach lub technikach, takich jak automatyczna realizacja recept, dystrybucja dawek jednostkowych (Unit-Dose) oraz systemy kodów kreskowych. 39. Farmaceuci szpitalni powinni wspieraæ opracowywanie polityki dotycz¹cej stosowania leków przyniesionych do szpitala przez pacjentów, w tym tak¿e oceny zasadnoœci stosowania leków roœlinnych i suplementów diety. 40. Farmaceuci szpitalni powinni odpowiadaæ za przechowywanie, przygotowywanie, wydawanie i dystrybucje leków poddawanych badaniom klinicznym. CzA_SYMPHAR_Sympramol_205x285.indd 1 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 4 (184) 2009 41. Farmaceuci szpitalni powinni wdra¿aæ systemy, które œledz¹ losy leków wydawanych przez aptekê (np. w razie potrzeby ponownego ich wydania). Temat 4. Podawanie leków 42. Farmaceuci szpitalni powinni zapewniaæ, by Ÿród³a informacji niezbêdne dla bezpiecznego przygotowywania i podawania leków ➤ 3/19/09 1:30:40 PM 45 DEBATY KONFERENCJE KONGRESY ??? ➤ 43. 44. 45. 46. 47. 46 by³y dostêpne w miejscach opieki. Farmaceuci szpitalni powinni zapewniaæ, by wszystkie uczulenia by³y dok³adnie odnotowywane w okreœlonym miejscu historii choroby pacjenta i brane pod uwagê przed podaniem leku. Farmaceuci szpitalni powinni zapewniaæ, aby leki by³y opakowane i oznakowane w sposób umo¿liwiaj¹cy identyfikacjê i z zachowaniem integralnoœci opakowania do chwili bezpoœrednio poprzedzaj¹cej ich podanie indywidualnemu pacjentowi. Je¿eli leki s¹ przeznaczone dla indywidualnego pacjenta, etykieta musi zawieraæ pe³ne dane zapewniaj¹ce bezpieczne podanie, np. nazwê leku, drogê podania i gdy jest to wskazane, wielkoœæ dawki wyra¿on¹ mas¹ lub objêtoœci¹. Przechowywanie na oddzia³ach z pacjentami stê¿onych elektrolitów (takich jak chlorek potasu lub sodu) oraz innych leków o du¿ym stopniu ryzyka powinno zostaæ wyeliminowane poprzez dyspensowanie gotowych do u¿ycia rozcieñczeñ lub w razie, gdy jest to konieczne, przechowywanie ich wyraŸnie oznakowanych w wydzielonym lub zabezpieczonym miejscu. Zapewniaj¹cy opiekê zdrowotn¹, odpowiedzialni za podawanie leków iniekcyjnych i chemioterapii powinni byæ przeszkoleni w zakresie ich stosowania, zwi¹zanych z nimi zagro¿eñ 48. 49. 50. 51. 52. 53. oraz niezbêdnych œrodków ostro¿noœci. Dawki chemioterapii i innych okreœlonych leków (na podstawie oceny ryzyka) powinny byæ sprawdzane przed ich podaniem pod k¹tem zgodnoœci z oryginaln¹ recept¹ niezale¿nie przez 2 fachowców opieki zdrowotnej w punkcie opieki. Farmaceuci powinni gwarantowaæ wdra¿anie polityki i strategii zapobiegania b³êdom z³ej drogi podania, m.in. przez oznakowanie cewnika do¿ylnego w pobli¿u miejsca jego wk³ucia, by zapobiec pomy³kom oraz stosowanie cewników do ¿ywienia enteralnego, które nie mog¹ byæ ³¹czone z liniami do¿ylnymi lub parenteralnymi. Alkaloidy barwinka powinny byæ rozcieñczone, najlepiej w miniworkach i/lub du¿ych strzykawkach (dla pacjentów pediatrycznych), oraz dyspensowane odpowiednio oznakowane dla unikniêcia pomy³kowego ich podania dokana³owego. Dla unikniêcia parenteralnego podawania leków enteralnych lub doustnych, zw³aszcza u pacjentów pediatrycznych, powinny byæ stosowane strzykawki doustne, które wyraŸnie ró¿ni¹ siê od strzykawek do iniekcji podskórnych. Niedostêpne w handlu leki dla noworodków i pacjentów pediatrycznych powinny byæ przygotowywane przez aptekê szpitaln¹. Powinny zostaæ okreœlone standardowe stê¿enia leków. Powinny one byæ zaku- 54. 55. 56. 57. pywane i przygotowywane dla wszystkich pacjentów, a szczególnie dla pacjentów pediatrycznych, noworodków i pacjentów oddzia³ów intensywnej terapii. Farmaceuci szpitalni powinni byæ odpowiedzialni za okreœlenie, jakie leki powinny znajdowaæ siê w apteczce oddzia³owej, oraz za standaryzacjê warunków przechowywania i postêpowania z lekami na oddziale. Farmaceuci szpitalni powinni opracowaæ proste, opieraj¹ce siê na zasadach systemy zapewniania bezpieczeñstwa pacjentom, np. gdy konieczne jest podanie du¿ej liczby dawek jednostkowych w jednej dawce (wiêcej ni¿ dwie tabletki, fiolki etc.) poprzez weryfikacjê recepty przed podaniem leku. Farmaceuci szpitalni powinni zapewniæ opracowanie strategii zapewniania jakoœci w podawaniu leków z wykorzystaniem metodologii obserwacji w celu wykrywania b³êdów oraz okreœlania priorytetów poprawy. Proces podawania leków powinien byæ tak zorganizowany, by zosta³y wyeliminowane etapy przepisywania oryginalnej recepty przed podaniem leku. Temat 5. Monitorowanie procesu stosowania leków 58. Nale¿y stworzyæ i utrzymywaæ system raportowania o wadliwych lekach w celu monitorowania i podejmowania niezbêdnych dzia³añ, ➤ CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 4 (184) 2009 DEBATY KONFERENCJE KONGRESY ➤ 59. 60. 61. 62. 48 które minimalizuj¹ zauwa¿one zagro¿enia. Raporty o wadliwych lub niespe³niaj¹cych wymogów lekach powinny byæ przesy³ane do regionalnych lub krajowych oœrodków nadzoru farmakologicznego, w których informacje te powinny byæ dostêpne. Nale¿y stworzyæ i utrzymywaæ system raportowania dzia³añ niepo¿¹danych leków, monitorowaæ go i podejmowaæ niezbêdne dzia³ania dla zminimalizowania zauwa¿onych zagro¿eñ. Raporty o tych dzia³aniach nale¿y przekazywaæ lokalnym lub krajowym oœrodkom monitorowania dzia³añ niepo¿¹danych, gdzie informacje o nich powinny byæ dostêpne. Nale¿y stworzyæ i utrzymywaæ system raportowania b³êdów w stosowaniu leków, monitorowaæ go i podejmowaæ dzia³ania niezbêdne dla zminimalizowania zidentyfikowanych zagro¿eñ. Raporty o b³êdach w stosowaniu leków nale¿y przesy³aæ do regionalnych lub krajowych oœrodków raportowania b³êdów w stosowaniu leków, w których informacje o nich powinny byæ dostêpne. W celu poprawy bezpieczeñstwa, skutecznoœci klinicznej i efektywnoœci kosztowej praktyka stosowania leków w szpitalu powinna podlegaæ wewnêtrznej samoocenie i analizie tendencji oraz byæ porównywana z najlepsz¹ praktyk¹ w innych instytucjach. Praktyka stosowania leku w szpitalu powinna byæ oce- niana przez zewnêtrzne akredytowane programy kontroli jakoœci. Szpitale powinny reagowaæ na raporty systematycznych zewnêtrznych kontroli jakoœci poprzez poprawê jakoœci bezpieczeñstwa w³asnej praktyki. 63. Interwencje kliniczne farmaceutów powinny byæ dokumentowane w historii choroby pacjenta. Powinny byæ poddawane regularnej analizie w celu poprawy jakoœci i bezpieczeñstwa farmakoterapii. 64. W celu zapewnienia iloœciowych danych o niepo¿¹danych dzia³aniach leków w szpitalu powinny zostaæ wprowadzone docelowe narzêdzia. Dane te powinny byæ regularnie przegl¹dane i wykorzystywane do poprawy jakoœci i bezpieczeñstwa procesy stosowania leków. 65. Zaawansowane us³ugi farmacji klinicznej powinny obejmowaæ zarz¹dzanie farmakoterapi¹ dla optymalizacji wyników leczenia. Dane na ten temat powinny byæ regularnie przegl¹dane i wykorzystywane dla poprawy i bezpieczeñstwa farmakoterapii. Przyk³adami jest zarz¹dzanie leczeniem przeciwzakrzepowym, antybiotykoterapi¹ oraz terapeutyczne monitorowanie stê¿enia leku we krwi. 67. 68. 69. Temat 6. Zasoby ludzkie i ich szkolenie 66. Krajowe w³adze zdrowia s¹ odpowiedzialne za doprowadzenie wszystkich partnerów do wspólnego opraco- 70. wania opartych na dowodach planów zasobów ludzkich w aptekach szpitalnych w celu zapewnienia potrzeb zdrowotnych oraz priorytetów w sektorze publicznym i prywatnym w zakresie optymalizacji efektów uzyskiwanych przez pacjentów. Kluczowi partnerzy powinni zapewniæ, aby kszta³cenie, szkolenie oraz wielkoœæ i uprawnienia zasobów ludzkich by³y odpowiednie do poziomu, zakresu wiedzy, mo¿liwoœci i odpowiedzialnoœci wszystkich kadr zapewniaj¹cych us³ugi farmaceutyczne. Plany zasobów ludzkich w farmacji szpitalnej powinny obejmowaæ wszystkie kadry i byæ powi¹zane z celami zdrowotnymi. Plany te powinny opisywaæ strategiê kszta³cenia i szkolenia zasobów ludzkich, rekrutacjê oraz utrzymywanie, rozwój kompetencji, wynagrodzenie, mo¿liwoœci dalszego rozwoju kariery zawodowej, politykê uwzglêdniaj¹c¹ p³eæ kadr, ich sprawiedliwe rozmieszczenie i dystrybucjê, zarz¹dzanie oraz rolê i zakres odpowiedzialnoœci partnerów w ich wdra¿aniu. Szpitale powinny prowadziæ systemy informacji o zasobach ludzkich, które zawieraj¹ podstawowe dane niezbêdne do planowania, szkolenia, nagradzania i wspierania tych zasobów. Dane te powinny byæ zestawiane na poziomie krajowym w celu poprawy strategii zarz¹dzania zasobami ludzkimi. W³adze zdrowia, edukatorzy, stowarzyszenia zawodowe CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 4 (184) 2009 INFORMACJE FARMACEUTYCZNE i pracodawcy powinni zajmowaæ siê brakami w zasobach ludzkich poprzez opracowywanie odpowiednich strategii uzupe³niania si³ roboczych, rekrutacjê i utrzymywanie, szczególnie na terenach wiejskich i odleg³ych. 71. Programy szkoleniowe dla œredniego personelu farmaceutycznego (technicy farmaceutyczni lub równowa¿ni) powinny byæ sformalizowane na poziomie krajowym, zharmonizowane oraz uwierzytelnione dla uzyska- nia okreœlonych kompetencji w danym zakresie praktyki. 72. Szpitalna polityka zasobów ludzkich powinna opieraæ siê na zasadach etycznych, równoœci mo¿liwoœci i prawach cz³owieka oraz byæ zgodna z rozporz¹dzeniami, wytycznymi oraz standardami dotycz¹cymi praktyki farmacji szpitalnej. 73. Poziomy praktyki i zwi¹zane z nimi wymagania kompetencyjne powinny byæ okreœlone na szczeblu krajowym i regularnie oceniane dla CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 4 (184) 2009 stworzenia ram kompetencyjnych dla wszystkich kadr. 74. Szpitale powinny wykorzystywaæ zaakceptowane na szczeblu krajowym ramy kompetencyjne dla oceny indywidualnych potrzeb szkoleniowych i postêpowania zawodowego. 75. Braki w zasobach ludzkich w aptekach szpitalnych powinny byæ badane i nale¿y siê nimi zajmowaæ w programach badañ strategicznych. ■ 49