Stres związany z pracą - Zarządzanie Bezpieczeństwem i Higieną

Stres związany z pracą
i
ocena ryzyka zawodowego
Europejska kampania
na rzecz oceny ryzyka zawodowego
Stres związany z pracą — poważny problem
• Stres jest drugim najczęściej odnotowywanym problemem
zdrowotnym związanym z pracą zawodową
• Niemal co czwarty pracownik w UE odczuwa skutki stresu
• Z badań wynika, że 50-60% wszystkich traconych dni
roboczych ma związek ze stresem
• W 2002 r. roczne koszty ekonomiczne stresu związanego z
pracą w UE-15 wyniosły około 20 mld euro
• Jest prawdopodobne, że wzrośnie liczba osób uskarżających
się na stres w pracy.
Więcej informacji: http://osha.europa.eu/topics/stress
Dlaczego jest to aż tak duży problem?
Coraz więcej ludzi uskarża się na stres związany z pracą ze
względu na:
• zmiany w sposobach planowania i organizacji pracy oraz
zarządzania nią
• brak stałych umów o pracę
• niepewność zatrudnienia
• zwiększenie obciążenia pracą i tempa pracy
• duże obciążenie emocjonalne pracowników
• przemoc i nękanie psychiczne
• zaburzoną równowagę między pracą i życiem prywatnym.
Czym jest stres związany z pracą?
• Stres odczuwany jest przez osoby, które dostrzegają brak
równowagi między:
► oczekiwaniami kierowanymi pod ich adresem a
► zasobami, jakimi dysponują, by sprostać tym oczekiwaniom
• Stres staje się zagrożeniem dla zdrowia i bezpieczeństwa,
jeżeli utrzymuje się przez dłuższy czas
• Stres może nawet prowadzić do utraty zdrowia
psychicznego i fizycznego.
Kogo dotyczy ten problem?
• Stres w miejscu pracy może dotknąć:
► każdego bez względu na zajmowane stanowisko
► sektor
► wielkość organizacji.
• Stres wpływa na:
► zdrowie i bezpieczeństwo osób
► funkcjonowanie organizacji
► funkcjonowanie gospodarek krajowych.
• Stres może prowadzić do nieprzestrzegania zasad
bezpieczeństwa w miejscu pracy i przyczyniać się do
innych problemów zdrowotnych związanych z pracą, na
przykład chorób mięśniowo-szkieletowych.
• Stres w znacznym stopniu wpływa też na końcowy wynik
działalności danej firmy.
Symptomy stresu związanego z pracą (1)
Na poziomie organizacji:
• absencja
• duża rotacja personelu
• problemy dyscyplinarne
• przemoc i nękanie psychiczne
• obniżona wydajność
• błędy i wypadki
• zwiększone koszty odszkodowań lub opieki zdrowotnej
Symptomy stresu związanego z pracą (2)
Na poziomie jednostki:
• reakcje emocjonalne (nerwowość, niepokój, problemy ze
snem, depresja, hipochondria, poczucie wyobcowania,
uczucie wypalenia, problemy w relacjach rodzinnych)
• reakcje poznawcze (zaburzenia koncentracji, pamięci,
zdolności do uczenia się nowych rzeczy, podejmowania
decyzji)
• reakcje behawioralne (nadużywanie narkotyków, alkoholu
i tytoniu, zachowania destrukcyjne)
• reakcje fizjologiczne (bóle pleców, osłabiona odporność,
wrzody trawienne, choroby serca, nadciśnienie).
Prawo — obowiązki pracodawców
• Pracodawcy są prawnie zobowiązani do zarządzania
stresem związanym z pracą tak jak każdym innym
ryzykiem dla zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy
• Stresowi w pracy można zapobiec poprzez podjęcie
odpowiednich działań
• Sposobem na to jest ocena ryzyka
• Pracodawcy są prawnie zobowiązani do dokonywania
systematycznych ocen ryzyka w miejscu pracy.
Co to jest ocena ryzyka zawodowego?
• Ocena ryzyka zawodowego jest to proces szacowania
ryzyka, jakie dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników
wynika z zagrożeń w miejscu pracy. Polega na
systematycznym badaniu wszelkich aspektów pracy, w
którym analizuje się:
► co może spowodować uraz lub uszkodzenie ciała,
► czy można zlikwidować zagrożenia, a jeżeli nie jest to
możliwe ► jakie środki zapobiegawcze lub ochronne powinny zostać
wprowadzone w celu kontrolowania ryzyka.
• Ocena ryzyka jest podstawą skutecznego zarządzania
stresem związanym z pracą.
Ocena ryzyka w przypadku stresu (1)
• Niezależnie od tego, kto dokonuje oceny ryzyka
(sam pracodawca, pracownik wyznaczony przez
pracodawcę czy też ekspert zewnętrzny), istotne
jest, aby zasięgać opinii pracowników i włączać
ich w ten proces. Oni:
►znają swoje miejsce pracy
►są osobami, które będą musiały wdrożyć zmiany
w zakresie warunków pracy/stosowanych praktyk
• Nie jest możliwe określenie poziomu stresu
powodowanego przez konkretną sytuację tylko
na podstawie oceny tej sytuacji.
Ocena ryzyka w przypadku stresu (2)
•
•
Ocena ryzyka w przypadku stresu odbywa się na tych
samych zasadach i w oparciu o te same procesy,
co w przypadku innych rodzajów ryzyka zawodowego
Istnieją różne metody. Jednak w przypadku większości
przedsiębiorstw sprawdza się proste podejście
pięcioetapowe:
1. Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób zagrożonych
2. Ocena rodzajów ryzyka i uporządkowanie ich według
ważności
3. Podjęcie decyzji w sprawie działania zapobiegawczego
4. Podjęcie działania
5. Monitorowanie i przegląd
Etap 1: Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób
zagrożonych (1)
Czynniki, którym w przypadku stresu należy się przyjrzeć, to:
• nadmierne obciążenie pracą lub narażenie na zagrożenia
fizyczne
• zakres posiadanej przez pracowników kontroli nad
wykonywaną przez nich pracą
• stopień zrozumienia przez pracowników wyznaczonych im
ról
• stosunki międzyludzkie obejmujące kwestie takie jak
molestowanie i przemoc
• zakres wsparcia otrzymywanego ze strony
współpracowników i przełożonych, oraz
• rodzaj potrzebnego pracownikom przeszkolenia w związku
z wykonywanymi przez nich zadaniami.
Etap 1: Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób
zagrożonych (2)
• Wszyscy jesteśmy narażeni na niebezpieczeństwo, w
zależności od presji, jakiej podlegamy w danym
momencie.
• Przy ustalaniu najbardziej narażonych pracowników lub
grup pracowników pomocne może być zbadanie takich
czynników, jak:
► absencja, duża rotacja personelu, agresja podczas komunikacji,
wypadki, problemy psychospołeczne, problemy zdrowotne i skargi
pracowników itd.
• Szczególną uwagę należy zwrócić na pracowników z grup
podwyższonego ryzyka np.: pracowników
niepełnosprawnych, pracowników migrujących,
pracowników młodych i w starszym wieku.
Etap 2: Ocena rodzajów ryzyka i uporządkowanie ich
według ważności
• Ocena ryzyka wynikającego z ustalonych zagrożeń;
można ją wykonać, analizując:
► prawdopodobieństwo, że dane zagrożenie spowoduje
określone skutki, np. obrażenia
► stopień ciężkości przewidywanych skutków
► częstotliwość narażenia i liczebność grup narażonych
pracowników
• Zestawienie rodzajów ryzyka uszeregowanych według
ważności
• Wykorzystanie zestawienia do opracowania planu
działania.
Etap 3: Podjęcie decyzji w sprawie działania
zapobiegawczego (1)
• Lepiej zapobiegać skutkom stresu związanego z pracą,
niż reagować na nie wtedy, gdy się już pojawią.
• Sposobem na zapobieganie stresowi związanemu z pracą
jest organizacja pracy i zarządzanie nią.
• Skuteczne środki zapobiegania stresowi związanemu
z pracą to:
► wyznaczanie pracownikom wystarczającego czasu na
wykonanie zadań
► wyraźne określanie zakresów obowiązków
► nagradzanie pracowników za dobre wyniki
► umożliwianie pracownikom składania skarg i poważne
traktowanie tych skarg
► zapewnianie pracownikom kontroli nad wykonywaną przez
nich pracą.
Etap 3: Podjęcie decyzji w sprawie działania
zapobiegawczego (2)
Skuteczne środki zapobiegania stresowi związanemu
z pracą to również:
• ograniczenie do minimum zagrożeń fizycznych
• umożliwienie pracownikom udziału w podejmowaniu decyzji,
które ich dotyczą
• dostosowanie obciążenia pracą do zdolności i predyspozycji
każdego pracownika
• planowanie zadań w taki sposób, aby były one inspirujące
• wyraźne określanie funkcji i obowiązków zawodowych
• stwarzanie sposobności do interakcji społecznej oraz
• unikanie dwuznaczności w sprawach związanych
z bezpieczeństwem zatrudnienia i rozwojem kariery.
Etap 4: Podjęcie działania
• Wprowadzenie środków zapobiegawczych i ochronnych.
• Elementem skutecznej realizacji przedsięwzięć jest
opracowanie planu, w którym należy określić:
► zakresy odpowiedzialności
► przewidywany termin zakończenia zadania
► zasoby przydzielone w celu wdrożenia środków.
Etap 5: Monitorowanie i przegląd
• Należy monitorować skuteczność środków podjętych
w celu zapobiegania stresowi lub w celu jego zmniejszenia
• Ocena ryzyka musi być poddawana przeglądowi:
► zawsze w przypadku istotnych zmian w sposobie planowania
i organizacji pracy oraz zarządzania nią
► gdy istniejące środki zapobiegawcze są niewystarczające lub
gdy nie są już właściwe
► okresowo w celu zapewnienia, że ustalenia zawarte w ocenie
ryzyka są nadal aktualne.
Dokumentacja oceny ryzyka
• Należy dokumentować ocenę ryzyka
• Tego rodzaju dokumentacja może stanowić podstawę:
► przekazywania informacji osobom zainteresowanym
(pracownikom, przedstawicielom ds. bezpieczeństwa
pracowników, kierownikom itd.)
► oceny, czy wprowadzono niezbędne środki
► przygotowania materiału dowodowego dla organów nadzoru
► modyfikacji środków, w razie zaistnienia zmian.
Gdzie szukać pomocy?
• Wiele informacji i wskazówek znajduje się w witrynie
internetowej Agencji:
► sekcja dotycząca stresu związanego z pracą zawierająca
publikacje i przykłady dobrych praktyk z całej UE:
http://osha.europa.eu/topics/stress
► sekcja dotycząca oceny ryzyka i zawierająca narzędzia
oceny ryzyka oraz listy kontrolne:
http://osha.europa.eu/topics/riskassessment
► informacje na temat stresu związanego z pracą
przeznaczone przede wszystkim dla MŚP:
http://sme.osha.europa.eu/products/stress_at_work
► informacje na temat kampanii na rzecz oceny ryzyka
zawodowego:
http://hw.osha.europa.eu
http://hw.osha.europa.eu
Dobre dla Ciebie. Dobre dla firmy.
Europejska kampania
na rzecz oceny ryzyka zawodowego