Repozytoria projektu SYNAT jako nowe moĝliwoĂci pozyskiwania

Problemy ZarzÈdzania, vol. 10, nr 3 (38): 219 – 228
ISSN 1644-9584, © Wydziaï ZarzÈdzania UW
DOI 10.7172.1644-9584.38.13
Repozytoria projektu SYNAT
jako nowe moĝliwoĂci pozyskiwania wiedzy
dla systemów edukacyjnych
Jerzy Kisielnicki
W artykule przedstawiono projekt SYNAT jako nowe przedsiÚwziÚcie majÈce
na celu utworzenie w kraju, powiÈzanej z odpowiednimi rozwiÈzaniami na
Ăwiecie, uniwersalnej, otwartej, repozytoryjnej platformy hostingowej i komunikacyjnej dla sieciowych zasobów wiedzy dla nauki, edukacji i otwartego
spoïeczeñstwa wiedzy. Projekt ten analizowano pod kÈtem jego relacji z systemami edukacji, a zwïaszcza e-edukacjÈ. Jego realizacja powinna przyczyniÊ
siÚ do wzrostu jakoĂci systemów edukacji i tym samym przyczyniÊ siÚ do znaczÈcej poprawy pozycji Polski zarówno w Unii Europejskiej, jak i na Ăwiecie.
1. WstÚp
E-edukacja jako element rozwoju gospodarki jest zarówno istotny, jak
i specyficzny. Wpïyw e-edukacji na gospodarkÚ jest róĝnorodny. Zaleĝy
on od wielu czynników. Jednym z najbardziej istotnych zadañ, jakie stojÈ
przed e-edukacjÈ, jest zapewnienie staïego zasilania we wspóïczesnÈ wiedzÚ.
Dlatego, aby system edukacji byï nowoczesny, musi stale mieÊ aktualne
zasoby informacji i wiedzy. Zasilanie takie wymaga dostÚpu do odpowiednich
repozytoriów. Repozytoria zdefiniowane sÈ, miÚdzy innymi przez R. Crow
(2002), jako kolekcje cyfrowe, gromadzÈce, przechowujÈce i udostÚpniajÈce
dorobek intelektualny spoïecznoĂci naukowej jednego lub wielu uniwersytetów lub innych placówek naukowych. Repozytoria coraz powszechniej
wkraczajÈ w struktury wyĝszych uczelni i instytucji naukowych, zmieniajÈc
jednoczeĂnie paradygmat komunikowania siÚ w nauce. Zasób repozytoriów
jest okreĂlony przez instytucje bÚdÈce jej wïaĂcicielem, a treĂÊ ma charakter:
naukowy, kumulacyjny i ciÈgïy. Zasoby dostÚpne sÈ w trybie Open Access
(OA) oraz cechuje je interoperacyjnoĂÊ. Obecnie obserwuje siÚ ogromny
wzrost liczby funkcjonujÈcych repozytoriów na Ăwiecie, jak równieĝ publikacji
podejmujÈcych ten temat.
E-edukacja jest szansÈ dla wielu ludzi pragnÈcych zdobyÊ wiedzÚ i nowÈ
pozycjÚ w firmie. Jest teĝ pewnym zagroĝeniem, poniewaĝ nie jest dostÚpna
dla kaĝdego, a jej poziom nie zawsze jest zadowalajÈcy.
vol. 10, nr 3 (38), 2012
219
Jerzy Kisielnicki
Obecnie sÈ prowadzone prace nad realizacjÈ strategicznego programu
o nazwie SYNAT, którego jednym z celów jest dostarczenie odbiorcom
informacji i wiedzy, która dotyczy osiÈgniÚÊ naukowych. Jednym z odbiorców zawartych w niej najnowszych zasobów wiedzy majÈ byÊ platformy
edukacyjne.
Program SYNAT jest skrótem sformuïowania SYstem Informacji
Naukowo-Technicznej (w jÚzyku angielskim: Information System for Science
and Technique) (por. Niezgódka 2009; Górecka-Hajkiewicz 2012; J. Kisielnicki 2011a, 2011b). Realizacja tego programu ma na celu utworzenie
wbkraju, powiÈzanej z odpowiednimi rozwiÈzaniami na Ăwiecie, uniwersalnej, otwartej, repozytoryjnej platformy hostingowej i komunikacyjnej dla
sieciowych zasobów wiedzy dla nauki, edukacji i otwartego spoïeczeñstwa
wiedzy.
Ja odpowiadam za jedno z 17 zadañ wchodzÈcych w skïad realizowanego
projektu. Zadanie to opracowanie modelu dïugoterminowego finansowania,
zapewniajÈcego trwaïoĂÊ systemu informacji naukowo-technicznej.
E-edukcja to zbiór róĝnych form i procedur dziaïania. Moĝna postawiÊ
równieĝ hipotezÚ, ĝe obecny model e-edukacji to model multimedialny.
Natomiast model, który moĝe byÊ konkurencyjny na rynku usïug edukacji, to
model elastyczny, a najlepiej model inteligentnego, elastycznego nauczania.
To równieĝ model zasilany wiedzÈ z róĝnego typu repozytoriów, w tym ze
wspomnianej wczeĂniej platformy systemu SYNAT.
Podstawowa hipoteza robocza, która bÚdzie uzasadniana w artykule,
jest nastÚpujÈca. W warunkach wspóïczesnego rozwoju ICT (informacyjno-komunikacyjnej technologii) w Polsce edukacja, a zwïaszcza e-edukacja
jest strategiÈ, która powinna wspieraÊ tradycyjnÈ edukacjÚ wyĝszÈ, chociaĝ
nie jest jeszcze strategiÈ konkurencyjnÈ na rynku usïug edukacji. Jednak
organizacje, które nie bÚdÈ stosowaÊ strategii mieszanej, zostanÈ wyeliminowane z rynku usïug informacyjnych. Jednym z promowanych rozwiÈzañ jest
Ăcisïe powiÈzanie systemu edukacji z repozytoriami wchodzÈcymi wb zakres
dziaïañ krajowego systemu informacji naukowo-technicznej, którego elementem jest SYNAT.
W artykule przedstawiono wybrane problemy dotyczÈce analizy tego
zagadnienia.
2. E-edukacja – mapa problemu i miejsce w nim
projektu SYNAT
We wspóïczesnym Ăwiecie coraz wiÚkszÈ wagÚ przywiÈzuje siÚ do edukacji
i to nie tylko w szkoïach, uczelniach, placówkach naukowych, ale równieĝ
do szkolenia pracowników w przedsiÚbiorstwach i innych podmiotach gospodarki. Wyszkolony pracownik jest bowiem ěródïem przewagi konkurencyjnej nad innymi funkcjonujÈcymi w sektorze firmami. SzkolÈc go, tworzymy
ib powodujemy tym samym wzrost kapitaïu intelektualnego w organizacji.
220
Problemy ZarzÈdzania
Repozytoria projektu SYNAT jako nowe moĝliwoĂci pozyskiwania wiedzy...
Szkolenie to jedna z podstawowych metod kreowania kapitaïu intelektualnego przedsiÚbiorstwa, które moĝe byÊ realizowane za pomocÈ wielu
strategii. JednÈ z nich jest szkolenie przez specjalizujÈce siÚ w tym firmy,
które w tym celu stosujÈ róĝnego rodzaju formy, w tym e-edukacji. Stosunkowo niewiele firm decyduje siÚ na szkolenie swoich pracowników tylko
w technologii e-edukacji. W praktyce najczÚĂciej spotykanÈ strategiÈ jest
szkolenie pracowników poprzez strategiÚ mieszanÈ (blended-learning), czyli
takÈ, która uzupeïniona jest o zajÚcia z trenerem.
Na podstawie przeprowadzonych wïasnych analiz, prac moich wspóïpracowników i literatury przedmiotu prowadzÚ badania majÈce za zadanie
ustalenie podstawowych efektów i zagroĝeñ zwiÈzanych z zastosowaniem
e-edukacji jako strategii konkurencyjnej na rynku usïug edukacji wyĝszej.
Opinie na temat e-edukacji zbieraïem w róĝnych oĂrodkach akademickich
wb trakcie stypendiów zagranicznych oraz jako ekspert i przewodniczÈcy
komisji akredytacyjnych PKA (byïem przez dwie kadencje czïonkiem zespoïu
ds. studiów ekonomicznych). Przeprowadzone rozwaĝania dotyczÈ w szczególnoĂci takich kierunków nauczania jak: ekonomia, zarzÈdzanie i marketing,
finanse i bankowoĂÊ, ekonometria i informatyka. ZdajÚ sobie sprawÚ, ĝe
na innego typu studiach, np. medycznych, moĝemy spotkaÊ zupeïnie innÈ
sytuacjÚ.
W wielu oĂrodkach akademickich istniejÈ doĂÊ duĝe problemy, które
moĝna nazwaÊ skrótowo „brakiem minimum kadrowego”. I tu e-edukacja moĝe w doĂÊ zasadniczy sposób rozwiÈzaÊ istniejÈce trudnoĂci. Czy to
nie jest tylko teoretyczny punkt widzenia? W artykule bÚdÚ teĝ próbowaï
odpowiedzieÊ na to pytanie. Moje dyskusje z rektorami, wïadzami uczelni
(wbtym zaïoĝycielami i kanclerzami), a takĝe z kadrÈ wykïadowców pozwoliïy
mi na prezentacjÚ pewnych uogólnieñ zwiÈzanych z próbÈ odpowiedzi na
pytanie: W jakich warunkach e-edukacja jest strategiÈ konkurencyjnÈ na
rynku usïug edukacji wyĝszej i w jakich warunkach zastÈpi w znaczÈcym
stopniu edukacje tradycyjnÈ?
W literaturze przedmiotu wymienione sÈ róĝne strategie edukacji, jak
ibkryteria podziaïu. E-edukacja stanowi bowiem jeden z elementów przyjÚtej
strategii edukacyjnej. Jej rola w systemie edukacji wciÈĝ roĂnie. W pracach
analizujÈcych moĝliwe strategie na specjalnÈ uwagÚ zasïugujÈ monografie
M.bRosenberga (2001 i 2005). Przedstawia on w nich drogÚ rozwoju e-learningu od e-treningu oraz analizÚ róĝnych strategii. J. Bersih (2004), który jest
zwolennikiem strategii mieszanych, wyróĝnia 16 róĝnych moĝliwych mediów
stosowanych w nauczaniu i, stosujÈc tzw. „road map”, selekcjonuje, jakie rozwiÈzania powinny byÊ stosowane w zaleĝnoĂci od rozwiÈzywanego problemu.
NajczÚĂciej wymienianym kryterium podziaïu jest poziom nauczania.
Wbrozwaĝaniach zajmÚ siÚ edukacjÈ na poziomie studiów wyĝszych zarówno
pierwszego i drugiego stopnia, jak i studiów podyplomowych. Realizacja tego
wïaĂnie typu studiów wymaga staïego zasilania tzw. kontentu. AnalizujÈc
strategiÚ, moĝemy zastosowaÊ równieĝ jej podziaï wedïug formy kontaktu ze
vol. 10, nr 3 (38), 2012
221
Jerzy Kisielnicki
sïuchaczami. Ten to wïaĂnie podziaï przyjÚto jako podstawowy. Podstawowe
strategie e-edukacji przedstawiono w tabeli 1.
Wspóïpraca ze
sïuchaczem
Cel
Horyzont
czasu
System
zarzÈdzania
procesem
nauczania
Platforma
nauczania
Samoksztaïcenie
Asynchroniczna
Synchroniczna
Konwergencyjna
– mieszana
(blended learning)
Tab. 1. Podstawowe rodzaje strategii e-edukacji – „mapa strategii”. ½ródïo: opracowanie
wïasne.
Jak przedstawiono w tabeli 1, moĝna wydzieliÊ nastÚpujÈce cztery podstawowe strategie wspóïpracy ze sïuchaczem: samoksztaïcenie, asynchroniczna, synchroniczna, konwergencyjna. Strategie te mogÈ byÊ realizowane
w róĝny sposób.
I tak, realizujÈc strategiÚ synchronicznÈ (w której celem jest bezpoĂrednia nauka, a wiÚc nauka i jej odbiór w tym samym czasie), moĝemy siÚ
przygotowywaÊ do realizacji w przyszïoĂci strategii bardzie zaawansowanej
– asynchronicznej, gdzie uczÈcy korzystajÈ z systemu edukacyjnego, gdzie
chcÈ i kiedy chcÈ. W tym systemie moĝna przyjÈÊ, iĝ stosowana jest zasada
„tam, gdzie jest mój laptop, tam jest moja sala wykïadowa”.
Kaĝda z wymienionych uprzednio strategii moĝe byÊ wspomagana przez
dwa systemy zarzÈdzania procesem nauczania: LMS (Learning Management
System) oraz LCMS (Learning Content Management System). System LMS
umoĝliwia administrowanie kursami i prezentowanie przedstawianych treĂci.
System taki umoĝliwia monitorowanie postÚpów w nauce studenta oraz
okreĂlanie praw dostÚpu do poszczególnych moduïów i kursów dla poszczególnych uĝytkowników. Zaawansowane LMS-y pozwalajÈ na realizowanie
studiów we wszystkich rodzajach strategii ksztaïcenia. Systemy LCMS sÈ
bardziej zaawansowane technologicznie. Oprócz funkcji systemu LMS, posiadajÈ dodatkowe moduïy sïuĝÈce do tworzenia treĂci dydaktycznych – tzw.
kursów WBT (Web Based Training). Systemy LMS mogÈ jedynie prezentowaÊ
takie multimedialne treĂci dydaktyczne.
Kaĝda z wymienionych wczeĂniej strategii moĝe byÊ realizowana przy
pomocy róĝnych Ărodków sprzÚtowo-programowych, czyli tzw. platform. NajpopularniejszÈ platformÈ open source jest Moodle. Na Moodle zbudowany
jest miÚdzy innymi Wirtualny Campus UMCS (http://ekonomia.kampus.
umcs.lublin.pl), jak teĝ funkcjonuje COME, czyli placówka Uniwersytetu
Warszawskiego powoïana do zdalnego nauczania. Termin Moodle jest skró222
Problemy ZarzÈdzania
Repozytoria projektu SYNAT jako nowe moĝliwoĂci pozyskiwania wiedzy...
tem od Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment – Ărodowisko nauczania zdalnego za pomocÈ sieci teleinformatycznych, dostÚpne przez
przeglÈdarkÚ internetowÈ. Platforma e-learningowa Moodle zostaïa oparta
na oprogramowaniu Apache, PHP i MySQL lub PostgreSQL. Moĝna jÈ
uruchomiÊ w systemach operacyjnych zarówno Linux, jak i MS Windows lub
Mac OS X, NetWare 6. Moodle jest udostÚpniany za darmo jako oprogramowanie open source. Podobne platformy dla e-edukacji to miedzy innymi:
FirstClass, Blackboard, Scholar360, WebCT, Desire2Learn, LON-CAPA.
Do przedstawionej w tabeli 1 „mapy strategii e-edukacji” powinno siÚ
jeszcze dodaÊ takie elementy jak zasilanie platformy w wiedzÚ. WymieniÊ w
tym zakresie moĝna zastosowanie Internetu – Based Learning (por R.bSaade
2003 i 2006) – lub platform dostarczajÈcych wiedzÚ, na przykïad SYNAT
(Kisielnicki 2011a, 2011b). WïaĂnie zastosowanie projektowanego programu
SYNAT pozwoli na bezpoĂrednie zasilane systemu edukacyjnego najnowszÈ wiedzÈ, co bÚdzie skutkowaïo dostarczaniem sïuchaczom najnowszej
literatury przedmiotu.
Wzorem do naĂladowania rozwiÈzañ w zakresie e-edukacji mogÈ byÊ
serwisy edukacyjne dziaïajÈce przy renomowanych uczelniach: HBS Working
Knowledge (Harvard Business School), Insead Knowledge (dziaïajÈcy przy
elitarnej szkole biznesu INSEAD) oraz Knowledge@Wharton (The Wharton
School, University of Pennsylvania). Wszystkie te trzy serwisy oferujÈ dostÚp
(po darmowej rejestracji) do obszernej biblioteki artykuïów poruszajÈcych
tematykÚ szeroko pojÚtego zarzÈdzania w ramach wyraěnie wyodrÚbnionych
sekcji, takich jak: biznes, marketing, finanse, zarzÈdzanie strategiczne itp.
PiszÈc o e-edukacji, naleĝy równieĝ wspomnieÊ o prekursorze stosowanej na szerokÈ skalÚ e-edukacji, jakim jest grupa Phoenix, stworzona na
University of Phoenix (majÈ kilkadziesiÈt punktów e-edukacji na Ăwiecie
ib wb ich systemie studiuje okoïo 200 tysiÚcy ludzi na caïym Ăwiecie).
3. SYNAT jako dostarczyciel kapitaïu intelektualnego
dla e-edukacji
AnalizujÈc literaturÚ przedmiotu, a zwïaszcza prace K.E. Sveiby’ego
(2001, 2006), moĝna zauwaĝyÊ trzy etapy w rozwoju koncepcji kapitaïu
intelektualnego. Etap pierwszy to lata osiemdziesiÈte, kiedy to pojÚcie kapitaïu intelektualnego ograniczano tylko do zarzÈdzania zasobami ludzkimi.
Drugi etap w rozwoju badañ nad zagadnieniem kapitaïu intelektualnego to
lata 1991–1997. Jest to czas rozwoju Internetu, który staje siÚ, w peïnym
tego sïowa znaczeniu, sieciÈ globalnÈ, sieciÈ powszechnie dostÚpnÈ na caïym
(prawie!) Ăwiecie. Obecnie znajdujemy siÚ na trzecim etapie rozwoju nauk
o kapitale intelektualnym. Postulaty takie znajdujemy w licznych opracowaniach, nie tylko wspominanego juĝ K.E. Sveiby’ego (2006), ale takĝe
ub P.b Lambego (2007) czy B. Levitta i J. Marcha (1988). W dniu dzisiejszym zarzÈdzanie wiedzÈ zostaje wïÈczone jako integralny element strategii
vol. 10, nr 3 (38), 2012
223
Jerzy Kisielnicki
zarzÈdzania. Gospodarka oparta na zarzÈdzaniu wiedzÈ jest moĝliwa tylko
ibwyïÈcznie wtedy, gdy organizacja dysponuje kapitaïem intelektualnym i jednoczeĂnie potrafi go zdobywaÊ, kreowaÊ i wykorzystywaÊ w sposób efektywny.
ZarzÈdzanie jest procesem skïadajÈcym siÚ z wielu czynników. Autorzy,
tacy jak wspomniany wczeĂniej K.E. Sveiby (2006), C. Lee i J. Yang (2000)
czy B. Levitt i J. March (1988), coraz czÚĂciej patrzÈ na organizacjÚ jak
na ïañcuch wartoĂci (Value Network), który rozumiany jest jako „interakcja pomiÚdzy osobami odgrywajÈcymi róĝne role i powiÈzanymi róĝnymi
relacjami, tworzÈcymi zarówno niematerialne wartoĂci (wiedza, idee), jak
i wartoĂÊ materialnÈ (pieniÈdze)”. WewnÈtrz organizacji wiedza zdobywana
w róĝny sposób wpïywa na system aktywów przedsiÚbiorstwa, które z kolei
wzajemnie na siebie oddziaïywajÈ (rysunek 1). Poprzez proces zarzÈdzania wiedzÈ tworzy siÚ cykl, w którym nastÚpuje nieustanne oddziaïywanie
zasobów miÚdzy sobÈ (rysunek 2). Tworzy siÚ w ten sposób zamkniÚte koïo
relacji, w którym moĝna wyróĝniÊ nastÚpujÈce po sobie procesy:
1. Aktywa materialne (w tym aktywa finansowe) organizacji, które sÈ zaangaĝowane w proces edukacji.
2. Poprzez edukacje zwiÚkszane sÈ zasoby niematerialne.
3. Zasoby niematerialne, czyli tzw. kapitaï intelektualny zawarty w platformie SYNAT, wykorzystywany w celu powiÚkszania zasobów materialnych
organizacji.
Aktywa
finansowe
Aktywa
materialne
E-edukacja
Aktywa
niematerialne
Rys. 1. System finansowych, materialnych i niematerialnych aktywów i ich wpïyw na
edukacjÚ. ½ródïo: opracowanie wïasne.
Istotny jest wpïyw czynników znajdujÈcych siÚ poza strukturÈ wewnÚtrznÈ
organizacji, którÈ moĝe zapewniÊ SYNAT. Wspóïczesne organizacje sÈ zmuszone do nieustannej komunikacji z otoczeniem, gdyĝ niejednokrotnie to
boděce wpïywajÈce spoza organizacji stanowiÈ o jej dalszym sukcesie bÈdě
poraĝce rynkowej. StÈd teĝ coraz bardziej powszechna staje siÚ opinia, iĝ
224
Problemy ZarzÈdzania
Repozytoria projektu SYNAT jako nowe moĝliwoĂci pozyskiwania wiedzy...
jednym z najwaĝniejszych, a moĝe nawet i kluczowym aspektem jest dbaïoĂÊ
o budowÚ efektywnego systemu transferu i konwersji wiedzy do oraz zborganizacji. Transfer ten (por. rysunek 2) musi byÊ dwukierunkowy, gdyĝ wbdzisiejszych warunkach coraz czÚĂciej mamy do czynienia z rozmyciem granic
ibkoniecznoĂciÈ kooperowania z coraz to szerszym otoczeniem. Takie wïaĂnie
zadania sÈ postawione w realizowanym programie SYNAT. DziÚki SYNAT-owi moĝliwy bÚdzie transfer i konwersja wiedzy z róĝnych repozytoriów.
Struktura
zewnętrzna
Kompetencje
indywidualne
$
Transfery wiedzy,
konwersja wiedzy
Struktura
wewnętrzna
Rys. 2. Obraz zasilania wiedzÈ organizacji edukacyjnej. ½ródïo: K.E. Sveiby 2005. DziesiÚÊ
sposobów oddziaïywania wiedzy na tworzenie wartoĂci, E-mentor, nr 2 (9).
4. E-edukacja w strategii projektu SYNAT
PrzedstawiajÈc modele biznesowe strategii projektu SYNAT, trzeba
okreĂliÊ jej cel, za który przyjmujemy: dostÚp do zawartoĂci repozytoriów
funkcjonujÈcych w ramach KSINT nie jest pod ĝadnym wzglÚdem ograniczony (np. tylko do Ărodowiska akademickiego i naukowego), ale otwarty
dla wszystkich, w tym dla edukacji (nie tylko dla e-edukacji).
Przeprowadzona analiza Ăwiatowych rozwiÈzañ podobnego typu systemów (zob. raporty programu SYNAT) wykazaïa, ĝe przestrzeñ rozwiÈzañ
dopuszczalnych w zakresie strategii jego budowy jest róĝnorodna.
W tabeli 2 przedstawiono zaleĝnoĂci strategii tylko od dwóch zmiennych,
a mianowicie od systemu koordynacji, czyli systemu zarzÈdzania, ib rozwiÈzania finansowego.
Moĝna wskazaÊ teĝ inne warianty strategii budowy SYNAT jako elementu
Krajowego Systemu Informacji Naukowo-Technicznej. W okresie wysokiego
popytu na opracowania naukowe i równoczesnej postkryzysowej sytuacji
pañstwa mamy do czynienia z wieloma dylematami. W praktyce trudno
vol. 10, nr 3 (38), 2012
225
Jerzy Kisielnicki
jest stosowaÊ jednÈ strategiÚ, najczÚĂciej mamy do czynienia ze strategiami
hybrydowymi. WiÚkszoĂÊ stosuje w róĝnych wariantach strategiÚ I (centralizacja i finansowanie z budĝetu pañstwa w róĝnych formach). Ale jakÈ
rekomendowaÊ w istniejÈcych warunkach strategiÚ dla Polski?
System zarzÈdzania
Budĝet pañstwa finansuje
funkcjonowanie platformy
SYNAT
Opïaty za korzystanie
z SYNAT pobierane
odb wszystkich uĝytkowników
Scentralizowany system
koordynacji
Strategia I
Strategia III
Zdecentralizowany
system koordynacji
Strategia II
Strategia IV
Tab. 3. Strategie realizacji projektu SYNAT. ½ródïo: J. Kisielnicki 2011a. Docelowy model
biznesowy dla instytucji eksploatujÈcych platformÚ SYNAT jako podstawy Krajowego Systemu
Informacji Naukowo Technicznej KNSIT, materiaïy konferencji SYNAT, Warszawa: Uczelnia
’azarskiego.
Strategia I. Scentralizowana równoczeĂnie ze wzglÚdu na system koordynacji i finansowanie wyïÈcznie z budĝetu pañstwa, a uĝytkownicy majÈ
nieodpïatny dostÚp do zasobów zgromadzonych w cyfrowych repozytoriach.
Bardzo atrakcyjny, ale maïo realny pomysï z uwagi na permanentny kryzys
finansów publicznych. Wydaje siÚ teĝ bardzo kosztowny i trudny do urzeczywistnienia. CzÚsto w instytucjach powstajÈcych w wyniku tej strategii
nastÚpuje rozrost biurokracji i w konsekwencji zmniejsza siÚ skutecznoĂÊ
takich instytucji. W kontekĂcie e-edukacji problemem sÈ dwa systemy odpïatnoĂci uczestników.
Strategia II. Hybrydowa – zarzÈdzanie w zasadzie zdecentralizowane,
natomiast koszty eksploatacji pïatne z budĝetu centralnego i czÚĂciowo teĝ
pïatne przez uĝytkowników. Ze wzglÚdu na sposób finansowania strategia
podobna do poprzedniej, róĝnica dotyczy systemu koordynacji.
Wydaje siÚ, ĝe w Polsce dominuje strategia II – nie istnieje scentralizowany system koordynacji, ale budĝet pañstwa finansuje wiÚkszoĂÊ projektów naukowych i powstajÈcych w ich wyniku publikacji. Bardzo silnym
wzmocnieniem realizacji strategii II mogÈ byÊ przykïady funkcjonowania
rozwiÈzañ Open Access. Komisja Europejska w swoich regulacjach wprowadziïa specjalnÈ klauzulÚ, tzw. Clause 39. ZobowiÈzuje ona do udostÚpniania
publikacji powstajÈcych w wyniku takich projektów jak PR7 wbrepozytoriach
Open Access. PrzyjÚcie takiego rozwiÈzania mogïoby byÊ podstawÈ strategii
zasilania platformy SYNAT w najnowsze i wartoĂciowe publikacje naukowe,
które byïyby uwzglÚdniane w podrÚcznikach szkolnych i akademickich.
Strategia III. Zdecentralizowany system zarzÈdzania oraz peïna odpïatnoĂÊ za dostÚp do zasobów ulokowanych na platformie SYNAT uiszczana
przez wszystkich uĝytkowników. Trudno jÈ rekomendowaÊ ze wzglÚdu na
fundamentalne zaïoĝenie o peïnej otwartoĂci dostÚpu do zasobów repozy226
Problemy ZarzÈdzania
Repozytoria projektu SYNAT jako nowe moĝliwoĂci pozyskiwania wiedzy...
toriów w KSINT, chociaĝ jej elementy obecnie funkcjonujÈ w Polsce. Dotyczy to np. udostÚpniania danych, które zbiera Gïówny UrzÈd Statystyczny,
ab które w wiÚkszoĂci sÈ udostÚpnianych za opïatÈ.
Strategia IV. Rynkowa – wszystko jest pïatne, platforma jest wïasnoĂciÈ
prywatnÈ, bez udziaïu Skarbu Pañstwa. Ta strategia ma wielu zwolenników.
Zakïada siÚ w niej, ĝe pañstwo nie partycypuje w pokrywaniu kosztów zwiÈzanych z funkcjonowaniem systemu informacji naukowo-technicznej, sponsorami publikowania i archiwizowania utworów w otwartych repozytoriach
sÈ podmioty prywatne, opïaty pobierane sÈ teĝ od uĝytkowników. Autorzy
podrÚczników szkolnych i akademickich pïaciliby za korzystanie zbmateriaïów
zawartych w repozytorium systemu SYNAT. WĂród zwolenników takiego rozwiÈzania jest, jak siÚ wydaje, na pierwszym miejscu Ministerstwo Finansów.
5. Uwagi koñcowe – rekomendacje w zakresie
projektu SYNAT i jego roli w e-edukacji
Platforma SYNAT ma na celu przyczynienie siÚ do wzrostu kapitaïu
intelektualnego Polski, doprowadzajÈc do wzrostu konkurencyjnoĂci naszej
gospodarki. Jak pisze Z. Gackowski (2012), jest to element spirali tworzenia kapitaïu intelektualnego. Jednym z istotnych elementów tej spirali
jest edukacja a zwïaszcza e-edukacja. Realizacja tego postulatu moĝe byÊ
przeprowadzona na wiele sposobów. Wszystkie jednak muszÈ uwzglÚdniaÊ
istotny dla procesu edukacji ïañcuch Data-Information-Knowledge-Wisdom
(DIKW). Jak juĝ podkreĂlaïem, jestem zwolennikiem dostÚpu bezpïatnego
i rozwoju rozwiÈzañ Open Access, co w bardzo istotny sposób wpïywa na
wzrost jakoĂci publikacji nie tylko naukowych, ale teĝ edukacyjnych.
Jak wczeĂniej wskazywano, instytucje okreĂlone jako repozytoria to serwery sieciowe, które umoĝliwiajÈ najczÚĂciej równolegïÈ (oprócz papierowej)
publikacjÚ w Internecie oraz dïugotrwaïÈ archiwizacjÚ i udostÚpnianie treĂci
krÚgom osób uprawnionych (np. pracownikom naukowym, nauczycielom,
studentom, czïonkom stowarzyszeñ zawodowym) lub szerokiej publicznoĂci,
bez dyskryminacji i zbÚdnych ograniczeñ. Dlatego teĝ realizacja projektu
SYNAT powinna siÚ przyczyniÊ do wzrostu jakoĂci systemów edukacji i tym
samym przyczyniÊ siÚ do znaczÈcej poprawy pozycji Polski zarówno w Unii
Europejskiej, jak i na Ăwiecie. Aktualna pozycja w rankingach Ăwiatowych
(65.–70. miejsce) nie jest dla nas satysfakcjonujÈca. Moĝna mieÊ nadziejÚ,
ĝe takie wïaĂnie projekty jak SYNAT poprawiÈ sytuacjÚ i spowodujÈ nie
tylko wzrost samego kapitaïu intelektualnego, ale takĝe przyczyniÈ siÚ do
wzrostu naszej konkurencyjnoĂci.
Informacje o autorze
Prof. zw. dr hab. Jerzy Kisielnicki – Kierownik Zakïadu Projektowania Systemów
Informatycznych, Wydziaï ZarzÈdzania Uniwersytetu Warszawskiego.
E-mail: [email protected].
vol. 10, nr 3 (38), 2012
227
Jerzy Kisielnicki
Bibliografia
Bersih, J. 2004. The Blended Learning Book, John Wiley & Sons.
Crow, R. 2002. The Case for Institutional Repositories: a SPARC Position Paper, Washington, http:www.arl.org/sparc/IR/ir.html, dostÚp: 26.04.2011.
Gackowski, Z. 2012. The Helix of Human Cognition: Knowledge Management According
to DIKW, E2E, and the Proposed View. Informing Science: the International Journal
of an Emerging Transdiscipline, nr 15.
Górecka-Hajkiewicz, M. (red) 2012. Proponowany model biznesowy dla instytucji eksploatujÈcej platformÚ SYNAT, raport z badañ, Warszawa: Uczelnia ’azarskiego.
Kisielnicki, J. 2011a. Docelowy model biznesowy dla instytucji eksploatujÈcych platformÚ
SYNAT jako podstawy Krajowego Systemu Informacji Naukowo Technicznej KNSIT,
materiaïy konferencji SYNAT, Warszawa: Uczelnia ’azarskiego.
Kisielnicki J. 2011b. Krajowy System Informacji Naukowo-Technicznej KNSIT jako znaczÈcy element budowy systemu spoïeczeñstwa informacyjnego, w: Informatyka 4
przyszïoĂci. Miejsce i rola serwisów internetowych w rozwoju spoïeczeñstwa informacyjnego, W. Chmielarz, J. Kisielnicki, O. Szumski (red.), Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe Wydziaïu ZarzÈdzania Uniwersytetu Warszawskiego.
Köhler, M., Arndt, H.W. i T. Fetzer 2008. Information Society as Seen by EU Citizens,
The Gallup Organization.
Lambe, P. 2007. Organising Knowledge: Taxonomies, Knowledge and Organisational
Effectiveness, Chandos Publishing.
Lee, C.C. i J. Yang 2000. Knowledge Value Chain. Journal Management of Development,
nr 4 (21).
Levitt, B. i J. March 1988. Organizational Learning. Annual Review of Sociology, nr 14.
Niezgódka, M. 2009. Modele otwartego komunikowania w nauce i edukacji – perspektywy dla Polski, w: OtwartoĂÊ w nauce – Open Access i inne modele, Warszawa:
materiaïy konferencji PAN
PAN 2009. Public Trust in Science and Industry-supported Research and Education,
materiaïy konferencji PAN, Warszawa.
Rosenberg, M.J. 2001. E- Learning, Strategies for Delivering Knowledge in the Digital Age,
Mc Graw Hill
Rosenberg, M.J. 2006. Beyond E-Learning: Approaches and Technologies to Enhance
Knowledge, Learning and Performance, Pfeiffer.
Saadé, R. 2006. Motivation in Internet-Based Learning Mediums. Information & Management.
Saadé, R. i B. Bahli 2005. The Impact of Cognitive Absorption on Perceived Usefulness
and Perceived Ease of Use in On-line Learning: An Extension of the Technology
Acceptance Model. Information & Management, nr 2 (42), s. 317–327.
Saadé, R. i I. Galloway 2005. Understanding the acceptance of multimedia applications
for learning. Issues in Informing Sciences and Information Technology, nr 2, s. 287–296.
Sveiby, K.E. 2001. Intellectual Capital and Knowledge Management, http://www.sveiby.
com.
Sveiby, K.E. 2005. DziesiÚÊ sposobów oddziaïywania wiedzy na tworzenie wartoĂci.
E-mentor nr 2 (9).
228
Problemy ZarzÈdzania