D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

Sygn. akt III Ca 826/15
POSTANOWIENIE
Dnia 26 sierpnia 2015 r.
Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:
Przewodniczący - Sędzia SO Andrzej Dyrda
Sędziowie: SO Tomasz Tatarczyk
SO Gabriela Sobczyk (spr.)
Protokolant Aldona Kocięcka
po rozpoznaniu w dniu 26 sierpnia 2015 r. na rozprawie sprawy
z wniosku B. D.
z udziałem J. K.
o zniesienie współwłasności
na skutek apelacji uczestnika postępowania
od postanowienia Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim
z dnia 22 grudnia 2014 r., sygn. akt I Ns 533/12
postanawia:
1. oddalić apelację;
2. oddalić wniosek wnioskodawczyni o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.
SSO Gabriela Sobczyk SSO Andrzej Dyrda SSO Tomasz Tatarczyk
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 22 grudnia 2014r. Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim dokonał zniesienia
współwłasności majątku uczestników postępowania B. dziadek i J. K. , ustalił że w skład tego majątku wchodzą:
a) składniki majątku w postaci tkanin, dodatków krawieckich, rękawic, obuwia roboczego, wyrobów gotowych o
łącznej wartości 70.343,23zł,
b) środki trwałe w postaci maszyn do szycia: stebnówka (...) x3, stebnówka JUKI, dziurkarka (...), guzikarka (...), O. 5
nitkowy G., lodówka (...), nóż krojczy (...), nóż krojczy (...), noże zapasowe do noży krojczych, pistolet do metkowania
+ ości, komputer (...), Monitor 17 (...), urządzenie wielofunkcyjne H., Telefax, telefon bezprzewodowy, szlifierka
stołowa, krzesła obrotowe, krzesła plastikowe niebieskie, lustro duże, deska do pracowania, wentylator stojący (...),
grzejnik – conwektor (...), pompa do wody (...), biurko, lampy do maszyn, przepływowy ogrzewacz do wody, manekin,
doposażenie biura, krojowni szwalni, doposażenie sklepu o łącznej wartości 14.601,03zł.
c) środki pieniężne w kwocie 100 000,00zł.;
d) wierzytelności jakie wpłynęły na rachunek spółki po jej rozwiązaniu w kwocie 9.231,33zł.
Sąd Rejonowy dokonał podziału majątku uczestników postępowania w ten sposób, że składniki opisane w pkt 2a),
2b), 2d) postanowienia przyznał J. K.; zaś składnik opisany w pkt 2c) postanowienia ( tj. środki pieniężne w kwocie
100 000,00zł) przyznał B. D..
Ponadto Sąd Rejonowy orzekł, że z majątku uczestników dokonano nakładów na majątek osobisty J. K. w wysokości
45.800zł, a tytułem wyrównania udziałów w majątku uczestników oraz zwrotu nakładów z majątku uczestników
na majątek osobisty zasądził od J. K. na rzecz B. D. kwotę 19.987,80zł płatne w terminie trzech miesięcy od daty
prawomocności postanowienia z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności.
W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że wnioskodawczyni B. D. wniosła o podział majątku wspólnego wspólników
spółki cywilnej (...) i rozliczenie nakładów wspólników J. K. oraz B. D. oraz rozliczenie nakładów poniesionych przez
wnioskodawczynię na spółkę cywilną poprzez zasądzenie od uczestnika J. K. na rzecz wnioskodawczyni, 1/2 kwot
poniesionych na modernizację budynku w którym prowadzona była działalność gospodarcza spółki, zasądzenie od
uczestnika J. K. na rzecz wnioskodawczyni ½ kwot , jakie wpłynęły do spółki po wystąpieniu z niej wnioskodawczyni,
a które były należnościami przysługującymi spółce, zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów
postępowania.
W uzasadnieniu wskazała, że na skutek oświadczenia wnioskodawczyni o wypowiedzeniu umowy spółki uległa ona
rozwiązaniu 31 grudnia 2010 r.
Uczestnik w odpowiedzi na wniosek wniósł o oddalenie wniosku o zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni
½ kwot poniesionych na modernizację budynku, w którym prowadzona była działalność gospodarcza spółki, wniósł
o zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 40 000 zł tj. kwoty jaka pozostała po rozliczeniu kwoty
100 000 zł podjętej przez wnioskodawczynię z rachunku bankowego spółki w dniu 7 lipca 2010 r. Wniósł o zasądzenie
od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 27 000 zł stanowiącej ½ nakładów poniesionych przez uczestnika na
pokrycie kosztów ponoszonych przez spółkę, a nadto o zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kosztów
postępowania w sprawie.
Wnioskodawczyni i uczestnik na rozprawie w dniu 20 września 2012 r, sprecyzowali swoje stanowisko domagając
się zniesienia współwłasności spółki poprzez przyznanie uczestnikowi wszystkich środków trwałych oraz poprzez
rozliczenie spółki poprzez ustalenie jej stanu majątkowego według stanu na dzień 31.12.2010 r. (aktywa i pasywa)
wskazali, że przy zniesieniu współwłasności należy rozliczyć nakłady poniesione z majątku spółki na nieruchomość
będącą własnością uczestnika, a nadto należy rozliczyć kwotę 100 000 zł zatrzymaną przez wnioskodawczynię oraz
rozliczyć zysk spółki oraz poniesione koszty na działalność spółki od 31 grudnia 2010 r.
Sąd Rejonowy ustalił, że 1 sierpnia 1999 r. została zawarta pomiędzy wnioskodawczynią, a uczestnikiem umowa spółki
cywilnej (...). Przedmiotem działania spółki było prowadzenie działalności krawieckiej. Siedziba spółki znajdowała się
w J. przy ulicy (...) w miejscu zamieszkania wnioskodawczyni, zaś zakład krawiecki był przy ulicy (...) w P.. Wspólnicy
korzystali z pomieszczeń do prowadzenia produkcji na podstawie zawartej umowy użyczenia lokalu. Wspólnicy w
czasie trwania spółki dokonali nakładów na nieruchomość uczestnika położoną w P. przy ulicy (...), gdzie prowadzona
była działalność gospodarcza. Wartość tych nakładów poczyniona przez wspólników według stanu na dzień 31 grudnia
2010 r. i według aktualnych cen wynosi 45 800 zł .
Sąd Rejonowy ustalił, że spółka uległa rozwiązaniu 31 grudnia 2010 r. na skutek wystąpienia z tym dniem ze spółki
uczestnika, który w dniu 24 września 2010 r. wypowiedział umowę spółki ze skutkiem na dzień 31 grudnia 2010 r. oraz
wnioskodawczyni, która w dniu 27 września 2010 r. wypowiedziała udział w spółce ze skutkiem na dzień 31 grudnia
2010 r.
Na podstawie sporządzonego remanentu na dzień 31 grudnia 2010 r. podpisanego przez wnioskodawczynię doszło
do spisania majątku spółki. Łączna wartość składników majątku pozostałych na dzień 31 grudnia (...). wynosi 70
343,23 netto tj. tkaniny – kwota 26 899,78 zł; dodatki krawieckie 3 080,46 zł, rękawice 2572,17 zł, obuwie robocze
8 833,07 zł, wyroby gotowe 28 957,75 zł. W skład majątku wchodziły także środki trwałe w postaci maszyn do
szycia: stebnówka (...) x3, stebnówka (...), dziurkarka (...), guzikarka (...), O. 5 nitkowy G., lodówka (...), nóż
krojczy(...), nóż krojczy (...), noże zapasowe do noży krojczych, pistolet do metkowania + ości, komputer (...), Monitor
17 (...), urządzenie wielofunkcyjne H., Telefax, telefon bezprzewodowy, szlifierka stołowa, krzesła obrotowe, krzesła
plastikowe niebieskie, lustro duże, deska do pracowania, wentylator stojący (...), grzejnik – conwektor (...), pompa do
wody (...), biurko, lampy do maszyn, przepływowy ogrzewacz do wody, manekin, doposażenie biura, krojowni szwalni,
doposażenie sklepu o łącznej wartości 14.601,03zł.
Łączna wartość środków trwałych wg zestawienia remanentowego przy założeniu wyceny według cen rynkowych
przy uwzględnieniu czasu zużycia poszczególnych środków trwałych wynosi 14 601,03. Kwota wierzytelności, która
wpłynęła na rachunek spółki po jej rozwiązaniu to 9 231,33 zł. Przed rozwiązaniem spółki, po wypowiedzeniu swoich
udziałów przez strony, wnioskodawczyni pobrała z konta spółki kwotę 100 000 zł. Kwota ta jest również składnikiem
majątku uczestników postępowania.
Sąd Rejonowy ustalił, że strony podejmowały próby podziału fizycznego składników majątku spółki po jej rozwiązaniu.
W 2011 r. na wezwanie uczestnika wnioskodawczyni udała się do miejsca wykonywania działalności celem fizycznego
podziału majątku spółki, w szczególności zabrania części materiałów i wyrobów gotowych. Uczestnik wówczas zmienił
zdanie, odmówił wydania byłej wspólniczce materiałów wskazując, że zatrzymuje to na poczet zadłużenia. Uczestnik
domagał się przyznania jemu w wyniku podziału środków trwałych wymienionych w postanowieniu o wartości 14
601,03 zł.
W ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy wskazał, że przez umowę spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się
dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności poprzez
wniesienie wkładów. Zgodnie z art. 869 § 1 kc jeżeli spółka została zawarta na czas nieokreślony każdy wspólnik może
z niej wystąpić wypowiadając swój udział na trzy miesiące wcześniej przed zakończeniem roku obrachunkowego. Na
zasadzie art. 871 kc wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do
używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia
wartość, którą wkład miał w chwili wniesienia. Nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu
usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika. Po myśli 875 kc od chwili rozwiązania spółki
stosuje się odpowiednio do majątku wspólnego przepisy współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem
przepisów poniższych tj. z majątku pozostałego po zapłaceniu długów zwraca się wspólnikom ich wkłady, a resztę dzieli
się pomiędzy nich. Zatem podstawowym skutkiem rozwiązania spółki jest ustanie wspólności łącznej. Wspólność
ta uprzednio bezudziałowa przekształca się we współwłasność w częściach ułamkowych. Oznacza to, że od chwili
rozwiązania spółki każdemu wspólnikowi zaczyna przysługiwać określony udział w majątku wspólnym. Udziały te są
równe, chyba, że co innego wynika z umowy spółki, z czym nie mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie.
Sąd Rejonowy zauważył, że podobieństwa prawne instytucji majątku wspólnego małżonków po ustaniu małżeństwa i
majątku wspólników po ustaniu spółki usprawiedliwia stosowanie w obu wypadkach tych samych metod rozliczenia
w sprawach działowych. Sąd Rejonowy wskazał że rozliczenie osób zainteresowanych powinno być kompleksowe, co
jednoznacznie wynika z brzmienia art. 618 § 2 kpc i co znajduje wyraz także w przepisie art. 686 kpc. W zakresie
odrębnie nienormowanym do podziału majątku spółki zastosowanie znajdują przepisy art. 210 i następnych kc oraz
617 i następne kpc. Przedmiotem rozliczeń pomiędzy wspólnikami jest majątek wspólników, a także zyski spółki –
zarówno wypracowane przez jej majątek do momentu jej rozwiązania, jak i te, które przynosi majątek po ustaniu
spółki. W sprawach o podział majątku wspólnego stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku (art.46 i 48kriop
w zw. z art.567§1kpc), które z kolei odsyłają do regulacji dotyczącej zniesienia współwłasności (art.617- 625kpc).
Przenosząc te ogólne sformułowania na grunt sprawy Sąd Rejonowy zauważył, że poza sporem pozostawał i pozostaje
skład oraz wartość majątku wspólnego – wobec ostatecznego stanowiska stron złożonego w dniu 19 grudnia 2014
r. oraz ostatecznego braku zastrzeżeń do opinii biegłych sądowych. Główną kwestią sporną było komu winny
być przeznaczone w wyniku podziału majątku wspólników składniki tego majątku w postaci tkanin, dodatków
krawieckich, rękawic, obuwia, wyrobów gotowych o łącznej wartości 70 343,23 zł.
Wnioskodawczyni wskazała, że przedmioty te były wykorzystywane przez uczestnika i przechowywane w
zawilgoconych pomieszczeniach. Sąd Rejonowy wskazał że istotne jest to, że wnioskodawczyni zamierzała podzielić te
składniki majątku fizycznie w 2011 r., jednak uczestnik ostatecznie na to się nie zgodził. Uczestnik natomiast wskazał,
że wnosi o podział tych przedmiotów majątkowych, ponieważ nie ma możliwości, aby spłacić wnioskodawczynię z
uwagi na swoją sytuację materialną.
W ocenie Sądu Rejonowego w okolicznościach sprawy, biorąc pod uwagę kilkuletni pobyt tych składników u
uczestnika i odmowę ich wydania wnioskodawczyni w 2011 r. dokonać należało podziału majątku uczestników w ten
sposób, że sporny składnik majątku w postaci tkanin, dodatków krawieckich, rękawic, obuwia roboczego, wyrobów
gotowych o łącznej wartości 70 343,23 zł. przyznać uczestnikowi.
Z uwagi na fakt dokonania nakładów na majątek osobisty uczestnika z majątku spółki (uczestników) w kwocie 45
800 zł. oraz przy ustaleniu wartości majątku uczestników na kwotę 194,175,59 zł Sąd Rejonowy tytułem wyrównania
udziału oraz zwrotu nakładów z majątku uczestników na majątek osobisty zasądził od J. K. na rzecz B. D. kwotę
19.987,80 zł.
Zgodnie z treścią art.212§3 kc, zważywszy z jednej strony na wysokość spłaty oraz możliwości finansowe uczestnika,
a z drugiej strony wartość ekonomiczną spłaty, Sąd ustalił termin płatności po prawomocności niniejszego
postanowienia.
Apelację od tego postanowienia wniósł uczestnik postępowania. Zaskarżył to postanowienie w części, a to w
punkcie 3a i 5. Zarzucił temu postanowieniu naruszenie prawa materialnego, a to art. 623 kpc poprzez jego błędną
wykładnię i dokonanie zniesienia majątku wspólnego stron w ten sposób, że uczestnikowi przyznane został wszystkie
składniki majątku w postaci tkanin, dodatków krawieckich, rękawic, obuwia roboczego, wyrobów gotowych o łącznej
wartości 70343,23 zł, pomimo możliwości dokonania podziału fizycznego wymienionych rzeczy stosownie do wartości
udziału stron, zaś wnioskodawczyni środki pieniężne w kwocie 100 000 zł. Stawiając ten zarzut skarżący wniósł o
zmianę zaskarżonego postanowienia w ten sposób, że składniki opisane w punkcie 2a przyznać wnioskodawczyni
i uczestnikowi po połowie, a w punkcie 3 tytułem wyrównania udziałów uczestników w majątku oraz rozliczenia
nakładów zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 15183,81zł płatną w terminie 3 miesięcy od
uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia. Jednocześnie uczestnik wniósł
o zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje. Ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania za obie instancje.
W uzasadnieniu skarżący wskazał, że nie zaprzecza, ze od daty rozwiązania spółki cywilnej był i jest w posiadaniu
składników majątku opisanych w punkcie 2a) postanowienia.
Jednak zgodnie z art. 623kpc, podział majątku winien być dokonany w naturze. W ocenie skarżącego w niniejszej
sprawie nie ma żadnych przeszkód, aby składniki majątkowe z punktu 2a) postanowienia zostały podzielone w
naturze między wnioskodawczynię i uczestnika postępowania. Skarżący wskazał, że wnioskodawczyni przez ponad
5 lat dysponowała kwotą 100 000 zł i mogła ją zainwestować, uczestnik zaś poza tym, że składniki majątkowe były
składowane w jego pomieszczeniach nie mógł nimi w żaden sposób rozporządzać ani w jakikolwiek sposób korzystać.
Skarżący wskazał, że trudno mu postawić zarzut, że nie zgodził się na podział fizyczny stanu magazynowego w sytuacji,
gdy wnioskodawczyni odmówiła rozliczenia kwoty 100 000 zł i dodatkowo domagała się zwrotu wartości nakładów
na nieruchomość uczestnika postępowania i wierzytelności, które wpłynęły na rachunek spółki po jej rozwiązaniu.
Wnioskodawczyni wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od uczestnika postępowania na swoją rzecz kosztów
postępowania w sprawie, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Podniosła, że obecnie materiały uległy amortyzacji.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja uczestnika postępowania okazała się niezasadna.
Poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne są prawidłowe, ustalenia te nie były kwestionowane w apelacji.
Sąd Okręgowy przyjmuje je za własne.
W ustalonym stanie faktycznym rozważenia wymagało, czy w sprawie zaistniały podstawy do przyznania składników
majątkowych opisanych w apelacji w całości uczestnikowi.
Zgodnie z art. 623 kpc, jeżeli brak podstaw do wydania postanowienia w myśl artykułu poprzedzającego (na podstawie
zgodnego wniosku współwłaścicieli), a zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje tego
podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli z uwzględnieniem wszelkich okoliczności
zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne. Przepis
powyższy w przypadku braku zgody zainteresowanych stawia na pierwszym miejscu sposób podziału poprzez
podział fizyczny rzeczy. Wskazuje jednocześnie na konieczność uwzględnienia przy dokonywaniu podziału wszelkich
okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym.
W ocenie Sądu Okręgowego na wskazane okoliczności składa się w niniejszej sprawie istniejący stan posiadania, okres,
jaki upłynął od rozwiązania spółki i ustalone przez Sąd Rejonowy przyczyny, dla których nie doszło do dobrowolnego
podziału majątku. Nie bez znaczenia jest też okoliczność, kto odpowiada za sposób dotychczasowego przechowywania
składników majątku i ich obecny stan (ewentualne zmniejszenie wartości przedmiotów majątkowych na skutek
przechowywania ich w złych warunkach).
Uwzględniając te okoliczności w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy uznał, że dokonany przez Sąd Rejonowy podział
polegający na przyznaniu wszystkich tkanin, dodatków krawieckich, wyrobów gotowych, rękawic i obuwia roboczego
uczestnikowi jest prawidłowy.
Uczestnik jako fachowiec w branży wiedział o możliwości utraty wartości przez te składniki majątku, sam decydował
o tym, w jakich warunkach je przechowywać. Mógł je odpowiednio zabezpieczyć przed zniszczeniem.
Mimo tej świadomości i zgłoszonych w apelacji zastrzeżeń, przed wszczęciem postępowania nie zgodził się na
dokonanie fizycznego podziału tych składników, którego wówczas, w 2011r., chciała wnioskodawczyni. Nadto mimo
takiej postawy to nie on, a wnioskodawczyni zainicjowała niniejsze postępowanie o dokonanie podziału majątku
spółki, czyli podjęła kroki zmierzające do zakończenia stanu współwłasności tych przedmiotów majątkowych.
Nie można przy tym nie zauważyć, że jeden ze składników majątkowych (kwota 100 000 zł) została przyznana
wnioskodawczyni, a maszyny krawieckie i inne urządzenia opisane w punkcie 2b) postanowienia, będące w posiadaniu
uczestnika i służące mu do prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej zostały zgodnie z wolą uczestnika
przyznane jemu i w tym zakresie sposób podziału nie budził jego wątpliwości.
Tym samym, biorąc pod uwagę wszystkie wskazane okoliczności, w ocenie Sądu Okręgowego podział dokonany przez
Sąd Rejonowy nie narusza art. 623kpc.
Z tych powodów apelacja jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu na podstawie art. 385kpc w zw.z art. 13§2kpc. O
kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 520§1kpc, uznając że charakter niniejszej sprawy
nie przemawia za odstąpieniem od zasady wynikającej z tego przepisu. Zarówno wnioskodawczyni jak i uczestniczka
postępowania byli bowiem w równym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania.
SSO Gabriela Sobczyk SSO Andrzej Dyrda SSO Tomasz Tatarczyk