100/2/B/2010 POSTANOWIENIE z dnia 17 lutego 2010 r. Sygn. akt

100/2/B/2010
POSTANOWIENIE
z dnia 17 lutego 2010 r.
Sygn. akt Ts 232/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Stanisław Biernat,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej „AZE
Zając, Kokoszko” Spółka jawna w sprawie zgodności:
1) art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania
cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.),
2) art. 21 w związku z art. 13 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) w
związku z art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks
postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z
art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 22 lipca 2009 r. „AZE Zając, Kokoszko” Spółka jawna
(dalej: skarżąca) zarzuciła, że art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks
postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zakresie, w jakim
przepis ten wyłącza prawo do uzupełnienia pisma o należną opłatę po wezwaniu do jego
opłacenia na zasadzie przepisu art. 130 § 1 k.p.c., narusza art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176
ust. 1 Konstytucji. Jednocześnie podniosła, że art. 21 w związku z art. 13 ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze
zm.; dalej: u.k.s.c.) w związku z art. 1302 § 3 k.p.c. w zakresie, w jakim niezaokrąglenie
końcówki opłaty w górę do pełnego złotego opłaty stosunkowej wynoszącej 5% wartości
przedmiotu zaskarżenia stanowi przesłankę do stwierdzenia, że nie uiszczono należnej
opłaty od pisma, jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Skarżąca podniosła, że art. 1302 § 3 k.p.c. oraz art. 21 w związku z art. 13 u.k.s.c.,
w sposób rażący narusza art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, wskazując, iż
groszowe niezaokrąglenie w górę końcówki opłaty do pełnego złotego, które ma
nieodwracalne skutki procesowe, pozostaje w sprzeczności z podstawowymi prawami
strony, a w szczególności prawem do zaskarżenia orzeczenia. W opinii skarżącej
niekonstytucyjność wyżej wymienionych artykułów w sposób oczywisty narusza przepis
art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Restrykcyjność w stosowaniu
powołanych przepisów, umożliwiających odrzucenie apelacji, pozostaje – zdaniem
skarżącej – w bezwzględnej sprzeczności z dwuinstancyjnością postępowania
zagwarantowaną w Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą.
Postanowieniem z dnia 29 czerwca 2007 r. (sygn. akt I C 1389/06) Sąd Okręgowy w
Piotrkowie Trybunalskim – I Wydział Cywilny odrzucił apelację skarżącej od wyroku
Sądu Okręgowego z dnia 25 kwietnia 2007 r. W uzasadnieniu wskazał, że apelacja została
nienależycie opłacona. Złożone zażalenie zostało 22 października 2007 r. oddalone
postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Łodzi – Wydział I Cywilny (sygn. akt I ACz
800/07).
Postanowieniem z dnia 14 grudnia 2007 r. (sygn. akt I C 1389/06) Sąd Okręgowy w
Piotrkowie Trybunalskim oddalił wniosek o przywrócenie terminu do uiszczenia
brakującej opłaty od apelacji od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 25 kwietnia 2007 r.
Postanowieniem z dnia 23 stycznia 2008 r. (sygn. akt IC 1389/06) Sąd Okręgowy w
Piotrkowie Trybunalskim – Wydział I Cywilny odrzucił apelację skarżącej oraz zażalenie
na postanowienie z dnia 14 grudnia 2007 r. Zażalenie na orzeczenie w tej sprawie zostało
oddalone postanowieniem z dnia 2 kwietnia 2008 r. (sygn. akt I ACz 209/08) przez Sąd
Apelacyjny w Łodzi – Wydział Cywilny. Powyższe rozstrzygnięcie zostało doręczone
skarżącej 23 kwietnia 2008 r.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Kwestionowany przez skarżącą przepis art. 1302 § 3 k.p.c. był już przedmiotem
rozważań Trybunału Konstytucyjnego, także w kontekście wskazanych w skardze
konstytucyjnej wzorców kontroli.
Wyrokiem z dnia 17 listopada 2008 r. o sygnaturze SK 33/07 (OTK ZU nr
9/A/2008, poz. 154) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17
listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w
zakresie, w jakim przewiduje, że sąd odrzuca nieopłaconą apelację wniesioną przez
adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, bez uprzedniego wezwania do
uiszczenia należnej opłaty, jest zgodny z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78
Konstytucji.
W kwestii konstytucyjności art. 1302 § 3 k.p.c. Trybunał Konstytucyjny
wypowiadał się również w wyrokach z dnia 28 maja 2009 r., P 87/08 (OTK ZU nr
5/A/2009, poz. 72) oraz 14 września 2009 r., SK 47/07 (OTK ZU nr 8/A/2009, poz. 122).
We wskazanych rozstrzygnięciach Trybunał Konstytucyjny, odwołując się do
poglądów wyrażonych we wcześniejszych orzeczeniach, stwierdził między innymi, że nie
można mówić o nadmiernym rygoryzmie, jeżeli strona postępowania zastąpiona jest w
postępowaniu przed sądem powszechnym przez adwokata, radcę prawnego czy rzecznika
patentowego. Z samej bowiem istoty zastępstwa procesowego wypełnianego przez
profesjonalnego pełnomocnika wynika uprawnione założenie, że pełnomocnik ten będzie
działał fachowo, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą oraz należytą starannością.
Dopuszczalność stosowania surowszego rygoru w odniesieniu do pism procesowych
obarczonych brakami formalnymi, wnoszonych przez pełnomocników procesowych
będących profesjonalistami, została potwierdzona również w orzecznictwie Trybunału
(por. wyroki TK z dnia: 12 września 2006 r., SK 21/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 103;
20 grudnia 2007 r., P 39/06, OTK ZU nr 11/A/2007, poz. 161).
W ocenie Trybunału, zarzuty skargi dotyczące niezgodności z Konstytucją art. 1302
§ 3 k.p.c. koncentrują się na niemożności uzupełnienia braku formalnego pisma
wnoszonego przez profesjonalnego pełnomocnika, którego skutkiem jest jego odrzucenie,
pozostają zatem w ścisłym związku z wyżej wskazanymi orzeczeniami. W związku z tym
należy przyjąć, że ponowne orzekanie w tym zakresie jest zbędne. Innymi słowy, Trybunał
we wcześniejszym orzecznictwie poczynił już ustalenia odnoszące się do zarzutów, jakie
skarżąca podniosła w skardze.
Osobnego omówienia wymaga kwestia oceny zgodności ze wskazanymi w
skardze wzorcami art. 21 w związku z art. 13 u.k.s.c. W odniesieniu do tej regulacji
2
Trybunał Konstytucyjny uznaje, że w obliczu zapadłych już rozstrzygnięć zarzut ich
niekonstytucyjności stał się bezprzedmiotowy, a orzekanie o zgodności z przepisami
Konstytucji zbędne. W ocenie Trybunału problem zgodności wskazanych przepisów – w
szczególności określających sposób obliczania, jak również minimalną i maksymalną
granicę wysokości wnoszonych opłat – z przepisami Konstytucji może być rozważany
wyłącznie w związku z regulacjami wprowadzającymi sankcję ich niewykonania. Nie
budzi wątpliwości Trybunału, że w obliczu uznania art. 1302 § 3 k.p.c., skutkującego
odrzuceniem nienależycie opłaconego pisma procesowego wniesionego przez
profesjonalnego pełnomocnika procesowego, za zgodny ze wskazanymi wzorcami,
orzekanie o zgodności art. 21 w związku z art. 13 u.k.s.c. jest zbędne. Wskazanym
przepisom skarżąca zarzuca również brak spójności w określeniu wysokości opłaty
stosunkowej, który skutkuje podważeniem zaufania do prawa. Zdaniem skarżącej art. 13 i
art. 21 u.k.s.c. powinny być sformułowane jasno. Zarzut niespójności przepisów co do
zasady nie uzasadnia możliwości dokonania ich kontroli w trybie skargi konstytucyjnej,
gdyż w postępowaniu tym nie bada się poziomych niezgodności norm prawnych. Zarzut
taki może uzasadniać niezgodność zaskarżonego przepisu z Konstytucją, gdy: przepis
ograniczający konstytucyjne wolności lub prawa jest sformułowany w taki sposób, że nie
można jednoznacznie ustalić, kto i w jakiej sytuacji podlega ograniczeniom; przepis ten
jest nieprecyzyjny w stopniu uniemożliwiającym jednolitą wykładnię i stosowanie; przepis
taki nie pozwala na określenie jego zakresu tak, aby obejmował tylko te sytuacje, w
których działający racjonalnie ustawodawca istotnie zamierzał wprowadzić regulację
ograniczającą korzystanie z konstytucyjnych wolności i praw, a sposób sformułowania
zakwestionowanego przepisu jest w takim stopniu niejasny i nieprecyzyjny, iż zachodzi
uzasadnione przypuszczenie, że w praktyce dojdzie do naruszenia wszystkich trzech
wspomnianych założeń (por. wyrok TK z dnia 30 października 2001 r., K 33/00, OTK ZU
nr 7/2001, poz. 217). Kryteria te nie są spełnione w niniejszej sprawie. Z przedstawionych
przez skarżącą orzeczeń sądów wynika, że nie miały one wątpliwości co do zakresu i treści
obowiązku uiszczenia opłaty sądowej.
Jednocześnie należy podkreślić, że dodatkowy wzorzec kontroli powołany przez
skarżącą (art. 176 ust. 1 Konstytucji) nie może podważyć dotychczasowych ustaleń
Trybunału. Przede wszystkim należy zauważyć, że jest on wzorcem związkowym, a więc
takim, który uzupełnia (dopełnia) podstawowy wzorzec kontroli, tj. art. 45 Konstytucji.
Art. 39 ust. l pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym
(Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) stanowi, że Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym
postępowanie, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne. Taki stan rzeczy
ma niewątpliwie miejsce, gdy zaskarżony przepis prawny był już przedmiotem kontroli
jego zgodności z Konstytucją w innej sprawie rozpoznawanej przez Trybunał (zob.
postanowienia z dnia: 3 października 2001 r., SK 3/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 218; 25
listopada 2002 r., SK 30/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 88 oraz 26 marca 2002 r., P 3/02,
OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 22).
Zważywszy, że przedmiot niniejszej sprawy jest zbieżny z materią, co do której
Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się szczegółowo we wspomnianym wyrokach,
należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej z uwagi na zbędność
orzekania.
Tym samym, biorąc pod uwagę unormowanie art. 39 ust. 1 pkt 1 oraz art. 49 w zw.
z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, należało orzec jak w sentencji.
3