Model otoczenia klienta na rynku energii - E

Model otoczenia klienta na rynku energii
Autor: Grzegorz Stankiewicz
(„Rynek Energii” – nr 2/2006)
Słowa kluczowe: infrastruktura energetyczna, rynek energii, klient
Streszczenie. W artykule przedstawiono otoczenie klienta na konkurencyjnym rynku energii elektrycznej
podając najnowsze zarządzenia i akty prawne regulujące ten rynek. Mając na uwadze dosyć skomplikowaną
sytuację klienta na rynku energii elektrycznej proponuje się narzędzie (model), którego zastosowanie może
umożliwić zaprojektowanie infrastruktury dla rynku energii. W proponowanym modelu jako podstawę
wskazywany się klient, który fizycznie korzysta z energii.
1. UWAGI OGÓLNE
Każda społeczność starając się efektywnie realizować swoje indywidualne i grupowe cele
ekonomiczne wypracowuje rozwiązania organizacyjne, prawne i materialne tworząc
infrastrukturę na obszarze swojego funkcjonowania. Przy dzisiejszych oczekiwaniach
cywilizacyjnych zaspokajanie potrzeb energetycznych jest podstawą komfortu życia, a cena
energii wpływa na konkurencyjność gospodarki. Ze względu na ilość podmiotów żywotnie
zainteresowanych energią [1], znacząca jest odpowiedzialność państwa w organizowaniu
infrastruktury energetycznej. Wielokierunkowość interesów podmiotów zainteresowanych
energią powoduje, że działania organizacji państwowej można zilustrować jako utrzymanie
szczególnego rodzaju równowagi (rys.1).
Odpowiedzialność Państwa
rynek energii
BEZPIECZEŃSTWO
EFEKTYWNOŚĆ
MECHANIZMY RYNKOWE
Infrastruktura
Rys. 1. Ilustracja wpływu państwa na rynek energii
Jakkolwiek jest chwalebne, że energetycy i administracja państwowa troszczą się o to, aby
przygotować jak najlepszy konkurencyjny model rynku energii elektrycznej, tak efekty tych
działań nie zadowalają troskliwych jak i otoczenia tego, co konkurencyjnym rynkiem energii
elektrycznej zwykło się nazywać [6, 7]. Co jest tego przyczyną? Próba odpowiedzi na to
pytanie przybliży zaprojektowanie działań stymulujących trudny marsz ku efektywności
rynkowej infrastruktury energetycznej w Polsce.
2. RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ A JEGO OTOCZENIE
Od stycznia 2003 do marca 2006
Aktualizacja programu wprowadzania konkurencyjnego rynku energii elektrycznej w Polsce
ze stycznia 2003 roku [8] zaproponowała segmentację rynku energii elektrycznej z
perspektywy obrotu energią elektryczną. W myśl segmentacji obrót na konkurencyjnym
rynku energii elektrycznej odbywa się w trzech podstawowych segmentach:
• kontraktów bilateralnych,
• giełdowym,
• bilansującym (segment techniczny, który obejmuje: bilansowanie popytu i podaży, zakup
regulacyjnych usług systemowych na zasadach konkurencyjnych oraz usuwanie
ograniczeń systemowych).
Dokument definiuje podstawowych uczestników rynku energii, którymi są:
• odbiorcy końcowi,
• wytwórcy energii elektrycznej,
• przedsiębiorstwa obrotu hurtowego i detalicznego
• Operator Systemu Przesyłowego,
• Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych,
• Operatorzy Handlowo-Techniczni,
• Operatorzy Handlowi.
Jako infrastrukturę prawną dokument definiuje podstawowe akty normatywne, do których
zalicza:
• ustawę Prawo działalności gospodarczej,
• Kodeks spółek handlowych,
• Kodeks cywilny,
• ustawę o ochronie konkurencji i konsumentów.
•
rozporządzenia wydane na mocy ustaw
Nowelizacja ustawy Prawo Energetyczne z 4 marca 2005 roku wprowadziła obowiązek
zatwierdzania, przez Prezesa URE, Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej
(IRiESP).
Dokument [8] do niezbędnej infrastruktury technicznej dla rynku energii elektrycznej zalicza:
systemy pomiarowo-rozliczeniowe, systemy telekomunikacyjne i systemy informatyczne.
Od 2 marca 2006 roku
Staraniem Ministerstwa Gospodarki powstał, skierowany do konsultacji społecznych, projekt
Programu dla energetyki [4]. Główne cele dla tego programu rząd sformułował następująco:
1) Obniżka kosztów wytwarzania, przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej poprzez
zwiększenie efektywności działania przedsiębiorstw energetycznych w wyniku
zastosowania mechanizmów rynkowych w wytwarzaniu oraz skutecznej regulacji
działalności sieciowej;
2) Wzrost bezpieczeństwa energetycznego i wzrost niezawodności dostaw energii
elektrycznej dla odbiorców zapewniony przez budowę odpowiednio silnych struktur
organizacyjnych firm energetycznych;
3) Realizacja zrównoważonego rozwoju gospodarki, poprzez ograniczenie oddziaływania
energetyki na środowisko zgodnie ze zobowiązaniami Traktatu Akcesyjnego i dyrektywami
Unii Europejskiej oraz rozwój odnawialnych źródeł energii.
Powyższe cele będą zrealizowane poprzez następujące działania:
- budowę konkurencyjnego rynku energii,
- wykreowanie silnych podmiotów zdolnych także do konkurencji międzynarodowej,
- ustanowienie przejrzystych regulacji prawnych.
Wydaje się jednak, że spojrzenie na rynek z poziomu państwa powinno być szersze, a w
szczególności dostrzegać podmiot funkcjonowania państwa, jakim jest klient czyli obywatel
lub przedsiębiorca. W powyższych programach rola klienta, wspólnego podmiotu dla
energetyki i państwa, została po-traktowana marginalnie. Dokumenty przedstawiają zasady
funkcjonowania na rynku, ale nie konkretyzują, kiedy i w jakim trybie zasady zostaną
wprowadzone [8] lub też opisują sposób, w jaki aktywa państwa i rynek zostaną
zrestrukturyzowane [4] z punktu widzenia sektora. Ministrowie, w treści dokumentów,
obszernie zajmuje się rozwiązaniami szczegółowymi, które powinny być rozstrzygnięte
pomiędzy podmiotami rynku z uwzględnieniem zasad i mechanizmów dla rynku
ustanowionych. Postulat, iż klient powinien być podstawowym punktem odniesienia dla
tworzących model rynku energii znajduje potwierdzenie choćby w publikacji Wojciecha
Olejnika [5] oraz w opracowaniu przygotowanym pod patronatem Prezesa URE [2].
3. RYNKOWY MODEL OTOCZENIA KLIENTA NA RYNKU ENERGII
Spojrzeniem na rynek energii elektrycznej z perspektywy klienta może być próba analizy
z wykorzystaniem poniższego modelu (rys.3). Podobna analiza dla zbiorów z dużym
zakresem danych i relacji zaproponowana jest w pracy [3].
Model przedstawiony na rys. 2 umożliwia zrobienie fotografii stanu bieżącego rynku,
zaplanowanie docelowego kształtu rynku energii elektrycznej oraz może stanowić narzędzie
do bieżącego śledzenia otoczenia rynkowego klienta. Możliwe jest to poprzez nadawanie wag
wpływom, jakie na poszczególne sfery otoczenia mają grupy podmiotów na rynku
funkcjonujące.
Sfera wewnętrzna odpowiada klientowi, a kolejne sfery to:
• otoczenie energetyczne,
• otoczenie gospodarcze,
• polityka krajowa,
• otoczenie międzynarodowe.
Dla tego modelu należy przedyskutować, w grupie ekspertów i polityków, podział otoczenia
klienta na sfery oraz to, jakie grupy podmiotów mają wpływ na to otoczenie. Pozostaje
również otwarta kwestia wagi wpływu poszczególnych grup podmiotów.
Po ustaleniu parametrów dla modelu „zerowego” i modelu docelowego otoczenia klienta,
(czyli jaki model rynku energii elektrycznej jest oczekiwany) można określić narzędzia
prawne i organizacyjne, które do modelu docelowego powinny prowadzić. Po zastosowaniu
poszczególnych narzędzi model daje możliwość kolejnych analiz i śledzenia efektów oraz
konfrontacji z założonym modelem docelowym.
INS T
PA Ń Y TUC JE
S TW
OWE
UNIA KA
JS
OPE
E UR
JE
C E
U W
YT SO
ST N
I N INA
F
POLITYKA KRAJOWA
N
OTOCZENIE GOSPODARCZE
O D
ŚN O
I K ST
Ó AW
W
E CY
NE
R
G
II
OTOCZENIE MIĘDZYNARODOWE
OTOCZENIE ENERGETYCZNE
Z ASO
BY
NAT
URA
L NE
WO
P RA
ZNE
TY C
RGE
E NE
KLIENT
DOST
AWCY
TEC
H
WY T NOLOG
WA
II
I P RZ RZAN IA
ESYŁ
U
Y
ÓRC
WY TW GII
E NER
DYSTRYBUTORZY
ENERGII
G
O P
S
H PO RA
W
A
N DA O
D
LO R C
W ZE
E
I
Y
C G II IA
AW LO A N
ST O Z
O N R II
D CH W A RG
T E ET NE
Z E
PR
CY
AW
S T GII
DO NE R
E
Rys. 2. Rynkowy model otoczenia klienta na rynku energii elektrycznej
4. PODSUMOWANIE
Cóż można zaproponować przyszłym autorom opracowań rządowych?
1. Spojrzenia na rynek jako zbiór podmiotów i relacji pomiędzy podmiotami.
2. Wytypowanie relacji, które są domeną regulacji państwowych i rozstrzygnięć
politycznych.
3. Wytypowanie relacji, dla których należy stworzyć reguły postępowania w formie Prawa
energetycznego.
4. Wskazać istniejące (nie tworzyć nowych centrów kosztów) instytucje i środowiska
odpowiedzialne za przygotowanie dokumentów przedłożonych rządowi lub parlamentowi
oraz terminy, w których należy to wykonać. Wskazanie to mogłoby się odbyć na drodze
przyjęcia ogłoszonej publicznie procedury.
Tak sformułowane założenia pozwolą pracować nad stworzeniem efektywnych
mechanizmów rynkowych, które znajdując zastosowanie w zapisach prawa i organizacji
instytucji stanowić będą rynkową infrastrukturę energetyczną składającą się z:
•
•
•
•
•
rozwiązań i gwarancji prawnych,
określenia kierunków polityki państwa w dziedzinie własności aktywów energetycznych,
określenia obszarów, które ze względów, np. ekologicznych, będą regulowane zgodnie
z polityką państwa,
określenia granic odpowiedzialności państwa (z finansową włącznie) za funkcjonowanie
infrastruktury,
zdefiniowanie kompetencji organów państwowych w zakresie funkcjonowania
infrastruktury.
Zdaniem autora zagadnienia poruszone w niniejszym artykule stanowią tylko cząstkę
problemów. Powyższa próba odpowiedzi na zadane na wstępie pytanie może i powinna
wywołać dyskusję. Zachęca się zatem do wymiany poglądów, gdyż jest to najlepsza droga do
wypracowania takiego modelu rynkowego funkcjonowania infrastruktury energetycznej,
którego działanie służyć będzie rozwojowi gospodarki kraju.
LITERATURA
[1] Dzik R.: Zintegrowana ocena efektywności i pozyskania energii elektrycznej ze źródeł
odnawialnych, Rynek Energii 2005 nr 2.
[2] Energetyka w Unii Europejskiej. Droga do konkurencji na rynkach energii elektrycznej i
gazu. Praca zbiorowa pod redakcją A. Dobroczyńskiej, Urząd Regulacji Energetyki,
Warszawa 2003.
[3] Gackowski Z. :Projektowanie Systemów informacyjnych zarządzania. WNT, Warszawa
1974.
[4] Ministerstwo Gospodarki. Program dla energetyki, Warszawa 2006, marzec.
[5] Olejnik W.: Rynek klientów w Polsce. Megaenergia 2005, nr 14.
[6] Szyke J., Leskier M.: Lobby odbiorców energii, Wokół Energetyki 2005, październik.
[7] Topolski J., Begier P.: Poszukiwanie nowych rozwiązań modelu rynku energii
elektrycznej, Wokół Energetyki 2005, październik.
[8] Zespół do Spraw Rynku Energii Elektrycznej i Rynku Gazu Ziemnego, Aktualizacja
Programu Wprowadzania Konkurencyjnego Rynku Energii Elektrycznej w Polsce,
Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2003.
THE MODEL OF ENERGY MARKET CUSTOMER
Key words: infrastructure of the energy market, customer
Summary. This article presents the environment of the customer on the electricity market
basing on the today’s low regulations. Having in consideration really complicated positions of
the electricity market client, the utility (model) enabling the infrastructure design for the
energy market is proposed. The customer using the energy forms the base of market
construction.
Grzegorz Stankiewicz, mgr inż. elektroenergetyk, absolwent Politechniki Gdańskiej.
Główny Specjalista ds. Rozwoju w Everen Sp. z o.o.. Zainteresowania poza zawodowe:
turystyka piesza, kajaki, narty i żeglarstwo, działalność społeczna (społeczna nie polityczna).