docCzasy, ludzie, wydarzenia
download 
Reklamacja Transkrypt
Czasy, ludzie, wydarzenia
Z życia i wiary Czasy... 600 lat temu Ludzie... 30 maja 1416 r. w Konstancji na stosie zginął Hieronim z Pragi, filozof, teolog i reformator religijny, wółpracownik Jana Husa. Urodził się ok. 1378 r. w Pradze. Pochodził z rodziny szlacheckiej. Studiował w Heidelbergu, Kolonii, Paryżu i Oxfordzie. Odbył podróż do Palestyny (Ziemi Świętej), po ym został profesorem na uniwersytecie praskim. Zaangażował się w rodzący się ruch narodowy dążący do ogranienia wpływów obcokrajowców, zwłasza Niemców, w Pradze, a jednoeśnie rozpoął głoszenie nauki Johna Wiklefa, którego poznał w Oxfordzie w Anglii i pywiózł jego pisma do Czech. W wielu miastach europejskich wytaano mu procesy o herezję. W 1410 r. pebywał krótko w Polsce. Wykładał później w Peszcie i Wiedniu, gdzie miał opinię heretyka. Podas kolejnego pobytu w Polsce dowiedział się o odbywającym się procesie Jana Husa w Konstancji, dokąd pybył w tajemnicy 4 kwietnia 1415 r. Próbował uzyskać gwarancję bezpieeństwa od uestników soboru, ale został ujęty i poddany pesłuchaniom i tourom. Po tym odwołał na piśmie głoszone poglądy niewystarająco, zaś później w pełni, a pede wszystkim odżegnał się od wiklefyzmu i husytyzmu, uznając za jedynie prawdziwą naukę katolicyzm. We wznowionym procesie 27 kwietnia 1916 r. wycofał jednak pismo odwołujące błędy, za co został uznany za heretyka i skazany na śmierć pez alenie na stosie, co też wykonano. 150 lat temu 3 maja 1866 r. urodził się Andej Hławika, nauyciel w Ustroniu, a następnie w Cieszynie w szkole podstawowej i w Seminarium Nauycielskim, organista, organizator i propagator śpie- 30 Wydaenia... wu chóralnego, autor linych opracowań pieśni religijnych i regionalnych i wydawca śpiewników. Więcej IP 74/2014, s.16 100 lat temu 22 erwca 1916 r. poświęcono wybudowaną na założonym nowym cmentau kaplicę w Wiesz- ętach. Cmenta w Ewangelickiej Gminie Cmentarnej w Kowalach, założony w 1857 r. dla wółwyznawców Kowali, Bielowicka, Wiesząt, Łazów i Roztropic z asem okazał się niewystarający powiechniowo. Oduwalny był również brak kaplicy. Teren obejmujący wymienione wioski uległ w 1863 r. podziałowi między dwa zbory Jawoe i Skoów - dlatego decyzje o założeniu nowego cmentaa i budowie kaplicy należały do dwóch prezbiterstw oraz z nich wyłonionego pedstawicielstwa w zaądzie Ewangelickiej Gminy Cmentarnej. W tym względzie 7.09.1912 r. podjęto stosowną uchwałę zebranej w Skoowie Ewangelickiej Gminy Szkolno - Cmentarnej w Kowalach i okolicy, dotyącą nowego cmentaa i kaplicy. Z istniejącego funduszu szkolnego Ewangelickiej Gminy Szkolnej w Kowalach wykoystano za zgodą Naelnej Rady Kościelnej w Wiedniu 15000 K na zakup parceli (400 K) pod nowy cmenta od Cieszyńskiej Arcyksiążęcej Komory położonej w Wieszętach, zaś dotychasowy cmenta położony w Bielowicku postanowiono pozostawić pod opieką prezbiterstwa. Sprawa założenia cmentaa i budowy kaplicy Informator Paraalny nr 82 www.parafiajawoe.pl Z życia i wiary w Wieszętach wywołała pewne tarcia między zwolennikami i peciwnikami tej inwestycji i oparła się o najwyższe instancje kościelne i państwowe, które rawę rozstygnęły na koyść nowego cmentaa. Budowę kaplicy podjęto w 1913 r., powieając roboty budowlane mistowi murarskiemu Jeemu Wienckowi z Jawoa, według pedstawionego pez niego kosztorysu. Koszty według relacji ks. J. Lasoty miały wynieść około 15000 K. Kaplicę wyposażono w oa, na który zbór jawoański podarował dotychasowy obraz oaowy ze swojego pebudowanego w 1912 r. kościoła, ambonę, ławki oraz wypożyony z Jawoa dzwon z 1794 r. ofiarowany pez rodzinę Saint Genois i Laschowskich. Poświęcenie wybudowanej kaplicy odbyło się w waek 22.06.1916 r. (katolickie święto Bożego Ciała). Niestety, nie wiadomo, kto poświęcał ową kaplicę i nowy cmenta. W końcowych dniach marca 1945 roku kaplica legła w gruzach, wysadzona w powiete pez uciekający niemiecki Wehrmacht, zniszeniu uległo całe jej wyposażenie wraz z historynym obrazem oaowym. Kaplicę odbudowano na nowo po wojnie i poświęcono 11.09.1949 r. Wg: 1) ks. Ryszard Janik, Z ka peszłości luterańskiego zboru w Jawou …, s.119 -120, Jawoe 2016; oraz 2) ks. Piotr Janik, Wypisy z dziejów kościoła w Wieszętach-Kowalach, Wieszęta 1999. 75 lat temu 10 sierpnia 1941 r. w Bielsku-Białej urodził się Helmut Kajzar, reżyser, związany z Teatrem wółesnym we Wrocławiu, twórca Teatru metacodziennego, dramatopisa, tłuma i wykładowca uelni teatralnych w kraju i zagranicą, autor sztuk: „Paternoster”, „Tema kyżykami”, „Epitafia cieszyńskie”, „Koniec półświni”, „Obora” i in., autor wielu słuchowisk radiowych. Był synem Jana i Pauliny z domu Kulisz. Jego ojciec był inżynierem rolnikiem, ped wojną mieszkał i pracował w Bobrku koło Oświęcimia, pełniąc funkcję adiunkta w goodarstwie rolnym księcia Sapiehy. Podas wojny pracował w majątku ziemskim Zipserów. Po wojnie zaądzał majątkami ziemskimi w Państwowych Goodarstwach Rolnych w kilku regionach Polski. Były to Kopice k/ Gródka, Łąka www.parafiajawoe.pl Prudnicka, Grodziec i Końyce k/ Cieszyna. W tych miejscowościach młody Helmut ędził swoje dzieciństwo. Od dzieciństwa pejawiał zainteresowania teatrem bawiąc się w teatr lalkowy. Jako ueń szkoły podstawowej zaął pisać pierwsze wiersze do teatru lalek. To aktorstwo dziecięce zakońyło się z chwilą ukońenia Szkoły Podstawowej w Grodźcu w 1955 r. Następnie rozpoynając naukę w bielskim Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika, mieszkał kolejno w Bielsku-Białej, Cieszynie i Końycach Wielkich. Po zdaniu matury w 1959 roku zaął studiować filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, ale po roku peniósł się na filologię polską tejże uelni. Swoją dojałą pygodę z teatrem rozpoął w asie studiów polonistynych na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie związał się ze studenckim Teatrem 38. Był to teatr dramatyny znany wówas z awangardowej interpretacji klasyki. Tam też zaął reżyserować pierwsze sztuki. Zaął być dostegany w środowisku teatralnym, a jego praca w teate zaęła pynosić pierwsze sukcesy w kraju oraz na międzynarodowych festiwalach teatrów studenckich. W roku 1965 ukońył studia polonistyne i podjął dalsze studia na wydziale reżyserskim w Państwowe Wyższej Szkole Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowia w Warszawie. Tu również związał się z warszawskim Studenckim Teatrem Satyryków (popularnym STS), gdzie miał okazję wyjazdów do różnych krajów Europy między innymi do Niemiec, Anglii, Szwajcarii, prezentując swoje ektakle teatralne. Pod koniec lat 60 debiutował jako pisa i reżyser w teate zawodowym. Pygotował dwa pedstawienia dyplomowe: „Śmiesznego Staruszka” Tadeusza Różewia na scenie Teatru Polskiego we Wrocławiu oraz „Bolesława Śmiałego” Stanisława Wyiańskiego w oprawie plastynej Józefa Szajny we wrocławskim Teate Wółesnym. Po ukońeniu studiów reżyserskich wółpracował z wieloma teatrami: „Wółesnym” we Wrocławiu, „Narodowym”, „Powszechnym” i „Małym” w Warszawie. Reżyserował także na scenach teatrów w Krakowie, Lublinie, Kaliszu, Rzeszowie, Gdańsku i Katowicach. W końcu lat 60 debiutował jako krytyk teatralny, zaął też uprawiać dramatopisarstwo. W 1969 roku napisał swój pierwszy dramat „Paternoster”. Innymi sztukami teatralnymi napisanymi w okresie późniejszym pez Helmuta Kajzara były: „Ryce Andej”, „Gwiazda”, „Tema kyżykami”, „Obora”, „Willa dei Misterii”, „Ciąg dalszy”, „Koniec półświni”, „Samoobrona”, ”Włosy błazna”, „Wyy Galapagos”, i „Król Dawid”. Helmut Kajzar ęsto pracował poza Polską, zwłasza w Niemech, Anglii, Szwecji. Prowadził Informator Paraalny nr 82 31 Z życia i wiary warsztaty teatralne, wykładał, reżyserował. Prezentował tam polską dramaturgię, głównie utwory Tadeusza Różewia i Witolda Gombrowia oraz własne sztuki. W 1971 roku został łonkiem Związku Literatów Polskich, w tym samym roku zawarł związek małżeński ze znaną aystką, koleżanką ze sceny, Jolantą Lothe. Z tego małżeństwa urodziła się córka – Paulina, aktualnie mieszkająca i pracująca we Włoszech. Był ważną postacią życia kulturalnego lat 60 i 70. Mimo że peżył zaledwie 41 lat pozostawił po sobie bogaty dorobek literacki i reżyserski. Od 1978 roku zaął chorować. Mimo że było mu ciężko nadal intensywnie pracował, pisząc dalsze dramaty. Reżyserował kolejne sztuki, w tym głównie opae na własnej twórości. Jedną z nich była „Obora”. Prapremiera odbyła się w Teate Małym w Warszawie w 1980 roku. Akcja tej sztuki umiejscowiona jest w Grodźcu i rozgrywa się w 1950 roku. W sztuce wieś nazywa się Moyk. Kajzar powraca w tej sztuce do lat ędzonych na Śląsku Cieszyńskim, gdzie w dzieciństwie mógł z bliska pypateć się życiu na wsi i działalności Zootechninego Zakładu Doświadalnego. W rok później „Oborę” wziął na warsztat teatralny entuzjasta teatru Kajzara Andej Makowiecki i wystawił ją na scenie Teatru Wółesnego we Wrocławiu. Ta inscenizacja cieszyła się wielkim powodzeniem wśród widzów. Spektakl ten został także peniesiony do Teatru Telewizji. Helmut Kajzar był teoretykiem teatru, autorem własnej koncepcji teatru metacodziennego. Pragnął nadać w tym teate wymiar aystyny temu co zwyajne i z ym otykamy się na co dzień. O swojej teorii pisał: „Odwołuję ty jedności – asu, miejsca i akcji. Ich estetyną tyranię. W teate metacodzienności teatr odzyskuje swój rytualny sens. Pywracam mu godności i urodę, i ostateność, zwykłość i prostotę… Od tej pory teatr jest miejscem pośrednim takim jak schody, jak koryta... Jest zwykły.” Reżyserował także komedie, pygotowywał poetyckie audycje w radiu o Julianie Pybosiu, Mironie Białoszewskim. Realizował słuchowiska radiowe opae na tekstach Tadeusza Różewia i Wisławy Szymborskiej. Reżyserował sztuki Moliera, Sławomira Mrożka, Leona Krukowkiego i Stanisława Wyiańskiego. Rozwijał twórość krytyną pisząc eseje, szkice i recenzje teatralne. Pisał o teate w wielu asopismach, m. in.: we „Wółesności”, „Miesięniku Literackim”, „Dialogu”. Helmut Kajzar dokonywał pekładów dramatów z języków: greckiego (Antygona) i niemieckiego (m.in. utwory F. K. Kroetza, P. Handkego). Jego utwory tłumaone były na język eski i niemiecki. Na uwagę zasługuje również praca Kajza- 32 ra jako nauyciela wykładowcy i wychowawcy młodzieży. Uył w szkołach filmowych w Łodzi, Berlinie (NRD) i Sztokholmie. Mimo wielu usilnych starań lekay z kraju i zagranicy choroba stawała się coraz bardziej uciążliwa i postępująca. Zmarł 21 sierpnia 1982 roku we Wrocławiu. Pogeb odbył się z Kościoła Jezusowego na cmenta ewangelicki w Cieszynie. Pozostawił po sobie znany dorobek pisarski i reżyserski. Bibliografia jego prac to ponad 20 sztuk teatralnych, setki esejów i aykułów poświęconych teatrowi. Utwory Helmuta Kajzara zostały wydane w publikacjach: „Sztuki i eseje” w 1976 oraz „Sztuki teatralne 1972-1982” w 1984 roku. Za swoją pracę artystyną był wielokrotnie nagradzany i wyróżniany. Między innym otymał nagrodę za reżyserię autorskiego ektaklu „Obora” na XXII Festiwalu Polskich Sztuk Wółesnych we Wrocławiu w 1981 r. W 1979 roku za całokszta pracy aystynej został odznaony Srebrnym Kyżem Zasługi. Po śmierci Helmuta Kajzara jego sztuki wystawiane są adko. Najęściej utwory dramatyne pisaa realizował Piotr Lachmann w swoim nowatorskim teate Lothe - Lachmann, Videoteate „Poza” w Warszawie. W 2002 r. w 20 ronicę śmierci aysty odbył się we Wrocławiu festiwal „Kajzar dziś”, poświęcony twórości aysty. Teatr Banialuka w Bielsku Białej 10 lutego 2005 roku wystawił „Antygonę” w reżyserii Bogusława Kierca, poety, reżysera, dramatopisaa. W tym samym roku ukazała się publikacja pod redakcją Lucyny Kozień „Sen”: Helmut Kajzar”. W publikacji znalazł się zapis sesji towayszącej premiee „Antygony” oraz wypowiedzi osób znających bliżej Helmuta Kajzara. Jako ayście pochodzącemu z ziemi cieszyńskiej dla upamiętnienia jego postaci i twórości Rada Miasta Cieszyna w 2000 roku nadała jednej z ulic imię Helmuta Kajzara. Również w Bielsku-Białej dla upamiętnienia związków Kajzara z tym miastem, na budynku, w którym mieszkał, będąc uniem liceum, odsłonięto tablicę z podobizną Helmuta Kajzara. Podobnie w roku 2011 Rada Gminy Jasienica na wniosek Zaądu Koła Maciey Ziemi Cieszyńskiej w Grodźcu nadała ulicy biegnącej do dawnego miejsca zamieszkania Kajzarów imię Helmuta Kajzara. Wg: Edward Cichy, www/macie-grodziec/ pl Zebrał z różnych źródeł Józef Król Informator Paraalny nr 82 www.parafiajawoe.pl
