wersja PDF - Zielone Serce Pomorza: Strona główna

Strona główna / Kulturowo / Ciekawe miejsca / Kraina w Kratę
Strona główna
Aktywnie
Kulturowo
Zabytki i Muzea
Muzyka i obyczaje
Ciekawe miejsca
Kuchnia
Kraina w Kratę
Rzemiosło i rękodzielnictwo
Kraina w Kratę - tą nazwą określa się niezwykle urokliwy obszar na Pomorzu Środkowym rozciągnięty w pasie środkowego wybrzeża
Bałtyku. Skąd wzięła się ta nazwa i co się za nią kryje?
Po raz pierwszy nazwa „Kraina w Kratę” pojawiła się przy okazji - zorganizowanej 18 stycznia 1995 r. wystawy fotograficznej w Słupsku.
Na wystawie prezentowane były fotogramy ukazujące piękno tradycyjnego budownictwa pomorskiej wsi. Patrząc na zewnętrzny
wygląd obiektów o konstrukcji szkieletowej ( zwłaszcza z dalszej perspektywy) nie sposób oprzeć się wrażeniu, że elewacje
przypominają efekt biało-czarnej kratownicy. Imprezy
Tajemniczo
Przyrodniczo
Baza noclegowa
Baza gastronomiczna
Informacja Turystyczna
Do pobrania
Kontakt
Mapa
„Kraina w Kratę” jest produktem turystycznym, który z roku na rok zaczyna być rozpoznawalny przez coraz większą część mieszkańców
regionu Pomorza oraz turystów wypoczywających w pasie środkowego wybrzeża Bałtyku.
Zapraszamy do zapoznania się z miejscami charakterystycznymi dla obszaru „Krainy w Kratę”, z wytyczonymi szlakami pieszymi oraz
rozbudowaną siecią szlaków rowerowych. Prezentujemy też Państwu wydawnictwa poświęcone Kraciastej Krainie – większość z nich
wydana została przez Stowarzyszenie Produktów Markowych Turystyki Wiejskiej „Słupia”- które stworzyło i wypromowało ten produkt
turystyczny.
Zakładka Krajobraz Kulturowy umieszczona na stronie- jest nowatorskim założeniem mającym na celu promowanie dobrej praktyki
kształtowania przestrzeni regionalnej oraz architektury krajobrazu. Pragniemy zachęcać w niej do nawiązywania i wykorzystywania
dziedzictwa kulturowego związanego z tradycyjnym budownictwem szkieletowym na Pomorzu Środkowym.
www.muzeum.swolowo.pl - strona poświęcona remontowi zabytkowej zagrody Albrechta nr.8 w Swołowie należącej do Muzeum
Pomorza Środkowego w Słupsku. Na stronie także informacje o historii wsi umownie nazwanej stolicą „Krainy w Kratę.”
www.muzeumkluki.pl – strona poświęcona historii i działalności Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach.
W XVIII i XIX wieku dominującym elementem krajobrazu wiejskiego na Pomorzu było budownictwo szkieletowe. W kwatery drewnianych
konstrukcji budynków wstawiano dyle, które owijano powrósłami słomianymi i oblepiano gliną. Powierzchnię kwater bielono wapnem na
biało, a belki drewniane zabezpieczano smołą. W ten sposób budowano chałupy mieszkalne, zabudowania gospodarcze, kuźnie, szkoły,
kościoły i dwory. Tego typu konstrukcje były także widocznym elementem krajobrazu architektonicznego pomorskich miast i uzdrowisk
(Słupsk, Sławno, Darłowo, Ustka, Jarosławiec). Cała Europa północna, zwłaszcza kraje basenu Morza Bałtyckiego, była w omawianym
okresie podobna pod względem architektonicznym. Symetryczny układ konstrukcji szkieletowej oraz wypełnienia kwater bielone wapnem
nadały budynkom efekt wizualny przypominający kratownicę, stąd też teren, na którym zachowały się duże skupiska tego typu
budownictwa nazwano „ Krainą w Kratę”.
Do dnia dzisiejszego w wielu wsiach położonych na terenie „ Krainy w Kratę” udział budynków wzniesionych po 1945 roku stanowi
niewielki procent ogółu budynków, dzięki czemu wsie zachowały swój dawny układ przestrzenny i charakter zabudowy.
Według dr Elżbiety Szalewskiej w pasie nadmorskim od Łeby po Darłowo znajduje się jeszcze około 1500 budynków
szkieletowych. I tak: w Swołowie 70, Starym Jarosławiu 69, w Bierkowie 52, Krzemienicy 51, Starkowie 50, Wodnicy 40, Włynkówku 40,
Bruskowie Wielkim 39, Możdżanowie 38, Krupach 38, Pęplinie 35, Gałęzinowie 32, Duninowie 26, Charnowie 32, Wierzbięcinie 25, Łącku
22, Kobylnicy 15, Strzelinie 15, Klukach 12. Tak duże natężenie zabytkowej architektury wiejskiej niespotykane nigdzie indziej w Europie
podkreśla unikalny charakter tego terenu i daje duże możliwości jego wykorzystania w kulturze i turystyce wzmacniając tym samym jego
potencjał.
Nie można dzisiaj precyzyjnie określić granic „Krainy w Kratę”; umowne granice wyznaczone są w pasie nadmorskim długości około 80
km - poczynając od Łeby w kierunku zachodnim do miejscowości Darłowo, szerokości około 40-50 km w głąb lądu, na południu
ograniczone drogą krajową nr 6 Gdańsk-Szczecin Granice te są jednak płynne; bowiem tradycyjne budownictwo charakteryzujące teren
„Krainy w Kratę” obejmuje również znaczną część województwa zachodniopomorskiego, w kierunku Szczecina, opierając się głównie na
południu o wspomnianą drogę krajową nr 6 Szczecin- Gdańsk.
Turystyczny produkt markowy „ Kraina w Kratę” był jednym z pierwszym w województwie pomorskim. Wykreowany został przez dr
Elżbietę Szalewską (pomysłodawczyni nazwy) i
Turystyczny produkt markowy „ Kraina w Kratę” był jednym z pierwszym w województwie pomorskim. Wykreowany został przez dr
Elżbietę Szalewską (pomysłodawczyni nazwy) i
dr Janusza Majewskiego - menadżera markowych produktów turystyki wiejskiej - w ramach Stowarzyszenia Produktów Markowych
Turystyki Wiejskiej „Słupia” przy współpracy: Urzędu Wojewódzkiego w Słupsku i samorządów lokalnych czterech gmin: Postomino,
Słupsk, Ustka, Smołdzino. Tworzenie tego produktu zostało wpisane w Strategię Rozwoju Województwa Pomorskiego z dnia 3 lipca 2000
roku (cel 2.4) i Plan Zagospodarowania Województwa Pomorskiego z dnia 30 września 2002 roku. Plan zakłada promocję markowych
produktów regionu (tu podaje się jako przykład „Krainę w Kratę”)
Zaliczenie turystycznego produktu markowego do polskich produktów markowych wymaga spełnienia określonych kryteriów. W
odniesieniu do „Krainy w Kratę” dr Elżbieta Szalewska wymienia następujące cechy stanowiące o wyznaczniku tego obszaru jako
produktu markowego:
harmonijny i romantyczny krajobraz wiejski i równin nadmorskich,
urozmaicony krajobraz, złożony z elementów wodnych, rolniczych i leśnych,
gęsta sieć średniej wielkości zwartych wsi, położonych w odległości co 2-3 km; rzadsza zabudowa spotykana jest sporadycznie,
mało przekształcone typy morfogenetyczne planów niwy siedliskowej,
struktura form i okres pochodzenia budynków należących do typu pomorskiego,
wysoki stopień zachowania form architektonicznych budownictwa chłopskiego oraz innych obiektów kulturowych, co dotyczy ponad
50% ogółu wsi na tym obszarze,
niski udział współczesnej zabudowy o formach wyraźnie kontrastujących z tradycyjnymi,
dominacja indywidualnej własności ziemi o optymalnej strukturze gospodarstw,
występowanie kompleksów leśnych dostępnych dla rekreacji oraz grup zieleni wysokiej w formach alei czy parków,
trasy dawnych szlaków kolejowych nadających się na ścieżki rowerowe,
brak uciążliwych dla turystyki rodzajów użytkowania ziemi, np. dużych zakładów przemysłowych, wysypisk odpadów i wylewisk, a
także odkrywkowych kopalni,
dobra dostępność komunikacyjna kołowa - około 350 km dróg utwardzonych oraz brak tras o intensywnym ruchu,
dobre powiązanie z krajowymi szlakami turystycznymi pieszymi, rowerowymi,
występowanie obiektów turystycznych o stosunkowo wysokim standardzie usług,
występowanie obszarów o wysokich walorach przyrodniczych, które powinny być komplementarną ofertą dla turystycznych
wędrówek,
dostępność infrastruktury społecznej jak, usługi zdrowotne, administracyjne, kulturowe, oraz infrastruktury technicznej,
pozytywne nastawienie miejscowej ludności do turystów i gości,
stosunkowo dobry stan budynków, oraz dbałość o estetykę otoczenia,
rozmieszczenie miast z zabytkami, muzeami i innymi obiektami krajoznawczymi,
Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach (40 km od Słupska) o powierzchni 10 ha; 20 budynków ukazuje historię i życie „ostatnich Słowian
na południowym brzegu Bałtyku” jak nazwano tę grupę ludności w połowie XIX wieku. Wieś liczącą około 100 mieszkańców odwiedza
rocznie 70-90 tys. turystów.
Promocję produktu markowego turystyki wiejskiej „Kraina w Kratę” rozpoczęto w 1998 roku od pozyskania z„AGROLINII 2000” środków
na szkolenie „Liderów Turystyki Wiejskiej”. Kolejny projekt dotyczył „Oznakowania turystycznego wiejskich tras rowerowych, obiektów
przyrodniczych i kulturowych”. Koncepcję szlaków opracowali E. Szalewska i R. Nastalski. Celem projektu był rozwój
turystyki na obszarach wiejskich Pomorza Środkowego poprzez kreowanie nietypowych produktów markowych. Środki na realizację
projektu stanowiły: granty od Marszałka Województwa Pomorskiego oraz Ministerstwa Gospodarki i samorządów lokalnych. Środki były
jednak zbyt małe, aby stworzyć kompleksowy produkt markowy. W ramach tego projektu wydano foldery i ulotki promujące „Krainę w
Kratę”, oznakowano tablicami z logo obszar tego produktu markowego, postawiono tablice informacyjne przy najbardziej wartościowych
obiektach historycznych, oznakowano także nadmorską trasę hanzeatycką (w tym częściowo Szlak Zwiniętych Torów).
Oprócz mocnych stron jakimi niewątpliwie są: potencjał i stosunkowo dobra promocja i rozpoznawalność marki, produkt markowy „Kraina
w Kratę” posiada też słabsze strony. Zaliczyć do nich należy: stan i perspektywy zachowania zabytkowej substancji oraz podobnie - jak w
całym kraju - zły stan techniczny infrastruktury drogowej. Koniecznym wydaje się także zwrócenie uwagi na coraz częstsze w ostatnich
latach „psucie” krajobrazu architektonicznego pomorskich wsi poprzez nowoczesną zabudowę mieszkalną. Współczesne budownictwo
jednorodzinne na terenach wiejskich bardzo często odbiega formą od zwartego układu zabudowań wsi wypracowanego przez dawnych
mieszkańców tych ziem; układu doskonale współgrającego z warunkami przyrodniczymi i ukształtowaniem terenu „Krainy w Kratę”.
Współdziałanie: miejscowych władz z ludnością zamieszkałą na tych terenach, konserwatorów zabytków i przyrody, regionalistów,
muzealników i wszystkich innych grup mających na względzie zachowanie tego dziedzictwa kultury może odwrócić niekorzystne trendy
rozbiórki, bądź też bezmyślnego zabudowywania zabytkowych budynków. W tym kontekście optymistycznymi są przykłady kilkunastu
wyremontowanych przez prywatnych właścicieli obiektów szkieletowych w takich miejscowościach jak: Bruskowo Wielkie, Swołowo,
Starkowo, Łącko, Stary Kraków, Stary Jarosław. Pokazują one, że przy odrobinie zaangażowania i dobrej woli można ocalić od destrukcji
zabytkową substancję przyczyniając się do zachowania atrakcyjności „Krainy w Kratę”. Na obszarze „Krainy w Kratę” wytyczono 12
szlaków rowerowych, które szczegółowo opisane są w wydawanych przez Stowarzyszenie Produktów Markowych Turystyki Wiejskiej
„Słupia” przewodnikach
1. Międzynarodowy szlak rowerowy R - 10 Mikołajkowy, Jantarowy, Zwiniętych Torów, Słowińców – kolor zielony, długość 131 km,
trasa: Darłowo - Jarosławiec - Zaleskie - Starkowo - Ustka - Rowy - Smołdzino - Kluki - Główczyce - Izbica - Łeba - Stilo
2. Eryka I – kolor niebieski, długość 22 km, trasa: Darłowo - Cisowo - Kopań - Palczewice - Barzkowice - Naćmierz - Korlino
3. Wzniesienia Barzowickie - kolor zielony, długość 15 km, trasa: Palczewice - Barzowice - Dzierżęcin - Bylica - Naćmierz - Jezierzany
4. Wschodni brzeg jeziora Kopań - kolor czarny, długość 2 km, trasa: wschodnim brzegiem jeziora Kopań
5. Równina Sławieńska - kolor żółty, długość 16 km, trasa: Gać - Pałowo - Nosalin - Staniewice - Tyń - Pieńkowo - Postomino
6. Droga Książęca - kolor zielony, długość 17 km, trasa: Słupsk - Zębowo - Redęcin - Gać - Swołowo - Starkowo
7. Dolina Moszczenicki - kolor niebieski, długość 12 km, trasa: Słupsk - Bierkowo - Bruskowo - Swołowo
8. Dolina Wieprzy - kolor czarny, długość 15 km, trasa: Sławno - Sławsko - Staniewice
9. Do stacji Gabel - kolor zielony, długość 18 km, trasa: Słupsk (Rydzewo) –Swochowo - Karzcino - Kępno - Gabel - Dominek - Gąbino Osieki Słupskie
10. Kolejowy - kolor niebieski, długość 20 km, trasa: Bałamątek - Objazda - Gardna Wielka - Siecie - Smołdzino
11. Wierzchucińskie Jałowce - kolor zielony, długość 10 km, trasa: Siecie - Wierzchucino - Główczyce
12. Pierścień Grafitów - kolor czarny, długość 94 km, trasa: Swołowo - Bydlino - Swochowo - Bukówka - Bięcino - Karżniczka - Warblewo
- Dębnica Kaszubska - Żelkówko - Żelki - Lulemino - Kuleszewo - Słonowice - Komorczyn - Sycewice - Gać - Swołowo