sylabus wykładu

1
DYDAKTYKA NA UZUPEŁNIAJĄCYCH STUDIACH
MAGISTERSKICH I SEMESTR CYKLU „A”
SYLABUS WYKŁADU
Ogólne założenia kursu
Kurs dydaktyki na studiach magisterskich obejmuje 14 godzin wykładu i 14 godzin
ćwiczeń i kończy się egzaminem pisemnym. Jest przeznaczony dla studentów, którzy zaliczyli
kurs dydaktyki na studiach licencjackich, a więc dla studentów, którzy mają opanowane podstawy dydaktyki, czyli:





znają strukturę dydaktyki jako subdyscypliny pedagogicznej, znają jej przedmiot i
orientują się w metodach badawczych wykorzystywanych w dydaktyce,
znają, rozumieją i potrafią wykorzystać główne pojęcia dydaktyki, jak cele, treści, metody, formy, zasady kształcenia;
mają orientację i podstawowe umiejętności praktyczne w zakresie stanowienia celów
kształcenia, konstrukcji programów kształcenia, kontroli i oceny osiągnięć w nauce;
mają ogólną orientację w procesach poznawczych i społecznych zachodzących w klasie szkolnej;
mają ogólną orientację w podstawowym piśmiennictwie dydaktycznym.
Cele kursu
W kursie mogą uczestniczyć zarówno studenci wykonujący zawód nauczycielski lub
przygotowujący się do niego, jak i studenci wykonujący inne zawody lub przygotowujący się
do nich, a które wymagają wiedzy i umiejętności dydaktycznych.
Dla pierwszej grupy najważniejsze jest zrozumienie szerszego kontekstu pracy nauczycielskiej w celu świadomego doskonalenia własnej pracy oraz kierowania własnym rozwojem
zawodowym.
Studenci z drugiej grupy, podobnie jak nauczyciele, potrzebują umiejętności służących
celowemu, planowemu i świadomemu postępowaniu z ludźmi, których wiadomości, umiejętności i systemy wartości pragną kształtować, a ponieważ pracują lub pracować będą z „produktem” szkoły – młodzieżą lub ludźmi dorosłymi, powinni mieć uporządkowaną i krytyczną
wiedzę o tym, jak szkoła pracuje.
Kurs dydaktyki na studiach magisterskich ma odpowiedzieć na te potrzeby.
2
Program wykładu
Wykłady mają w większości charakter problemowy. Ich głównym zadaniem jest pomóc
studentom w krytycznym zrozumieniu zjawisk i prawidłowości charakteryzujących rzeczywistość dydaktyczną współczesnej polskiej szkoły.
1. Model uczenia się szkolnego. Treścią wykładu jest omówienie i wyjaśnienie poniższego
modelu. Literatura. Model* ten wraz ze skróconym objaśnieniem znaleźć można w: Krzysztof
Kruszewski (red.) Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela WN PWN, Warszawa, wydania
2002 i późniejsze, r.3.
*
Rysunek jest widoczny w trybie „widok strony”; w trybie „widok normalny” może być niewidoczny.
3
4
Oczekiwane efekty wykładu. Zrozumienie zdania generalnie opisującego model, zwłaszcza powiązań między kolejnymi systemami. Zrozumienie pojęć: unifikacja znaczeń, indywidualizowanie znaczeń, zmiany zachodzące w wiedzy ucznia pod wpływem uczenia się szkolnego, wiedza deklaratywna, proceduralna i kontekstowa. Umiejętność wskazania i scharakteryzowania czynników unifikujących i indywidualizujących znaczenia wiadomości.
2. Kształcenie szkolne jako narzędzie segregacji społecznej. Treść wykładu: zależności
między przeciętnym poziomem osiągnięć szkolnych, a ich rozproszeniem (patrz załączony rysunek** i tabela); program szkolny jako narzędzie różnicowania społeczeństwa i odtwarzania
struktury społecznej; znaczenie kapitałów ekonomicznego, kulturowego i społecznego dla
funkcjonowania ucznia w szkole i dla miejsca absolwentów w strukturze społecznej; stosunek
uczniów do kultury dominującej (przekazywanej przez szkołę) jako wyznacznik stosunku
szkoły do uczniów; zewnętrzne sprawdziany jako „wielki brat” systemu szkolnego.
Literatura. Niektóre tezy wykładu zawarte są w artykule K.Kruszewskiego: Polityka
oświatowa – jakość kształcenia – segregacja społeczna „Ruch Pedagogiczny” 2005, nr 5/6.
Oczekiwane efekty wykładu. Umiejętność analizowania decyzji oświatowych pod kątem
ich wpływu na poziom osiągnięć szkolnych i ich zróżnicowanie. Zrozumienie wpływu kształcenia szkolnego na odtwarzanie struktury społecznej i na plasowanie absolwentów na drabinie
społecznej. Rozumienie wpływu kapitału ekonomicznego, kulturowego i społecznego na
kształcenie szkolne i jego efekty. Zrozumienie konsekwencji zróżnicowania kulturowego
uczniów dla ich karier szkolnych i życiowych. Umiejętność znalezienia konsekwencji stosowania sprawdzianów zewnętrznych
**
Rysunek jest widoczny w trybie „widok strony”; w trybie „widok normalny” może być niewidoczny.
5
X
Pop.
Pop.
NUP
UP
▬
+
S
Rys.1. Skutki decyzji oświatowych dla uczniów społecznie uprzywilejowanych, nieuprzywilejowanych i dla całej populacji.
6
Tabela 1. Idealne modele polityki oświatowej
S
X
+
▬
+
2
1
▬
4
3
1
UTOPIA PEDAGOGICZNA (maleje rozproszenie, rośnie średnia osiągnięć)
2
SPOŁECZEŃSTWA EMULACYJNE (rośnie rozproszenie, rośnie średnia)
3
SPOŁECZEŃSTWA EGALITARNE (maleje rozproszenie, maleje średnia)
4
SPOŁECZEŃSTWA NISZCZONE (rośnie rozproszenie, maleje średnia)
3. Program ukryty. Treść wykładu: dwa typy krytyki kształcenia i szkoły – funkcjonalny i
demaskatorski; pojęcie programu ukrytego; przydatność teoretyczna i praktyczna kategorii
„program ukryty”, przykłady zastosowania tej kategorii. Literatura. Niektóre informacje prezentowane na wykładzie znaleźć można w: Andrzej Janowski Uczeń w teatrze życia szkolnego
WSiP, Warszawa, dowolne wydanie, r. 3 i K.Kruszewski (red.) Sztuka nauczania. Czynności
nauczyciela WN PWN, Warszawa, wydania od 2002 r., r. 3.(podrozdział program ukryty)
Oczekiwane efekty wykładu. Umiejętność wyszukiwania elementów programu ukrytego
w tekstach i treści kształcenia (na poziomie początkowym). Rozumienie kategorii „program
ukryty” i jej użyteczności teoretycznej i praktycznej.
4. Społeczny charakter kontroli i oceny osiągnięć szkolnych. Treść wykładu: dowody na
słuszność tezy o społecznym charakterze wszelkiej kontroli i oceny osiągnięć szkolnych w
wymiarze systemu szkolnego i jednostkowym; definicja kontroli i oceny osiągnięć szkolnych;
ocenianie dydaktyczne a społeczno-wychowawcze; funkcje kontroli i oceny ze względu na
system szkolny, nauczyciela, ucznia; modele oceniania przez porównanie z wzorcem, z grupą
7
ocenianych lub inną ocenianą osobą, z wcześniejszymi wynikami ocenianego. Literatura: niektóre tezy wykładu znajdują się w artykule K.Kruszewskiego Kontrola procesu i kontrola wyniku a samoocena szkoły „Ruch Pedagogiczny” 2006, nr 3/4.
Oczekiwane efekty wykładu. Umiejętność dowiedzenia lub podważenia tezy o społecznym charakterze kontroli i oceny osiągnięć szkolnych. Zapamiętanie definicji kontroli i oceny
osiągnięć szkolnych oraz cech związanych z ich poszczególnymi funkcjami i modelami.
5/6. Role nauczyciela i ucznia. Treść wykładów: charakterystyka roli społecznej nauczyciela; władza w klasie szkolnej; postrzeganie przez ucznia rzeczywistości szkolnej –
czynniki na to wpływające i schematy interpretacyjne; efekty Pigmaliona i dra Lisa; etykietowanie uczniów. Literatura. Część tez wykładu znaleźć można w: Krzysztof Konarzewski
(red.) Sztuka nauczania. Szkoła WN PWN, Warszawa, wyd.dowolne, rozdziały Uczeń i Nauczyciel oraz w: K.Kruszewski (red.) Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela wydania od
2002 roku, r. 3 (porozdział Niebezpieczeństwa etykietowania).
Oczekiwane efekty wykładu. Rozumienie terminów określających osobliwości roli nauczyciela: niejasność, niespójność, psychologiczna trudność, niezgodność z innymi rolami
oraz sposobów reagowania nauczycieli na te osobliwości. Rozumienie pojęcia „schemat interpretacyjny” i „wymiary subiektywnego środowiska szkolnego”. Rozumienie wpływu płci, pochodzenia społecznego, inteligencji ucznia na postrzeganie przez niego sytuacji szkolnych.
Rozumienie zjawiska etykietowania i zapamiętanie, jak przejawia się ono w postępowaniu nauczycieli. Znajomość terminów: efekt Pigmaliona, efekt Galatei, efekt Golema, efekt dra Lisa.
7. Nauczanie wychowujące. Treść wykładu.: wykład uzasadnia jako tezę główną potrzebę suwerenności rozumu ucznia i intelektualizacji procesów wychowawczych, czyli wpajania wartości poprzez intelekt; trzy tory nauczania wychowującego: warunkowanie, informowanie, informowanie pozorne; wymiary środowiska wychowawczego: rozum – uczucie,
jednostka – kolektyw, kooperacja – rywalizacja; trzy kultury wychowania: rozumienia, działania, wiary; sposobności wychowawcze w szkole powiązane z nauczaniem.
Oczekiwane efekty wykładu. Umiejętność uzasadnienie lub podważenia tezy o potrzebie
intelektualizacji procesów wychowawczych. Zapamiętanie nazw i cech torów nauczania wychowującego, wymiarów środowiska wychowawczego i kultur wychowania.
8
Egzamin
Pytania egzaminacyjne służą sprawdzeniu, czy student pamięta i rozumie wiadomości
oraz czy opanował założone umiejętności wskazane w „oczekiwanych efektach wykładu”
podanych przy każdym temacie wykładu.
Egzamin ma formę pisemną, składa się z trzech zadań; trwa 60 minut.
Na ocenę egzaminacyjną ma pewien wpływ stopień otrzymany z zaliczenia ćwiczeń.
Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń przynajmniej na ocenę
dostateczną,
Termin egzaminu zostanie uzgodniony przez wykładowcę ze studentami.
Możliwość przepisania wcześniej otrzymanych ocen
z kursu dydaktyki na studiach licencjackich
Wszystkim studentom, którzy na studiach licencjackich odbyli 56 lub więcej godzin zajęć z dydaktyki zakończonych egzaminem, będzie przepisywana ocena z tego egzaminu pod
warunkiem odbycia z postępem przynajmniej dostatecznym ćwiczeń z dydaktyki na studiach magisterskich. W tym celu należy przedstawić osobie prowadzącej ćwiczenia dowód
odbycia 56 lub więcej godzin dydaktyki na studiach licencjackich. Studenci ci mają prawo, ale
nie mają obowiązku uczestniczenia w wykładzie. Studenci, którzy zapragną poprawić tę ocenę, mogą przystąpić do egzaminu kończącego kurs dydaktyki na studiach magisterskich. Ocena z tego egzaminu zastąpi ocenę z poprzedniego jedynie wtedy, gdy będzie wyższa.