Model chaty krakowskiej (bronowickiej)

Model chaty krakowskiej (bronowickiej)
• Autor model wykonany przez cieśli pod kierunkiem Włodzimierza Tetmajera przy udziale artysty malarza Antoniego Procajłowicza • Czas powstania 1901 • Miejsce powstania Kraków, Polska • Wymiary wysokość: 79 cm, długość: 187 cm, szerokość: 95 cm • Numer inwentarzowy 10882/mek • Muzeum Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie • Tematy sztuka ludowa, znane postaci • Technika stolarka • Materiał gips, drewno, słoma • Prawa do obiektu Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie • Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna • Digitalizacja RPD MIK, projekt Wirtualne Muzea Małopolski • Tagi wesele, Włodzimierz Tetmajer, chata, Kraków, Bronowice, model, Młoda Polska, Stanisław Wyspiański, 3D, audiodeskrypcja, 3D plus Model wykonany w 1901 roku przez cieśli z Bronowic, pod kierownictwem Włodzimierza Tetmajera, przy udziale artysty malarza Antoniego Procajłowicza, na zamówienie Jerzego Warchałowskiego z okazji I Wystawy Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana w Krakowie.
Model architektoniczny w skali około 1:10 wedle tradycji wzorowany jest na chałupie Błażeja Czepca z Bronowic, uczestnika Wesela Stanisława Wyspiańskiego. Przedstawia drewnianą wiejską chałupę szerokofrontową o dwutraktowym układzie pomieszczeń mieszkalnych, z częścią inwentarską. Budynek nakryty jest wysokim czterospadowym dachem poszytym słomą. Model ze ścianami wzniesionymi w konstrukcji zrębowej, posiada charakterystyczną na dla bronowickich domów konstrukcję przysłupową podtrzymującą konstrukcję dachu. Ściany budynku pokryte są polichromią w brązowo­białe pasy imitującą białkowanie. Obramienia okien i półkolistego wykroju wejścia zdobione są dekoracją o motywach kwiatowych umieszczoną na białym tle.
Model wykonany na potrzeby wystawiennictwa związanego z promocją ludowego rękodzieła artystycznego stał się zalążkiem budowanej w następnych dziesięcioleciach kolekcji modeli Muzeum Etnograficznego.
Opracowanie: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie, © wszystkie prawa zastrzeżone
Śmieci wysypywane za próg sąsiadów, czyli wigilijne zwyczaje Krakowiaków
Jak pisze Seweryn Udziela, w dniu wigilii Bożego Narodzenia Krakowiacy celebrowali pewne czynności, wierząc, że to one zapewnią im pomyślność w nowym roku. Jednym z nich była poranna kąpiel w wodzie, do której wrzucano srebrną monetę, zwiastującą przyszły dobrobyt. Zdrowie rodziny w nadchodzącym roku uzależniano od tego, kto pierwszy tego dnia przekroczy próg chaty — jeśli był to mężczyzna, domownicy mogli spać spokojnie, wierząc, że ich dom ominą wszelkie choroby, jeśli kobieta — wówczas była to zła wróżba, która oznaczała, że choroby nie opuszczą ich domu.
Dodatkowo, „Wymiecione z izby śmieci wysypują ukradkiem sąsiadowi pod próg, aby pchły, pluskwy i inne robactwo tam się przeniosły”[1].
Przed wieczerzą wigilijną głowa rodziny zapraszała wilka: „Wilcoszku, wilcoszku, siądź z nami dziś do obiadu, ale jak nie przyjdziesz dziś, to nie przychodź nigdy”[2].
Wierzono także, że przy wigilijnym stole powinna zasiadać parzysta liczba osób; nieparzysta zwiastuje śmierć jednego z domowników.
Zobacz jak wyglądała chata krakowska i z czego składało się jej wyposażenie.
Opracowanie: Redakcja WMM, CC­BY 3.0 PL
[1] S. Udziela, Krakowiacy, Kraków 1924, s. 34.
[2] Tamże, s. 35.
Tagi: tradycja, Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Krakowiacy, Boże Narodzenie