Wnioski z monitoringu 2 lat funkcjonowania ustawy

Wnioski z monitoringu 2 lat funkcjonowania ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej prowadzonego przez PKPP Lewiatan
Z monitoringu prowadzonego przez PKPP Lewiatan wynika co następuje:
1) Przedsiębiorcy podnoszą, iż wciąż dochodzi do naruszeń przepisów ustawy o swobodzie,
w zakresie dotyczącym kontroli; Problem dotyczy głównie niestosowania przez instytucje
kontrolujące art. 82 i 83 ustawy, które dotyczą zakazu prowadzenia równoczesnych
kontroli u przedsiębiorców oraz wprowadzają ograniczenia czasu trwania kontroli u
przedsiębiorców.
2) Problem stanowią również wciąż wyjątki od ogólnych zasad prowadzenia kontroli, które
znalazły się w art. 82 ust. 1 i 83 ust. 1 ustawy, a które miały być stosowane w
wyjątkowych sytuacjach, takich jak zagrożenie życia, zdrowia, czy popełnienia
przestępstwa przez przedsiębiorcę. Wyjątki te są obecnie wykorzystywane przez organy
kontrolujące i traktowane jako zasada. Mowa tu np. o art. 83 ust. 2 pkt 3) ustawy, który
stanowi, iż ograniczeń czasu kontroli nie stosuje się, w przypadkach gdy odrębne
przepisy przewidują możliwość przeprowadzenia kontroli w toku postępowania
prowadzonego przez organ. Ten przepis w przedmiotowym brzmieniu umożliwia np.
organom kontroli skarbowej, zgodnie z art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o
kontroli skarbowej, niestosowanie się do ograniczeń czasu kontroli, gdyż ww. przepis
umożliwia w ramach wszczętego postępowania kontroli skarbowej, przeprowadzenie
kontroli podatkowej. W związku z powyższym, każdy organ kontroli skarbowej, który
wchodzi do przedsiębiorców na kontrolę wszczyna od razu kontrolę podatkową czy jest
ku temu uzasadnienie czy nie. W ten sposób organy kontroli skarbowej przeciągają
kontrole u przedsiębiorcy w nieskończoność, omijając skutecznie zapis ustawy
ograniczający czas trwania kontroli do 4 lub 8 tygodni.
3) W praktyce występuje również problem interpretacji „miejsca kontroli”. Za obejście
przepisów ustawy o swobodzie należy uznać nakazanie przedsiębiorcy kserowania
dokumentów do kontroli i dostarczania ich do instytucji kontrolującej, omijając w ten
sposób ograniczenia czasu kontroli wynikające z ustawy o swobodzie.
4) Przedsiębiorcy narzekają również na kontrole Państwowej Inspekcji Pracy, która to na
podstawie Konwencji nr 81 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej inspekcji
pracy w przemyśle i handlu, przyjętej w Genewie dnia 11 lipca 1947 r. (Dz.U. z 1997 r. nr
72, poz. 450) została wyłączona spod zasady dotyczącej ograniczenia czasu trwania
kontroli oraz spod zakazu prowadzenia równoległej kontroli, ze względu na specyfikę
przeprowadzanej kontroli, o których stanowią odpowiednio art. 82 i 83 ustawy o
swobodzie działalności gospodarczej. W związku z powyższym, PIP potrafi przebywać w
firmie przez kilka miesięcy, bez żadnych ograniczeń i kontrolować przedsiębiorcę,
powołując się na przepisy powyższej konwencji, mimo iż konwencja stanowi jedynie w
treści art. 12 ust.1 pkt a), iż: „inspektorzy pracy zaopatrzeni w odpowiednie
pełnomocnictwa będą upoważnieni do swobodnego wstępu, bez uprzedniego
zawiadomienia, o każdej porze dnia i nocy, do każdego zakładu pracy podlegającego
inspekcji”, a także w treści art. 16, iż „przedsiębiorstwa będą kontrolowane tak często i
tak starannie, jak to jest konieczne dla zapewnienia skutecznego stosowania
odpowiednich przepisów prawnych”. PIP nie odstępuje również od kontroli przedsiębiorcy
w przypadku, gdy wchodzi na kontrolę jako kolejna instytucja kontrolująca, mimo iż nie
zachodzi żadna z przesłanek zagrożenie życia, zdrowia, bezpieczeństwa pracowników,
czy popełnienia przestępstwa przez przedsiębiorcę.
W związku z powyższymi problemami PKPP Lewiatan postuluje co następuje:
1
1) Ustawę o sdg należy poprawić zwłaszcza w obszarze kontroli, ponieważ w przypadku
tej ustawy problem dotyczy głównie stosowania/przestrzegania jej przepisów przez
urzędników; należy jednak zwrócić uwagę, iż ustawa o sdg jest ustawą systemową,
która nie jest w stanie poprzez swoje zapisy uzdrowić całego obszaru prawa
gospodarczego, w którym powstają wciąż nowe bariery dla przedsiębiorców; jako
ustawa systemowa nie może też zawierać rozwiązań szczegółowych, a każda np.
kontrola jest prowadzona w odrębnym trybie, na podstawie odrębnych przepisów;
tam więc powinny znaleźć się takie rozwiązania jak np. „sprzeciw” przedsiębiorcy na
działania urzędników, albo sankcje dla urzędników kontrolujących z naruszeniem
przepisów ustawy o sdg w postaci np. nagan, kar itd., bądź np. możliwość
dochodzenia odszkodowania przez przedsiębiorców od danego urzędu;
2) Zdaniem Konfederacji należy również ograniczyć ilość instytucji kontrolujących i
skonsolidować w końcu ich działania, np. zlikwidować inspekcję jakości artykułów
rolno-spożywczych, której kompetencje w dużej mierze pokrywają się z
kompetencjami inspekcji handlowej; należy więc przejrzeć cały szereg przepisów
szczególnych;
3) Należy ograniczyć, poprzez nowelizację innych przepisów szczególnych wszelkie
przepisy umożliwiające obejście przepisów o sdg wprowadzające ograniczenia czasu
czy ilości kontroli;
4) Należy wprowadzić jednolitą interpretację przepisów ustawy o sdg np. odnośnie
„miejsca kontroli”;
5) Dopracować kwestie takie jak: „książka kontroli” w sieciach, czy oddziałach (np.
dopuścić wersję elektroniczną książki kontroli) oraz „kontrola w sieciach i oddziałach”;
W przypadku ostatniego problemu, proponujemy, aby przedsiębiorcy działający w
sieciach czy oddziałach kontrolowani byli odpowiednio przez organy, urzędy itp. w
obrębie właściwości urzędów, których dany oddział przedsiębiorcy prowadzi
działalność gospodarczą;
6) Podjąć próbę zracjonalizowania kontroli prowadzonych przez PIP u przedsiębiorców
w zgodności z Konwencją nr 81 Międzynarodowej Organizacji Pracy, głównie w
zakresie trwania takiej kontroli u przedsiębiorców oraz niedopuszczenie, aby PIP
została całkowicie wyłączona spod ogólnych zasad przeprowadzania kontroli u
przedsiębiorców określonych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, czyli
również zwolnienia PIP m.in. z obowiązku posiadania upoważnienia do kontroli u
przedsiębiorcy, które wskazuje zakres kontroli oraz czas jej trwania. Umożliwienie
PIP wchodzenie na kontrolę do przedsiębiorcy tylko na podstawie legitymacji
służbowej spowoduje PIP dowolne rozszerzanie kontroli jeśli chodzi o jej zakres oraz
jej przedłużanie;
7) Należy również rozszerzyć działanie samego art. 10 sdg mówiącego o wiążącej
interpretacji przepisów prawa na inne obszary niż podatki, np. ustawy o
ubezpieczeniach społecznych, podatkach lokalnych itd.;
8) Należy zająć się jeszcze raz obszarem działalności tzw. regulowanej, w której wciąż
istnieje nadmiar pozwoleń, licencji i zezwoleń; Należy więc dokonać przeglądu
przepisów szczególnych z obszaru prawa gospodarczego, pod kątem znoszenia
większości z nich, pod warunkiem, że nie istnieje uzasadniona podstawa ich
utrzymania np. wymogi UE; ustawa o swobodzie nie objęła bowiem swoim zakresem
np. zezwoleń dopuszczających produkty czy towary do obrotu oraz zezwoleń i licencji
uprawniających do wykonywania zawodu, gdyż wychodziło to poza zakres
przedmiotowy ustawy, który określony został w art. 1 ustawy sdg;
9) Wprowadzić do sdg instytucję
racjonalnych zasadach;
zawieszenia
działalności
gospodarczej,
na
2
10) Ważnym elementem ustawy o swobodzie jest również fakt, aby przepisy o tzw.
jednym okienku weszły w życie w terminie 1 stycznia 2007 r. Problemy z rejestracją
działalności gospodarczej są poważną barierą administracyjną dla przedsiębiorców.
Zdaniem PKPP Lewiatan przepisy regulujące tę instytucję są wystarczające,
natomiast należy przypilnować pełnego wdrożenia tych przepisów.
Biorąc powyższe pod uwagę, Konfederacja chciałaby również stanowczo zaprotestować
przeciwko pomysłom Ministerstwa Gospodarki, o których donoszą media, m.in. iż: instytucja
tzw. jednego okienka do rejestracji powstanie w urzędzie skarbowym, zrezygnuje się z
ograniczeń czasu trwania kontroli u przedsiębiorców, zwiększy się ilość instytucji
kontrolujących przedsiębiorców, a także wprowadzi się dodatkowe sankcje dla
przedsiębiorców. Zdaniem Konfederacji, pomysły tego typu nie mają nic wspólnego ze
swobodą działalności gospodarczej, a wręcz mogą stanowić jej zagrożenie.
3