pobierz plik

Transkrypt

pobierz plik

Ewaluacja ex-post
Programu „Wprowadzenie do Eksportu”
w ramach Phare 2000 – PL0003.12
„KRAJOWY PROGRAM ROZWOJU EKSPORTU”
raport końcowy
Warszawa, 2004
Ewaluacja programu „Wprowadzenie do Eksportu” PL0003.12.02-01
Phare 2000 „KRAJOWY PROGRAM ROZWOJU EKSPORTU”
SPIS TREŚCI
I WSTĘP ................................................................................................................................... 5
II OPIS EWALUOWANEGO PROGRAMU........................................................................ 6
GENEZA PROGRAMU ........................................................................................................ 6
CEL PROGRAMU I PRIORYTETY NA LATA 2001-2003................................................ 6
WYKORZYSTANIE BUDŻETU I KWOTA FINANSOWANIA ....................................... 6
RODZAJ DZIAŁAŃ, OBSZAR GEOGRAFICZNY I CZAS TRWANIA PROJEKTU ..... 7
DZIAŁANIA I KOSZTY KWALIFIKOWANE ................................................................... 8
III OPIS PROJEKTU EWALUACJI..................................................................................... 9
IV METODOLOGIA BADANIA ......................................................................................... 10
V WYNIKI BADANIA .......................................................................................................... 12
VI PODSUMOWANIE WYNIKÓW ................................................................................... 65
VII REKOMENDACJE ........................................................................................................ 70
ZAŁĄCZNIKI ........................................................................................................................ 74
2
SPIS WYKRESÓW
WYKRES 1: EKSPORT W MOMENCIE SKŁADANIA WNIOSKU I DZISIAJ ................ 12
WYKRES 2: WIELKOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA A EKSPORT ........................................ 13
WYKRES 3: LOKALIZACJA FIRMY - WOJEWÓDZTWO................................................ 14
WYKRES 4: KWOTY DOFINANSOWANIA ....................................................................... 15
WYKRES 5: ŚREDNIE KWOTY DOFINANSOWANIA ..................................................... 16
WYKRES 6: ROK POWSTANIA PRZEDSIĘBIORSTWA .................................................. 17
WYKRES 7: LOKALIZACJA FIRMY - WIELKOŚĆ MIEJSCOWOŚCI, W KTÓREJ
FIRMA MIAŁA SIEDZIBĘ .................................................................................................... 18
WYKRES 8: GŁÓWNA BRANŻA GOSPODARKI, W KTÓREJ DZIAŁA
PRZEDSIĘBIORSTWO .......................................................................................................... 19
WYKRES 9: RYNKI EKSPORTOWE ................................................................................... 20
WYKRES 10: ZMIANY ZATRUDNIENIA W CIĄGU UBIEGŁEGO ROKU .................... 21
WYKRES 11: ŚREDNIA WIELKOŚĆ SPRZEDAŻY ZA ROK 2003 I 2004 (W
TYSIĄCACH PLN) ................................................................................................................. 22
WYKRES 12: ŚREDNI PROCENTOWY UDZIAŁ EKSPORTU W CAŁKOWITEJ
SPRZEDAŻY ZA ROK 2003 I 2004....................................................................................... 23
WYKRES 13: ZAPAMIĘTANIE TEMATYKI SZKOLEŃ ................................................... 24
WYKRES 14: ZAPAMIĘTANIE TEMATYKI SZKOLEŃ ................................................... 25
WYKRES 15: DOSTĘPNOŚĆ INFORMACJI O PROGRAMIE........................................... 26
WYKRES 16: ŹRÓDŁO INFORMACJI O SZKOLENIACH................................................ 27
WYKRES 17: OCENA JAKOŚCI SZKOLEŃ ....................................................................... 28
WYKRES 18: SPEŁNIENIE OCZEKIWAŃ WOBEC PROGRAMU – ROZKŁAD OCEN 29
WYKRES 19: MOŻLIWOŚĆ KONSULTACJI W TRAKCIE SZKOLENIA ....................... 30
WYKRES 20: ŚREDNIE OCENY POSZCZEGÓLNYCH ASPEKTÓW ORGANIZACJI
SZKOLENIA ........................................................................................................................... 31
WYKRES 21: ŚREDNIE OCENY POSZCZEGÓLNYCH ASPEKTÓW ORGANIZACJI
SZKOLENIA ........................................................................................................................... 32
WYKRES 22: WIEDZA ZDOBYTA PODCZAS SZKOLENIA ........................................... 33
WYKRES 23: ZASTOSOWANIE WIEDZY W PRAKTYCE............................................... 34
WYKRES 24: MNIEJ PRZYDATNE TEMATY SZKOLENIA ............................................ 35
WYKRES 25: ISTOTNE TEMATY POMINIĘTE NA SZKOLENIU................................... 36
WYKRES 26: OCENA PRAKTYCZNYCH EFEKTÓW PROGRAMU (EKSPORTERZY)37
Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i
Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: +48(22) 432 83 65
3
WYKRES 27: OCENA PRAKTYCZNYCH EFEKTÓW PROGRAMU (NIEEKSPORTERZY) .................................................................................................................... 38
WYKRES 28: WPŁYW UDZIAŁU W PROGRAMIE NA WARTOŚĆ EKSPORTU.......... 39
WYKRES 29: WPŁYW UDZIAŁU W PROGRAMIE NA STRATEGIĘ EKSPORTOWĄ. 40
WYKRES 30: PLANY EKSPORTOWE................................................................................. 41
WYKRES 31: INWESTYCJE W WYBRANE KIERUNKI ROZWOJU............................... 42
WYKRES 32: INWESTYCJE W WYBRANE KIERUNKI ROZWOJU............................... 43
WYKRES 33: ZMIANA WYDATKÓW NA REKLAMĘ I PROMOCJĘ ............................. 44
WYKRES 34: ZMIANA WYDATKÓW NA REKLAMĘ I PROMOCJĘ ............................. 45
WYKRES 35: PLANY INWESTYCYJNE ............................................................................. 46
WYKRES 36: PLANY INWESTYCYJNE ............................................................................. 47
WYKRES 37: ŚREDNIE OCENY WPŁYWU UDZIAŁU W PROGRAMIE NA
POSZCZEGÓLNE ASPEKTY FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA................. 48
WYKRES 38: ŚREDNIE OCENY WPŁYWU UDZIAŁU W PROGRAMIE NA
POSZCZEGÓLNE ASPEKTY FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA................. 49
WYKRES 39: WPŁYW UDZIAŁU W PROGRAMIE NA ZNAJOMOŚĆ
INSTRUMENTÓW WSPARCIA EKSPORTU ...................................................................... 50
WYKRES 40: CHĘĆ WZIĘCIA UDZIAŁU W KOLEJNEJ EDYCJI PROGRAMU ........... 51
WYKRES 41: NAJWAŻNIEJSZE KORZYŚCI Z UDZIAŁU W PROGRAMIE.................. 52
WYKRES 42: POWODY ODMOWY WZIĘCIA UDZIAŁU W KOLEJNEJ EDYCJI
PROGRAMU ........................................................................................................................... 53
WYKRES 43: PROPONOWANE ZMIANY .......................................................................... 54
WYKRES 44: OPŁACALNOŚĆ UDZIAŁU W PROGRAMIE............................................. 55
WYKRES 45: OCENA KONTAKTU Z PARP – ROZKŁAD OCEN ................................... 56
WYKRES 46: OCENA KONTAKTU Z PARP – ŚREDNIE OCEN...................................... 57
WYKRES 47: OCENA KONTAKTU Z ORGANIZATOREM SZKOLENIA – ROZKŁADY
OCEN ....................................................................................................................................... 58
WYKRES 48: OCENA KONTAKTU Z ORGANIZATOREM SZKOLENIA – ŚREDNIE
OCEN ....................................................................................................................................... 59
WYKRES 49: POMOC ZE STRONY ORGANIZATORA SZKOLENIA............................. 60
WYKRES 50: ZAKRES POMOCY ZE STRONY ORGANIZATORA SZKOLENIA ......... 61
WYKRES 51: JAK OCENIA PAN/I POSZCZEGÓLNE ASPEKTY SZKOLENIA NA
SKALI OD 1 DO 10 (1 - BARDZO ŹLE, 10 - BARDZO DOBRZE)? .................................. 62
WYKRES 52: CZY SZKOLENIE WEDŁUG PANA/PANI BYŁO RACZEJ
PRAKTYCZNE, CZY RACZEJ TEORETYCZNE? .............................................................. 63
WYKRES 53: CZY MATERIAŁY SZKOLENIOWE BĘDĄ PRZYDATNE W PANA/PANI
PRACY?................................................................................................................................... 64
4
I WSTĘP
Niniejszy raport jest prezentacją wyników ewaluacji końcowej Programu
„Wprowadzenie do Eksportu” realizowanego w ramach Phare 2000 – PL0003.12 „Krajowy
Program Rozwoju Eksportu”. W skład „Krajowego Programu Rozwoju Eksportu” wchodziły
następujące podprogramy:
PL0003.12.02-1 Program
„Studium ABC eksportu dla MSP”
„Wprowadzenie do Eksportu” 1. moduł - Marketing eksportowy
„Studium ABC eksportu dla MSP”
2. moduł - Transakcje eksportowe.
PL0003.12.02-2 Program
badanie rynku zagranicznego
Promocji Eksportu
kojarzenie partnerów
wyjazd studialny
promocja produktu
uczestnictwo w targach i wystawach zagranicznych
Ewaluacja Programu „Wprowadzenie do Eksportu” została przeprowadzona przez
Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości, a bezpośrednio przez Sekcję Ewaluacji
działającą w ramach Zespołu Programowania i Ewaluacji pod dyrekcją dr Agnieszki TokajKrzewskiej (tzw. ewaluacja wewnętrzna).
Przeprowadzona ewaluacja nie była ewaluacją wielowymiarową. Głównym celem
niniejszego projektu było uzyskanie pogłębionej wiedzy na temat efektów Programu
„Wprowadzenie do Eksportu”. Badaniu poddano ponad 50% beneficjentów w celu dokonania
oceny programu po jego zakończeniu i wykazania jego rezultatów oraz oddziaływania.
Przeprowadzona ewaluacja miała ponadto za zadanie zasygnalizować pewne problemy, które
mogą pojawić się w przyszłości w przypadku innych podobnych temu programów, oraz
przedstawić propozycje ich rozwiązań.
Za metody mające najlepsze zastosowanie w przypadku ewaluacji programu uznano:
- metodę analizy danych zastanych (dokumentów i dostępnych danych statystycznych);
- metodę ankietową (realizowaną w ramach techniki: ankieta telefoniczna wspomagana
komputerowo – CATI, ankieta via e-mail);
- metodę wywiadu swobodnego z pracownikami PARP;
5
II OPIS EWALUOWANEGO PROGRAMU
GENEZA PROGRAMU
Program Phare 2000 Krajowy Program Rozwoju Eksportu (PL0003.12), realizowany
zgodnie z Memorandum Finansowym podpisanym w grudniu 2000 r. pomiędzy Rządem
Rzeczpospolitej Polskiej i Komisją Europejską, obejmował dwa programy PL 0003.12.02-2
Program Promocji Eksportu i PL0003.12.02-1 Wprowadzenie do eksportu. Program Krajowy
Rozwój Eksportu wykorzystywał doświadczenia i rezultaty poprzednich programów promocji
eksportu EXPROM I i EXPROM II wdrażanych w latach 1993-2000.
Jednostką Wdrażającą program PL 0003.12 była Polska Agencja Rozwoju
Przedsiębiorczości (PARP) działająca pod nadzorem Pełnomocnika ds. Realizacji Programu
(PAO) usytuowanego w Ministerstwie Gospodarki (MG).
Program „Wprowadzenie do eksportu” ustanowił Fundusz Dotacji dla małych i średnich
przedsiębiorstw (MSP) na współfinansowanie kosztów uczestnictwa w szkoleniu „Studium
ABC eksportu dla MSP”, składającym się z dwóch modułów: Marketing eksportowy oraz
Transakcje eksportowe.
CEL PROGRAMU I PRIORYTETY NA LATA 2001-2003
Głównym celem programu było wspieranie rozwoju eksportu MSP poprzez podnoszenie
kwalifikacji zawodowych pracowników zatrudnionych w tych przedsiębiorstwach w zakresie
marketingu eksportowego oraz organizacji i techniki eksportu. Program miał służyć podjęciu
działalności eksportowej przez firmy dotychczas nie eksportujące oraz rozwinięciu eksportu
przez dotychczasowych eksporterów.
WYKORZYSTANIE BUDŻETU I KWOTA FINANSOWANIA
Planowany budżet zgodnie z Memorandum Finansowym sięgał 1 000 000 EUR (100%
środków z Unii Europejskiej) Budżet ostateczny (po realokacjach) osiągnął 200 tys. EUR
6
Liczba przyznanych dotacji to 220. Łączna kwota przyznanych dotacji wyniosła 163 tys. EUR
Planowana liczba umów dotacji (po uwzględnieniu rezygnacji z dotacji) to 209. Łączna kwota
umów do realizacji wynosiła: 141 011,00 EUR. Kwoty z umów rozliczonych to 132 231,66
EUR.
Wysokość przyznawanej dotacji wynosiła maksymalnie 1 000 EUR dla jednego
wnioskodawcy. Dotacja nie mogła przekroczyć jednak 60% kwalifikowanych kosztów netto
szkolenia. Pozostała część kosztów szkolenia musiała być finansowana ze środków
wnioskodawcy.
RODZAJ DZIAŁAŃ, OBSZAR GEOGRAFICZNY I CZAS TRWANIA PROJEKTU
W ramach Programu udzielane były dotacje na współfinansowanie kosztów
uczestnictwa w szkoleniu "Studium ABC eksportu dla MSP" składającym się z dwóch
modułów tematycznych: "Marketing eksportowy":
- ustalanie pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa na rynku międzynarodowym –
wybór produktu i rynku eksportowego.
- informacja marketingowa dla eksportera – uzyskiwanie, gromadzenie i przetwarzanie
informacji.
- strategie wchodzenia na rynki zagraniczne
- przygotowanie i realizacja planu rozwoju eksportu przedsiębiorstwa.
oraz "Transakcje eksportowe":
- przygotowanie oferty i kontraktowanie
- ryzyko handlowe i finansowe w transakcjach eksportowych
- negocjacje kontraktowe
- wysyłka towaru i rozliczenie transakcji eksportowej.
Dotacja mogła współfinansować zarówno koszty udziału w dwóch modułach, jak
również w jednym wybranym module.
Szkolenia były realizowane na terenie Polski. Okres realizacji programu szkoleniowego
nie mógł być dłuższy niż 5 miesięcy.
7
Do Programu złożono ogółem 220 wniosków, z tego 94% wniosków spełniło
wymagane kryteria i zostało zatwierdzonych do dofinansowania. Po uwzględnieniu
rezygnacji z dotacji przygotowano 206 umów, z czego umów zakończonych pozostało 184.
Najwięcej beneficjentów zanotowano w województwach: małopolskim i mazowieckim.
Najmniej lub w ogóle w województwach: opolskie, zachodniopomorskie, świętokrzyskie i
warmińsko-mazurskie. Około 90% beneficjentów to firmy nie mające doświadczenia w
eksporcie. Ponadto, w ramach programu łącznie akredytowano 37 wykonawców, w tym ok.
50% firm należących do KSU. W realizację szkoleń zaangażowanych było 15 wykonawców.
Najwięcej szkoleń realizowały: Instytut Szkoleń i Doradztwa Personalnego oraz Salamon
Consulting. Firmy te przeszkoliły ponad 75% beneficjentów.
DZIAŁANIA I KOSZTY KWALIFIKOWANE
W ramach Programu zaplanowano realizację 33 modułów szkoleniowych (16 z
marketingu eksportowego i 17 z transakcji eksportowych). Wszystkie szkolenia, z wyjątkiem
dwóch modułów, realizowano w 2002 r. Średnia dotacja na przedsiębiorstwo wyniosła 746
EUR.
8
III OPIS PROJEKTU EWALUACJI
Celem przeprowadzonej ewaluacji było zbadanie efektów i realizacji programu w
odniesieniu do przyjętych celów programu. Przygotowano projekt ewaluacji, w którym
postawiono następujące pytania badawcze:
- Na jakie potrzeby odpowiadał program?
- Jakie są efekty programu (spodziewane i niespodziewane)?
- Jakie jest oddziaływanie programu?
Materiał badawczy przeanalizowany zostanie pod względem:
- adekwatności celów projektu i środków zastosowanych do ich realizacji do potrzeb,
priorytetów i problemów w dziedzinie MSP,
- skuteczności realizacji celów,
- trwałości osiągniętych rezultatów.
Ocena Programu „Wprowadzenie do eksportu” została dokonana w oparciu o badania
empiryczne w trakcie, których gromadzone były dane ilościowe i jakościowe. Dane
jakościowe pochodzą z wywiadów pogłębionych w przedstawicielami PARP. Dane ilościowe
z badań kwestionariuszowych zostały wzbogacone o informacje zawarte w bazach
beneficjentów. Zgodnie z zasadami metodologii nauk społecznych zgromadzone dane
ilościowe zostały poddane analizie statystycznej, zaś dane jakościowe analizie poprzecznej i
podłużnej w celu analizy cech specyficznych i zintersubiektywizowanych.
Proces ewaluacji zorganizowano w formę trzyetapowej analizy:
1. etap wstępny - analiza dokumentacji i bazy danych beneficjentów programu;
2. ewaluacja jakościowa - wywiady swobodne (z osobami zaangażowanymi w planowanie i
realizację programu)
3. ewaluacja ilościowa – wywiady kwestionariuszowe z beneficjentami projektów - ankieta
telefoniczna (CATI) oraz analiza wyników badania ankietowego zrealizowanego w ramach
monitoringu szkoleń.
9
IV METODOLOGIA BADANIA
Źródłem danych było badanie ilościowe, realizowane z wykorzystaniem techniki CATI
(wywiadów telefonicznych). Badanie obejmowało wywiady telefoniczne z beneficjentami
programu. Ostatecznie uzyskano zestaw odpowiedzi na pytania ankiety, udzielonych przez
111 uczestników szkoleń finansowanych w ramach programu „Wprowadzenie do eksportu”.
Badania
telefoniczne
przeprowadzone
zostały
na
reprezentatywnej
próbie
przedsiębiorstw biorących udział w programie. Badanie objęło ponad 50% wszystkich firmbeneficjentów programu.
W celu zbadania interesujących pod względem teoretycznym i praktycznym zależności
między zmiennymi, wyniki analiz (poza częścią danych demograficznych i zestawami
odpowiedzi na pytania otwarte) podano w rozbiciu na grupy.
Grupa 111 badanych uczestników szkolenia finansowanego w ramach programu
„Wprowadzenie do eksportu”, ze względu na większą liczebność, została podzielona na
następujące segmenty: mikro-przedsiębiorstwa1 (zatrudniające do 5 pracowników, w tej
kategorii znajdą się „samo-zatrudnieni” i większość „firm rodzinnych”; N=36), firmy małe, z
wyłączeniem mikro-przedsiębiorstw (tj. te w których pracuje od 6 do 49 osób; N=39), oraz
średnie przedsiębiorstwa, zatrudniające od 50 do 249 pracowników (N=36). „Małe
przedsiębiorstwa” w sensie ustawy to połączenie przedstawionych tu: mikro-przedsiębiorstw i
małych firm. Dokonano również podziału beneficjentów programu na przedsiębiorstwa, które
w czasie składania wniosku, a więc na krótko przed szkoleniem, eksportowały swe towary lub
usługi na rynki zagraniczne (N=52), oraz te, które tego nie robiły (N=59).
Interpretując wyniki, należy pamiętać o ograniczeniach nakładanych przez metodę
sondażową, a w szczególności – metodę wywiadu telefonicznego:
1. Badanie ograniczonej próby przedsiębiorstw zamiast wszystkich, jakkolwiek podyktowane
koniecznością, skazuje nas na wnioskowanie z niepełnej próby o populacji. Takie
wnioskowanie obarczone jest błędem statystycznym. Maksymalna wielkość statystycznego
błędu oszacowań dla zmiennych dychotomicznych, na poziomie ufności 95%, wynosi ±9,3%
dla próby losowej 111 elementów. Wielkości błędu estymacji w mniej licznych podpróbach,
wyróżnionych ze względu na wartości zmiennych niezależnych, mogą przekraczać podane.
1
Mikro-przedsiębiorstwa zostały wyodrębnione na podstawie arbitralnych kryteriów, przyjętych na potrzeby
badania. Dzięki zastosowanemu podziałowi firm sektora MSP, uzyskano prawie równoliczne podpróby
badanych grup beneficjentów.
10
Przy interpretacji wyników przedstawionych na podstawie prób o liczebności poniżej 15
elementów, należy obniżyć poziom zaufania do tak pozyskanych informacji.
2.
Wywiad
telefoniczny,
odróżnia
się
od
wywiadu
bezpośredniego
mniejszym
zaangażowaniem respondenta w procedurę badania, niż w sytuacji bezpośredniego kontaktu
ankietera z badanym. Efektem tego jest mała liczba odpowiedzi otwartych.
3. Brak możliwości opracowania przez respondenta informacji podawanych w wywiadzie
telefonicznym (jak to ma miejsce np. w przypadku ankiety pocztowej) ogranicza
wiarygodność
odpowiedzi
na
pytania,
które
wymagają
dłuższego
zastanowienia,
skontaktowania się z innymi osobami lub sięgnięcia do dokumentów. W niniejszym badaniu
ze względu na ten efekt najbardziej ucierpiały pytania o wyniki przedsiębiorstwa, a w
szczególności o roczny przychód firmy. Wielu respondentów nie podało tej informacji, a w
ocenie udzielonych odpowiedzi należy zachować ostrożność, ze względu na ich możliwą
niską trafność.
Do oczywistych zalet ankiety telefonicznej należą natomiast: łatwość dotarcia do
respondenta i związany z tym niski koszt, oraz łatwość kontroli nad pracą ankieterów.
11
V WYNIKI BADANIA
Wykres 1: Eksport w momencie składania wniosku i dzisiaj
100%
12%
14%
13%
8%
80%
40%
60%
68%
40%
81%
48%
20%
19%
0%
eksportował w momencie
składania wniosku (N=52)
nie eksportował w momencie
składania wniosku (N=59)
obecnie eksportuje
obecnie nie eksportuje
RAZEM (N=111)
<brak odpowiedzi>
Wartościowym wskaźnikiem efektywności szkolenia jest zakres zmian w zasięgu
działalności handlowej firm od czasu ich uczestnictwa w programie. We wniosku
aplikacyjnym do programu, przedsiębiorca deklarował czy jest eksporterem towarów lub
usług na rynki zagraniczne. Podobne pytanie zadawano w realizowanej kilka miesięcy później
ankiecie telefonicznej. 19% przedsiębiorstw, które przed udziałem w szkoleniu nie
prowadziły działalności eksportowej, po szkoleniu rozpoczęły eksport produktów na rynki
zagraniczne. W tym samym czasie 8% eksporterów zaniechało działalności eksportowej.
12
Wykres 2: Wielkość przedsiębiorstwa a eksport
100%
22%
80%
51%
60%
53%
86%
40%
78%
49%
47%
20%
14%
0%
mikroprzedsiębiorstwa
(N=36)
małe
przedsiębiorstwa
(N=39)
eksporterzy
średnie
przedsiębiorstwa
(N=36)
RAZEM (N=111)
nie-eksporterzy
Blisko połowa (47%) uczestników szkolenia, przed udziałem w programie prowadziła
działalność eksportową – pozostałe 53% przedsiębiorstw nie miało takich doświadczeń.
Pogłębieniu wiedzy o działalności eksportowej beneficjentów programu służyło porównanie
udziału firm eksportujących towary lub usługi w sektorach mikro-przedsiębiorstw (do 5
pracowników), małych firm (od 6 do 49 zatrudnionych) oraz średnich przedsiębiorstw (od 50
do 249 pracowników). Okazało się, że podczas gdy większość (78%) średnich
przedsiębiorstw, biorących udział w szkoleniu, była już eksporterami, to spośród mikroprzedsiębiorców tylko 14% miało doświadczenie w handlu zagranicznym. W przypadku
małych przedsiębiorstw, grupy eksporterów i nie-eksporterów były równie liczne.
13
Wykres 3: Lokalizacja firmy - województwo
27%
małopolskie
23%
m azow ieckie
10%
w ielkopolskie
dolnośląskie
9%
śląskie
9%
5%
pom orskie
łódzkie
5%
4%
podlaskie
3%
podkarpackie
kujaw sko-pom orskie
2%
lubelskie
2%
lubuskie
2%
świętokrzyskie
1%
0%
N=111
10%
20%
30%
40%
Najwięcej, bo ponad jedna czwarta (27%) uczestników programu to firmy
zlokalizowane w województwie małopolskim. Kolejne 23% stanowiły przedsiębiorstwa z
województwa mazowieckiego. Co dziesiąte przedsiębiorstwo, które wzięło udział w
programie miało swoją siedzibę w województwie wielkopolskim, niemal równie wiele firm
pochodziło z województwa dolnośląskiego (9%) lub śląskiego (9%). Sporadycznie w
szkoleniu uczestniczyły także firmy z innych regionów kraju (województwo podlaskie,
podkarpackie, kujawsko-pomorskie, lubelskie, lubuskie, świętokrzyskie).
14
Wykres 4: Kwoty dofinansowania (N=111)
Wnioskowana kwota
dotacji
11%
Koszty
2%
współfinansowania
23%
do 200 EUR
801-1000 EUR
54%
39%
Kwota płatności
1% 11%
końcowej
0%
10%
2%
42%
31%
20%
5%
40%
201-400 EUR
ponad 1000 EUR
12% 4%2%
53%
60%
401-600 EUR
<brak informacji>
80%
100%
601-800 EUR
Kwoty dofinansowania, o które wnioskowali przedsiębiorcy, mieściły się najczęściej w
przedziale od 801 do 1000 EUR – o dotacje tej wysokości ubiegała się ponad połowa (54%)
wnioskodawców. Zważywszy na wysokość górnego progu dotacji (1000 EUR), duża grupa
przedsiębiorców chciała otrzymać dofinansowanie w maksymalnie dostępnej wysokości.
Przeszkodą w osiągnięciu tego celu mógł być warunek, iż dotacja nie mogła przekroczyć 60%
kwalifikowanych kosztów netto inwestycji, czyli co najmniej 40% kosztów musiało być
pokryte z budżetu beneficjenta. Prawdopodobnie to właśnie kryterium było przyczyną, dla
której 44% wnioskowanych kwot dofinansowania nie przekraczało sumy 800 EUR. Kwoty
współfinansowania były bardziej zróżnicowane od kwot dotacji.
Rozkład przyznanych ostatecznie kwot dotacji nie różnił się znacząco od rozkładu kwot
wnioskowanych:
dofinansowanie
w
wysokości
801-1000
EUR
przyznano
53%
przedsiębiorstw, czyli podobnej części firm, jaka się o takie kwoty ubiegała. Udział kwot w
przedziale od 401 do 600 EUR był nieco większy w przypadku rzeczywiście przyznanych
dotacji (31%), niż w przypadku kwot wnioskowanych (23%).
15
Wykres 5: Średnie kwoty dofinansowania
461 EUR
małe przedsiębiorstwa (N=39)
798 EUR
722 EUR
652 EUR
692 EUR
520 EUR
652 EUR
średnie przedsiębiorstwa (N=36)
500 EUR
eksporterzy (N=52)
nie-eksporterzy N=58-59)
511 EUR
RAZEM (N=110-111)
506 EUR
0 EUR
Wnioskowana kwota dotacji
844 EUR
539 EUR
mikro-przedsiębiorstwa (N=35-36)
200 EUR
400 EUR
Koszty współfinansowania
697 EUR
653 EUR
600 EUR
800 EUR
740 EUR
751 EUR
699 EUR
800 EUR
1000 EUR
Kwota płatności końcowej
Średnia wnioskowana kwota dotacji na udział w szkoleniu wynosiła ok. 750 EUR na
uczestnika. Największe kwoty wnioskowali mikro-przedsiębiorcy i firmy nie mające
doświadczenia w eksporcie.
Dotacje przyznane w rzeczywistości były nieco niższe od wnioskowanych, ale
dysproporcja ta nie była znaczna (średnio ok. 700 EUR). Najwyższe dotacje otrzymali ci,
którzy wnioskowali o najwyższe kwoty: mikro-przedsiębiorcy i nie-eksporterzy.
16
Wykres 6: Rok powstania przedsiębiorstwa
11%
do 1980 roku
2%
1981-1982 rok
3%
1983-1984 rok
2%
1985-1986 rok
4%
1987-1988 rok
6%
1989-1990 rok
21%
1991-1992 rok
9%
1993-1994 rok
7%
1995-1996 rok
11%
1997-1998 rok
5%
1999-2000 rok
5%
2001-2002 rok
N=111
15%
<brak inform acji>
0%
10%
20%
30%
40%
Jedno na pięć (21%) przedsiębiorstw, które skorzystały ze szkolenia, rozpoczęło swoją
działalność w latach 1991-1992. 11% firm-beneficjentów programu może się pochwalić
ponad 25-letnią tradycją. Przedsiębiorstw powstałych po roku 2000 uczestniczyło w
szkoleniach zaledwie 5%.
17
Wykres 7: Lokalizacja firmy - wielkość miejscowości, w której firma miała siedzibę
19%
wieś
miasto do 50 tysięcy
mieszkańców
23%
miasto 50-70 tysięcy
mieszkańców
4%
miasto 70-130 tysięcy
mieszkańców
10%
miasto powyżej 130
tysięcy mieszkańców
29%
15%
<brak inform acji>
N=111
0%
10%
20%
30%
40%
Najliczniejsza grupa beneficjentów (29%) rekrutowała się z dużych miast zamieszkałych przez ponad 130 tysięcy mieszkańców. Znaczny odsetek (23%) firm, które
skorzystały z udziału w programie pochodziło także z małych miasteczek zamieszkanych
przez mniej niż 50 tys. mieszkańców. Na obszarach wiejskich swoją siedzibę miało 19% firm
biorących udział w szkoleniu.
18
Wykres 8: Główna branża gospodarki, w której działa przedsiębiorstwo
38%
Produkcja
35%
Usługi
12%
Handel
2%
Inne
16%
<brak odpow iedzi>
N=111
0%
10%
20%
30%
40%
W szkoleniu udział wzięły głównie firmy z branży produkcyjnej (38%) i usługowej
(35%). Handlowcy stanowili 12% badanych uczestników szkolenia.
19
Wykres 9: Rynki eksportowe
Na jakie rynki zagraniczne eksportuje obecnie Pana(i) firma?
Czechy
13%
Estonia
13%
Litw a
13%
Niem cy
13%
Rosja
13%
Łotwa
12%
10%
Białoruś
Austria
8%
Ukraina
8%
Słowacja
6%
USA
6%
Węgry
6%
Inne kraje UE
6%
0%
5%
N=52
10%
15%
20%
Na wykresie uwzględniono jedynie przedsiębiorstwa eksportujące towary lub
usługi na rynki zagraniczne
Najważniejsze kraje eksportowe dla biorących udział w szkoleniu firm sprzedających
swoje towary lub usługi na rynki zagraniczne to: Czechy (13% handlowców eksportuje swoje
produkty na ten rynek), kraje bałtyckie (Estonia 13% i Litwa 13%), oraz ogromne i chłonne
rynki: niemiecki (13%) i rosyjski (13%). Łotwa (12%) i Białoruś (10%) pozostają także
ważnymi odbiorcami polskich towarów. Jedyne w czołówce odbiorców państwo spoza
kontynentu europejskiego to Stany Zjednoczone – na tym rynku funkcjonuje 6% eksporterów.
20
Wykres 10: Zmiany zatrudnienia w ciągu ubiegłego roku
Czy Pani(a) firma w ciągu ostatnich 12 miesięcy zwiększyła, zmniejszyła zatrudnienie,
czy utrzymała je na obecnym poziomie
zwiększyła
zatrudnienie
44%
zmniejszyła
zatrudnienie
9%
utrzymała zatrudnienie
na obecnym poziom ie
27%
20%
<brak odpow iedzi>
N=111
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Znaczna część uczestników szkolenia deklarowała, że ich firma w ubiegłym roku
zwiększyła zatrudnienie (44%). W porównaniu z 27% przedsiębiorstw, które w tym samym
okresie przeprowadziły redukcję zatrudnienia, widoczna jest tendencja wzrostowa w polityce
zatrudnienia firm, które skorzystały z programu „Wprowadzenie do eksportu”.
21
Wykres 11: Średnia wielkość sprzedaży za rok 2003 i 2004 (w tysiącach PLN)
13 442
mikro-przedsiębiorstwa (N=12)
18 783
16 086
16 900
8 241
8 480
11 600
13 642
eksporterzy (N=18)
13 171
nie-eksporterzy (N=18)
15 800
12 368
RAZEM (N=36)
w tysiącach PLN 0
Jaka była wielkość sprzedaży za rok 2003?
14 721
5 000
10 000
15 000
20 000
Jaka jest szacunkowa wielkość sprzedaży za rok 2004?
Znaczna część respondentów nie potrafiła udzielić odpowiedzi lub odmówiła
odpowiedzi na pytanie o zeszłoroczne i tegoroczne wielkości sprzedaży w firmie, czego
wynikiem są małe liczebności prób. Zaobserwowano dużą niechęć do podawania
jakichkolwiek danych dotyczących przedsiębiorstwa przez telefon min.: wartości sprzedaży,
wartości eksportu firmy. Przedsiębiorcy, którzy zdecydowali się odpowiedzieć na pytania
dotyczące sytuacji ekonomicznej swojej firmy napotykali często na kłopoty z szybkim
odszukiwaniem w pamięci potrzebnych danych. Wywiad telefoniczny nie pozwala (w
przeciwieństwie np. do ankiety pocztowej) na sięgnięcie do odpowiedniej dokumentacji i
weryfikowanie danych. Fakty te należy wziąć pod uwagę przy interpretacji wyników,
obniżając zaufanie do tak pozyskanych informacji.
Z udzielonych przez respondentów odpowiedzi wynika, że średnia wielkość sprzedaży
wzrosła z niecałych 12,5 miliona złotych w 2003 roku do prawie 15 milionów w 2004 roku.
Biorąc pod uwagę poprawki wynikające z inflacji i wskaźników makroekonomicznych, ta
zmiana jest znaczna. Największy, bo około 40-procentowy wzrost sprzedaży odnotowały
mikro-przedsiębiorstwa.
22
Wykres 12: Średni procentowy udział eksportu w całkowitej sprzedaży za rok 2003 i
2004
m ikroprzedsiębiorstwa
(N=2)
4 procent
15 procent
małe
przedsiębiorstwa
(N=6)
24 procent
31 procent
średnie
przedsiębiorstwa
(N=8)
29 procent
34 procent
25 procent
RAZEM (N=16)
0 procent
31 procent
10 procent
20 procent
30 procent
40 procent
Jaki był procentowy udział eksportu w całkowitej sprzedaży za rok 2003?
Czy mógłby(aby) Pan(i) oszacować (procentowo) udział eksportu w sprzedaży za rok 2004?
Na wykresie uwzględniono jedynie przedsiębiorstwa eksportujące towary lub usługi na
rynki zagraniczne
Średni udział eksportu w całkowitej sprzedaży, zgodnie z deklaracjami respondentów,
powinien wzrosnąć z 25% w 2003 roku do 31% w roku 2004, co świadczy o gwałtownej
ekspansji na rynki zagraniczne firm uczestniczących w programie. Zarówno w 2003 roku, jak
i w roku ubiegłym, największy odsetek wpływów z eksportu przypadł firmom średnim.
Jednak to właśnie mikro-przedsiębiorstwa były tymi, które odnotowały najbardziej
dynamiczny wzrost średniego udziału eksportu w całkowitej sprzedaży w latach 2003-2004 –
z poziomu 4% aż do 15%
23
Wykres 13: Zapamiętanie tematyki szkoleń
Pytanie D. W ramach programu „Wprowadzenie do Eksportu” odbyło się kilka
modułów szkoleniowych. Czy pamięta Pan(i) czego dotyczyły te szkolenia?
27%
m arketing eksportow y
23%
eksport
18%
eksport na rynki w schodnie
14%
negocjacje handlow e
13%
transakcje eksportow e
10%
zasady prowadzenia sprzedaży eksportowej
kwestie prawne dotyczące eksportu
9%
17%
<nie pamiętam>
0%
10%
20%
N=111
30%
Warunkiem koniecznym skorzystania z wiedzy przekazanej na szkoleniu jest uprzednie
jej zapamiętanie i utrwalenie. Przedsiębiorcy zapytani o tematykę szkoleń najczęściej
odpowiadali, że dotyczyły one marketingu eksportowego (27%) lub eksportu (23%), a także –
uszczegóławiając – eksportu na rynki wschodnie (18%). Pojawiały się także odpowiedzi:
„transakcje eksportowe” (13%), „zasady prowadzenia sprzedaży eksportowej” (10%) i
„kwestie prawne dotyczące eksportu” (9%). Warto zauważyć, że choć wśród odpowiedzi nie
ma relacji nieprawdziwych, to część odpowiedzi (np. „eksport”, „marketing eksportowy” czy
„transakcje eksportowe”) zdradza bardzo powierzchowne zapamiętanie treści szkolenia.
Warto podkreślić, że aż 17% respondentów w ogóle nie pamiętało, czego dotyczyły
przeprowadzane w ramach programu szkolenia .
24
Wykres 14: Zapamiętanie tematyki szkoleń
Pytanie E: Czy uczestniczył/a Pan/i w szkoleniu...
89%
59%
58%
3% 8%
33%
39%
58%
eksporterzy (N=52)
0%
20%
z własnej inicjatywy
40%
6%
15%
68%
RAZEM (N=111)
3%
37%
78%
8%
25%
60%
na wniosek przełożonego
80%
7%
6%
100%
<brak odpow iedzi>
Ponad dwie trzecie przedsiębiorców (68%) uczestniczyło w szkoleniu z własnej
inicjatywy, co czwarty zaś (25%) wziął w nim udział na wniosek przełożonego. Mikroprzedsiębiorcy znacznie częściej (89%) niż mali (58%) i średni (59%) przedsiębiorcy
uczestniczyli w szkoleniach z własnej inicjatywy. Za taki charakter zależności odpowiada
zapewne z jednej strony fakt, że uczestniczący w szkoleniu przedstawiciele małych
przedsiębiorstw byli jednocześnie właścicielami tychże firm., a z drugiej - hierarchiczna
struktura i podział funkcji w większych przedsiębiorstwach, pozostawiająca decyzję o
uczestnictwie pracownika w szkoleniu - jego przełożonemu. Z podobnego względu odsetek
biorących udział w szkoleniach z własnej inicjatywy był wyższy w grupie nie-eksporterów
(78%), wśród których przewagę mają mniejsze firmy, niż eksporterów (58%), gdzie dominują
większe przedsiębiorstwa.
25
Wykres 15: Dostępność informacji o programie
Pytanie F: Czy uważa, Pan(i), że informacja o programie była łatwo i powszechnie
dostępna dla zainteresowanych?
średnia ocena= 3,78
3%
Zdecydowanie nie
8%
Raczej nie
14%
Trudno powiedzieć
Raczej tak
54%
17%
Zdecydowanie tak
4%
<brak odpowiedzi>
N=76
0%
20%
40%
60%
Uwzględniono tylko przedsiębiorców, którzy zadeklarowali w pytaniu E, że
uczestniczyli w szkoleniu z własnej inicjatywy
Informacja o programie została oceniana jako raczej dobrze dostępna przez ponad
połowę badanych (54%), podczas gdy 17% stwierdziło wręcz, że informacja ta była
zdecydowanie dobrze dostępna. Opinie te potwierdza średnia ocena dostępności informacji
(3,78 na skali od 1 do 5), lokująca się w okolicy raczej dobrej oceny dostępności informacji.
26
Wykres 16: Źródło informacji o szkoleniach
Pytanie G. Skąd dowiedział(a) się Pan(i) o możliwości wzięcia udziału w programie?
33%
od firm y szkoleniow ej
25%
od znajom ych
18%
z internetu
z m ediów (gazety, RTV,
itp.)
11%
bezpośrednio w PARPie
7%
podczas prezentacji w
firm ie
1%
w RIF-ie
1%
z innych źródeł
N=76
5%
0%
10%
20%
30%
40%
Uwzględniono tylko przedsiębiorców, którzy zadeklarowali w pytaniu E, że uczestniczyli
w szkoleniu z własnej inicjatywy
Informacja o szkoleniu pochodziła najczęściej wprost od firmy szkoleniowej – z tego
źródła dowiedziało się o szkoleniu 33% badanych. Wynikało to z faktu, że firmy szkoleniowe
po uzyskaniu akredytacji do programu w PARP, bardzo często wysyłały ofertę szkoleniową
bezpośrednio do lokalnie działających małych i średnich przedsiębiorstw. W znacznej części
przypadków przyszli beneficjenci programu „Wprowadzenie do Eksportu”, przed szkoleniem
kontaktowały się z firmami szkoleniowymi np. w celu uzyskania porad lub konsultacji z
zakresu przygotowania dokumentacji aplikacyjnej do programu. Fakt ten potwierdzają
odpowiedzi respondentów na pytanie 28, zaprezentowane na stronie 58.
25% z firm - beneficjentów programu uzyskało informację od znajomych, a 18% - z
Internetu. Rzadziej wymienianymi źródłami informacji były: różnorodne media (11%), lub
siedziba Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (7%).
27
Wykres 17: Ocena jakości szkoleń
Pytanie 1: Jak ogólnie ocenia Pan(-i) program? w skali od 1 do 10 (1 - bardzo źle, 10 bardzo dobrze)
œrednie ocen:
3%
8% 14%
mikro-przedsiêbiorstwa (N=36)
5%8%
ma³e przedsiêbiorstwa (N=39)
2%
1%
5%8%
0%
1 - bardzo Ÿle
3
5
37%
25%
7
8
14%
8%
7,42
15%
10% 10%
7,82
25%
7,51
23%
24%
22%
30%
20%
6
11%
36%
17%
2%
8% 8%
RAZEM (N=111)
31%
25%
8%
2%
2%
2%
22%
21%
œrednie przedsiêbiorstwa (N=36) 3%
3%
3%
3%
eksporterzy (N=52)
19%
40%
9
60%
3%
4%6%
12% 12% 8%
17%
8% 7%
80%
10 - bardzo dobrze
7,67
7,51
7,59
100%
<brak odpowiedzi>
Uczestnicy, oceniający szkolenia na skali od 1 do 10, gdzie 1 oznaczało bardzo
negatywną, a 10 – bardzo pozytywną ocenę, skłaniali się raczej ku ocenom pozytywnym.
Przeważająca część respondentów (85%) wyraziła oceny pozytywne (od 6 do 10), podczas
gdy odsetek ocen negatywnych (od 1 do 4) wyniósł 3%, a ocen neutralnych (ocena 5): 5%.
Średnia ocena 7,6 świadczy o ogólnym zadowoleniu ze szkoleń, ale jednocześnie dowodzi, że
pozostawiały one nieco do życzenia – w przeciwnym razie średnia ocena byłaby jeszcze
wyższa. Najlepiej oceniły szkolenia małe przedsiębiorstwa, które nie wystawiły ani jednej
oceny negatywnej (średnia ocen 7,8).
28
Wykres 18: Spełnienie oczekiwań wobec programu – rozkład ocen
Pytanie 2: Czy udział w Programie spełnił Pana(-i) oczekiwania?
średnie ocen :
6% 6% 6%
3%8%
13%
3% 11%
RAZEM (N=111) 4%5% 10%
20%
22%
8%
3,88
21%
10%
3,83
25%
6%
4,06
23%
8%
4,02
49%
22%
8%
3,83
51%
23%
8%
3,92
54%
nie-eksporterzy (N=59) 5% 7% 8%
Zdecydowanie nie
Raczej tak
46%
56%
2% 12%
eksporterzy (N=52) 2%
0%
53%
40%
Raczej nie
Zdecydowanie tak
60%
80%
100%
Trudno powiedzieć
<brak odpowiedzi>
Starano się zdywersyfikować sposoby pomiaru opinii na temat szkoleń – stąd pytanie
skierowane do uczestników: „Czy udział w Programie spełnił Pana(-i) oczekiwania”. W
przypadku jednej czwartej respondentów oczekiwania te zostały spełnione w całej
rozciągłości, zaś co drugi badany deklarował, że szkolenia „raczej spełniły” jego
oczekiwania. Najprzychylniejsze opinie o programie pochodziły od średnich przedsiębiorców,
oraz od eksporterów.
Średnie oceny tego, w jakim stopniu szkolenia spełniły oczekiwania ich uczestników,
potwierdziły fakty już znane: ogólne opinie, że szkolenia są dobre (średnia 3,92), zaś
najbardziej skorzystali z udziału w programie ci przedsiębiorcy, którzy zatrudniają co
najmniej 50 pracowników (średnia 4,06) i/lub eksportują swe produkty na rynki zagraniczne
(4,02).
29
Wykres 19: Możliwość konsultacji w trakcie szkolenia
Pytanie 3: Czy w ramach szkolenia była możliwość konsultacji lub doradztwa
indywidualnego w zakresie eksportu?
78%
14%
87%
8%
3% 10%
97%
eksporterzy (N=52)
3%
90%
4% 6%
85%
RAZEM (N=111)
7% 8%
87%
0%
20%
Tak
40%
Nie
5% 7%
60%
80%
100%
<brak odpowiedzi>
Znaczna większość badanych przyznała, że w trakcie szkolenia mieli oni możliwość
skorzystania z doradztwa indywidualnego w zakresie eksportu. Odsetek ten, równy 87% w
grupie
wszystkich
ankietowanych
uczestników
szkolenia,
różnił
się
istotnie
w
poszczególnych grupach: szansę skorzystania z konsultacji najczęściej dostrzegali
przedstawiciele średnich firm (97%), a najrzadziej: mikro-przedsiębiorcy (78%). Także
eksporterzy (90%) częściej od pozostałych (85%) wskazywali na taką możliwość.
30
Wykres 20: Średnie oceny poszczególnych aspektów organizacji szkolenia
Pytanie 4: Jak Pan(-i) ocenia w skali od 1 do 10 (1 - bardzo źle, 10 - bardzo dobrze) ...
10
9,17
9
8
8,82
8,26
8,11
8,09
8,00
8,81
8,41
8,69
8,63
8,63
8,56
7,37
8,46
9,20
9,02
8,94
8,91
8,05
7,94
8,71
8,35
8,20
8,13
8,54
8,51
8,39
8,06
7,71
7,29
7
7,08
6,55
mikro-przedsiębiorstwa (N=31-33)
średnie przedsiębiorstwa (N=34-35)
kompetencje
wykładowców
sposób
prowadzenia
zajęć
warunki, w
jakich odbywały
się szkolenia
jakość
materiałów
szkoleniowych
organizacja
szkolenia
kontakty z
wykładowcami
praktyczna
użyteczność
zdobytej wiedzy
przydatność
porad
indywidualnych
6
RAZEM (N=101-103)
Średnie oceny poszczególnych aspektów organizacji szkoleń okazały się w
przeważającej części pozytywne, ale rozbieżne – zarówno jeżeli porównać oceny na różnych
kryteriach, jak i wtedy, gdy zestawimy ze sobą oceny dokonane przez różne grupy
uczestników. Relatywnie mocnymi stronami szkoleń okazały się warunki, w jakich się one
odbywały (średnia ocena na skali od 1 do 10 wyniosła około 9), oraz kontakty z
wykładowcami (średnia 8,8) – szczególnie wysoko ocenione przez małych przedsiębiorców.
Najsłabszym punktem programu okazała się – w opinii uczestników – niska użyteczność
zdobytej wiedzy (średnia 7,1). Na tę niedogodność skarżyli się głównie mikro-przedsiębiorcy.
Przydatność porad indywidualnych i jakość materiałów szkoleniowych (krytykowana głównie
przez mikro-przedsiębiorców) także oceniono nie zbyt wysoko (średnie nieco powyżej 8).
31
Wykres 21: Średnie oceny poszczególnych aspektów organizacji szkolenia
Pytanie 4: Jak Pan(-i) ocenia w skali od 1 do 10 (1 - bardzo źle, 10 - bardzo dobrze) ...
10
9
8
9,22
9,02
8,92
8,81
8,13
8,11
8,09
7
8,69
8,63
8,57
8,69
7,55
8,83
8,06
8,05
8,04
8,40
8,35
8,31
8,39
8,39
8,38
7,08
6,65
eksporterzy (N=48-49)
nie-eksporterzy (N=52-54)
kompetencje
wykładowców
sposób
prowadzenia
zajęć
warunki, w
jakich odbywały
się szkolenia
jakość
materiałów
szkoleniowych
organizacja
szkolenia
kontakty z
wykładowcami
praktyczna
użyteczność
zdobytej wiedzy
przydatność
porad
indywidualnych
6
RAZEM (N=101-103)
Jedyna większa niezgodność ocen szkolenia między eksporterami a pozostałymi
przedsiębiorcami dotyczyła praktycznej przydatności zdobytej wiedzy. Eksporterzy,
potrafiący tę wiedzę najwyraźniej efektywnie wykorzystać, ocenili ten aspekt szkolenia dużo
wyżej niż uczestnicy nie mający doświadczenia w handlu zagranicznym (chociaż wciąż
relatywnie nisko na tle innych kryteriów). Poza tym nie było między tymi dwoma grupami
większych rozbieżności w ocenach.
32
Wykres 22: Wiedza zdobyta podczas szkolenia
Pytanie 5: Czego nowego nauczył(a) się Pan(i) na szkoleniu?
22%
specyfiki rynków w schodnich
19%
jak negocjować w handlu zagranicznym
12%
w ielu now ych rzeczy
wiedzy praktycznej / użytecznej o eksporcie
11%
głównie powtórzyłem wiedzę posiadaną
11%
10%
zasad wypełniania dokumentów
10%
m arketingu eksportow ego
7%
zagrożeń dla firm eksportujących
w iedzy teoretycznej o eksporcie
5%
podstaw praw nych dot. handlu zagranicznego
5%
0%
10%
N=111
20%
30%
40%
Specyfika rynków wschodnich to poruszane na szkoleniu zagadnienie, które
spontanicznie przypomniała sobie niemal jedna czwarta badanych. Co piąty zaś zapamiętał i
docenił przekazaną wiedzę o negocjacjach w handlu zagranicznym. Oprócz ogólników, takich
jak „nauczyłem się wielu nowych rzeczy” (12%), „wiedza praktyczna” (11%), wymieniono
również: „zasady wypełniania dokumentów” (10%) i „zagrożenia dla eksporterów” (7%).
Jeden na dziewięciu badanych twierdził, że powtórzył tylko wiedzę posiadaną, a więc ze
szkolenia nie wyniósł żadnych nowych informacji.
33
Wykres 23: Zastosowanie wiedzy w praktyce
Pytanie 6: Które z informacji uzyskanych podczas szkolenia zastosowała Pan(i) w
pracy?
29%
w szystkie
żadnych – to było tylko powtórzenie z teorii
23%
14%
w skazów ki dot. negocjacji handlow ych
7%
porady dotyczące marketingu
5%
porady praw ne
inform acje dot. procedury aplikacyjnej
2%
budow anie strategii eksportow ej
2%
jak sobie radzić z ryzykiem eksporcie
2%
psychologia / socjologia / PR w handlu
2%
0%
N=111
10%
20%
30%
40%
Najczęściej wykorzystywanymi w pracy, konkretnymi informacjami przekazanymi na
szkoleniu okazały się: wskazówki dotyczące negocjacji handlowych (wymieniło je 14%
badanych), porady dotyczące marketingu (7%) oraz porady prawne (5%). Aż 29%
respondentów stwierdziło, że wykorzystuje wszystkie informacje, a 23% - że nie
wykorzystuje żadnych. Odpowiedzi te, z powodu wysokiego poziomu ogólności, powinny
być traktowane z dużą rezerwą.
34
Wykres 24: Mniej przydatne tematy szkolenia
Pytanie 7: Opierając się na Pan(i) dotychczasowym doświadczeniu, które tematy
szkolenia ocenia Pani jako mniej przydatne?
32%
wszystkie były przydatne i ciekawe
14%
teoretyczne (definicje, system atyka)
5%
związane z transakcjami, formalnościami
sposoby prow adzenia m arketingu
3%
tem aty z psychologii / socjologii
3%
2%
te, które nie dotyczyły mojej branży
N=111
0%
10%
20%
30%
40%
Zapytany o mniej przydatne tematy szkolenia, co trzeci respondent twierdził, że
wszystkie tematy były przydatne. Warto jednak zwrócić uwagę, że duża część respondentów
miała trudności z przypomnieniem sobie omawianych podczas szkoleń zagadnień. Dlatego
też, te wyjątkowo pozytywne deklaracje 32% uczestników szkoleń należy traktować z
dystansem. Mogły one w części przypadków wynikać z próby zbywania ankietera przez
poddanego badaniu respondenta. Spośród konkretnych odpowiedzi wyróżnia się wskazanie na
elementy teoretyczne szkolenia – definicje i systematykę, wymienione przez 14% badanych.
Formalności (5%), sposoby prowadzenia marketingu (3%) i tematy z psychologii oraz
socjologii (3%) to niektóre rzadziej zauważane zbyteczne elementy szkoleń.
35
Wykres 25: Istotne tematy pominięte na szkoleniu
Pytanie 8: Czy są jakieś elementy, problemy które uważa Pan(i) za istotne, a które nie
były poruszane w trakcie szkolenia?
22%
nie było / wszystko było w porządku
oryginalne przykłady z życia
13%
6%
rozpoczynanie działalności eksportowej
funkcjonow anie na w spólnym rynku UE
5%
specyfika rynków w schodnich
5%
4%
procedury celne
3%
tematy powinny być szczegółowo omówione
kultura biznesu w regionach świata
2%
0%
N=111
10%
20%
30%
40%
Wśród pominiętych – zdaniem uczestników – ważnych tematów szkolenia znalazły się:
przykłady z życia (13%), temat rozpoczynania działalności eksportowej (6%), kwestie
związane z funkcjonowaniem na rynku UE (5%) i specyfika rynków wschodnich (5%). Warto
jednak zauważyć, że temat dotyczący specyfiki rynków wschodnich, wskazywany był
wcześniej także jako wartościowy element szkoleń. Aż 22% respondentów nie dostrzegło
żadnych ważnych tematów, które byłyby pominięte w trakcie szkolenia.
36
Wykres 26: Ocena praktycznych efektów programu (eksporterzy)
Pytanie 11: Czy udział w programie Wprowadzenie do Eksportu przyczynił się do...
80%
40%
m ikroprzedsiębiorstwa (N=5)
80%
40%
40%
małe przedsiębiorstwa
(N=19)
47%
47%
53%
21%
16%
średnie
przedsiębiorstwa
(N=28)
32%
36%
32%
RAZEM (N=52)
44%
44%
31%
27%
0%
20%
pozyskania nowych kontaktów handlowych
zaistnienia na nowych rynkach
rozpoznawania marki na rynkach zagr.
46%
43%
40%
50%
60%
80%
100%
wzrostu wolumenu eksportu
rozpoznawania produktów na rynkach zagr.
Uwzględniono tylko przedsiębiorców eksportujących towary lub usługi na rynki zagraniczne
Z racji odmiennego sformułowania pytania 11. w grupach eksporterów i pozostałych
przedsiębiorców, dokonano oddzielnej analizy dla obu tych grup. Odpowiadając na pytanie,
do czego przyczynił się udział w programie, połowa eksporterów wskazywała na pozyskanie
nowych kontaktów handlowych (odpowiedź bardzo często wybierane przez mikroprzedsiębiorców). 44% eksporterów przyznało, że program przyczynił się do wzrostu
wolumenu eksportu, tyle samo wskazało na fakt zaistnienia na nowych rynkach. O profilu
poszczególnych sektorów mogą świadczyć różnice w częstościach wskazań między różnymi
grupami. Np. szkolenie przyczyniło się do pozyskania nowych kontaktów handlowych i
zaistnienia na nowych rynkach głównie wśród mikro-przedsiębiorstw, a w mniejszym stopniu
– wśród średnich firm.
37
Wykres 27: Ocena praktycznych efektów programu (nie-eksporterzy)
Pytanie 11: Czy udział w programie Wprowadzenie do Eksportu przyczynił się do...
(N=31)
52%
29%
26%
45%
(N=20)
20%
10%
38%
średnie
przedsiębiorstwa (N=8)
25%
13%
47%
25%
RAZEM (N=59)
19%
0%
20%
40%
60%
pozyskania nowych kontaktów handlowych
rozpoznawania produktów na rynkach
rozpoznawania marki na rynkach
Uwzględniono tylko przedsiębiorstwa nie eksportujące towarów ani usług na rynki zagr
Przedsiębiorcy nie eksportujący towarów ani usług na rynki zagraniczne dostrzegali
głównie wpływ szkolenia na pozyskanie nowych kontaktów handlowych (47%). Co czwarty
badany wskazywał na wzrost częstości rozpoznawania produktów w wyniku szkolenia, a 19%
- na rozpoznawanie marki na różnorodnych rynkach. Zarówno pozyskanie nowych kontaktów
handlowych, jak i rozpoznawanie marki na rynkach były korzyściami wyraźnie częściej
dostrzeganymi przez mikro-przedsiębiorców, niż przez przedstawicieli małych i średnich
firm.
38
Wykres 28: Wpływ udziału w programie na wartość eksportu
Pytanie 12 i 13: Czy i o ile wzrosła wartość realizowanego eksportu od czasu udziału w
programie?
20%
60%
42%
5%
20%
nie wzrosła
wzrosła o 5-20 procent
<wzrosła, ale trudno powiedzieć o ile>
21%
4%4% 12% 10% 4%8% 8%
52%
0%
11% 5%
7%4% 11% 7% 7% 7%
57%
RAZEM (N=52)
16%
20%
40%
60%
80%
100%
wzrosła do 5 procent
wzrosła o ponad 100 procent
<trudno powiedzieć czy wzrosła>
rynki zagraniczne
Szkolenie przyczyniło się do zwiększenia wartości handlu zagranicznego u 42%
eksporterów, podczas gdy 52% z nich nie odnotowało takich zmian. Wzrost, jeżeli
następował, mieścił się w granicach od 20% do 50% (dotyczył on 12% eksporterów) lub od
50% do 100% (10% eksporterów). Jak wynika z uzyskanych odpowiedzi, wzrost eksportu
dotyczył równie często przedsiębiorstw o różnej wielkości, choć małe firmy w dużej części
przypadków nie udzieliły dokładnej informacji na ten temat. Ze względu na małe liczebności
prób warto liczyć się ze zwiększonym ryzykiem błędu.
39
Wykres 29: Wpływ udziału w programie na strategię eksportową
Pytanie 14: Czy program Wprowadzenie do Eksportu wpłynął na Państwa strategię
eksportową w zakresie...
40%
40%
40%
40%
(N=19)
47%
47%
32%
26%
średnie
przedsiębiorstwa
(N=28)
31%
29%
0%
marketingu
reklamy produktów / usług na rynkach zagr.
public relations
20%
42%
32%
29%
29%
RAZEM (N=52)
60%
54%
39%
39%
39%
37%
42%
50%
38%
40%
60%
opracowania materiałów promocyjnych
udziału w międzynarodowych targach handlowych
<program nie wpłynął na strategię eksportową>
rynki zagraniczne
Wpływ uczestnictwa w programie na strategię eksportową dotyczył najczęściej takich
obszarów działalności jak: marketing (wpływ szkolenia na ten element zadeklarowała połowa
eksporterów), opracowanie materiałów promocyjnych (42%), lub reklama produktów i usług
(37%). Nieco rzadziej wskazywano, że program wpłynął na udział w międzynarodowych
targach (31%) lub sferę public relations (29%). W przypadku 38% eksporterów szkolenia nie
miały wpływu na żaden z aspektów strategii eksportowej. Należy zachować ostrożność w
interpretowaniu zauważalnych na wykresie kontrastów między przedsiębiorstwami o różnej
wielkości, ze względu na niewielkie liczebności prób.
40
Wykres 30: Plany eksportowe
Pytanie 15: Czy firma posiada kilkuletni plan działania w zakresie eksportu sprzedaży
produktów / usług?
60%
(N=19)
37%
średnie
przedsiębiorstwa
(N=28)
37%
50%
0%
20%
Nie
5%
29%
40%
RAZEM (N=52)
Tak
40%
35%
40%
<nie wiem>
60%
21%
4%
4%
18%
21%
80%
100%
<brak odpowiedzi>
rynki zagraniczne
Odsetek przedsiębiorstw posiadających kilkuletni plan działania w zakresie eksportu w
grupie wszystkich firm prowadzących działalność eksportową (40%) nieco przekracza
procentowy udział firm nie mających takiej strategii (35%). Co czwarty badany nie potrafił
udzielić informacji na ten temat. Odsetek firm posiadających długoterminowy plan działania
w zakresie eksportu był największy w grupie średnich przedsiębiorstw (50%), nieco mniejszy
wśród małych firm (37%), żadne zaś z pięciu mikro-przedsiębiorstw prowadzących
działalność eksportową nie mogło się pochwalić posiadaniem takiej strategii.
41
Wykres 31: Inwestycje w wybrane kierunki rozwoju
Pytanie 16: Czy od czasu uczestnictwa w programie Wprowadzenie do Eksportu firma
przeznaczała środki na następujące cele:
100%
80%
75%
69%
54%
52%
56%
52%
40%
39%
39%
39%
58%
51%
48%
56%
47%
41%
38%
33%
20%
23%
22% 23%
22%
22%
mikro-przedsiębiorstwa
średnie przedsiębiorstwa
18%
17%
10%
Doradztwo prawne
związane z eksportem
Otrzymanie
certyfikatów jakości
Projektowanie nowych
produktów lub usług
Szkolenia w zakresie
marketingu /
promocji / PR
Reklama na rynkach
zagranicznych
Marketing, promocja
produktu za granicą
0%
Znalezienie partnerów
na rynkach
zagranicznych
14%
28%
22%
17%
15%
14%
22%
15%
13%
11%
Zakup licencji lub
patentów
58%
Doradztwo w zakresie
strategii
59%
56%
61%
Badania rynków
zagranicznych
60%
61%
RAZEM
Najczęstszymi celami inwestycji, poczynionych od czasu uczestnictwa w szkoleniu,
były: znalezienie partnerów na rynkach zagranicznych (56% firm przeznaczało środki na ten
cel), marketing i promocja produktów za granicą (52%) oraz reklama na rynkach
zagranicznych (52%). Najrzadziej korzystano z zakupu licencji lub patentów (15%),
doradztwa w zakresie strategii eksportowej (17%) oraz badań rynków zagranicznych (18%).
Większość inwestycji było podejmowanych częściej przez przedsiębiorstwa większe, niż
mniejsze. Najbardziej widoczne różnice między przedsiębiorstwami o różnej wielkości
dotyczyły częstości przeznaczania środków na: otrzymanie certyfikatów jakości (inwestycje
takie podjęło 69% średnich firm i tylko 14% mikro-przedsiębiorstw), projektowanie nowych
produktów lub usług (61% średnich firm i 22% mikro-przedsiębiorstw) oraz znalezienie
partnerów na rynkach zagranicznych (75% w przypadku średnich i 39% w przypadku mikroprzedsiębiorstw).
42
Wykres 32: Inwestycje w wybrane kierunki rozwoju
Pytanie 16: Czy od czasu uczestnictwa w programie Wprowadzenie do Eksportu firma
przeznaczała środki na następujące cele:
100%
80%
62%
51%
53%
52%
52%
54%
52%
51%
40%
54%
48%
54%
56%
47%
41%
42%
41%
27%
20%
24%
23%
23%
18%
21%
eksporterzy
nie-eksporterzy
Badania rynków
zagranicznych
Doradztwo prawne
związane z eksportem
Otrzymanie
certyfikatów jakości
Projektowanie nowych
produktów lub usług
Szkolenia w zakresie
marketingu / promocji
/ PR
Reklama na rynkach
zagranicznych
Marketing, promocja
produktu za granicą
0%
Znalezienie partnerów
na rynkach
zagranicznych
14%
19%
17%
15%
19%
15%
12%
Zakup licencji lub
patentów
56%
Doradztwo w zakresie
strategii
60%
RAZEM
Odsetki firm przeznaczających środki na różne cele rozwojowe nie były tak
zróżnicowane między przedsiębiorstwami eksportującymi i nie eksportującymi produktów,
jak między firmami zatrudniającymi różną liczbę pracowników. Najznaczniejszy kontrast
dotyczył częstości starań o otrzymanie certyfikatów jakości – środki na ten cel przeznaczało
aż 56% eksporterów i dwukrotnie mniej, bo 27% firm nie zajmujących się działalnością
eksportową.
43
Wykres 33: Zmiana wydatków na reklamę i promocję
Pytanie 17: Czy w ciągu ostatnich trzech lat wydatki na reklamę i promocję Państwa
produktów / usług lub firmy na rynkach zagranicznych?
(N=5)
20%
(N=19)
40%
42%
średnie
39%
RAZEM (N=52)
38%
0%
rosły
malały
<brak odpowiedzi>
20%
20%
32%
20%
5% 5%
46%
40%
40%
60%
16%
4% 11%
6%2%
80%
13%
100%
utrzymywały się na tym samym poziomie
w ogóle nie wydawano na ten cel pieniędzy
Uwzględniono tylko przedsiębiorców eksportujących towary lub usługi na rynki zagraniczne
Z racji różnego sformułowania pytania 17. w odniesieniu do eksporterów i nieeksporterów, wyniki analiz w obrębie każdej z tych grup zostaną przedstawione oddzielnie.
Wydatki eksporterów na reklamę i promocję na rynkach zagranicznych w ciągu trzech lat
poprzedzających moment badania niemal równie często rosły (38%) jak utrzymywały się na
niezmienionym poziomie (40%). Spadek wydatków na ten cel zdarzał się stosunkowo rzadko
(6%), a w 2% przypadków nie przeznaczano na promocję i reklamę żadnych środków. Nie
odnotowano wyraźnych różnic w częstości zwiększania wydatków na promocję między
małymi i średnimi firmami. Pomimo że mikro-przedsiębiorstwa zajmujące się eksportem
równie wyraźnie częściej niż pozostałe firmy redukowały wydatki na promocję (20%), nie
można tego uznać za symptom ogólnej zależności, ze względu na małą liczebność próby.
44
Wykres 34: Zmiana wydatków na reklamę i promocję
Pytanie 17: Czy w ciągu ostatnich trzech lat wydatki na reklamę i promocję Państwa
produktów / usług lub firmy?
(N=31)
29%
(N=20)
42%
13%
55%
średnie
38%
RAZEM (N=59)
39%
0%
20%
25%
16%
5%
15%
8%
14%
63%
39%
40%
60%
80%
100%
rosły
utrzymywały się na tym samym poziomie
w ogóle nie wydawano na ten cel pieniędzy
<brak odpowiedzi>
Uwzględniono tylko przedsiębiorców eksportujących towary lub usługi na rynki
Przedsiębiorcy nie zajmujący się eksportem w ciągu ostatnich trzech lat podnieśli (39%)
lub utrzymali (39%) wydatki na promocję produktów lub usług. Ani jedno przedsiębiorstwo
tych wydatków nie zredukowało, aczkolwiek 8% nie przeznaczało w minionym okresie
żadnych środków na promocję (najczęściej były to mikro-przedsiębiorstwa). Najbardziej
dynamicznie zwiększały wydatki na promocję małe firmy: aż 55% z nich zwiększyło wydatki
w ciągu ostatnich trzech lat, najrzadziej zaś czyniły to mikro-przedsiębiorstwa (29%).
45
Wykres 35: Plany inwestycyjne
Pytanie 18: Czy w najbliższym czasie Państwa firma planuje:
80%
80%
20%
(N=19)
68%
53%
średnie
przedsiębiorstwa
(N=28)
61%
61%
7%
RAZEM (N=52)
52%
6%
0%
20%
rozszerzenie sprzedaży na nowe rynki zagr.
zwiększenie oferty na rynki zagr.
zmianę rynku
40%
60%
69%
65%
84%
79%
79%
75%
81%
80%
100%
poprawę jakości produktów / usług
inwestycje w promocję na rynkach zagr.
Uwzględniono tylko przedsiębiorców eksportujących produkty lub usługi na rynki zagraniczne
Pytanie 18. było odmiennie sformułowane w odniesieniu do grup eksporterów i nieeksporterów, toteż przeprowadzono oddzielne analizy w obrębie tych grup. Najbliższe plany
inwestycyjne firm eksportujących towary lub usługi obejmowały najczęściej rozszerzenie
sprzedaży na nowe rynki zagraniczne (81%), a także poprawę jakości produktów lub usług
(69%) i zwiększenie oferty produktów i usług na rynkach zagranicznych (65%). Połowa
eksporterów (52%) będzie w najbliższej przyszłości inwestowała w promocję na rynkach
zagranicznych, a tylko 6% pokusi się o zmianę rynku. Nie dostrzeżono znaczących różnic
między częstościami wskazań wśród małych i średnich przedsiębiorstw. Próba mikroprzedsiębiorstw była zbyt mało liczna, by móc dokonać istotnych uogólnień.
46
Wykres 36: Plany inwestycyjne
Pytanie 18: Czy w najbliższym czasie Państwa firma planuje:
(N=31)
52%
32%
6%
(N=20)
61%
58%
65%
50%
50%
średnie
75%
63%
63%
RAZEM (N=59)
42%
3%
0%
20%
poprawę jakości produktów / usług
zwiększenie oferty produktów / usług
firma nie planuje zmian
40%
59%
56%
60%
75%
88%
69%
80%
100%
rozszerzenie sprzedaży na rynki zagr.
inwestycje w promocję na rynkach zagr.
Uwzględniono tylko przedsiębiorców nie eksportujących towarów ani usług na rynki zagr.
Firmy nie prowadzące działalności eksportowej najczęściej deklarowały chęć poprawy
jakości oferowanych klientom produktów lub usług – plany takie miało 69% firm. 59%
przedsiębiorstw planowało rozszerzenie sprzedaży na rynki zagraniczne, 56% - zwiększenie
oferty produktów i usług, a 42% firm – podjęcie inwestycji w promocję na rynkach
zagranicznych. Tylko 3% przedsiębiorców nie miało w planach żadnej z wymienionych
inwestycji. Charakterystyczne jest, że niemal wszystkie plany inwestycyjne: od poprawy
jakości produktów i usług, przez rozszerzenie sprzedaży, aż po inwestycje w promocję na
zagranicznych rynkach, były wyraźnie powszechniejsze w grupie średnich firm, niż wśród
mikro-przedsiębiorstw.
47
Wykres 37: Średnie oceny wpływu udziału w programie na poszczególne aspekty
funkcjonowania przedsiębiorstwa
Pytanie 19: Proszę ocenić wpływ uczestnictwa w programie Wprowadzenie do Eksportu
na następujące aspekty funkcjonowania przedsiębiorstwa, w skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza
wpływ zdecydowanie negatywny, a 5 wpływ zdecydowanie pozytywny.
4,0
3,87
3,82
3,8
3,73
3,6
3,73
3,67
3,67
3,68
3,59
3,54
3,47
3,44
3,43
3,47
3,4
3,38
3,30
3,36
3,39
3,33
3,25
3,20
3,2
3,13
3,09
3,0
Sposób promocji
produktu na
rynku polskim
Sposób
zarządzania
Wprowadzanie
certyfikatów
jakości
3,09
3,00
Zmiany profilu
produkcji/usług
Wprowadzenie
nowych
produktów/ usług
Sposób promocji
produktu na
rynkach
zagranicznych
średnie przedsiębiorstwa
RAZEM
Wpływ udziału w programie na sposób promocji produktu na rynkach zagranicznych
oceniali tylko eksporterzy
Wpływ udziału w programie na różne aspekty działalności przedsiębiorstwa był ogólnie
oceniany jako raczej pozytywny, o czym świadczą średnie oceny na skali od 1 (wpływ
zdecydowanie negatywny) do 5 (zdecydowanie pozytywny) wahające się między wartościami
3 a 4. Szkolenie najlepiej wpłynęło na sposób zarządzania firmą (średnia 3,7) i sposób
promocji produktów/usług na rynkach zagranicznych (3,7). Wpływ szkolenia na zmianę
profilu produkcji lub usług był równie często oceniany dodatnio, jak ujemnie (średnia 3,1).
Dla mikro-przedsiębiorstw szczególnie ważna okazała się rola szkolenia w usprawnieniu
procesów zarządzania (3,9) i zmianie sposobu promocji produktów na rynku polskim (3,7).
Inaczej ocenili to średni przedsiębiorcy, dla których kluczowy był wpływ szkolenia na sposób
promocji produktu na rynkach zagranicznych (3,7). Mali przedsiębiorcy lokowali się między
tymi dwiema skrajnościami, doceniając głównie wpływ szkolenia na sposób zarządzania
firmą (3,8) i sposób promocji produktu na rynkach zagranicznych (3,7).
48
Wykres 38: Średnie oceny wpływu udziału w programie na poszczególne aspekty
funkcjonowania przedsiębiorstwa
Pytanie 19: Proszę ocenić wpływ uczestnictwa w programie Wprowadzenie do Eksportu
na następujące aspekty funkcjonowania przedsiębiorstwa, w skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza
wpływ zdecydowanie negatywny, a 5 wpływ zdecydowanie pozytywny.
4,0
3,82
3,8
3,73
3,68
3,67
3,6
3,52
3,54
3,49
3,41
3,4
3,43
3,33
3,33
3,25
3,37
3,16
3,2
3,09
3,02
3,0
Sposób promocji
produktu na
rynku polskim
Sposób
zarządzania
eksporterzy
Wprowadzanie
certyfikatów
jakości
Zmiany profilu
produkcji/usług
nie-eksporterzy
Wprowadzenie Sposób promocji
produktu na
nowych
rynkach
produktów/ usług
zagranicznych
RAZEM
Wpływ udziału w programie na sposób promocji produktu na rynkach zagranicznych
oceniali tylko eksporterzy
Przedsiębiorcy eksportujący swe produkty na rynki zagraniczne ogólnie niżej ocenili
wpływ szkolenia na różne aspekty funkcjonowania przedsiębiorstwa – jedynym wyjątkiem
była ocena wpływu na wprowadzenie certyfikatów jakości, nieco wyższa w przypadku
eksporterów (3,4) niż pozostałych firm (3,2). Przedsiębiorcy nie trudniący się eksportem
wyraźnie wyżej ocenili wpływ szkolenia na sposób zarządzania firmą (3,8) i sposób promocji
produktu na rynku polskim (3,7), niż przedsiębiorcy eksportujący swe produkty
(odpowiednio: 3,5 i 3,3).
49
Wykres 39: Wpływ udziału w programie na znajomość instrumentów wsparcia eksportu
Pytanie 20: Czy udział w programie Wprowadzenie do Eksportu zwiększył wiedzę
Państwa firmy o dostępnych instrumentach wsparcia działalności eksportowej (informacja,
doradztwo, instrumenty finansowe)?
83%
3% 14%
77%
3%
3%
89%
18%
6% 6%
eksporterzy (N=52)
83%
2%
2% 13%
83%
3%
2% 12%
RAZEM (N=111)
83%
3%
2% 13%
0%
Tak
20%
Nie
40%
<nie wiem>
60%
80%
100%
<brak odpowiedzi>
Według deklaracji badanych, udział w programie zwiększył wiedzę znacznej większości
(83%) uczestników szkolenia o dostępnych instrumentach wsparcia działalności eksportowej.
Tylko 3% przedsiębiorców nie wyniosło ze szkolenia żadnej nowej wiedzy. Nie odnotowano
większych różnic między eksporterami a resztą przedsiębiorstw, ani między grupami firm o
różnej wielkości.
50
Wykres 40: Chęć wzięcia udziału w kolejnej edycji programu
Pytanie 21: Czy Państwa firma wzięłaby udział w kolejnej edycji programu
Wprowadzenie do Eksportu?
58%
14%
14%
14%
56%
18%
10%
15%
58%
eksporterzy (N=52)
56%
59%
RAZEM (N=111)
58%
0%
Tak
31%
Nie
20%
19%
13%
22%
21%
40%
60%
<nie wiem / trudno powiedzieć>
6% 6%
12%
7%
12%
10%
12%
80%
100%
<brak odpowiedzi>
Ponad połowa (58%) badanych wyraziła chęć wzięcia udziału w kolejnej edycji
programu „Wprowadzenie do eksportu”. Jeden na pięciu ankietowanych (21%) nie
deklarował chęci ponownego udziału w szkoleniach objętych programem. Niechęć do wzięcia
udziału w kolejnej edycji programu była większa wśród średnich przedsiębiorców (31% nie
chciałoby powtórzyć udziału w podobnym szkoleniu), niż wśród małych (18%) i mikroprzedsiębiorców (14%).
51
Wykres 41: Najważniejsze korzyści z udziału w programie
Pytanie 22: Jeśli tak, to co Pan/Pani uważa za największą korzyść płynącą z
uczestnictwa w programie Wprowadzenie do Eksportu
uzyskanie praktycznej wiedzy o eksporcie
58%
20%
nawiązywanie kontaktów podczas szkolenia
16%
kontakt z kompetentnymi wykładowcami
uzyskanie wiedzy o instrumentach wsparcia eksportu
9%
poznanie specyfiki rynków wschodnich
9%
poznanie psychologii i technik negocjacyjnych w handlu
zagr.
8%
5%
uzyskanie pomocy doradczej we własnej sprawie
3%
budowanie strategii firmy
3%
możliwość eksportu na rynek UE
0%
N=64
20%
40%
60%
Uczestnicy szkolenia, którzy chcieliby wziąć udział w kolejnej edycji programu w
przyszłości, wskazali jako największą zaletę szkolenia przekazanie praktycznej wiedzy o
eksporcie (tę kategorię wymieniło 58% badanych, którzy chcieliby ponowić udział w
programie). Pośród innych często wskazywanych mocnych stron programu znalazły się:
możliwość nawiązania kontaktów podczas szkolenia (20%), kontakt z kompetentnymi
wykładowcami (16%), uzyskanie wiedzy o instrumentach wsparcia eksportu (9%), poznanie
specyfiki rynków wschodnich (9%), a także poznanie psychologii i technik negocjacyjnych w
handlu zagranicznym (8%).
52
Wykres 42: Powody odmowy wzięcia udziału w kolejnej edycji programu
Pytanie 23: Jeśli nie chciał(a)by Pan(i) wziąć udziału w kolejnej edycji programu, to
dlaczego?
22%
obecnie nie m a takiej potrzeby w firm ie
koncentrujemy się obecnie na rynku polskim,
nie na eksporcie
17%
tematyka szkoleń nie jest interesująca
17%
17%
jesteśmy zainteresowani innymi szkoleniami
13%
zbyt w ysokie koszty
9%
nie jesteśmy bezpośrednim eksporterem
szkolenia nie były dostosowane do potrzeb
branży
4%
to tylko powtórzenie wiadomości
4%
0%
N=23
10%
20%
30%
Ci spośród beneficjentów programu, którzy nie wyrazili chęci wzięcia udziału w
kolejnej jego edycji, byli pytani o powody odmowy. Najczęstszą przyczyną był brak
zapotrzebowania na podobne szkolenie w firmie (ten powód podało 22% respondentów),
niemal równie ważne okazały się: koncentracja wysiłków firmy na handlu krajowym, a nie na
eksporcie (17%), mało interesująca tematyka szkoleń (17%), zainteresowanie innymi
szkoleniami (17%). Dla 13% badanych przeszkodą okazały się wysokie koszty szkolenia,
nawet mimo pokrycia ich części z dotacji.
53
Wykres 43: Proponowane zmiany
Pytanie 24: Co Pana/Pani zdaniem należałoby zmienić w formule programu
Wprowadzenie do Eksportu?
24%
nie było / wszystko było w porządku
19%
należy położyć nacisk na praktykę
6%
uczestnicy powinni być dobrani wg. branż gospodarki
5%
tematy powinny być bardziej szczegółowo omówione
5%
czas trwania szkoleń
porady dla firm rozpoczynających działalność
eksportową
4%
tematy dot. potencjalnych zagrożeń dla eksporterów
4%
tematyka szkoleń
3%
szkolenia powinny być w mieście, gdzie firma ma
siedzibę
3%
0%
N=111
10%
20%
30%
Spośród uczestników szkolenia, zapytanych o proponowane zmiany w formule
programu, 24% stwierdziło, że nie ma potrzeby takich zmian, gdyż program spełniał ich
oczekiwania. Proponowane zmiany miałyby – zdaniem reszty badanych – polegać przede
wszystkim na położeniu większego nacisku na kwestie praktyczne związane z eksportem (tak
uznało 19% przedsiębiorców). Wskazywano również na potrzebę doboru uczestników wg
branż gospodarki (6%), potrzebę bardziej szczegółowego omówienia tematów poruszanych
podczas szkoleń (5%) oraz zmianę czasu trwania szkoleń (5%).
54
Wykres 44: Opłacalność udziału w programie
Pytanie 25: Czy ogólnie rzecz biorąc Pana/Pani zdaniem efekty uczestnictwa firmy w
programie Wprowadzenie do Eksportu warte były poniesionych nakładów?
83%
6%3% 8%
85%
5%3% 8%
6%3%
92%
2%6%
4%
88%
eksporterzy (N=52)
85%
7%2%7%
RAZEM (N=111)
86%
5%2%6%
0%
Tak
20%
Nie
40%
<nie wiem>
60%
80%
100%
<brak odpowiedzi>
Zdaniem 86% badanych, udział w programie opłacił się. Tylko 5% przedsiębiorców
było przeciwnego zdania. Szkolenie było ekonomicznie opłacalne głównie dla średnich
przedsiębiorstw (opłaciło się 92% firm z tego sektora), nieco gorzej oceniły jego opłacalność
małe firmy (85%) i mikro-przedsiębiorcy (83%).
55
Wykres 45: Ocena kontaktu z PARP – rozkład ocen
Pytanie 26: Jak Pan/Pani ocenia kontakty z biurem programu - PARP-em?
8%
17%
22%
42%
3%5% 8%
38%
38%
6% 11%
36%
42%
eksporterzy (N=52)
8%
12%
35%
nie-eksporterzy (N=59) 2%5% 12%
RAZEM (N=111) 1%6%
0%
1 - najniższa ocena
2
3
4
40%
6%
8%
42%
32%
20%
8%
38%
31%
12%
11%
8%
41%
60%
5 - najwyższa ocena
8%
80%
100%
<brak odpowiedzi>
Dokonana przez beneficjentów programu ocena ich kontaktu z Polską Agencją Rozwoju
Przedsiębiorczości wypadła bardzo pozytywnie. Znaczna część badanych (41%) oceniła
jakość kontaktu z PARP, przyznając najwyższą z możliwych ocen, zaś kolejne 32% przyznało
ocenę 4 (na skali od 1 do 5). Oceny negatywna pojawiały się sporadycznie (7%). Nie
dostrzeżono wyraźnych różnic w ocenie PARP, dokonanej przez firmy o różnej wielkości i
różnym zasięgu działalności handlowej. Warto jednak, zauważyć, że firmy uczestniczące w
programie, rzadko miały możliwość bezpośredniego kontaktu z Polską Agencją Rozwoju
Przedsiębiorczości. Większość niezbędnych formalności załatwiały w Regionalnych
Instytucjach Finansujących.
56
Wykres 46: Ocena kontaktu z PARP – średnie ocen
Pytanie 26: Jak Pan/Pani ocenia kontakty z biurem programu - PARP-em?
4,09
4,14
4,21
4,13
eksporterzy (N=48)
4,17
RAZEM (N=102)
4,15
1
2
3
4
5
Średnia ocena na skali 1-5
Analiza
średnich
ocen
potwierdza
postawioną
wcześniej
diagnozę:
kontakt
beneficjentów z PARP przebiegał bez znacznych zakłóceń – świadczy o tym średnia ocena na
skali od 1 do 5, równa 4,15. Nie było także różnic w ocenie kontaktu z PARP między różnymi
grupami firm.
57
Wykres 47: Ocena kontaktu z organizatorem szkolenia – rozkłady ocen
Pytanie 27: Jak Pan/Pani ocenia kontakty z firmą która organizowała szkolenie/nia?
3% 14%
14%
19%
5%
36%
49%
10%
3%6%
31%
53%
8%
50%
10%
eksporterzy (N=52) 4% 8%
nie-eksporterzy (N=59) 3%5%
51%
27%
0%
2
29%
25%
RAZEM (N=111) 4% 6%
1 - najniższa ocena
50%
20%
3
4
15%
50%
40%
60%
5 - najwyższa ocena
13%
80%
100%
<brak odpowiedzi>
Oceny kontaktu z firmą organizującą szkolenie były jeszcze bardziej pozytywne niż
oceny kontaktu z PARP – połowa badanych oceniła jakość kontaktu z organizatorem bardzo
dobrze (ocena 5), a 27% - dobrze (ocena 4). Nie pojawiły się oceny zdecydowanie negatywne,
nie było też większych różnic między poszczególnymi grupami przedsiębiorstw.
58
Wykres 48: Ocena kontaktu z organizatorem szkolenia – średnie ocen
Pytanie 27: Jak Pan/Pani ocenia kontakty z firmą która organizowała szkolenie/nia?
4,38
4,43
4,45
4,38
eksporterzy (N=47)
4,46
RAZEM (N=97)
4,42
1
2
3
4
5
Pozytywna ocena kontaktu z organizatorem szkolenia (średnia ocen 4,4), dowodzi
wysokiej jakości obsługi klienta ze strony organizatora. Brak zróżnicowania między firmami
o różnej wielkości, oraz między eksporterami a pozostałymi przedsiębiorcami świadczy o
tym, że mimo różnorodności firm uczestniczących w szkoleniu, wszystkich uczestników
traktowano równie dobrze.
59
Wykres 49: Pomoc ze strony organizatora szkolenia
Pytanie 28: Czy firma która organizowała szkolenie, w którym Pan(i) brał(a) udział,
udzieliła Państwu pomocy w wypełnianiu dokumentacji - wniosku?
20%
Tak
12%
48%
41%
0%
15%
39%
46%
RAZEM (N=111)
8%
58%
35%
6%
56%
39%
eksporterzy (N=52)
10%
56%
33%
19%
31%
50%
40%
Nie
60%
80%
100%
<brak odpowiedzi>
Organizator szkolenia udzielił pomocy w wypełnianiu dokumentacji 41% uczestników
programu, podczas gdy 48% z nich nie skorzystało z takiej pomocy. Nieco częściej z pomocy
organizatora korzystali mikro-przedsiębiorcy (z pomocy skorzystała połowa z nich), oraz
przedsiębiorcy nie będącymi eksporterami (46%).
60
Wykres 50: Zakres pomocy ze strony organizatora szkolenia
Pytanie 28: Czy firma która organizowała szkolenie, w którym Pan(i) brał(a) udział,
udzieliła Państwu pomocy w wypełnianiu dokumentacji – wniosku? W jakim zakresie?
49%
w pełnym zakresie
20%
porady / konsultacje
spraw dzenie w niosku
przed wysłaniem go do
PARP-u
7%
wypełnianie
dokum entacji o
uzyskanie certyfikatu
jakości
2%
N=45
0%
20%
40%
60%
Pomoc organizatora szkolenia w wypełnianiu dokumentacji, o ile nie obejmowała
całego zakresu czynności przygotowawczych, jak to miało miejsce w niemal połowie (49%)
przypadków, ograniczała się zwykle do porad i konsultacji (20%), niekiedy zaś sprawdzenia
wniosku przed przesłaniem go do PARP (7%).
61
Poniżej
zostały
przedstawione
wyniki
krótkiego
badania
ankietowego
(przeprowadzonego po zakończeniu szkoleń ze wszystkimi jego uczestnikami, w liczbie 235
osób) zrealizowanego w ramach monitoringu. Kwestionariusz miał postać ankiety
wypełnianej samodzielnie przez badanych (self-administered questionnaire). Badanie na całej
populacji uczestników szkolenia gwarantuje reprezentatywność badanej grupy i wyklucza
konieczność stosowania procedur wnioskowania statystycznego. Mimo powtórzenia
niektórych wątków obecnych w badaniu telefonicznym, należy pamiętać o różnicy czasowej i
założeniach
metodologicznych
jakie
kształtowały
oba
badania.
Wyniki
badania
monitoringowego mogą służyć jedynie jako dodatkowe źródło oceny, pozwalając
skonfrontować wyniki badania realizowanego w rok po zakończeniu szkoleń.
Wykres 51: Jak ocenia Pan/i poszczególne aspekty szkolenia na skali od 1 do 10 (1 bardzo źle, 10 - bardzo dobrze)?
N=235
całość szkolenia
przygotow anie
merytoryczne
wykładowców
N=235
sposób prow adzenia
szkolenia
N=235
jakość materiałów
szkoleniow ych
N=235
organizacj a szkolenia
N=235
prow adzenie szkolenia
N=235
1
2
8,78
9,09
8,65
8,17
8,86
8,64
3
4
5
6
7
8
9
10
Średnie oceny poszczególnych aspektów szkolenia, dokonane na skali od 1 do 10,
oscylowały między 8. a 9. punktem skali, co wskazuje na pozytywny odbiór szkolenia.
Potwierdza ten fakt wysoka średnia ocena całości szkolenia, równa 8,8. Stosunkowo najlepiej
ocenione zostało przygotowanie merytoryczne wykładowców (średnia ocena 9,1), oraz
organizacja szkolenia (8,9). Nieco ustępowały tym aspektom: sposób i jakość prowadzenia
62
szkolenia (średnie 8,7). Najgorzej, choć wciąż zdecydowanie pozytywnie, oceniono jakość
materiałów szkoleniowych (8,2).
Wykres 52: Czy szkolenie według Pana/Pani było raczej praktyczne, czy raczej
teoretyczne?
Czy szkolenie według
Pana/Pani było raczej
praktyczne, czy raczej
teoretyczne?
52%
48%
N=235
0%
20%
40%
Raczej praktyczne
60%
80%
100%
Raczej teoretyczne
Opinie na temat tego, czy szkolenie miało bardziej charakter praktyczny, czy
teoretyczny, były silnie podzielone. 52% uczestników szkolenia utrzymywało, że zajęcia te
miały raczej charakter praktyczny, zaś pozostałe 48% uczestników było zdania, że były one
raczej teoretyczne.
63
Wykres 53: Czy materiały szkoleniowe będą przydatne w Pana/Pani pracy?
Czy Pana/Pani oczekiwania zostały spełnione?
Czy uważa Pan/Pani za wskazane uczestnictwo w szkoleniu na bardziej
zaawansowanym poziomie?
Czy materiały szkoleniowe
będą przydatne w
Pana/Pani pracy?
97%
3%
Czy Pana/Pani
oczekiwania zostały
spełnione?
96%
4%
Czy uważa Pan/Pani za
w skazane uczestnictw o w
szkoleniu na bardziej
zaaw ansow anym
poziomie?
88%
12%
N=235
0%
20%
40%
Tak
60%
80%
100%
Nie
Znaczna większość uczestników szkolenia (97%) było przekonanych, że materiały
szkoleniowe okażą się przydatne w ich pracy. Równie znaczna część badanych (96%)
deklarowała, że szkolenie spełniło ich oczekiwania. 88% respondentów uważało za wskazane
uczestnictwo w szkoleniu na bardziej zaawansowanym poziomie.
64
VI PODSUMOWANIE WYNIKÓW
Wśród przedsiębiorstw uczestników szkolenia przeprowadzonego w ramach programu
„Wprowadzenie do eksportu” zaobserwowano upowszechnienie działalności eksportowej.
Blisko jedna piąta firm, które przed udziałem w szkoleniu nie eksportowały swych
produktów, po szkoleniu zostało eksporterami, podczas gdy spośród ówczesnych eksporterów
8% zaniechało działalności eksportowej. Skala upowszechnienia eksportu nie była jednak tak
duża, jak można by się spodziewać.
Proporcje udziału eksporterów i nie-eksporterów w grupie uczestników szkolenia były
niemal równe. Najczęściej swe produkty eksportowały średnie firmy, zatrudniające od 50 do
249 pracowników, nieco rzadziej – firmy małe (od 6 do 49 pracowników), a najrzadziej –
mikro-przedsiębiorstwa, zatrudniające do 5 osób.
Co drugie przedsiębiorstwo uczestniczące w szkoleniu miało swoją siedzibę w
województwie małopolskim lub mazowieckim, częsty był także udział przedsiębiorstw z
województw: wielkopolskiego (10%), dolnośląskiego (9%) i śląskiego (9%).
Uczestnicy programu wnioskowali najczęściej o dotację w wysokości 801-1000 EUR
(54%), i niemal tyle samo (53%) dotację w tej wysokości otrzymało. Średnia wnioskowana
kwota dofinansowania wynosiła 750 EUR. W rzeczywistości przyznano dotacje niższe
średnio o 50 EUR. Średnia kwota współfinansowania wyniosła około 500 EUR na uczestnika.
Najwięcej przedsiębiorstw spośród uczestniczących w szkoleniu zostało założonych
przed rokiem 1989, lub w latach 1991-1992.
Znaczna część firm (29%) pochodziła z dużych miast (ponad 130 tys. mieszkańców).
Co piąta firma miała swoją siedzibę na wsi.
Najczęstsze kierunki działalności firm biorących udział w szkoleniu to produkcja (38%)
i usługi (35%). Handel stanowił główny kierunek działalności 12% przedsiębiorstw.
Uczestniczący w szkoleniu eksporterzy najchętniej sprzedawali swoje produkty na
rynkach sąsiadujących z Polską państw: Czech, krajów bałtyckich, Niemiec i Rosji.
W rok od zakończenia szkolenia aż 44% firmach odnotowało przyrost zatrudnienia.
Zmniejszenie zatrudnienia odnotowało 27%.
Średnia wielkość sprzedaży firm-beneficjentów programu w latach 2003-2004 wzrosła z
12,5 do 15 milionów złotych. Największy, 40-procentowy wzrost wartości sprzedaży
dotyczył mikro-przedsiębiorstw. W tym samym czasie średni udział eksportu w całkowitej
65
sprzedaży wzrósł z 25% do 31%. Choć wartości tej statystyki budują przede wszystkim
średnie firmy, to najbardziej dynamiczny wzrost średniego udziału eksportu w całkowitej
sprzedaży w latach 2003-2004 odnotowały mikro-przedsiębiorstwa.
Informacja o programie została oceniona jako raczej dobrze dostępna, o czym świadczy
średnia ocena dostępności na skali od 1 do 5, równa 3,8. Źródłem informacji o szkoleniu była
w 33% przypadków sama firma szkoleniowa, nieco rzadziej znajomi (25%), lub Internet
(18%).
Ogólna ocena szkoleń wypadła raczej pozytywnie – wystawiono tylko 3% ocen
negatywnych przy 85% opinii pozytywnych. Średnia ocen dokonanych na skali od 1 do 10
wyniosła 7,6, a najwyższa była w grupie małych firm (7,8). Wynik taki świadczy z jednej
strony o pozytywnym ogólnym wizerunku szkolenia, ale z drugiej strony pokaźny odsetek
ocen bliskich neutralności, takich jak 5, 6 i 7 (stanowiących łącznie 35% odpowiedzi)
powinien budzić podejrzenie, że szkolenia przebiegały nie do końca tak, jak część jego
uczestników się spodziewała.
Udział w szkoleniu spełnił oczekiwania niemal trzech czwartych uczestników. Średnia
ocena tego, w jakim stopniu program spełnił oczekiwania (3,9) podlegała lekkim wahaniom w
różnych grupach przedsiębiorstw – program w największym stopniu spełnił oczekiwania
średnich przedsiębiorców i eksporterów.
Większość uczestników (87%) miała możliwość skorzystania z doradztwa w zakresie
eksportu w trakcie szkolenia. Najchętniej korzystali z tej możliwości średni przedsiębiorcy
(97%) oraz eksporterzy (90%).
Największymi atutami szkoleń okazały się warunki, w jakich się one odbywały (średnia
ocena tego czynnika na skali od 1 do 10 wyniosła 9) oraz kontakty z wykładowcami (8,8).
Najgorzej oceniono użyteczność zdobytej wiedzy (7,1), przydatność porad indywidualnych
(8,1) i jakość materiałów szkoleniowych (8,1). Praktyczna użyteczność zdobytej wiedzy była
wyraźnie lepiej oceniana przez średnich przedsiębiorców i przez eksporterów, niż przez firmy
małe, lub nie prowadzące działalności eksportowej.
Do najlepiej zapamiętanych tematów poruszanych na szkoleniu należały: marketing
eksportowy (27%), ogólnie: eksport (23%), oraz eksport na rynki wschodnie (18%). 17%
badanych nie pamiętało tematyki szkoleń. 11% badanych stwierdziło, że szkolenia nie
dostarczyły im żadnej nowej wiedzy.
66
Niemal jedna trzecia badanych utrzymywała, że wykorzystuje wszystkie informacje
przekazane w ramach szkolenia. Najbardziej przydatne w pracy okazały się być wskazówki
dotyczące negocjacji handlowych, porady dotyczące marketingu oraz doradztwo prawne.
Zapytany o mniej przydatne tematy szkolenia, co trzeci respondent twierdził, że
wszystkie tematy były przydatne. Spośród konkretnych odpowiedzi wyróżnia się wskazanie
na elementy teoretyczne szkolenia – definicje i systematykę, wymienione przez 14%
badanych. Formalności (5%), sposoby prowadzenia marketingu (3%) i tematy z psychologii
oraz socjologii (3%) to niektóre sporadycznie dostrzegane zbyteczne elementy szkoleń. Warto
jednak zauważyć, te i pokrewne tematy (porady z zakresu marketingu i prawne porady
dotyczące sporządzania umów, rejestrowania działalności za granicą itp.) były uznawane
przez część respondentów za najbardziej przydatne elementy szkolenia.
W trakcie szkolenia zabrakło, zdaniem uczestników, takich elementów jak: przytoczenie
realistycznych przykładów z życia, problem rozpoczynania działalności eksportowej, temat
funkcjonowania na rynku UE i specyfiki rynków wschodnich.
Udział w programie przyczynił się, zdaniem połowy badanych, do pozyskania nowych
kontaktów handlowych. Często wskazywano również na wzrost wolumenu eksportu (44%) i
zaistnienie na nowych rynkach (44%). Takie korzyści jak pozyskanie nowych kontaktów
handlowych lub zaistnienie na nowych rynkach dotyczyły głównie mikro-przedsiębiorców.
Zwiększenie wartości handlu zagranicznego w wyniku szkolenia zaobserwowało 42%
eksporterów. Ewentualny wzrost wartości eksportu najczęściej wynosił od 20% do 50% lub
od 50% do 100%.
Zmiany strategii eksportowej w wyniku szkolenia dotyczyły zwykle marketingu,
opracowania
materiałów
promocyjnych,
lub
reklamy
produktów
i
usług.
38%
przedsiębiorców - eksporterów wskazywało, iż szkolenia nie miały wpływu na ich strategię
eksportową. Należy jednak wskazać, iż tylko dwa na pięć biorących udział w szkoleniu
przedsiębiorstw prowadzących działalność eksportową miało kilkuletni plan działania w
zakresie eksportu. Posiadanie takiego planu występowało najczęściej wśród średnich
przedsiębiorstw.
Od czasu uczestnictwa w szkoleniu, firmy podjęły głównie inwestycje w znajdowanie
partnerów na rynkach zagranicznych (56%), marketing i promocję produktów za granicą
(52%), a także reklamę na rynkach zagranicznych (52%). Rzadko przeznaczano środki na
zakup licencji lub patentów, doradztwo w zakresie strategii lub badania rynków
67
zagranicznych. Większość inwestycji było podejmowanych najczęściej przez średnie
przedsiębiorstwa, zwłaszcza jeśli chodzi o otrzymanie certyfikatów jakości, projektowanie
nowych produktów lub usług oraz znalezienie partnerów na rynkach zagranicznych.
Wydatki na reklamę i promocję w ciągu ostatnich trzech rosły (39%) lub pozostawały
niezmienione (40%), a tylko sporadycznie spadały (3%).
Uczestniczące w szkoleniu przedsiębiorstwa zajmujące się eksportem miały w
najbliższych planach przede wszystkim rozszerzenie sprzedaży na nowe rynki zagraniczne
(81%), poprawę jakości produktów lub usług (69%), a także rozszerzenie zestawu produktów
lub usług oferowanych na rynkach zagranicznych (65%). Zmiana rynku pozostawała w
planach zaledwie 6% eksporterów. Plany przedsiębiorców nie prowadzących działalności
eksportowej obejmowały głównie poprawę jakości produktów i usług (69%). Dowodem
efektywności i skuteczności szkolenia jest deklarowana przez 59% nie-eksporterów chęć
rozszerzenia sprzedaży na rynki zagraniczne, a także plany inwestowania w promocję na
rynkach zagranicznych, ujawnione przez 42% przedsiębiorców.
Średnie oceny wpływu udziału w programie na poszczególne aspekty funkcjonowania
przedsiębiorstwa wahały się od neutralnych (ocena 3 na skali pięciostopniowej) do
pozytywnych (ocena 4). Najlepiej oceniono wpływ szkolenia na sposób zarządzania firmą
(3,7) i sposób promocji produktów na rynkach zagranicznych (3,7), najniżej zaś - wpływ na
zmianę profilu produkcji lub usług (3,1). Mikro-przedsiębiorcy wysoko ocenili wpływ
szkolenia na usprawnienie procesów zarządzania i zmianę sposobu promocji produktów na
rynku polskim, podczas gdy średni przedsiębiorcy najwyżej ocenili wpływ szkolenia na
sposób promocji produktu na rynkach zagranicznych. Oceny wpływu szkolenia na
poszczególne aspekty działania firmy były również ogólnie niższe w przypadku eksporterów,
niż pozostałych przedsiębiorców.
Wiedzę o dostępnych instrumentach wsparcia działalności eksportowej poszerzyło w
wyniku szkolenia aż 83% uczestników, a tylko 3% przedsiębiorców nie wyniosło ze szkolenia
takiej wiedzy.
58% badanych zadeklarowało gotowość do wzięcia udziału w kolejnej edycji programu.
Najbardziej niechętnie do powtórzenia szkoleń nastawieni byli średni przedsiębiorcy.
Największymi zaletami szkoleń okazały się – w opinii uczestników gotowych wziąć
udział w kolejnej edycji programu – przekazanie praktycznej wiedzy o eksporcie, a także
nawiązywanie kontaktów podczas szkolenia, oraz kontakt z kompetentnymi wykładowcami.
68
Uczestnicy niechętni powtórnemu uczestnictwu w programie podali jako główne
motywy odmowy: brak zapotrzebowania na podobne szkolenie w firmie, koncentrację
wysiłków firmy na handlu krajowym, mało interesującą tematykę szkoleń, oraz
zainteresowanie innymi szkoleniami.
Według opinii jednej czwartej badanych nie ma potrzeby dokonywania zmian w
formule programu. Pozostali uczestnicy szkolenia zaproponowali: podkreślenie kwestii
praktycznych związanych z eksportem, dobór uczestników według branż gospodarki, bardziej
szczegółowe omówienie tematów oraz potrzebę zmiany czasu trwania szkoleń.
Aż 86% beneficjentów oceniało udział w programie jako opłacalny, tylko 5%
przedsiębiorców wskazało, iż udział w szkoleniach nie opłacił się. Udział w szkoleniu był
korzystny przede wszystkim dla firm średniej wielkości aż 92% z nich zadeklarowało
opłacalność przedsięwzięcia.
Jakość kontaktu z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości oceniono bardzo
pozytywnie – średnia ocena na skali od 1 do 5, wyniosła 4,15. Oceny kontaktu z firmą
organizującą szkolenie były jeszcze bardziej pozytywne niż oceny kontaktu z PARP (średnia
ocen 4,4). Nie odnotowano większych różnic w ocenie kontaktu uczestników szkolenia z
obiema instytucjami między grupami firm o różnej wielkości, oraz między eksporterami a
przedsiębiorstwami nie prowadzącymi działalności eksportowej.
Organizator szkolenia w 41% przypadków udzielił uczestnikom pomocy w wypełnianiu
dokumentacji – odbiorcą takiej pomocy byli w pierwszej kolejności mikro-przedsiębiorcy.
Pomoc, w połowie przypadków obejmująca wszystkie etapy przygotowania dokumentacji,
polegać mogła także na udzielaniu porad i konsultacji, sprawdzeniu wniosku przed
przesłaniem go do PARP.
Wyniki ankietowego badania monitorującego, przeprowadzonego przez organizatora
podczas jednego ze szkoleń, potwierdziły fakt ogólnie pozytywnej opinii o szkoleniu –
średnia ocena całości szkolenia na skali 1-10 była równa 8,8. Najlepiej oceniono
przygotowanie merytoryczne wykładowców (9,1), najgorzej zaś - jakość materiałów
szkoleniowych (8,2). Około połowa badanych (52%) była zdania, że szkolenie miało
charakter raczej praktyczny, 48% utrzymywało, że były one raczej teoretyczne. Niemal
wszyscy (97%) deklarowali, że materiały szkoleniowe będą przydatne w ich pracy. Równie
wielu respondentów (96%) uznało, że szkolenie spełnia ich oczekiwania. 88% badanych
uważało za wskazane uczestnictwo w szkoleniu na bardziej zaawansowanym poziomie.
69
VII REKOMENDACJE
Przebieg programu „Wprowadzenie do Eksportu”, obejmujący finansowanie szkoleń
dotyczących działalności eksportowej, można uznać – na podstawie wypowiedzi uczestników
szkolenia – za pomyślny i efektywny. Świadczą o tym zarówno pozytywne oceny szkolenia,
wyrażone w badaniu telefonicznym i badaniu monitorującym przeprowadzonym po
szkoleniu, jak i przekonanie badanych o tym, że udział w szkoleniu był dlań opłacalny, oraz
realne efekty uczestnictwa w szkoleniu, oceniane na podstawie zaobserwowanych zmian w
organizacji przedsiębiorstwa od czasu zakończenia szkolenia.
Odnotowano znaczne ożywienie działalności eksportowej w okresie od czasu szkolenia
do momentu badania. Spora część firm, które nie były eksporterami, zaczęło eksportować swe
produkty. Wraz ze wzrostem wartości sprzedaży doszło do wzrostu udziału eksportu w
całkowitej wartości sprzedaży, zwłaszcza wśród mikro-przedsiębiorstw. Wzrost wolumenu
eksportu dotyczył 42% eksporterów i często był znaczny, dochodzący czasem do 100%.
Zmianie uległa także strategia eksportowa większości firm, a duża część przedsiębiorstw
może się pochwalić kilkuletnim planem działania w zakresie eksportu. Inwestycje we
wsparcie i promocję działalności eksportowej nie są zjawiskiem rzadkim. Rosną także w
większości przypadków wydatki na reklamę. Widoczny jest pęd firm do rozwoju i
samodoskonalenia w trudnych warunkach konkurencji na rynkach zagranicznych.
Wiedza była na szkoleniu przekazywana dobrze, o czym świadczy barwnie
relacjonowana obfitość zapamiętanych treści. Ze szkolenia najlepiej zapamiętano temat
dotyczący specyfiki rynków wschodnich, a także negocjacji w handlu zagranicznym. Niemal
jedna trzecia badanych utrzymywała, że wykorzystuje wszystkie informacje przekazane w
ramach szkolenia. Najbardziej przydatne w pracy okazały się być wskazówki dotyczące
negocjacji handlowych, porady dotyczące marketingu i porady prawne. Często i chętnie
korzystano z indywidualnych usług doradczych oferowanych w ramach szkolenia.
Zapytani o mniej przydatne tematy szkolenia, badani w jednej trzeciej przypadków
twierdzili, że wszystkie tematy były przydatne. Zbytecznym elementem szkoleń – zdaniem
części pozostałych uczestników – była obecność rozważań teoretycznych dotyczących
eksportu. Silna jest potrzeba poznania „przykładów z życia”, uczestnicy domagają się przede
wszystkim wiedzy praktycznej. Jak wynika z badania monitorującego, przeprowadzonego po
70
zakończeniu szkolenia, niemal połowa jego uczestników oceniła zajęcia jako bardziej
teoretyczne, niż praktyczne.
Choć szkolenie – w opinii badanych – wypadło dobrze i spełniło główne oczekiwania,
dostarczając praktycznej wiedzy, jednak oceny przynajmniej niektórych uczestników dalekie
były od entuzjazmu. Mimo wysokiej oceny organizacji szkolenia, łatwości komunikacji z
jego organizatorem, oraz wysokich warunków szkolenia, dały o sobie znać takie mankamenty
jak: niska użyteczność zdobytej wiedzy, mała przydatność porad indywidualnych i zła jakość
materiałów szkoleniowych (potwierdzona w badaniu monitorującym). Ponad jedna dziesiąta
badanych stwierdziła wprost, że szkolenie – wbrew celom i planom programu – nie
dostarczyło im żadnych nowych informacji.
Zdiagnozowane symptomy, choć niezbyt częste, powinny w przyszłości skłonić
organizatorów przedsięwzięcia do większej czujności i zapobiec popełnieniu podobnych
błędów przy okazji planowania kolejnej edycji programu. Podniesienie poziomu zadowolenia
uczestników można osiągnąć idąc za radą dużej części respondentów i kładąc nacisk na
praktyczne aspekty działalności eksportowej. Podczas szkoleń należy przede wszystkim
omawiać ograniczenia działalności eksportowej wynikające ze specyfiki rynków lokalnych,
uświadamiać treść lokalnych interpretacji zapisów prawnych, uwidaczniać konsekwencje
różnic kulturowych dla biznesu, przytaczać przykłady potencjalnych problemów itp.
Niepokojącym objawem jest także rozbieżność opinii o programie między mikroprzedsiębiorcami a przedstawicielami małych i średnich firm. Ocena szkolenia – jeśli nie
liczyć wyjątków – była bardziej krytyczna ze strony mniejszych, niż większych
przedsiębiorstw. Różnice między nimi – poza oczywistym kontrastem profili działalności i
nadreprezentacją eksporterów wśród średnich przedsiębiorstw – zaznaczały się m.in. w
szczegółowej ocenie poszczególnych elementów szkolenia (średni przedsiębiorcy i
eksporterzy oceniali nieco lepiej niektóre aspekty szkolenia, jak np. praktyczną użyteczność
uzyskanej wiedzy i kontakty z wykładowcami), częstości korzystania z konsultacji podczas
szkolenia (skorzystały zeń w większym stopniu średnie firmy i eksporterzy), oraz ocenie
rezultatów udziału w programie. Firmy o różnej wielkości rozmaicie diagnozowały kierunek
wpływu szkolenia na ich obecną działalność: mikro-przedsiębiorcy odczuli głównie wpływ
szkolenia na sposób zarządzania firmą i sposób promocji produktów na rynku polskim. Mali
przedsiębiorcy podkreślali przede wszystkim wpływ na procesy zarządzania. Średnie firmy
wykorzystały natomiast wiedzę zdobytą podczas szkolenia głównie na zmianę sposobu
71
promocji produktów na rynkach zagranicznych. Podczas gdy firmy nie zajmujące się
eksportem odczuły głównie wpływ szkolenia na procesy zarządzania, w grupie eksporterów
ten kierunek wpływu ustępował pod względem ważności wpływowi na sposób promocji
produktów na rynkach zagranicznych.
Respondenci wskazywali też rozmaite możliwości poprawy szkolenia: od porad dla firm
rozpoczynających działalność eksportową aż po wskazanie potencjalnych zagrożeń dla
eksporterów. Tak rozbieżne postulaty, w połączeniu z kontrastami rysującymi się między
średnimi, małymi i mikro-przedsiębiorstwami, nasuwają myśl, że materiał zaprezentowany
podczas szkoleń nie utrafił w potrzeby wszystkich uczestników ze względu na wewnętrzne
zróżnicowanie grupy przedsiębiorców. Podczas gdy eksporterzy byli zniechęceni wykładami
teoretycznymi, przedsiębiorcy nie mający doświadczenia w handlu zagranicznym niewiele
skorzystali na naświetleniu praktycznych aspektów działalności eksportowej.
Warto się w świetle tych spostrzeżeń zastanowić, czy w ramach ew. kolejnej edycji
programu należy realizować w ramach jednego bloku szkoleniowego jednocześnie oba cele
programowe: wspieranie handlu zagranicznego u eksporterów i zachęcenie nie-eksporterów
do działalności eksportowej. Alternatywnym rozwiązaniem byłoby rozbicie bloku na dwa
oddzielne moduły: w jednym uczestniczyliby eksporterzy, a w drugim pozostali
przedsiębiorcy. Każdy z modułów szkoleniowych – dzięki właściwemu profilowaniu treści
wykładów i wyspecjalizowaniu usług doradczych – spełniałby odrębny cel. Na przykład,
istotny – jak się okazało – dla niektórych uczestników szkolenia temat rozpoczynania
działalności eksportowej mógłby zostać obszernie omówiony na szkoleniu mającym na celu
zachęcenie do podjęcia eksportu; natomiast podczas szkoleń służących wsparciu eksportu
istotniejszymi tematami byłyby np. cenione przez uczestników uwagi na temat regionalnej
specyfiki rynków zagranicznych. Część uczestników szkoleń zaproponowała dokonanie
podziału uczestników według branż gospodarki. Taki podział, jakkolwiek kłopotliwy ze
względów organizacyjnych, dałby szansę pogłębienia tematów szczególnie interesujących dla
przedstawicieli poszczególnych branż oraz sprzyjałby nawiązywaniu nowych kontaktów
biznesowych podczas szkolenia.
Przy kolejnych edycjach szkoleń w zakresie eksportu dla sektora MSP powinno się
rozważyć ewentualne zrównanie szans udziału w programach przez dodatkowe preferencje
lub dodatkową promocje programu dla firm z biednych regionów kraju, oraz z obszarów
wiejskich. Wysoka koncentracja firm z kilku głównych województw i dużych miast w grupie
72
uczestników szkolenia nie jest zjawiskiem negatywnym – wszak to w miastach i w
bogatszych regionach kraju jest zlokalizowanych więcej firm, stąd i większa ich reprezentacja
w programie. Należy jednak dążyć do tego, aby szansa udziału w programach dofinansowania
nie została, za sprawą niewłaściwej komunikacji, zamknięta dla ambitnych przedsiębiorców z
małych miast i wsi lub słabiej rozwiniętych regionów kraju.
73
ZAŁĄCZNIKI
(załączniki stanowią oddzielne dokumenty)
Nr 1: Kwestionariusz ankiety telefonicznej (CATI) do badania beneficjentów programu
Nr 2: Narzędzie elektroniczne (CATI) do badania beneficjentów programu
Nr 3: Tabelaryczne wyniki badania beneficjentów programu
Nr 4: Baza z wynikami badań ankietowych beneficjentów programu (format SPSS)
Nr 5: Dokumentacja programu:
1. Dokumenty udostępnione publicznie na stronie internetowej PARP.
Wytyczne dla Wnioskodawców wraz z załącznikami
Wzór wniosku o udzielenie dotacji
Wzór umowy dotacji wraz z załącznikami
Informacja o dotacji w ramach Programu "Wprowadzenie do Eksportu";
Informacja nt. realizacji Programu "Wprowadzenie do Eksportu" (Phare 2000)
(stan na 31.01.2003)
2. Sprawozdanie z przebiegu wdrożenia programu
PL0003.12 Krajowy Rozwój Eksportu
3. Raport monitoringowy
Monitoring Report National Export Development PL0003.12
74

pobierz plik

Transkrypt

Podobne dokumenty

Dotacja Unii Europejskiej

Firma realizuje Projekt współfinansowany ze środków

Pobierz plik informacyjny

Klimosz Sp. z o.o. 43-250 Pawłowice, ul. Zjednoczenia 6 uzyskało

Import i eksport towarów ze względu na środki transportu za 2015

Spotkanie informacyjne na temat możliwości eksportu na rynek

Decyzja Nr 3/WC/2016

Planu Rozwoju Eksportu

ASYSTENT DS. EKSPORTU Nie zwlekaj! Dołącz do nas!