1 - Ipex.eu

KOMISJA
EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 26.6.2015 r.
COM(2015) 313 final
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
dotyczące oceny finansów Unii opartej na uzyskanych wynikach
{SWD(2015) 124 final}
{SWD(2015) 125 final}
PL
PL
Spis treści
WYKAZ SKRÓTÓW: ...........................................................................................................................3
WPROWADZENIE..............................................................................................................................5
Rola sprawozdania sporządzanego na podstawie art. 318 .....................................................5
Tegoroczne sprawozdanie .......................................................................................................7
1. STRATEGIA „EUROPA 2020” I WARTOŚĆ DODANA BUDŻETU UE ................................................9
1.1 Krótkie podsumowanie postępów w zakresie realizacji celów strategii „Europa
2020”.............................................................................................................................9
1.2 Przykłady sposobów, w jakie wykorzystano budżet UE w celu realizacji
wewnętrznych i zewnętrznych priorytetów politycznych ..........................................10
Przykład 1 – PAKT NA RZECZ WZROSTU GOSPODARCZEGO I ZATRUDNIENIA:
sposób, w jaki inicjatywa w zakresie obligacji projektowych przyczyniła
się do wywołania efektu dźwigni w odniesieniu do dodatkowego
finansowania ważnych projektów infrastrukturalnych ...............................10
Przykład 2 – WALKA Z EBOLĄ: sposób, w jaki skoordynowana reakcja UE
przyczyniła się do szybkiego udzielenia pomocy finansowej,
organizacyjnej i humanitarnej przeznaczonej na walkę z epidemią eboli
w Afryce .......................................................................................................11
2. PRZEGLĄD UZYSKANYCH WYNIKÓW ..........................................................................................15
2.1 Inteligentny wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu (dział
budżetowy 1) ..............................................................................................................15
A) KONKURENCYJNOŚĆ NA RZECZ WZROSTU GOSPODARCZEGO I ZATRUDNIENIA
(dział budżetowy 1a)....................................................................................15
B) SPÓJNOŚĆ GOSPODARCZA, SPOŁECZNA I TERYTORIALNA (dział budżetowy 1B) ..22
2.2 Trwały wzrost gospodarczy: zasoby naturalne (dział budżetowy 2) ...............................30
2.3 Bezpieczeństwo i obywatelstwo (dział budżetowy 3) .....................................................35
2.4 Globalny wymiar Europy (dział budżetowy 4) .................................................................38
3. WNIOSEK ....................................................................................................................................43
2
Wykaz skrótów:
AMIF
Fundusz Azylu, Migracji i Integracji
WPR
Wspólna polityka rolna
CEF
Instrument „Łącząc Europę”
WPZiB
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
FS
Fundusz Spójności
WPRyb
Wspólna polityka rybołówstwa
COSME
Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich
przedsiębiorstw
DCI
EFRG
Instrument Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju
Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji
EDF
Europejski Fundusz Rozwoju
EFRROW
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich
EFR
Europejski Fundusz Rybacki
ESIP
Europejski program na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych
EBI
Europejski Bank Inwestycyjny
EIDHR
Europejski Instrument na rzecz Wspierania Demokracji i Praw Człowieka
EFMR
Europejski Fundusz Morski i Rybacki
ENI
Europejski Instrument Sąsiedztwa
EFRR
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
EFS
Europejski Fundusz Społeczny
EFSI
Europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne
ESIP
Europejski program na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych
FEAD
Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym
7PR
Siódmy program ramowy Wspólnoty Europejskiej w zakresie badań, rozwoju
technologicznego i demonstracji (WRF na lata 2007–2013)
Program „Horyzont 2020”
lata 2014–2020)
Program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji (WRF na
IfS
Instrument na rzecz Stabilności
INSC
Instrument Współpracy w dziedzinie Bezpieczeństwa Jądrowego
IcSP
Instrument na rzecz przyczyniania się do Stabilności i Pokoju
INSC
Instrument Współpracy w dziedzinie Bezpieczeństwa Jądrowego
3
IPA
Instrument Pomocy Przedakcesyjnej
ISF
Fundusz Bezpieczeństwa Wewnętrznego
WRF
Wieloletnie ramy finansowe
PO
Programy operacyjne
UP
Umowy partnerstwa
PBI
Inicjatywa w zakresie obligacji projektowych
UCPM
Unijny mechanizm ochrony ludności
YEI
Inicjatywa na rzecz zatrudnienia ludzi młodych
4
WPROWADZENIE
Rola sprawozdania sporządzanego na podstawie art. 318
Na podstawie art. 318 TFUE wymaga się, aby Komisja przedstawiała Parlamentowi Europejskiemu i
Radzie roczne sprawozdanie z oceny finansów Unii opartej na uzyskanych wynikach („sprawozdanie
sporządzane na podstawie art. 318” lub „sprawozdanie”) jako część corocznej procedury udzielania
absolutorium z wykonania budżetu UE. Umożliwia ono Parlamentowi Europejskiemu zbadanie
wydajności budżetu UE oprócz kwestii dotyczących zgodności, legalności i prawidłowości wykonania
budżetu. Te ostatnie aspekty uwzględniono w sprawozdaniu podsumowującym osiągnięcia Komisji w
zakresie zarządzania1.
Około 80 % budżetu UE podlega zarządzaniu dzielonemu przez Komisję i państwa członkowskie,
natomiast 20 % podlega zarządzaniu bezpośredniemu ze strony Komisji. Państwa członkowskie są
zobowiązane do współpracy z Komisją w realizacji programów, a także w ocenianiu ich oraz
sporządzaniu sprawozdań na ich temat. Komisja odpowiada przez Parlamentem i Radą za
wykonywanie budżetu UE, w odniesieniu do którego Parlament na zalecenie Rady udziela Komisji
absolutorium.
Ramy monitorowania i oceny (w tym cele i wskaźniki skuteczności działania wraz z ustaleniami
dotyczącymi oceny i sprawozdawczości) określono w programach wydatków w ramach wieloletnich
ram finansowych na lata 2014–2020 przyjętych przez Parlament i Radę. W odniesieniu do
sprawozdawczości w formie rocznych sprawozdań z działalności Komisja uwzględniła wspomniane
cele i wskaźniki skuteczności działania oprócz wskaźników dotyczących zarządzania w ramach planów
zarządzania swoich dyrekcji generalnych. Komisja podsumowuje i przedstawia swoje ustalenia
dotyczące legalności i prawidłowości wydatkowania i zarządzania w ramach wykonywania budżetu
UE w swoich rocznych sprawozdaniach podsumowujących sporządzanych na podstawie informacji
zawartych w rocznych sprawozdaniach z działalności.
W związku z tym występują różne kategorie informacji, które wnoszą wkład w coroczny proces
udzielania absolutorium budżetowego. Obejmują one roczne sprawozdania finansowe i bilans
finansowy przedstawiający aktywa i pasywa Unii., informacje dotyczące legalności i prawidłowości
wydatkowania, informacje dotyczące postępów poczynionych w realizacji programów i zarządzaniu
nimi oraz informacje dotyczące uzyskanych wyników2.
Komisja Jeana-Claude’a Junckera wskazała, że zapewni, aby „każde podejmowane przez nas działanie
przynosiło maksymalne wyniki i wartość dodaną”3. W połączeniu z polityką lepszego stanowienia
prawa przekłada się to na silne zaangażowanie w dążenie do tego, aby w ramach wykonywania
budżetu UE koncentrowano się na wynikach działalności.
Parlament i Trybunał Obrachunkowy zażądały, aby w sprawozdaniu sporządzanym na podstawie art.
318 podawano co roku zaktualizowane informacje na temat postępów w osiąganiu celów programów
oraz tego, w jaki sposób programy te przyczyniają się do realizacji ogólnych celów UE. Komisja
1
Zob. COM(2015) 279 final Podsumowanie osiągnięć Komisji w zakresie zarządzania za rok 2014 z dnia 3
czerwca 2015 r.
2
Zob. art. 318 i 319 TFUE.
3
Pisma przewodniczącego Jeana-Claude’a Junckera do komisarzy.
5
odpowiedziała, podając informacje dotyczące osiągnięcia celów polityki UE oraz celów programów.
Istnieją jednak różne czynniki, które należy wziąć pod uwagę w tym kontekście.
Po pierwsze, bliskość między coroczną procedurą udzielania absolutorium a rokiem, w którym miały
miejsce wydatki podlegające ograniczeniom absolutorium, wpływa na zakres, w jakim można
dostarczyć aktualne informacje na temat wyników działania programów. Wynika to z faktu, że
chociaż możliwe jest przedkładanie corocznych sprawozdań dotyczących wydanych środków,
podejmowanych działań finansowanych ze środków UE oraz najszybciej występujących i
bezpośrednich wyników tych działań, nie jest możliwe sporządzanie sprawozdań dotyczących
szerszego zakresu wyników interwencji UE pod względem ich wpływu na gospodarkę i społeczeństwo
w tak krótkich ramach czasowych.
Jak zauważono w zasadach ramowych oceny i sprawozdawczości ujętych w WRF, informacje na
temat szerszego zakresu wyników zaczynają pojawiać się dopiero mniej więcej w połowie czasu
trwania danego programu. Wtedy to upłynęła już wystarczająca ilość czasu, aby wydane środki i
podjęte działania wywarły pewien wpływ. Siłę i trwałość wpływu tych działań również można ocenić
dopiero kilka lat później, analizując rozwijające się tendencje. Na przykład zapewnienie wsparcia
finansowego na rzecz ponownego szkolenia osób długotrwale bezrobotnych w danym roku może
doprowadzić do zwiększenia jakości lub ilości szkoleń dostępnych w kolejnym roku. To z kolei
powinno sprawić, że osoby lepiej wykwalifikowane pojawią się na rynku pracy np. w następnym roku.
Trwały wpływ takich zmian, tj. zdobycie przez te osoby stabilnego nowego zatrudnienia, będzie
można ocenić, na podstawie tendencji zidentyfikowanych w ramach corocznej sprawozdawczości,
dopiero kilka lat później. Z tego powodu regularne informacje podaje się w formie rocznych
sprawozdań na temat wyników i rezultatów wydatków UE, natomiast sprawozdania dotyczące
ogólnych wyników interwencji finansowych zaczyna się sporządzać dopiero mniej więcej w połowie
siedmioletnich WRF poprzez oceny okresowe i kończy się je dopiero w latach następujących po
zakończeniu WRF poprzez oceny ex post.
Po drugie, występują dalsze trudności w ustalaniu powiązania między podejmowanymi działaniami a
postępami w realizacji celów polityki UE, ponieważ wpływa na nie wiele czynników zewnętrznych.
Pozostając przy wspomnianym powyżej przykładzie szkolenia osób bezrobotnych, liczne czynniki
wpływające na globalne warunki wymiany handlowej oraz procesy decyzyjne w sektorze prywatnym
dotyczące lokalizacji produkcji w różnych częściach świata mogą mieć silny wpływ na zatrudnienie w
różnych państwach i regionach niezależnie od jakości i liczby zapewnianych szkoleń.
Po trzecie, należy również wziąć pod uwagę fakt, że wydatkowanie UE stanowi jedynie około 2 %
ogólnych wydatków publicznych w UE i 1 % dochodu narodowego brutto. Chociaż wydatkowanie
środków UE może stanowić wartość dodaną wobec wydatków krajowych, przyczyniać się do
zapewnienia skutecznego jednolitego rynku, ograniczać regionalne dysproporcje w poziomach
rozwoju i dochodów itp. i dąży się do tego, aby tak się działo, istnieją jednak ograniczenia w zakresie
wpływu wydatków dokonywanych za pośrednictwem unijnych programów finansowych z uwagi na
stosunkowo niewielkie zaangażowane kwoty w porównaniu z ogólną sytuacją dotyczącą finansów
publicznych i sytuacją rynkową. Wszystkie te czynniki należy wziąć pod uwagę, analizując wkład, jaki
sprawozdanie sporządzane na podstawie art. 318 może wnieść w coroczny proces udzielania
absolutorium z wykonania budżetu UE.
Dalsze zmiany dotyczące tego sprawozdania trzeba rozważać w kontekście trwających prac Komisji
dotyczących wyników działania w ramach całego cyklu budżetowego mających na celu zapewnienie
6
dostępności najlepszych informacji służących wsparciu decyzji o przyznaniu środków; zmniejszeniu
obciążeń administracyjnych, uproszczeniu i przyśpieszeniu dostępu do finansowania z UE oraz
stosowaniu bardziej opłacalnych kontroli. Silny nacisk kładzie się również na komunikację i dialog
między instytucjami na temat sposobów osiągnięcia najlepszych rezultatów i skuteczniejszego
informowania społeczeństwa. Międzyinstytucjonalna grupa robocza ds. budżetowania zadaniowego,
która ma być powołana na wniosek Parlamentu, powinna przyczynić się do bardziej powszechnego
zrozumienia jako podstawa przyszłych decyzji dotyczących najlepszych kierunków przyszłych działań
w ramach budżetu UE ukierunkowanego na wyniki.
Tegoroczne sprawozdanie
Budżet Unii na lata 2014–2020 („WRF na lata 2014–2020”) dzieli się na różne kategorie wydatków
(„działy budżetowe”) odpowiadające różnym obszarom działalności UE: 1) inteligentny wzrost
gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu; 2) trwały wzrost gospodarczy: zasoby naturalne; 3)
bezpieczeństwo i obywatelstwo; oraz 4) globalny wymiar Europy. Maksymalne środki finansowe
przeznaczone na te obszary wynoszą 960 mld EUR4 na okres siedmiu lat.
W roku budżetowym 2014 rozpoczęto wdrażanie programów realizowanych w ramach nowych WRF5.
W tym samym czasie nadal dokonywano wydatków na projekty realizowane w ramach programów
finansowanych w poprzednim okresie objętym WRF na lata 2007–2013. Jak wskazano w
zeszłorocznym sprawozdaniu sporządzanym na podstawie art. 3186, w sprawozdaniach za 2014 r.
będzie się łączyć wczesne sygnały o postępach w realizacji programów objętych WRF na lata 2014–
2020 z dostępnymi informacjami zwrotnymi na temat wyników i skutków projektów finansowanych z
wcześniejszych programów WRF na lata 2007–2013. Sprawozdawczość opiera się na informacjach
zawartych w rocznych sprawozdaniach z działalności przygotowanych przez służby Komisji, w których
łączy się dane z monitorowania z dowodami z ocen i kontroli wykonania zadań przeprowadzonych
przez Trybunał Obrachunkowy. Wspomniane roczne sprawozdania z działalności zapewniają
szczegółowe informacje na temat wskaźników służących do mierzenia postępów w realizacji celów
różnych polityk UE. Przegląd postępów w odniesieniu do kluczowych wskaźników skuteczności
działania przedstawiono w sprawozdaniu podsumowującym osiągnięcia Komisji w zakresie
zarządzania za 2014 r.
Oceny ex post głównych programów wydatkowania finansowanych w ramach WRF na lata 2007–
2013 nie są jeszcze dostępne. W związku z tym tegoroczne sprawozdanie sporządzono w okresie
przejściowym między dalszą sprawozdawczością w zakresie wcześniejszych WRF a rozpoczęciem
wydatkowania w ramach nowych WRF.
Niniejsze sprawozdanie nawiązuje do wniosków Parlamentu, Rady i Trybunału Obrachunkowego7
dotyczących większego skoncentrowania sprawozdawczości na wkładzie budżetu w realizację
strategii „Europa 2020” i na europejskiej wartości dodanej budżetu.
4
5
Wyrażone w cenach z 2011 r.
Najważniejsze programy opisano krótko w różnych rozdziałach niniejszego sprawozdania. Pełny przegląd jest dostępny pod adresem
http://ec.europa.eu/budget/mff/programmes/index_en.cfm lub w Opisach programów Komisji pod względem wydatków operacyjnych.
6
COM(2014) 383 final i SWD(2014) 200 final z dnia 26 czerwca 2014 r.
7
Wnioski Parlamentu Europejskiego zgłoszone w jego rezolucji w sprawie udzielenia absolutorium z 2013 r., wnioski Rady zgłoszone w jej
zaleceniu dotyczącym absolutorium z 2013 r. i wnioski Trybunału Obrachunkowego zgłoszone w jego rocznym sprawozdaniu z 2013 r. w
sprawie wykonania budżetu.
7
Sprawozdanie zawiera krótkie podsumowanie postępów w zakresie realizacji celów strategii „Europa
2020”. Kluczowym przykładem tych postępów jest sposób, w jaki zmobilizowano środki finansowe w
odpowiedzi na inicjatywę szefów państw w 2012 r. służącą intensyfikacji działań na rzecz realizacji
celów strategii „Europa 2020” w ramach Paktu na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. W
ramach Paktu finansuje się inicjatywy mające na celu przeciwdziałanie recesji gospodarczej. Wyniki
osiągnięte w ramach jednej z tych inicjatyw, inicjatywy w zakresie obligacji projektowych, zostały
udostępnione w 2014 r. Sprawozdanie zawiera także przykłady wartości dodanej generowanej przez
budżet UE, a towarzyszy mu dokument roboczy służb Komisji (SWD1) poświęcony skuteczności i
efektywności interwencji UE oraz tworzonym przez nie synergiom przyczyniającym się do zwiększania
europejskiej wartości dodanej.
Ponadto, podobnie jak w poprzedniej edycji sprawozdania, dodano jeszcze jeden dokument roboczy
służb Komisji (SWD2), w którym przedstawiono sposób, w jaki Komisja wdraża plan działania z 2013 r.
na rzecz opracowania sprawozdania z oceny sporządzanego na podstawie art. 318.
Struktura sprawozdania:
¾ w sekcji 1 zawarto krótkie podsumowanie postępów dokonanych w realizacji celów strategii
„Europa 2020” oraz przedstawiono sposób, w jaki wykorzystano budżet UE w celu realizacji
wewnętrznych i zewnętrznych priorytetów politycznych. Przykład 1 przedstawia sposób, w
jaki budżet UE wywołuje efekt dźwigni w odniesieniu do finansowania ważnych projektów
infrastrukturalnych w ramach inicjatywy w zakresie obligacji projektowych. Przykład 2
ukazuje wartość dodaną budżetu UE w zakresie koordynowania pomocy finansowej,
organizacyjnej i humanitarnej przeznaczonej na walkę z epidemią eboli w Afryce;
¾ w sekcji 2 zawarto kompleksowy przegląd wyników osiągniętych za pomocą unijnych
środków finansowych w odniesieniu do każdego działu WRF: sekcję podzielono na dwa
główne rozdziały – politykę wewnętrzną i zewnętrzną Unii. W ramach tej struktury Komisja
podsumowuje wyniki uzyskane w ramach programów oraz ich skutki, a także aspekty
operacyjne związane z realizacją programów;
¾ sekcja 3 zawiera podsumowanie głównych ustaleń i wyciągnięte wnioski.
8
1. Strategia „Europa 2020” i wartość dodana budżetu UE
1.1 Krótkie podsumowanie postępów w zakresie realizacji celów strategii „Europa 2020”
Strategia „Europa 2020” to dziesięcioletnia strategia Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i wzrostu
gospodarczego, której realizację rozpoczęto w 2010 r. Założeniem strategii jest osiągnięcie
inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu, poprzez
realizację pięciu głównych celów dotyczących zatrudnienia, badań i rozwoju, klimatu i energii,
edukacji oraz walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym, które każde państwo członkowskie
uwzględnia w swoich celach krajowych. Budżet WRF na lata 2014–2020 stanowi jeden z
instrumentów UE przyczyniających się do osiągnięcia tych celów.
Rządy krajowe odgrywają główną rolę w realizacji założeń. W przypadku większości obszarów cele
krajowe nie są wystarczająco ambitne, aby łącznie osiągnąć unijny poziom ambicji8, a sam budżet UE
stanowiący około 2 % całkowitych wydatków publicznych w UE jest niewystarczający, aby zaradzić
tym brakom.
Na poniższym wykresie przedstawiono postępy poczynione od 2008 r. i stopień zaawansowania w
realizacji kluczowych celów strategii „Europa 2020”.
Główne wskaźniki w ramach strategii „Europa 2020”: wartości docelowe i postępy od 2008 r.
Wskaźnik zatrudnienia
Osoby zagrożone ubóstwem lub
wykluczeniem społecznym
Wydatki na badania i rozwój
Osoby posiadające wyższe
wykształcenie
Emisja gazów cieplarnianych
Udział odnawialnych źródeł
energii w końcowym zużyciu
energii brutto
Osoby przedwcześnie kończące
naukę
Zużycie energii końcowej
2008 r.
Zużycie energii pierwotnej
Najnowsze dane (2012/2013 r.)
Cele strategii „Europa 2020”
Od 2008 r. poczyniono znaczne
postępy zarówno w obszarze
zmiany klimatu i energii
(poprzez ograniczenie emisji
gazów
cieplarnianych
i
zwiększenie
wykorzystania
odnawialnych źródeł energii),
jak i w dziedzinie kształcenia
(poprzez wzrost liczby osób
posiadających
wyższe
wykształcenie i zmniejszenie
liczby osób przedwcześnie
kończących naukę).
W dziedzinie wydatków na
rzecz
badań
i
rozwoju
poczyniono mniejsze postępy,
a osiągnięcie celów w zakresie
zatrudnienia i zmniejszenia
ubóstwa oddaliło się.
Źródło: publikacja Eurostatu z dnia 2 marca 2015 r.
W miarę możliwości strukturę rozdziałów niniejszego sprawozdania oparto na priorytetach strategii
„Europa 2020” w zakresie inteligentnego i trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu
społecznemu, a wyniki programów UE powiązano z celami tej strategii. Wyniki przedstawione w
różnych rozdziałach należy interpretować w kontekście ogólnych postępów w realizacji strategii
„Europa 2020” opisanych powyżej.
Budżet UE jest wykorzystywany zarówno, aby wspierać długoterminowe cele strategii „Europa 2020”,
jak i aby sprostać wyzwaniom krótkoterminowym. Dwa poniższe przykłady odzwierciedlają sposób
wydatkowania funduszy UE na realizację krótkoterminowych priorytetów politycznych, zarówno w
domenie wewnętrznej, jak i zewnętrznej.
8 COM(2015) 100: Wyniki konsultacji publicznych w sprawie strategii „Europa 2020”, s. 2.
9
1.2 Przykłady sposobów wykorzystania budżetu UE w celu realizacji wewnętrznych i zewnętrznych
priorytetów politycznych
Przykład 1 – PAKT NA RZECZ WZROSTU GOSPODARCZEGO I ZATRUDNIENIA: jak
inicjatywa w zakresie obligacji projektowych przyczyniła się do wywołania efektu
dźwigni w odniesieniu do dodatkowego finansowania ważnych projektów
infrastrukturalnych
Aby dodatkowo zintensyfikować działania ukierunkowane na realizację celów strategii „Europa
2020”, szefowie państw UE przyjęli Pakt na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w czerwcu
2012 r. W ramach tej inicjatywy przewidziano szereg dedykowanych działań, które mają zostać
podjęte przez państwa członkowskie, Komisję i EBI9. Jednym z tych działań było uruchomienie
projektu pilotażowego „inicjatywa w zakresie obligacji projektowych (PBI)” finansowanego ze
środków EBI oraz ze środków z budżetu UE wynoszących 230 mln EUR. Oszacowano, że pilotażowa
inicjatywa w zakresie obligacji projektowych przyniosłaby dodatkowe inwestycje w wysokości około
4,5 mld EUR na rzecz projektów pilotażowych w kluczowych obszarach, takich jak infrastruktura
transportowa, energetyczna i szerokopasmowa, zapewniając zatrudnienie i jednocześnie
przyczyniając się do przyszłego wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.
Z informacji udostępnionych w 2014 r. dotyczących inicjatywy w zakresie obligacji projektowych
wynika, że w ramach inicjatywy udało się pozyskać dodatkowe środki finansowe. Z kwoty 4,5 mld
EUR, około 2,1 mld EUR kosztów kapitałowych projektu zostało pokrytych dzięki finansowaniu w
ramach wsparcia jakości kredytowej projektów infrastrukturalnych w trzech sektorach, udzielonego
przez UE/EBI. Kwota około 2 mld EUR dalszych kosztów kapitałowych realizowanych projektów
zostanie pokryta w najbliższej przyszłości.
Dotychczas zrealizowano umowy finansowe dotyczące czterech projektów otrzymujących środki z
budżetu UE:
1. nowa belgijska autostrada A11 (łączny koszt projektu – 657,5 mln EUR): po zakończeniu
autostrada A11 zapewni bezpośrednie połączenie z portem Zeebrugge oraz europejską
siecią autostrad;
2. przedłużenie niemieckiej autostrady A7 Bordesholm-Hamburg (łączny koszt projektu –
772 mln EUR): autostrada A7 jest najdłuższą autostradą w Niemczech i jednym z
najważniejszych połączeń północ-południe między Skandynawią a Europą Środkową.
Projekt pozwala na zwiększenie ruchu na autostradzie;
3. projekt w zakresie infrastruktury szerokopasmowej (Axione) we Francji (łączny koszt
projektu – 189,1 mln EUR): wsparcie jakości kredytowej zapewnione przez EBI przy
wsparciu z budżetu UE w formie akredytywy umożliwiło przedsiębiorstwu wyemitowanie
pierwszej notowanej na giełdzie i opatrzonej ratingiem obligacji projektowej w Europie w
sektorze telekomunikacji. W ramach projektu wspiera się utrzymanie i rozbudowę sieci
szerokopasmowych w regionach Francji głównie o niskiej gęstości zaludnienia;
4. projekt przesyłu morskiej energii wiatrowej (OFTO) z farmy wiatrowej Greater Gabbard o
mocy 504 MW w Zjednoczonym Królestwie (łączny koszt projektu – 420 mln EUR): był to
pierwszy projekt OFTO, który był wystarczająco duży, aby wzbudzić zainteresowanie
rynków kapitałowych. Transakcja Greater Gabbard stanowi przykład znacznej przewagi
9
Czwarte wydanie sprawozdania sporządzanego na podstawie art. 318 zawierało informacje na temat przesunięcia funduszy strukturalnych
w celu pobudzenia wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.
10
cenowej, jaką można osiągnąć w ramach publicznej emisji obligacji przy zastosowaniu
wsparcia jakości kredytowej w ramach inicjatywy w zakresie obligacji projektowych w
porównaniu z konwencjonalnym kredytem bankowym.
Dźwignia finansowa uzyskana 10 w ramach podpisanych do tej pory transakcji wynosi około
dziewięć. W porównaniu z kredytami uprzywilejowanymi udzielanymi przez EBI, przyjęcie przez EBI
stanowiska podporządkowanego w ramach inicjatywy w zakresie obligacji projektowych miało
dostrzegalny efekt katalityczny, jeżeli chodzi o przyciągnięcie inwestorów prywatnych do
projektów. Rola EBI jako podmiotu zapewniającego wsparcie jakości kredytowej stanowiła dla
inwestorów prywatnych gwarancję, że bank już na wczesnym etapie będzie uczestniczył w
przetargach w ramach projektu. Dzięki temu obligacje wyemitowane przez poszczególne
przedsiębiorstwa w ramach projektu uzyskały atrakcyjne profile ryzyka z punktu widzenia szerokiego
grona inwestorów instytucjonalnych. Opcja obligacji projektowych związana ze wsparciem jakości
kredytowej w ramach inicjatywy w zakresie obligacji projektowych skutkowała znaczną przewagą
cenową po stronie organu publicznego w porównaniu z kredytem bankowym, co z kolei przyniosło
wyższą wartość konsumentom.
Również w ramach Paktu na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia znaczną część funduszy
strukturalnych (obecnie zwanych europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi)
przeznaczono na działania sprzyjające wzrostowi gospodarczemu, takie jak wsparcie na rzecz badań i
innowacji, MŚP i zwiększenia zatrudnienia. Rozdział 2.1 B niniejszego sprawozdania zawiera bardziej
szczegółowe zestawienie dotyczące wykorzystania europejskich funduszy strukturalnych i
inwestycyjnych w tych obszarach oraz dotyczące inwestycji podjętych w tym zakresie w ramach
nowych WRF.
Przykład 2 – WALKA Z EBOLĄ: jak skoordynowana reakcja UE przyczyniła się do
szybkiego udzielenia pomocy finansowej, organizacyjnej i humanitarnej przeznaczonej
na walkę z epidemią eboli w Afryce
Pandemia eboli w 2014 r. stanowi bieżącą sytuację kryzysową o wymiarze i znaczeniu globalnym.
Zogniskowała się ona w trzech państwach Afryki Zachodniej (Liberii, Sierra Leone i Gwinei) i do końca
2014 r. doprowadziła do śmierci około 8 800 osób i 22 000 przypadków zakażeń. Zwalczanie eboli
wymaga rozwiązań lokalnych, w dużej mierze zależnych od wkładu globalnego.
W ramach szerszej zakrojonej akcji międzynarodowej UE szybko zebrała środki finansowe na walkę z
epidemią wynoszące ponad 1,1 mld EUR11 do grudnia 2014 r. Wkład pochodzący z budżetu UE
wynosił około 417 mln EUR12 i pozyskano go z różnych działów budżetowych, jak przedstawiono
poniżej.
10
Łączny koszt projektu w przeliczeniu na wkład przyznany przez KE.
Dane te obejmują środki finansowe od państw członkowskich i Komisji.
Fundusze obejmowały kwotę 68,5 mln EUR w formie środków na pomoc humanitarną przekazanych przez partnerskie organizacje
humanitarne na zaspokojenie najpilniejszych potrzeb; pomoc na rzecz rozwoju i wczesnego wychodzenia z kryzysu w wysokości 194 mln
EUR mającą celu wzmocnienie zdolności rządów w zakresie zapewniania istotnych usług publicznych; kwotę 16,5 mln EUR w ramach
wsparcia z Instrumentu na rzecz przyczyniania się do Stabilności i Pokoju mającego na celu zmniejszenie napięć i wrogości w państwach
dotkniętych epidemią oraz kwotę 138 mln EUR na rzecz badań w ramach programu „Horyzont 2020” i ILI.
11
11
12
Budżet UE na walkę z epidemią eboli (417 mln EUR)
Pomoc humanitarna
Służba ds. Instrumentów Polityki Zagranicznej
Pomoc rozwojowa
Badania naukowe
16%
33%
47%
4%
Z budżetu UE opłacane jest monitorowanie epidemii, diagnostyka, leczenie i zaopatrzenie medyczne;
rozmieszczenie lekarzy, pielęgniarek i laboratoriów mobilnych; szkolenia dla pracowników służby
zdrowia i działania mające na celu podnoszenie świadomości. Ponadto oprócz koordynowania
odpowiedzi UE odpowiadała za zwiększanie możliwości państw trzecich w zakresie reagowania na te
zagrożenia. Wspierała ona stabilizację państw dotkniętych, a obecnie pomaga im w wychodzeniu z
sytuacji kryzysowej.
Przez cały 2014 r. Unia Europejska wykazywała swoją wartość dodaną pod kilkoma względami:
•
skuteczność: podjęcie działania przez UE było jedynym rozwiązaniem zapewniającym
szybkie i skuteczne wyniki w sposób skoordynowany. UE koordynowała na przykład na
swoim terytorium działania zapobiegawcze, takie jak wymiana informacji i najlepszych
praktyk, szkolenie pracowników służby zdrowia oraz utrzymywanie rozbudowanej sieci
ekspertów ds. pomocy humanitarnej;
•
efektywność: działanie na szczeblu UE stanowiło ofertę korzystniejszą ekonomicznie,
ponieważ pozwoliło połączyć zarówno zasoby, jak i wiedzę fachową. Istniała możliwość
wykorzystania korzyści skali, co doprowadziło do wytworzenia wartości dodanej. Na przykład
w ramach programu „Horyzont 2020” opracowuje się opłacalne sposoby leczenia,
szczepionki i metody szybkiego diagnozowania.
•
synergia: działanie UE stanowiło uzupełnienie działań podejmowanych na szczeblu państw
członkowskich i zapewniło efekt dźwigni, gdyż zmniejszyło dysproporcje i stworzyło synergie.
Poniżej przedstawiono wkład wniesiony w ogólne starania w ramach różnych programów UE.
Personel i sprzęt
Epidemia eboli jest ściśle monitorowana przez Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego
(ERCC), które służy jako centrum reagowania pod zwierzchnictwem komisarza UE Christosa
Stylianidesa będącego koordynatorem UE ds. eboli. ERCC stanowi platformę koordynacyjną
12
ułatwiającą skuteczne koordynowanie pomocy europejskiej. Powołano grupę zadaniową ds. eboli,
która spotyka się codziennie, aby ustalić wspólne działania.
Kolejnym ważnym elementem był transport lotniczy pozwalający na przywóz i przepływ pracowników
służby zdrowia oraz zaopatrzenia. Dzięki wsparciu ze strony ERCC niderlandzki okręt marynarki
wojennej wykorzystano do przewozu 5 000 ton ładunku stanowiącego pomoc z dziewięciu państw
członkowskich, w tym ambulansów, samochodów ciężarowych, szpitali mobilnych i środków ochrony
indywidualnej. UE ustanowiła także system ewakuacji medycznej dla wszystkich międzynarodowych
pracowników organizacji pomocowych, co stanowi zasadniczy warunek wstępny umożliwiający
przyjazd do danego regionu większej liczby pracowników służby zdrowia.
Badania naukowe
Po tym, jak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wezwała społeczność międzynarodową do
znalezienia sposobów pomocy w walce z ebolą, Komisja uruchomiła finansowanie w ramach
programu „Horyzont 2020” i w niespotykanie krótkim czasie (październik 2014 r.) udało jej się
rozpocząć realizację projektów badawczych. Równolegle w ramach inicjatywy w zakresie leków
innowacyjnych (ILI), która stanowi partnerstwo publiczno-prywatne między Komisją Europejską a
przemysłem farmaceutycznym w Europie, wykorzystano dźwignię finansową na kwotę 101 mln EUR
pochodzącą ze środków przemysłu farmaceutycznego13.
Komisja pomaga także w monitorowaniu i śledzeniu epidemii. Za pośrednictwem Wspólnego
Centrum Badawczego UE wspiera WHO w rozwijaniu jej systemu wykrywania zagrożeń i oceny
ryzyka, który jest wykorzystywany do monitorowania trwającej epidemii na dotkniętych już
obszarach i w dotkniętych państwach oraz do jak najszybszego identyfikowania wszelkich
przypadków dalszego rozprzestrzeniania się choroby oraz określenia środków reagowania.
Skoordynowane wysiłki badawcze zarówno w sytuacjach kryzysowych, jak i w okresach między
wybuchami epidemii stanowią kluczowy element skutecznego i szybkiego reagowania na przyszłe
ogniska chorób zakaźnych. Z tego powodu Komisja objęła przewodnictwo w nawiązywaniu globalnej
współpracy na rzecz badań naukowych w dziedzinie gotowości zwalczania chorób zakaźnych, która
zrzesza podmioty finansujące badania ze wszystkich kontynentów. Jej celem jest wywołanie
skutecznej reakcji badawczej w ciągu 48 godzin od wybuchu epidemii.
Zdrowie publiczne i gotowość w Europie
Za pośrednictwem Programu działań w dziedzinie zdrowia kilka laboratoriów połączyło siły, aby
zwiększyć możliwości diagnostyczne poprzez działania, które obejmowały sporządzenie planów
gotowości operacyjnej, zakup materiałów (zestawów diagnostycznych), szkolenie personelu i
przeprowadzenie działań z zakresu zewnętrznego zapewniania jakości. W ramach tej sieci zbadano
ponad 220 próbek, zapewniła ona także wykwalifikowanych pracowników do prowadzenia
podobnych działań laboratoryjnych w Afryce Zachodniej (Gwinea, Liberia). Doświadczenie to jest
niezwykle ważne, ponieważ staje się punktem odniesienia dla reagowania na szczeblu europejskim w
przypadku podobnych zdarzeń.
Poczyniono także przygotowania na ewentualne przypadki eboli w UE, obejmujące wyznaczenie
około 50 ośrodków w całej UE posiadających ponad 20 000 łóżek szpitalnych, sieć specjalistycznych
laboratoriów, transport sanitarny i lotniczy, szkolenie tysięcy pracowników medycznych oraz
13
http://ec.europa.eu/research/health/infectious-diseases/emerging-epidemics/ebola_en.html
13
publikację komunikatów informacyjnych w portach lotniczych i morskich oraz w środkach masowego
przekazu. Ponadto w październiku 2014 r. we współpracy ze Światową Organizacją Zdrowia
ustanowiono unijny mechanizm ewakuacji medycznej osób zakażonych ebolą z Afryki do Europy. Pod
auspicjami WHO do szpitala w Europie przetransportowano czterech pacjentów cierpiących na
gorączkę krwotoczną Ebola.
Gotowość na szczeblu regionalnym
Aby wspierać gotowość w Afryce Zachodniej (i poza nią), udzielano pomocy w ramach Instrumentu
na rzecz przyczyniania się do Stabilności i Pokoju oraz innych bieżących programów UE – na przykład
pomagając zmodernizować i wyposażyć oddział leczenia eboli w centralnym szpitalu na Wybrzeżu
Kości Słoniowej; pomagając prowadzić program dotyczący wody i warunków sanitarnych obejmujący
wiadomości z zakresu higieny w Gwinei Bissau; lub uruchamiając w Burkinie Faso instytucję mającą
na celu wspieranie krajowego planu gotowości na wypadek epidemii.
Ogólnie jeżeli chodzi o reagowanie na wybuch epidemii eboli, a w szczególności jeżeli chodzi o wpływ
zaangażowania UE, rozpoczęto już szereg działań opartych na zdobytych doświadczeniach, zarówno
między służbami UE, jak i we współpracy z państwami członkowskimi oraz na szczeblu ONZ poprzez
powołanie panelu wysokiego szczebla wyznaczonego przez Sekretarza Generalnego ONZ. Wyniki tych
poszczególnych działań będą dostępne w 2015 r.
14
2. PRZEGLĄD UZYSKANYCH WYNIKÓW
W poniższej sekcji przedstawiono przegląd wyników uzyskanych w 2014 r. w ramach głównych
programów finansowych. Struktura tej sekcji odpowiada liniom budżetowym. W rozdziałach 2.1–2.3
opisano politykę wewnętrzną Unii a w rozdziale 2.4 jej politykę zewnętrzną. Skoncentrowano się na
wstępnych wynikach, ponieważ długoterminowe wyniki i skutki jak dotąd nie wystąpiły.
W skład każdego rozdziału wchodzą następujące sekcje:
1. sekcja poświęcona programom WRF na lata 2014–2020 objętym działem budżetowym, ich
pokryciu finansowemu oraz, w stosownych przypadkach, sposobom, w jakie przyczyniają się
one do realizacji strategii „Europa 2020”. W miarę możliwości przedstawiono przegląd
wstępnych postępów w realizacji;
2. sekcja poświęcona wynikom i skutkom uzyskanym dzięki programom finansowanym w
ramach WRF na lata 2007–2013, w tym przykłady europejskiej wartości dodanej; oraz
3. sekcja poświęcona wynikom operacyjnym, w której opisano dane dotyczące aspektów
operacyjnych związanych z wynikami działalności oraz działania Komisji mające na celu
poprawę zarządzania programami i ich wdrażania służące zwiększeniu wydajności
programów.
2.1 Inteligentny wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu (dział budżetowy 1)
A) KONKURENCYJNOŚĆ NA RZECZ WZROSTU GOSPODARCZEGO I ZATRUDNIENIA (dział
budżetowy 1a)
W 2014 r. do najważniejszych programów objętych działem budżetowym 1a „Konkurencyjność na
rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia” (na którą przeznaczono 95 % środków finansowych)
zalicza się program „Horyzont 2020”, duże projekty infrastrukturalne (EGNOS oraz Galileo, ITER,
program Copernicus), instrument „Łącząc Europę”, program Erasmus+ 14 na rzecz kształcenia,
szkolenia, młodzieży i sportu. Choć mniejsze w budżetowym ujęciu absolutnym, działania
finansowane w ramach programu COSME są istotne dla MŚP w Europie. Pozostałe mniejsze
programy stanowią 5 % środków finansowych i dotyczą konkretnych kwestii, które wymagają
rozwiązania na szczeblu europejskim.
Jeżeli chodzi o środki na zobowiązania budżetowe, na powyższe programy w ramach działu
budżetowego 1a na 2014 r. przeznaczono kwotę 15,97 mld EUR, co stanowi 12 % całkowitego
budżetu UE na działy budżetowe 1–4.
Program
Środki na zobowiązania
budżetowe w 2014 r. (mln
EUR)
Program „Horyzont 2020” – program ramowy w zakresie badań naukowych i
9 023,1
innowacji
14
Będący połączeniem wszystkich poprzednich unijnych programów na rzecz kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu, w tym programów
„Uczenie się przez całe życie” (Erasmus, Leonardo da Vinci, Comenius, Grundtvig), „Młodzież w działaniu” oraz pięciu programów
współpracy międzynarodowej (Erasmus Mundus, Tempus, Alfa, Edulink oraz program na rzecz współpracy z państwami
uprzemysłowionymi).
15
Duże projekty infrastrukturalne (ITER, EGNOS i Galileo, program Copernicus)
Instrument „Łącząc Europę” (CEF)
2 418,9
1 976,2
Kształcenie, szkolenie, młodzież i sport (Erasmus+)
1 558,8
Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich
przedsiębiorstw (COSME)
Inne programy (np. Program Unii Europejskiej na rzecz przemian i innowacji
społecznych, program Cła, Fiscalis, Europejski program na rzecz zatrudnienia i
innowacji społecznych, EGF)
OGÓŁEM
254,1
743,6
15 974,7
Przedmiotowe główne programy finansowe przyczyniają się do realizacji celów strategii „Europa
2020” na rzecz inteligentnego i trwałego wzrostu gospodarczego. W ramach tych programów wspiera
się inwestycje w przyszłość Europy poprzez szereg różnych programów mających na celu pobudzanie
badań naukowych i innowacji, podnoszenie poziomu umiejętności i kształcenia (ustawicznego),
wspieranie przedsiębiorczości, ułatwianie korzystania z inteligentnych sieci oraz gospodarki cyfrowej,
budowanie wzajemnie połączonych sieci transeuropejskich, inwestowanie w infrastrukturę
paneuropejską oraz oszczędniejsze gospodarowanie energią i zasobami.
Nie można ani nigdy nie planowano osiągnąć głównego celu strategii „Europa 2020”, którym jest
wzrost inwestycji w badania i rozwój do 3 % PKB, wyłącznie za pomocą samych funduszy UE, biorąc
pod uwagę fakt, że stanowią one około 10 % łącznych wydatków publicznych na badania i rozwój,
wspieranych głównie przez państwa członkowskie. Budżet UE ma na celu zmaksymalizowanie
efektów finansowania z UE przez wspieranie partnerstw pomiędzy państwami członkowskimi i
organizacjami sektora prywatnego poprzez wspólne programowanie i partnerstwa publicznoprywatne (PPP) oraz poprzez wywołanie efektów mnożnikowych dotyczących finansowania z UE za
pośrednictwem instrumentów finansowych w ramach programu „Horyzont 2020”, instrumentu
„Łącząc Europę” i COSME.
Programy objęte tym działem budżetowym są realizowane w ramach zarządzania bezpośredniego.
Począwszy od 2014 r., ich wdrażanie zlecono pięciu agencjom wykonawczym: REA, ERCEA, EASME,
INEA i EACEA.
W 2014 r. rozpoczęła się realizacja wszystkich programów w ramach tego działu budżetowego.
Zaproszenia do składania wniosków w ramach programu „Horyzont 2020” ogłoszone w 2014 r.
wzbudziły już duże zainteresowanie. W ramach 79 ogłoszonych zaproszeń do składania wniosków
podpisano 1 410 umów o udzielenie dotacji. W szczególności zapotrzebowanie dotyczące mobilności
finansowanej w ramach programu Erasmus+ było wyższe niż oczekiwano (około 21 000 projektów
złożonych w dziedzinie kształcenia i szkolenia i ponad 11 000 dotyczących młodzieży), a w przypadku
projektów współpracy (około 12 000 złożonych projektów) zapotrzebowanie było bardzo wysokie w
porównaniu z dostępnym budżetem (ze stawkami wyboru na poziomie około 15 % lub niższym).
Atrakcyjność programu ramowego w zakresie badań znajduje odzwierciedlenie w liczbie państw
spoza UE, które zwróciły się o włączenie do programu. W 2014 r. umowy o uczestnictwie w
programie „Horyzont 2020” podpisano z 12 państwami15, a kolejne dwa państwa wystąpiły z
15
Albania, Bośnia i Hercegowina, była jugosłowiańska republika Macedonii, Czarnogóra, Serbia, Turcja, Islandia, Norwegia, Izrael,
Mołdawia, Wyspy Owcze i Szwajcaria (Szwajcarię włączono do niektórych części programu „Horyzont 2020”, EWEA i ITER do dnia 31
grudnia 2016 r. z mocą wsteczną od dnia 15 września 2014 r. w następstwie porozumienia politycznego osiągniętego z UE po
przeprowadzeniu referendum w Szwajcarii).
16
wnioskami o włączenie ich do programu16. Zakończono także proces odnawiania umów o współpracy
naukowej i technologicznej ze Stanami Zjednoczonymi, z Ukrainą i Chinami.
Jeżeli chodzi o program Galileo, EGNOS i Copernicus, wyzwaniem, z jakim Komisja zmierzy się w
latach 2015–2020, będzie promowanie ich większego wprowadzania i komercyjnego
wykorzystywania przez środowiska użytkowników i podmioty komercyjne17. Jest jeszcze bardzo
wcześnie, ale perspektywy dotyczące możliwości dalszego rozszerzania zakresu świadczonych usług
zgodnie z planem oraz komercyjnego upowszechnienia oferowanych usług na zadowalającym
poziomie są optymistyczne.
Wyniki i skutki uzyskane w ramach programów WRF na lata 2007–2013
Siódmy program ramowy Wspólnoty Europejskiej w zakresie badań, rozwoju technologicznego i
demonstracji (7PR)
Polityka badawcza UE za pośrednictwem 7PR przyczyniła się do realizacji głównego celu strategii
„Europa 2020”, którym jest „wzrost inwestycji w
badania i rozwój do 3 % PKB” (2,02 % w 2013 r.). W
Nagrodę Nobla w dziedzinie
oczekiwaniu na wyniki bieżących prac z zakresu oceny
medycyny w 2014 r. przyznano
ex post, z najnowszych dostępnych statystyk
wspólnie
prof.
Edvardowi
I.
dotyczących udziału w 7PR wynika, że w latach 2007–
Moserowi, prof. May-Britt Moser
2013 w ramach 487 zaproszeń do składania wniosków
oraz prof. Johnowi O'Keefe „za
otrzymano blisko 136 000 wniosków, złożonych przez
odkrycie komórek, które tworzą
ponad 600 000 wnioskujących organizacji i osób
system pozycjonowania w mózgu”.
fizycznych, z czego sfinansowano około 20 %. Łączny
Osiągnięcia te są w szczególności
koszt projektów przedstawionych we wnioskach
oparte na wspólnych projektach
wybranych na lata 2007–2013 wynosi 64,3 mld EUR, a
badawczych w dziedzinie zdrowia w
odpowiadający im wymagany wkład finansowy UE
ramach 5PR i 7PR. Edvard Moser i
May-Britt Moser
są również
wynosi 45,4 mld EUR z łącznej dostępnej kwoty 55,5
18
beneficjentami
dotacji
Europejskiej
mld EUR .
Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) stanowią 46 %
wszystkich organizacji branżowych uczestniczących w
projektach w latach 2007–2013. Udział MŚP we
wspólnych projektach badawczych osiągnął poziom
17,4 % (do października 2013 r.), tym samym
przekraczając ustalony cel wynoszący 15 %. Średni
wkład UE na rzecz MŚP uczestniczących w 7PR w latach
2007–2013 wynosi 259 772 EUR w przeliczeniu na
jedno MŚP.
Rady ds. Badań Naukowych oraz
byłymi koordynatorami projektów w
ramach
działania
„Maria
Skłodowska-Curie”. Laureat Nagrody
Nobla w dziedzinie chemii w 2014
r., prof. Stefan W. Hell z
niemieckiego Centrum Badań nad
Rakiem jest byłym stypendystą
działania „Maria Skłodowska-Curie”
w latach 1996–1997.
Do grudnia 2014 r. zakończono 48 % wszystkich
16
Gruzja i Armenia.
W 2013 r. wielkość światowego rynku produktów i usług globalnej nawigacji satelitarnej w skali roku wyceniono na kwotę 175 mld EUR i
oczekuje się, że kwota ta wzrośnie do 237 mld EUR do 2020 r.
18
Data uzyskania danych CORDA – 19.05.2015 r. Pozostałe środki finansowe przeznaczono na mechanizm finansowania oparty na podziale
ryzyka, ITER, program syntezy jądrowej, działania bezpośrednie (Wspólne Centrum Badawcze) oraz wydatki administracyjne.
17
17
projektów badawczych w ramach 7PR. W ramach tych projektów opracowano ponad 38 600
publikacji stanowiących ich wynik naukowy, z których blisko 40 % opublikowano we wpływowych
czasopismach recenzowanych.
Na 7 288 projektów zrealizowanych w ramach 7PR, dorobek technologiczny objął 1 586 zgłoszeń
dotyczących praw własności intelektualnej, w tym 1 291 zgłoszeń patentowych 19 (81 %). Ten
stosunkowo wysoki odsetek zgłoszeń patentowych służy do wskazania możliwego wykorzystania
potencjału innowacyjnego prowadzonych badań.
Udział w 7PR przyczynił się także do zapewnienia zrównoważonego poziomu zatrudnienia wśród
naukowców w Europie. Zgodnie ze sprawozdaniem z oceny z 2014 r. około 142 000 dodatkowych
naukowców zostało zatrudnionych w trakcie realizacji projektów w ramach 7PR przez zespoły
badawcze będące beneficjentami programu. Około 43 % zostało w swoich zespołach po zakończeniu
projektów (co oznacza, że wskaźnik zatrzymania netto wyniósł 1 z 2,3 zatrudnionych naukowców).
Odpowiada to szacowanej liczbie 61 000 dodatkowych miejsc pracy utworzonych bezpośrednio w
uczestniczących organizacjach po zakończeniu projektu. Udział w programie ramowym przyczynił się
również do zwiększenia udziału kobiet naukowców w zespołach badawczych będących
beneficjentami oraz udziału zagranicznych naukowców 20.
Tymczasem w ramach działania „Maria Skłodowska-Curie” prowadzonego w latach 2007–2013
zapewniono wsparcie dla około 50 000 naukowców (w tym około 10 000 doktorantów), będących
obywatelami 136 różnych państw i pracujących w ponad 81 krajach.
W więcej niż jednym na pięć projektów 7PR realizowanych w ramach programu szczegółowego
„Współpraca” brał udział uczestnik z państwa trzeciego (22 %) pochodzący z któregoś ze 105
państw trzecich. Główne obszary badawcze, którymi zajmują się uczestnicy z państw trzecich,
obejmują zdrowie, żywność, rolnictwo i biotechnologię, ICT oraz ochronę środowiska. Pięć
głównych uczestniczących państw trzecich to Stany Zjednoczone i kraje BRIC.
Z sondażu przeprowadzonego w 2014 r. wśród międzynarodowych uczestników programu
„Współpraca” w ramach 7PR wynika, że korzyści wynikające ze współpracy międzynarodowej w
ramach 7PR przeważają nad krajowymi mechanizmami finansowania, ponieważ udział w
programie ramowym zapewnia:
•
lepszy dostęp do międzynarodowej społeczności / sieci badawczej;
•
lepsze kontakty z największymi ekspertami w danej dziedzinie;
•
renomę, lepsze stanowisko i lepszy status uczestniczącym naukowcom/organizacjom;
•
większy efekt dźwigni w odniesieniu do dostępnego/dodatkowego finansowania;
•
lepsze warunki do zapewnienia tworzenia międzynarodowych konsorcjów.
Duże projekty infrastrukturalne
W 2014 r. Szwajcaria podpisała umowę o stowarzyszeniu z UE i EWEA obejmującą niektóre części
programu „Horyzont 2020”, programu badań Euratom oraz działania w ramach ITER na lata 2014–
2020. Umowa ta zapewnia zatem udział Szwajcarii w działaniach w ramach ITER jako pełnego członka
19
Ponadto odnotowano 295 zgłoszeń patentowych w ramach Programu na rzecz wspierania polityki w zakresie technologii informacyjnych
i komunikacyjnych.
20
W tym samym badaniu oceniającym w 2014 r. oszacowano, że kobiety stanowiły 44 % zatrudnionych dodatkowo naukowców. Jeżeli
chodzi o zatrudnienie zagranicznych naukowców, zespoły badawcze w ramach programów szczegółowych „Możliwości” i „Współpraca” w
ramach 7PR były jednak mniej skłonne do zatrudnienia zagranicznych naukowców niż zespoły w ramach programów „Pomysły” i „Ludzie”.
W programie „Ludzie” ponad dwie trzecie dodatkowo zatrudnionych naukowców pochodziło z zagranicy, bardzo podobnie było też w
przypadku programu „Pomysły” (62 %). W ramach programów „Możliwości” i „Współpraca” udział dodatkowo zatrudnionych zagranicznych
naukowców był jednak znacznie poniżej średniej dla programu ramowego wynoszącej 50 %.
18
Europejskiego Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Realizacji Projektu ITER (F4E) odpowiedzialnego
za przekazywanie wkładu UE na rzecz organizacji ITER.
Programy finansowe zapewniające wsparcie na rzecz europejskich systemów nawigacji satelitarnej
(EGNOS i Galileo) oraz europejskiego systemu obserwacji Ziemi GMES-Copernicus w 2014 r. nadal
przynosiły korzyści.
Około 65 % wszystkich istniejących modeli satelitarnych odbiorników nawigacyjnych jest obecnie
kompatybilnych z systemem EGNOS, co oznacza, że odbiorniki te mogą wykorzystać wiadomość
EGNOS. W Europie dostępnych jest obecnie ponad 170 podejść do lądowania w oparciu o system
EGNOS w ponad 110 portach lotniczych w 15 państwach, co umożliwia lepszą nawigację podczas
lądowania w porcie lotniczym w warunkach ograniczonej widoczności. Airbus A350 jest pierwszym
dużym komercyjnym statkiem powietrznym, który daje możliwość lądowania przy użyciu systemu
EGNOS. W większości z 750 wiążących zamówień zakontraktowano opcję EGNOS. EGNOS
wykorzystuje się także w żegludze śródlądowej na 400-kilometrowym węgierskim odcinku Dunaju.
Międzynarodowy koncern naftowy jest w trakcie wyposażania wszystkich swoich 1 500 samochodów
ciężarowych we Włoszech i 400 samochodów ciężarowych poza Włochami w urządzenia
kompatybilne z systemem EGNOS w celu monitorowania transportu węglowodorów. Około 90 %
wysokiej klasy kombajnów rolniczych sprzedawanych obecnie przez wiodącego producenta maszyn
rolniczych w Niemczech jest wyposażonych w odbiorniki kompatybilne z systemem EGNOS.
W przypadku Galileo w następstwie podjęcia środków naprawczych program ponownie przebiega
zgodnie z planem po wcześniejszych opóźnieniach. W sierpniu 2014 r. dwie satelity Galileo
umieszczono na niewłaściwej orbicie z powodu anomalii mającej miejsce podczas wyniesienia. Od
tego czasu zostały one przeniesione na właściwą orbitę, a wyniki badań okazały się pozytywne. W
marcu 2015 r. ponownie podjęto próbę wyniesienia satelitów Galileo, trzymając się ogólnego planu
rozmieszczenia konstelacji Galileo. Jeżeli chodzi o program Copernicus, w kwietniu 2014 r.
wyniesiono satelitę Sentinel 1A. Cztery miesiące później pozyskano dane, które wykorzystano do
odwzorowania pęknięcia spowodowanego przez największe trzęsienie ziemi, jakie miało miejsce w
północnej Kalifornii w ciągu 25 lat. To pokazuje, że europejski przemysł satelitarny jest w stanie
działać na skalę światową.
Gwarancje kredytowe dla projektów związanych z transeuropejską siecią transportową
„Instrument gwarancji kredytowych dla projektów TEN-T” (LGTT) to wspólny instrument finansowy
utworzony w 2008 r. przez Komisję i EBI w celu przyśpieszenia opracowywania i wdrażania projektów
infrastrukturalnych związanych z TEN-T. Wpłaty Komisji na poczet kapitału w wysokości 250 mln EUR
zapewniły efekt dźwigni w odniesieniu do całkowitej inwestycji kapitałowej wynoszącej ponad 12 mld
EUR w ramach sześciu transakcji TEN-T dotyczących ryzyka związanego z przychodami z ruchu
drogowego we Francji, w Niemczech, Portugalii, Hiszpanii i Zjednoczonym Królestwie w sektorach
portowym, drogowym i kolejowym na koniec 2014 r.
Program Erasmus i działanie „Maria Skłodowska-Curie”
Działania europejskie w obszarze mobilności przyczyniły się do osiągnięcia głównego celu strategii
„Europa 2020” zakładającego, że „co najmniej 40 % osób w przedziale wiekowym 30–34 lata ukończy
studia wyższe” (obecnie 36,9 %). Od momentu rozpoczęcia program Erasmus przyczynił się do
mobilności ponad 3 mln beneficjentów.
19
W 2014 r. zakończono badanie mające na celu dokonanie oceny wpływu mobilności na umiejętności i
zdolność do zatrudnienia studentów i stwierdzono, że 52 % studentów uczestniczących w programie
Erasmus zwiększyło swoje „umiejętności przystosowania zawodowego” dzięki doświadczeniu
zdobytemu za granicą21. Tego rodzaju umiejętności są bardzo poszukiwane przez pracodawców,
którzy uważają, że doświadczenie zdobyte za granicą ma duże znaczenie dla umiejętności
przystosowania zawodowego. Z badania wynika, że studenci uczestniczący w programie Erasmus
mają większe szanse na znalezienie pierwszej pracy i większe możliwości rozwoju zawodowego22.
COSME (Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich
przedsiębiorstw (MŚP)) i jego podprogram – program "Erasmus" dla młodych przedsiębiorców
W wyniku działań europejskich ulepszono otoczenie biznesu dla przedsiębiorstw, przyczyniając się
do skrócenia czasu i zmniejszenia kosztów związanych z rozpoczęciem działalności gospodarczej z
5,4 dni roboczych w 2012 r. do 3,5 dnia w 2014 r. (skrócenie o 35 %) przy średnim koszcie w
wysokości 313 EUR w 2014 r. w porównaniu z kosztem wynoszącym 372 EUR w 2012 r.
(zmniejszenie o 15 %).
Z oceny programu „Erasmus” dla młodych przedsiębiorców wynika, że 36,5 % potencjalnych
przedsiębiorców objętych tym programem rozpoczęło działalność po wymianie. Na tle 5procentowego spadku liczby nowo powstałych przedsiębiorstw w Europie w latach 2009–2011 oraz
3-procentowego spadku liczby mikroprzedsiębiorstw w latach 2010–2012 jest to pozytywny i
zachęcający wynik. Inne ważne aspekty przedstawione w sprawozdaniu z oceny dotyczą stosunkowo
wysokich szans przetrwania nowych przedsiębiorców w porównaniu ze średnią dla europejskich MŚP
oraz ich zdolności do zatrudniania nowych pracowników: jedynie 79 % podmiotów rozpoczynających
działalność gospodarczą w Europie jest w stanie utrzymać się na rynku po dwóch latach od
rozpoczęcia działalności, a jedynie 57 % z nich jest w stanie przetrwać trzy lata od rozpoczęcia
działalności, natomiast 87 % nowych przedsiębiorców uczestniczących w programie „Erasmus” dla
młodych przedsiębiorców nadal prowadzi swoją działalność.
Inne programy
Dane dotyczące wyników mniejszych programów (Fiscalis, program Cła i Herkules) udostępniono w
2014 r. Cele tych programów nie są bezpośrednio związane z celami strategii „Europa 2020”, ale
dotyczą szczególnych potrzeb związanych ze współpracą między państwami członkowskimi w
dziedzinie opodatkowania i ceł oraz ochrony interesów finansowych Unii.
Z oceny zewnętrznej programu Fiscalis 2013 wynika, że program zapewnił administracjom
podatkowym państw członkowskich środki umożliwiające skuteczną wymianę informacji (np.
standardowe elektroniczne formularze podatkowe itp.). Około 75 % budżetu przeznaczono na
obsługę i wsparcie systemów IT ułatwiających wymianę informacji między administracjami
podatkowymi. Jednym z przykładów jest system wymiany informacji o VAT (VIES), który umożliwił
podmiotom gospodarczym i administracjom krajowym zaoszczędzenie kwoty 160 mln EUR. Nastąpił
istotny przyrost wydajności, jako że program przyczynił się do usprawnienia i uproszczenia
21
Aby wygenerować wystarczające dane ilościowe, zespół badawczy uruchomił w 2013 r. pięć ankiet internetowych, w których wzięło
udział 56 733 studentów (w tym studenci mobilni, którzy uczestniczyli lub nie uczestniczyli w programie Erasmus, oraz studenci niemobilni),
18 618 absolwentów (83 % absolwentów mobilnych, którzy uczestniczyli lub nie uczestniczyli w programie Erasmus), 4 986 pracowników
(akademickich, spoza środowiska akademickiego, mobilnych i niemobilnych), 964 instytucji szkolnictwa wyższego i 652 pracodawców (z
czego 55 % to MŚP) z 34 państw uczestniczących w programie. W sumie próbka do badania obejmowała 78 891 odpowiedzi.
22 Jeden na trzech studentów, którzy odbyli staż w ramach programu Erasmus, otrzymywał ofertę pracy od swojego przedsiębiorstwa
przyjmującego, a około jeden na dziesięciu studentów uczestniczących w programie Erasmus rozpoczynał własną działalność po
zakończeniu stażu.
20
wymiany informacji i monitorowania dzięki standaryzacji, cyfryzacji i interoperacyjności środków.
Pod względem skuteczności program Fiscalis pomógł w określeniu kwoty należnego podatku
wynoszącej około 3,26 mld EUR, tym samym bezpośrednio przyczyniając się do unijnej walki z
oszustwami podatkowymi.
W ocenie programu Cła 2013 stwierdzono, że program znacznie przyczynił się do zwiększenia
bezpieczeństwa i ochrony, ochrony interesów finansowych UE oraz ułatwienia wymiany handlowej.
Transeuropejskie systemy IT objęte finansowaniem umożliwiły podział obciążenia między Unią
Europejską a krajami uczestniczącymi w programie. Ponadto systemy zarządzania ryzykiem objęte
finansowaniem przyczyniły się do wzmożonej kontroli towarów niebezpiecznych oraz do
skutecznego identyfikowania i pobierania należności celnych. Unia celna stała się bezpieczniejsza,
co miało bezpośredni i pozytywny wpływ na ochronę interesów finansowych UE. W ramach oceny
ustalono również, że objęte finansowaniem działania z zakresu tworzenia sieci kontaktów miały
kluczowe znaczenie i przyczyniły się do zapewnienia spójnego stosowania przepisów prawa celnego,
rozpowszechniając najlepsze praktyki i budując zaufanie niezbędne, aby administracje działały w taki
sposób, jakby stanowiły jednolitą administrację.
W ramach ocen wydano szereg zaleceń, z których większość miała charakter operacyjny (np.
poprawki w systemach IT i aplikacjach). Opracowywany jest plan działania określający sposób, w jaki
wspomniane zalecenia operacyjne zostaną zrealizowane w ramach bieżącego okresu programowania.
W ocenie programu Herkules stwierdzono, że zrealizowano cele programu i osiągnięto zamierzone
skutki, a mianowicie zapewniono ochronę interesów finansowych Unii, oraz że uzyskano konkretne
rezultaty, jeżeli chodzi o (i) wsparcie organów ścigania i organów celnych; (ii) wzmocnioną
współpracę oraz (iii) dostęp do danych i analiz. Z oceny wynika jednak także, że przyrost wydajności
jest możliwy, jeżeli państwa członkowskie wymieniają się najlepszymi praktykami w zakresie zakupu i
zamawiania sprzętu.
Aspekty operacyjne związane z wynikami działalności
W 2014 r. Komisja zaczęła intensywniej korzystać z agencji wykonawczych w następstwie
pozytywnych doświadczeń związanych z realizacją części poprzednich programów WRF na rzecz
badań i innowacji. W sprawozdaniu podsumowującym z 2014 r. określono szereg wyzwań w zakresie
nadzoru nad procesem zarządzania lub odpowiedzialności związanej z przekazaniem zarządzania
programami agencjom wykonawczym i wspólnym przedsiębiorstwom oraz zaproponowano
odpowiednie działanie zaradcze.
Ogólnie rzecz biorąc, w 2014 r. dyrekcje generalne odpowiedzialne za badania naukowe
wprowadziły trzy główne zmiany mające na celu zwiększenie skuteczności i efektywności realizacji:
•
utworzenie wspólnego centrum wsparcia: realizacja 7PR przez różne dyrekcje generalne i
inne organy doprowadziła, w niektórych przypadkach, do stosowania rozbieżnych praktyk w
różnych częściach programu. Dostrzegł to Trybunał Obrachunkowy, który domagał się
spójnego i jednolitego traktowania wszystkich beneficjentów oraz spójnego wdrażania
programu ramowego. Komisja podjęła się realizacji tych zaleceń: rola wspólnego centrum
wsparcia polega na koordynowaniu, nadzorowaniu i zapewnieniu spójności różnych organów
wykonawczych, co umożliwia jednolite traktowanie beneficjentów;
•
utworzenie wspólnej służby audytu: w przypadku programu „Horyzont 2020” wspólna
służba audytu przeprowadzi wszystkie audyty, w tym audyty agencji wykonawczych i
21
•
wspólnych przedsiębiorstw. Jest to ważny krok w kierunku zapewnienia zharmonizowanego
podejścia, a także zminimalizowania obciążenia beneficjentów audytami;
w 2014 r. utworzono nowy internetowy portal dla uczestników, przegrupowując wszystkie
istotne informacje na temat programów UE na rzecz badań, innowacji i konkurencyjności.
Portal zapewnia punkt kompleksowej obsługi wnioskodawcom i beneficjentom programu
„Horyzont 2020”, w którym mogą uzyskać informacje na temat wszystkich programów
wsparcia i wszystkich zaproszeń do składania wniosków w tym obszarze. Aby system był
możliwie najłatwiejszy w obsłudze, Komisja stale zasięga porad użytkowników.
B) SPÓJNOŚĆ GOSPODARCZA, SPOŁECZNA I TERYTORIALNA (dział budżetowy 1B)
Dział budżetowy 1B ram finansowych obejmuje „Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego” (EFRR),
„Fundusz Spójności” (FS), „Europejski Fundusz Społeczny” (EFS) – w tym szczególny przydział na
zapewnienie kwoty równoważnej na „Inicjatywę na rzecz zatrudnienia ludzi młodych” (YEI), a także
„Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym” (FEAD). Wszystkie te programy są
realizowane w ramach zarządzania dzielonego.
EFRR, FS i EFS tworzą politykę spójności UE. Jej głównym celem jest wzmocnienie spójności
gospodarczej, społecznej i terytorialnej między regionami i państwami członkowskimi poprzez
koncentrację zasobów na słabiej rozwiniętych regionach i państwach członkowskich. Polityka
spójności jest także najważniejszym instrumentem inwestycyjnym UE w odniesieniu do realizacji
celów strategii „Europa 2020”, który wspiera wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy na szczeblu
UE oraz reformy strukturalne na szczeblu krajowym. Finansowanie z Funduszu Spójności stanowi
ponad 50 % budżetu inwestycyjnego w kilku państwach członkowskich (HU, SK, LT), co świadczy o
jego znaczeniu dla wspierania inwestycji strategicznych tych państw. W innych państwach
członkowskich wkład ten jest skromniejszy, w szczególności w bardziej rozwiniętych regionach i
państwach członkowskich (objętych celem „Konkurencyjność”)
Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD) to nowy fundusz, który opiera się na
przerwanym programie pomocy dla najbardziej potrzebujących, z dedykowanym finansowaniem,
które przyczynia się do zwalczania ubóstwa i jest przeznaczane przede wszystkim na wsparcie
żywnościowe i podstawową pomoc materialną oraz na włączenie społeczne osób najbardziej
potrzebujących.
Jeżeli chodzi o środki na zobowiązania budżetowe, na programy w ramach działu budżetowego 1B na
2014 r. przeznaczono kwotę 47,5 mld EUR, co stanowi 35,9 % całkowitego budżetu UE na działy
budżetowe 1–4.
Program23
Konwergencja regionalna (regiony słabiej rozwinięte)
Regiony w okresie przejściowym
Regiony objęte celem „Konkurencyjność” (regiony lepiej rozwinięte)
Fundusz Spójności (FS)
Europejska współpraca terytorialna
Regiony najbardziej oddalone i słabo zaludnione
Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym
Inicjatywa na rzecz zatrudnienia ludzi młodych (szczególny
22
Środki na
zobowiązania
budżetowe w 2014 r.
(mln EUR)
23 243,6
4 695,8
7 400,5
7 936,2
505,7
209,1
514,3
1 804,1
przydział na zapewnienie kwoty równoważnej)
Inne
PROGRAMY OGÓŁEM
1 187,1
47 496,4
W sumie na inwestycje w ramach polityki spójności w latach 2014–2020 przeznaczono 351,8 mld
EUR. Przyjęcie przepisów prawnych na lata 2014–2020 dopiero w grudniu 2013 r. opóźniło proces
przyjęcia umów partnerstwa, w których określono strategiczne priorytety inwestycyjne państw
członkowskich, oraz programów operacyjnych (PO), w których przełożono te priorytety na
inwestycje. Uniemożliwiło to przewidywane rozpoczęcie realizacji na początku 2014 r., Komisja
przyspieszyła jednak dalsze prace w celu zapewnienia przyjęcia wszystkich umów partnerstwa do
końca 2014 r. W 2015 r. nadal toczyły się rozmowy z państwami członkowskimi na temat PO. W
odniesieniu do Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym rozmowy te zakończyły
się przyjęciem przez Komisję wszystkich PO do marca 2015 r. W odniesieniu do polityki spójności
(EFRR; FS; EFS) do kwietnia 2015 r. przyjęto 241 z 311 PO (77 %). Jeżeli chodzi o Inicjatywę na rzecz
zatrudnienia ludzi młodych (YEI), kwalifikowało się 20 państw członkowskich, a 34 PO obejmowało
przedmiotową inicjatywę. Przyjęto już 33 z tych PO. Przyjęto także dodatkowe 24 programy
europejskiej współpracy terytorialnej wspierane w ramach EFRR. W przypadku 20 państw
członkowskich24 przyjęto wszystkie PO, natomiast w przypadku Hiszpanii, Włoch i Republiki Czeskiej
szereg programów nie zostało jeszcze przyjętych. Oznacza to, że ograniczone wyniki w ramach tych
programów będą dostępne w pierwszych latach nowego okresu programowania.
W latach 2014–2020 w ramach programów polityki spójności zasoby zostaną skoncentrowane na
ograniczonej liczbie obszarów polityki, co pozwoli na realizację strategii „Europa 2020” i tym samym
maksymalizację wpływu inwestycji unijnych. W trakcie rozmów dotyczących PO Komisja dążyła do
powiązania priorytetów inwestycyjnych w ramach PO z problemami zidentyfikowanymi w
zaleceniach dla poszczególnych krajów w trakcie procesu europejskiego semestru. Na przykład w
Bułgarii inwestycje w ramach polityki spójności będą miały na celu poprawę otoczenia biznesu, w
szczególności w zakresie dostępu MŚP do finansowania, co stanowi problem strukturalny
zidentyfikowany w powtarzających się zaleceniach dla poszczególnych krajów dotyczących tego
państwa członkowskiego (w latach 2012–2014). Zgodnie z informacjami udostępnionymi w połowie
marca 2015 r. ze wszystkich dotychczas przyjętych PO w ramach EFRR-FS kwota 86,1 mld EUR
zostanie zainwestowana w inteligentny wzrost (40,2 mld EUR na rzecz badań, rozwoju
technologicznego i innowacji, 13,5 mld EUR na rzecz agendy cyfrowej, 32,4 mld EUR na rzecz MŚP), a
kwota 88,2 mld EUR w trwały wzrost gospodarczy (37,6 mld EUR na rzecz gospodarki niskoemisyjnej,
33,5 mld EUR na rzecz infrastruktury transportowej i energetycznej oraz 17,1 mld EUR na rzecz
zachowania i ochrony środowiska). Jeżeli chodzi o EFS, poprzez swoje cztery cele tematyczne,
przyczynia się on do realizacji celów strategii „Europa 2020” w zakresie zatrudnienia, kształcenia i
walki z ubóstwem. Przyczyniając się zarówno do inteligentnego wzrostu, jak i do wzrostu
sprzyjającego włączeniu społecznemu, w 150 PO przyjętych do końca kwietnia (ze 187 PO) w ramach
EFS oraz Inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych zaprogramowano kwotę 73,7 mld EUR25 z
przeznaczeniem na działania promujące trwałość i jakość zatrudnienia, włączenia społecznego i
kształcenia oraz zwiększających możliwości instytucyjne i wzmacniających skuteczną administrację
publiczną.
Wyniki i skutki uzyskane w ramach programów WRF na lata 2007–2013
Programy polityki spójności na lata 2007–2013 będą kontynuowane do końca 2015 r., co oznacza, że
poczynione zostaną dalsze znaczne postępy w realizacji celów końcowych.
23
Zgłoszone osiągnięcia polityki spójności do 2013 r. oparto przede wszystkim na najnowszych
dostępnych informacjach z monitorowania uzyskanych z rocznych sprawozdań z realizacji
przedłożonych przez państwa członkowskie w połowie 2014 r. Osiągnięcia te należy interpretować w
kontekście ogólnych postępów w realizacji strategii „Europa 2020” opisanych w sekcji 1.1 niniejszego
sprawozdania.
W odniesieniu do EFRR i FS informacje przedstawione na poniższych wykresach opierają się na
podstawowych wskaźnikach, które można zebrać na szczeblu UE26. W przypadku EFS wspomniane
informacje obejmują głównie dane na temat beneficjentów oraz ustalenia ze sprawozdania
podsumowującego sieci eksperckiej ds. oceny w ramach EFS (sprawozdanie sieci eksperckiej ds.
oceny)27 i stanowią podsumowanie danych zgromadzonych przez państwa członkowskie.
Należy zauważyć, że wykorzystanie wskaźników, w przypadku których informacje można zebrać na
szczeblu UE, nie było obowiązkowe w latach 2007–2013, tak więc sprawozdawczość jest
niewystarczająca, z wyjątkiem obowiązkowej sprawozdawczości dotyczącej uczestników EFS 28 .
Podstawowe wskaźniki odzwierciedlają jedynie część wyników polityki, a nie wyniki specyficzne dla
danego programu. Ilustrują one skalę działań podjętych w ramach polityki spójności przyczyniających
się (choć w niewielkim stopniu) do realizacji priorytetów strategii „Europa 2020”.
Inteligentny wzrost (EFRR i EFS)
Na podstawie informacji przekazanych przez państwa członkowskie inwestycje w ramach polityki
spójności w obszarze inteligentnego wzrostu przyczyniły się do zwiększenia zatrudnienia wśród
wysoce wykwalifikowanych i młodych osób, zwiększenia przedsiębiorczości i poprawy łączności
cyfrowej w całej UE.
Na przykład od 2007 r. do 2013 r. EFRR i FS przyczyniły się do utworzenia znacznej liczby miejsc pracy
(wykres 1) oraz ułatwiły współpracę między 26 700 przedsiębiorstwami i instytutami badawczymi
(wykres 2).
Jeżeli chodzi o tworzenie nowych miejsc pracy, liczba ta stanowiła 59 % celu wyznaczonego w 2007 r.,
co dowodzi ograniczającego efektu globalnego pogorszenia koniunktury finansowej i gospodarczej.
Rozpatrując te dane w kontekście, miejsca pracy utworzone w latach 2007–2013 stanowią 4,7 %
wzrostu zatrudnienia wymaganego, aby osiągnąć cel strategii „Europa 2020” polegający na stopie
udziału wynoszącej 75 %.
Liczba przedsiębiorstw wspieranych w celu prowadzenia współpracy z instytutami badawczymi
stanowiła 87 % wyznaczonego na początku celu, co sugeruje, że do 2015 r. cel ten zostanie w pełni
zrealizowany. Liczba ta znów obejmuje jednak jedynie bardzo niewielki odsetek przedsiębiorstw w
UE.
24
Wykres 1: Utworzone miejsca pracy
Źródło: roczne sprawozdania z realizacji EFRR-FS
Wykres 2: Liczba przedsiębiorstw współpracujących z
ośrodkami badawczymi
Źródło: roczne sprawozdania z realizacji EFRR
Z pomocą dofinansowania z EFRR przeprowadzono około 74 100 projektów w zakresie badań,
rozwoju technologicznego i innowacji, z czego większość w regionach lepiej rozwiniętych („regiony
objęte celem »Konkurencyjność«”). Doprowadziło to do utworzenia prawie 34 800 miejsc pracy w
pełnym wymiarze czasu pracy w dziedzinie badań, podzielonych równo między regiony słabiej
rozwinięte („regiony objęte celem »Konwergencja«”) i regiony objęte celem „Konkurencyjność”.
Dostęp do sieci telekomunikacyjnych o wysokiej przepustowości stanowi kluczowy czynnik
konkurencyjności i wzrostu gospodarczego. Środki EFRR inwestowano, w szczególności w regionach
słabiej rozwiniętych, w rozszerzenie zasięgu łączności szerokopasmowej. Dostęp do łączności
szerokopasmowej wynosi obecnie blisko 100 % w prawie wszystkich regionach UE, ograniczając
niekorzystne warunki w zakresie prowadzenia działalności w regionach słabiej rozwiniętych poprzez
wykorzystywanie sieci cyfrowych. Zasięg jest jednak większy niż popyt ze strony gospodarstw
domowych, mimo że wspomniany popyt znacznie zwiększył się w ostatnich latach (z 56 % w 2009 r.
do 76 % w 2013 r.). Do końca 2013 r. w ramach polityki spójności zapewniono wsparcie w
uzyskaniu zasięgu łączności szerokopasmowej dla około 5 mln dodatkowych gospodarstw
domowych. Grecja, Francja, Portugalia i Polska miały trudności w realizacji, do których Komisja
odniosła się w programach na lata 2014–2020.
Ze wszystkich dotychczasowych interwencji współfinansowanych w ramach EFRR wsparcie na rzecz
przedsiębiorstw stanowi główne źródło tworzenia nowych miejsc pracy. Ogółem do końca 2013 r. w
całej UE podjęto ponad 209 000 projektów w ramach EFRR mających na celu wsparcie inwestycji w
MŚP (82 % celu). Doprowadziło to bezpośrednio do utworzenia co najmniej 274 000 miejsc pracy w
sektorze MŚP (wiele programów nie zgłosiło tego wskaźnika). Ponadto około 98 000 nowych
przedsiębiorstw w całej UE otrzymało wsparcie w fazie rozruchu (105 % wyznaczonego na początku
celu). Formy pomocy w ramach EFRR obejmowały pomoc finansową w formie dotacji i w innej formie
oraz porady i wskazówki zapewniane przez centra wspierania biznesu finansowane z EFRR.
Dostępne są już wstępne informacje zwrotne związane z analizą wsparcia na rzecz przedsiębiorstw w
ramach trwającej oceny ex post dotyczącej EFRR i Funduszu Spójności: dotychczas 394 szczegółowo
przeanalizowane instrumenty polityki zapewniły środki finansowe dla blisko 240 000 przedsiębiorstw,
z których 54 % stanowiły mikroprzedsiębiorstwa (zatrudniające mniej niż 10 osób), 30 % małe
przedsiębiorstwa (zatrudniające od 10 do 49 osób), a 16 % średnie przedsiębiorstwa (zatrudniające
od 50 do 249 pracowników).
W odniesieniu do 115 000 przedsiębiorstw, w przypadku których można określić sektor działalności,
43 % działało w przemyśle wytwórczym, 17 % w handlu hurtowym i detalicznym. Wśród tych
25
przedsiębiorstw 9 % działało w branży ICT, 6 % w turystyce, 7 % w sektorze budowlanym, a 25 % w
innych sektorach.
W ramach trwającej oceny ex post dotyczącej EFRR przeanalizowano również wsparcie na rzecz
dużych przedsiębiorstw i ustalono, że w siedmiu państwach, w których wartości bezwzględne
dotyczące wsparcia na rzecz dużych przedsiębiorstw są najwyższe29, 13 % (4,6 mld EUR) wsparcia na
rzecz przedsiębiorstw trafia do dużych przedsiębiorstw. Wsparcie w trzech państwach – PL, PT i DE –
stanowi połowę wydatków. Jeżeli chodzi o udział wsparcia na rzecz dużych przedsiębiorstw w
stosunku do całkowitego wsparcia w ramach EFRR, koncentracja na dużych przedsiębiorstwach jest
największa w Austrii, Portugalii i Republice Czeskiej. W siedmiu państwach objętych badaniem
wsparcie otrzymało 2 800 dużych przedsiębiorstw. Średnia wysokość wsparcia na jedno
przedsiębiorstwo wynosi 1,6 mln EUR. Na podstawie ekstrapolacji tych danych można oszacować, że
łącznie około 4 000 dużych przedsiębiorstw otrzymało wsparcie w ramach EFRR w całej UE (w
porównaniu z 230 000 projektami MŚP). Przemysł wytwórczy otrzymuje 79 % wsparcia w ramach
EFRR.
W przypadku EFS w sprawozdaniu sieci eksperckiej ds. oceny dotyczącym osiągnięć w latach 2007–
2013 przedstawiono dane, z których wynika, że wiele interwencji finansowanych z EFS przeznaczono
na młodzież. Osoby młode były zaangażowane w ponad 20,9 mln (31 %) z ogólnej liczby projektów.
W obszarze dostępu do zatrudnienia blisko 5,6 mln (29 %) uczestników stanowiły osoby młode, a za
większość tego wyniku odpowiadają ES, FR i UK.
W obszarze zwiększania kapitału ludzkiego ponad 10,3 mln uczestników (40 %) stanowiła młodzież w
wieku 15–24 lat. Stanowi to odzwierciedlenie ich wysokiego odsetka w kształceniu i szkoleniu,
ponieważ wiele z tych młodych osób nadal uczy się lub studiuje.
Trwały wzrost gospodarczy (EFRR i FS)
Na podstawie najnowszych danych liczbowych przekazanych przez państwa członkowskie postępy w
realizacji inwestycji polityki spójności w stosunku do trwałego wzrostu gospodarczego są nierówne w
poszczególnych sektorach interwencji. Przyczyny tego stanu oraz działania naprawcze podjęte przez
Komisję opisano poniżej.
Aby zapewnić zrównoważony rozwój i trwały wzrost gospodarczy, w ramach polityki spójności
zainwestowano w środki ochrony przeciwpowodziowej i środki ochrony lasów przed pożarami. Do
końca 2013 r. ponad 7 mln osób skorzystało ze środków ochrony przeciwpowodziowej, a ponad 28
mln osób skorzystało z projektów ochrony lasów przed pożarami. Te ostatnie przewyższają cel
wyznaczony na 2015 r. (24 mln osób), co wskazuje na duże postępy w zakresie inwestycji w tym
sektorze.
Poprzez przyczynianie się do realizacji istotnego celu strategii „Europa 2020” do końca 2013 r.
zwiększono zdolność wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych o prawie 2 700 MW, co stanowi
0,72 % szacowanej minimalnej zdolności koniecznej do faktycznego generowania energii w całej UE
(wykres 3).
26
Wykres 3: Dodatkowa zdolność wytwarzania
energii ze źródeł odnawialnych (MW)
Źródło: roczne sprawozdania z realizacji EFRR-FS
Ponadto wiele projektów wdrożono w celu zwiększenia efektywności energetycznej budynków
mieszkalnych i publicznych, zwłaszcza w państwach UE-12, w których oba rodzaje budynków
zużywają duże ilości energii. Skuteczność i efektywność tych inwestycji oceniana jest w ramach
bieżącej oceny ex post.
Dzięki inwestycjom współfinansowanym przez UE do końca 2013 r. ponad 4,2 mln dodatkowych
osób skorzystało z ulepszonego systemu zaopatrywania w wodę i ponad 5,5 mln osób zostało
podłączonych do ulepszonych oczyszczalni ścieków. Wymienione osiągnięcia stanowią jednak
zaledwie 25 % ogólnych celów na 2015 r., co wskazuje na poważna przeszkodę na drodze do
osiągnięcia celów. Opóźnienia w realizacji projektu są szczególnie widoczne w BG, SI i ES ze względu
na długotrwałe postępowania o udzielenie zamówienia, pogorszenie koniunktury gospodarczej w
sektorze budowlanym i w następstwie ogłaszanie upadłości przez wykonawców, długie krajowe
procedury planowania przestrzennego, a w kilku przypadkach niską zdolność techniczną i finansową
beneficjentów – głównie władz lokalnych. Uwarunkowania ex ante wprowadzone wraz z nowymi
ramami prawnymi polityki spójności pomogą pokonać przeszkody stojące na drodze do realizacji
programów na lata 2014–2020 oraz powinny pozytywnie wpłynąć na realizację projektów w
ostatnich latach wdrażania PO 2007–2013. Wspomniane uwarunkowania służą rozwiązaniu
problemów, które, jak wynika ze zdobytego doświadczenia, mają duże znaczenie dla realizacji
programu, takie jak transpozycja określonych przepisów UE, finansowanie strategicznych projektów
UE lub zdolności administracyjne i instytucjonalne.
W dziedzinie transportu zbudowano ponad 3 700 km nowych dróg, z czego 1 800 km należy do sieci
TEN-T. Ponadto zmodernizowano ponad 3 000 km linii kolejowych ze środków UE (72 % celu
ogólnego). PL, CZ, PT i BG są głównymi współautorami odnotowanych postępów. To samo dotyczy
Węgier, mimo ostatnich problemów związanych z prawidłowością kryteriów wyboru projektów.
Niektóre projekty w dalszym ciągu odczuwają jednak skutki opóźnień w postępowaniach o udzielenie
zamówienia i procedurach planowania. Dotyczy to w szczególności projektów kolejowych w
państwach objętych Funduszem Spójności, gdzie osiągnięcia zgłoszone do końca 2013 r. stanowią
jedynie około 20 % celów ogólnych. Trudności zostaną usunięte w latach 2014–2016 dzięki planom
działania opracowanym w ścisłej współpracy między Komisją a organami krajowymi.
W ramach oceny ex post dotyczącej EFRR i Funduszu Spójności zadano pytanie, czy roczne
sprawozdania z realizacji zapewniają wystarczającą ilość informacji na temat dużych projektów30
(wiele z nich dotyczy transportu i ochrony środowiska). Uznano, że albo brakuje istotnych informacji
albo są one złej jakości. Na podstawie ankiety przeprowadzonej wśród instytucji zarządzających
autorzy badania zidentyfikowali łącznie 50 zatwierdzonych dużych projektów, w przypadku których w
27
październiku 2014 r. nie rozpoczęto jeszcze prac. Stanowi to około 7 % zatwierdzonych dużych
projektów. Ponad połowa z nich realizowana jest w państwach UE-15.
EFRR przyczynia się również do bardziej zrównoważonego transportu publicznego, co wykazano na
poniższym przykładzie:
Pięć głównych europejskich przedsiębiorstw zajmujących się transportem publicznym połączyło
swoje siły w transnarodowej inicjatywie pod nazwą „Bilet do Kioto”. Wspólnie wymieniają
informacje, wprowadzają innowacje i eksperymentują z rozwiązaniami praktycznymi w zakresie
redukcji emisji CO2 z transportu publicznego. Koordynacja pomiędzy pięcioma głównymi podmiotami
w transporcie publicznym jest bezprecedensowa i stanowi dobry przykład wartości dodanej inicjatyw
opartych na współpracy w całej UE. W wyniku inicjatywy obniżono koszty planowania poprzez
zwiększenie liczby potencjalnych dostawców, organizację ostatecznych wspólnych przetargów i
określenie warunków optymalnej realizacji oraz opracowanie wspólnego podejścia dającego się
bezpośrednio odtworzyć w innych branżach. Całkowita wartość inwestycji w projekt wyniosła 12 mln
EUR, z czego połowa (6 mln EUR) pochodziła z EFRR.
Wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (EFRR i EFS)
W ramach funduszy EFRR i EFS prowadzona jest ścisła współpraca w celu zapewnienia rozwiązania
istniejących problemów w sposób zintegrowany, inwestując zarówno w infrastrukturę twardą, jak i w
środki miękkie obejmujące działania, takie jak kształcenie i szkolenie.
Wyniki przedstawione w sprawozdaniu sieci eksperckiej ds. oceny dotyczącym EFS za lata 2007–2012
wskazują na szeroki zasięg finansowanych programów, w ramach których do grudnia 2012 r.
zarejestrowano 68 mln indywidualnych uczestników. Dzięki tym środkom ponad 5,7 mln uczestników
znalazło zatrudnienie, przy czym 79 % tych miejsc pracy utworzono w ES, FR, PL i UK. Prawie 8,6
mln osób uzyskało kwalifikacje w CZ, DE, ES, FR, IT, NL, PL, SK i UK, co stanowi 78 % wszystkich
wyników dotyczących kwalifikacji, z których ponad 3,4 mln dotyczyło zwiększania kwalifikacji
pracowników najemnych. Blisko 550 000 uczestników utworzyło własne miejsce pracy (w formie
samozatrudnienia) lub rozpoczęło nową działalność, przy czym za większość tych wyników
odpowiadają DE, ES, FI, FR, GR i IT.
Z analizy sprawozdań z realizacji przedstawionych przez państwa członkowskie wynika, że działania w
ramach EFS rozszerzają zakres istniejących interwencji poprzez wspieranie grup (takich jak osoby
starsze (powyżej 50 roku życia), mniejszości etniczne, więźniowie, Romowie) lub obszarów polityki,
które w przeciwnym razie nie otrzymałyby wsparcia (efekty zakresu). Tak jest w np. w przypadku
Zjednoczonego Królestwa, gdzie organy krajowe uważają, że finansowanie z EFS rozszerza zakres
kształcenia poprzez zwracanie się do grup, które nie kwalifikują się do głównego nurtu edukacji oraz
poprzez rozszerzanie zakresu działalności i zapewnienie intensywniejszego wsparcia poszczególnym
osobom zmagającym się z największymi trudnościami w integracji na rynku pracy (tj. osobom
pochodzącym z dyskryminowanych mniejszości, osobom z problemami psychicznymi, osobom
niepełnosprawnym fizycznie lub byłym więźniom).
W dziedzinie dostępu do zatrudnienia skutki interwencji w ramach EFS mierzy się liczbą osób
zdobywających zatrudnienie i rozpoczynających własną działalność gospodarczą lub zwiększających
swoje szanse na znalezienie pracy. Oceny przeprowadzone przez państwa członkowskie wykazały, że
działalność EFS przynosi istotne różnice netto pod względem zatrudnienia i bezrobocia. Na
przykład, istnieje większe prawdopodobieństwo znalezienia zatrudnienia przez osoby biorące
28
udział w interwencjach wspieranych w ramach EFS niż przez osoby z grup kontrolnych. W szeregu
ocen zwrócono również uwagę na „miękkie” skutki związane z dostępem do interwencji dotyczących
zatrudnienia, w tym takie zmiany, jak bardziej niezależne i skuteczne poszukiwanie pracy, większa
pewność siebie, wyższy poziom motywacji do pracy i ogólnie większa integracja społeczna.
W dziedzinie włączenia społecznego działania w ramach EFS ukierunkowane były na uczestników z
grup znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy: migrantów (7 %), mniejszości
etniczne (12 %), osoby niepełnosprawne (14 %), osoby z wykształceniem podstawowym lub średnim I
stopnia (45 %). Biorąc pod uwagę różnorodność grup docelowych, najskuteczniejsze interwencje w
ramach EFS to te zaprojektowane bardzo szczegółowo w oparciu o potrzeby tych grup.
W przypadku zwiększania kapitału ludzkiego EFS przyczynił się do rozszerzenia zakresu uczestnictwa
w szkoleniu i kształceniu, przede wszystkim w odniesieniu do młodzieży, migrantów oraz osób o
niskich kwalifikacjach (46 % uczestników miało co najwyżej wykształcenie średnie I stopnia). W
niektórych państwach członkowskich wykorzystywano EFS również do podnoszenia kwalifikacji osób
pracujących albo do wdrażania mechanizmów uznawania istniejących kwalifikacji (DK, ES).
W przypadku wzmacniania zdolności administracyjnych zgłoszono udział ponad 913 000 uczestników,
z których znaczną większość, blisko 891 000 osób (98 %), stanowili przede wszystkim pracownicy
administracji publicznej, służb publicznych i partnerów społecznych. Głównym rezultatem w ramach
przedmiotowej dziedziny polityki jest liczba osób zdobywających kwalifikacje – zwykle pracowników
służb publicznych. Na podstawie danych z tylko pięciu państw członkowskich (CY, GR, HU, MT i RO)
można stwierdzić, że kwalifikacje uzyskano w ponad 157 000 przypadkach31. Jeżeli chodzi o EFRR, z
dostępnych obecnie zbiorczych informacji dotyczących monitorowania wynika, że osiągnięto znaczne
postępy w inwestycjach w infrastrukturę edukacyjną i związaną z zapewnieniem opieki nad
dziećmi, przy czym wydajność infrastruktury objętej wsparciem sięga prawie 6,2 mln osób, co już
przewyższa cel wyznaczony na 2015 r., obejmujący 5,2 mln osób.
Aspekty operacyjne związane z wynikami działalności
Komisja prowadzi kilka działań, aby zapewnić solidniejsze ramy realizacji, które ułatwią osiągnięcie
celów programu. Oczekuje się również, że wspomniane działania przyczynią się do rozwiązania
problemów wskazanych w 2014 r. przez Trybunał Obrachunkowy w pięciu sprawozdaniach
specjalnych dotyczących inwestycji dofinansowanych z programów w ramach EFRR i FS w okresach
programowania na lata 2000–2006 i 2007–201332. We wspomnianych sprawozdaniach Trybunał
zalecił zapewnienie, aby organy zarządzające programami kładły większy nacisk na skuteczność,
wydajność i oszczędność projektów podczas ustalania priorytetów inwestycyjnych oraz aby
monitorowanie realizacji projektów odbywało się z wykorzystaniem odpowiednich i przejrzystych
wskaźników skuteczności działania.
Jednym z działań jest inicjatywa Komisji, w granicach jej kompetencji w ramach zarządzania
dzielonego, dotycząca braków w zdolnościach administracyjnych państw członkowskich. Jest ona
realizowana poprzez posiedzenia techniczne, ukierunkowane doradztwo i dialog z organami
krajowymi. Ponadto w 2014 r. Komisja przedstawiła nowy podręcznik dotyczący zamówień
publicznych, zawierający szczegółowe wytyczne dla beneficjentów, oraz program szkoleń, który
zostanie zrealizowany w 2015 r. Oczekuje się, że ten nowy podręcznik przyczyni się do ogólnej
poprawy praktyk udzielania zamówień publicznych, które są jednymi z głównych narzędzi
zapewniających opłacalność interwencji współfinansowanych z środków Funduszy. Komisja
opracowała instrument wzajemnej pomocy mający na celu wzmocnienie wdrażania Funduszy w
29
terenie poprzez wymianę praktyk i porad między państwami członkowskimi oraz zaplanowała
pilotażową wymianę ekspercką, która odbędzie się w 2015 r. Oczekuje się, że wspomniane działania
znacznie wpłyną na programy realizowane w latach 2014–2020.
Nowe ramy prawne na lata 2014–2020 zawierają nowe elementy, takie jak: większy nacisk na
podejście ukierunkowane na rezultaty wraz z powiązaniem między finansowanymi działaniami a
zaleceniami dla poszczególnych krajów w ramach europejskiego semestru; uwarunkowania ex ante
zapewniające solidne ramy realizacji od momentu jej rozpoczęcia; roczna sprawozdawczość w
zakresie wskaźników produktu i wskaźników wyników na poziomie osi priorytetowej oraz
zdecydowane przepisy dotyczące ocen wpływu, które mają zostać przeprowadzone przez państwa
członkowskie.
Służba Audytu Wewnętrznego Komisji przeprowadziła kontrolę wykonania zadań, oceniając luki
między pierwotnymi propozycjami Komisji dotyczącymi europejskich funduszy strukturalnych i
inwestycyjnych a ostatecznymi wynikami procesu legislacyjnego i wszelkimi wynikającymi z niego
zagrożeniami związanymi z osiągnięciem celów programów. Ustalenia z tej kontroli zostaną
udostępnione w nadchodzących miesiącach za pośrednictwem rocznego sprawozdania Komisji
dotyczącego audytów wewnętrznych33.
2.2 Trwały wzrost gospodarczy: zasoby naturalne (dział budżetowy 2)
Dział budżetowy 2 ram finansowych obejmuje dwa filary wspólnej polityki rolnej (WPR), a mianowicie
filar I składający się z wydatków związanych z rynkiem i płatności bezpośrednich finansowanych z
Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) oraz filar II obejmujący wsparcie na rzecz
rozwoju obszarów wiejskich finansowane z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju
Obszarów Wiejskich (EFRROW). WPR jest realizowana w ramach zarządzania dzielonego. Dział
budżetowy obejmuje także Europejski Fundusz Morski i Rybacki (EFMR) (połączenie zarządzania
dzielonego i bezpośredniego) i pulę dla międzynarodowego wymiaru wspólnej polityki rybołówstwa
(WPRyb), jak również działania w dziedzinie klimatu i ochrony środowiska w ramach Programu
działań na rzecz środowiska i klimatu (program LIFE) realizowanego poprzez zarządzanie
bezpośrednie.
Działania prowadzone w ramach tego działu budżetowego przyczyniają się głównie do realizacji
celów strategii „Europa 2020” w zakresie trwałego wzrostu gospodarczego oraz nawiązują do
inteligentnego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu w odniesieniu do
inwestycji ukierunkowanych na tworzenie miejsc pracy i innowacje.
W ramach WRF na lata 2014–2020 głównymi celami wspólnej polityki rolnej (WPR) są
bezpieczeństwo żywnościowe oraz promowanie inteligentnego i trwałego wzrostu gospodarczego
sprzyjającego włączeniu społecznemu na obszarach rolnych i wiejskich w UE. Działania prowadzone w
ramach EFRG skoncentrowane są na dalszej poprawie sytuacji producentów surowców w łańcuchu
żywnościowym, zbliżeniu cen surowców w UE do cen światowych oraz wspieraniu dochodu
rolniczego poprzez płatności bezpośrednie, które obecnie są w dużej mierze oddzielone od produkcji.
W ramach drugiego filaru WPR EFRROW w dalszym ciągu ukierunkowany jest na poprawę sytuacji
ekonomicznej, społecznej i ekologicznej obszarów wiejskich oraz zrównoważony rozwój środowiska
wiejskiego. Za pośrednictwem nowych wspólnych ram strategicznych, które stosowane są również w
odniesieniu do EFRR, EFS, FS oraz EFMR, EFRROW przyczyni się do realizacji celów strategii „Europa
2020”.
30
Wspieranie ekologicznego, zasobooszczędnego, innowacyjnego, konkurencyjnego i opartego na
wiedzy rybołówstwa i akwakultury, sprzyjanie realizacji WPRyb, zwiększenie zatrudnienia i spójności
terytorialnej, promowanie przetwórstwa i wprowadzania do obrotu oraz sprzyjanie realizacji
zintegrowanej polityki morskiej (IMP) stanowią główne priorytety EFMR zgodnie z nowymi ramami
finansowymi. Nowy program LIFE to konkretny instrument finansowy dedykowany działaniom na
rzecz środowiska i klimatu, który powinien funkcjonować jako uzupełnienie zintegrowanego
podejścia przyjętego w ramach WRF na lata 2014–2020, z czego wynika, że działania na rzecz
środowiska i klimatu stanowią integralną część wszystkich głównych instrumentów i interwencji34.
Jeżeli chodzi o środki na zobowiązania budżetowe, na dział budżetowy 2 na 2014 r. przeznaczono
kwotę 59 mld EUR, co stanowi 44,6 % całkowitego budżetu UE na 2014 r. na działy budżetowe 1–4.
Program
Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji (EFRG) — wydatki związane z
rynkiem i płatności bezpośrednie
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich
(EFRROW)
Europejski Fundusz Morski i Rybacki (EFMR)
Program działań na rzecz środowiska i klimatu (program LIFE)
OGÓŁEM
Środki na
zobowiązania
budżetowe w 2014 r.
(mln EUR)
43 778,1
13 990,3
861
403,4
59 032,7
Rok 2014 był rokiem przejściowym, w którym zaczęto stosować zmieniony system interwencji na
rynku po przeprowadzeniu reformy WPR w 2013 r., podczas gdy rok 2015 był rokiem, w którym
rozpoczęto wdrażanie zreformowanego systemu płatności bezpośrednich. Komisja skoncentrowała
swoje działania na przeanalizowaniu i zatwierdzeniu programów rozwoju obszarów wiejskich
realizowanych w latach 2014–2020 i zapewnieniu wdrożenia nowego systemu płatności
bezpośrednich. Przewiduje się, że do końca maja 2015 r. Komisja przyjmie łącznie 51 programów
rozwoju obszarów wiejskich ze 118 programów, zaś pozostałe programy zostaną zatwierdzone w
2015 r.
Wiele wysiłku włożono także w przyspieszenie procesu przyjmowania programów operacyjnych
EFMR w celu zrekompensowania późnego przyjęcia rozporządzenia w sprawie EFMR w maju 2014 r.
Do kwietnia 2015 r. Komisja zatwierdziła pięć35 programów operacyjnych z 27 programów.
Późne przyjęcie rozporządzenia w sprawie programu LIFE oraz późniejszego wieloletniego programu
prac na lata 2014–2017 nieznacznie opóźniło rozpoczęcie nowego programu LIFE. W 2014 r.
ogłoszono jednak pomyślnie pierwsze zaproszenie do składania wniosków.
Wyniki i skutki uzyskane w ramach programów WRF na lata 2007–2013
Osiągnięcia przedstawione poniżej opierają się głównie na najnowszych dostępnych informacjach z
monitorowania dotyczących realizacji programów.
W 2014 r. sektor rolny odczuł spadek cen towarów rolnych i cen energii oraz w znaczący sposób
odczuł skutki zakazu dotyczącego unijnych produktów spożywczych wprowadzonego przez Rosję w
sierpniu 2014 r. Mimo tej trudnej sytuacji gospodarczej dzięki WPR zapewniono, aby dochód z
działalności rolniczej UE zmniejszył się jedynie w ograniczonym stopniu. Płatności bezpośrednie
oraz działania WPR podjęte niezwłocznie po wprowadzeniu przez Rosję zakazu przyczyniły się do
31
ustabilizowania rynków. W UE-27 dochód z działalności rolniczej spadł o 8 % w latach 2003–201336 i
utrzymuje się poniżej średniej w UE. Chociaż dochód z działalności rolniczej zmniejszył się w UE-15, w
tym samym okresie wzrósł on jednak o 43 % w UE-12 (choć z dużo niższej podstawy). Szacuje się, że
dochód z działalności rolniczej byłby o 22 % niższy w UE-27, gdyby nie wsparcie bezpośrednie w
ramach WPR, jednak z dużymi różnicami między poszczególnymi państwami członkowskimi, w
zależności od struktury gospodarstw.
W ramach WPR w dalszym ciągu promowano zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i
działaniami w dziedzinie klimatu za pośrednictwem powiązanych wymogów łączących płatności
bezpośrednie na rzecz rolników spełniających wymogi z podstawowymi normami dotyczącymi
środowiska, bezpieczeństwa żywności, zdrowia zwierząt i roślin oraz dobrostanu zwierząt, jak
również za pośrednictwem dedykowanych środków rozwoju obszarów wiejskich, takich jak środki
rolnośrodowiskowe i rolnictwo ekologiczne. Rozszerzenie powierzchni w ramach programów
rolnośrodowiskowych w okresie programowania obejmującym lata 2007–2013 (46,9 mln ha
stanowiące ponad 25 % referencyjnej powierzchni gruntów wykorzystywanych rolniczo w UE-27 w
2013 r.) odegrało istotną rolę w poprawie efektywności środowiskowej rolnictwa unijnego. Emisje z
sektora rolnego w dalszym ciągu ulegały zmniejszeniu, a średnie roczne tempo spadku wynosiło 1,7
% w latach 2001–2012. Zmniejszał się także udział rolnictwa w całkowitej emisji netto.
W ramach WPR promowano także zrównoważony rozwój terytorialny w UE za pomocą różnych
instrumentów. Na przykład wsparcie dochodów zapewnione zdecydowanej większości 12 mln
gospodarstw rolnych i związanych z nimi 25 mln osób stanowi kluczowy element dla utrzymania
zatrudnienia.
Ponadto wsparcie innowacji przyznano jak dotąd 136 000 gospodarstw, które wprowadziły nowe
produkty lub technologie w swojej działalności rolniczej, takim jak nowy zaawansowany zakład
produkcji bioetanolu w Estonii przetwarzający odpady roślinne i buraki cukrowe. Nowy zakład
stworzył 20 dodatkowych miejsc pracy w regionie i obecnie jest w stanie wyprodukować 5 000 litrów
bioetanolu dziennie z przetwarzania odpadów roślinnych i buraka cukrowego, co jest wyraźną oznaką
efektywności inwestycji.
Jeżeli chodzi o EFR (poprzednik EFMR), jego realizacja uległa spowolnieniu, zwłaszcza w większości
państw członkowskich położonych nad Morzem Śródziemnym i Czarnym ze względu na pogorszenie
koniunktury finansowej i gospodarczej. Dowodem na to jest fakt, że do końca maja 2014 r. państwa
członkowskie rozdysponowały jedynie 85 % całkowitych środków, nadal pozostawiając znaczną część
EFR do przydzielenia. Oznacza to, że pełne osiągnięcie celów programu jest mało prawdopodobne,
mimo działań naprawczych podejmowanych przez Komisję od lipca 2012 r., takich jak przyjęcie
poprawek do programów operacyjnych w celu dostosowania poziomów współfinansowania,
przesunięcia środków pomiędzy priorytetami i uwzględnienia automatycznego umorzenia.
Procesy przetwarzania stanowią blisko 17 % zobowiązań EFR i są najczęściej stosowanym środkiem
EFR. Poprzez zapewnienie wsparcia finansowego prawie jednej trzeciej wszystkich inwestycji w
sektorze EFR przyczynił się do dobrych wyników gospodarczych unijnego sektora przetwórstwa
rybnego, który według danych z 2014 r. przynosi dochód w wysokości 27,9 mld EUR.
Z badania dotyczącego osi 4 w ramach EFR 37 wynika, że zrównoważony rozwój obszarów
rybołówstwa i akwakultury daje obiecujące, pozytywne wyniki. Większość z 312 RLGD (rybackich
lokalnych grup działania) prowadzi aktywną działalność, a do końca 2014 r. zatwierdzono ponad 9
800 projektów, co stanowi znaczny wzrost w stosunku do 6 363 projektów zatwierdzonych do końca
32
2013 r. 38 . Szacuje się również, że doprowadziłoby to do utworzenia ponad 200 nowych
przedsiębiorstw przy wsparciu w ramach osi 4 oraz do utworzenia około 7 300 nowych miejsc pracy,
natomiast dodatkowych 12 500 miejsc pracy zostałoby utrzymanych przy szacunkowym koszcie 32
000 EUR za utworzone lub utrzymane miejsce pracy.
EFR pomógł także osiągnąć lepszą równowagę między zdolnością połowową a dostępnymi
zasobami rybnymi, przyczyniając się do trwałego zaprzestania działalności przez około 4 100 statków
rybackich do maja 2014 r., co stanowi wzrost o 2,5 % w ciągu jednego roku.
W odniesieniu do ostatniego roku programowania programu LIFE+ (poprzednik – program LIFE) w
2014 r. Komisja zatwierdziła środki finansowe dla 225 nowych projektów. Wybrane projekty zostały
przedstawione przez beneficjentów ze wszystkich 28 państw członkowskich UE i obejmują działania w
dziedzinie ochrony przyrody, zmiany klimatu, polityki ochrony środowiska, a także popularyzowanie
zagadnień związanych ze środowiskiem w UE. Całkowity koszt inwestycji wynosi około 589,3 mln
EUR, z czego 282,6 mln EUR zapewni UE.
Aspekty operacyjne związane z wynikami działalności
W 2014 r. Trybunał Obrachunkowy opublikował cztery sprawozdania specjalne obejmujące obowiązki
Komisji w dziedzinach takich jak rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich39. Trybunał zalecił między
innymi zwiększenie skuteczności i efektywności inwestycji oraz wzmocnienie systemów
monitorowania i oceny w ramach WPR.
Komisja uwzględniła zalecenia Trybunału podczas przygotowywania programów na lata 2014–2020.
W odniesieniu do WPR wprowadzono wzmocnione ramy monitorowania i oceny, co pozwoli na
lepsze śledzenie skuteczności i efektywności finansowanych interwencji. Po raz pierwszy ramy
monitorowania i oceny obejmą całą WPR (oba filary) i będą zawierały zbiór wskaźników produktów,
rezultatów i oddziaływań, który będzie pomocny podczas oceny osiągniętych celów ogólnych polityki.
Zgodnie z ogólną oceną europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, EFMR jest także
funduszem bardziej zorientowanym na wyniki w okresie 2014–2020. Proces programowania
zorganizowano w sposób bardziej systematyczny poprzez jasną logikę interwencji, wykorzystując
hierarchię priorytetów unijnych, cele szczegółowe i środki. Te z kolei przekładają się na wspólne
wskaźniki finansowe, wskaźniki produktów i rezultatów, które będą ściśle monitorowane w ramach
wzmocnionego systemu monitorowania i oceny.
W odniesieniu do EFR w swoim sprawozdaniu Trybunał Obrachunkowy40 wykazał, że instrument nie
był w stanie zapewnić odpowiedniego stosunku wartości do ceny i skutecznego wsparcia na rzecz
zrównoważonego rozwoju akwakultury. Audytorzy stwierdzili, że zazwyczaj w ramach projektów nie
osiągano planowanych rezultatów. Aby zapewnić właściwe wydatkowanie funduszy unijnych
dostępnych na rozwój akwakultury Komisja zwróciła się do organów krajowych o przygotowanie
wieloletnich krajowych planów rozwoju akwakultury w każdym państwie członkowskim na podstawie
strategicznych wytycznych41. Zgodnie z uwarunkowaniami ex ante dotyczącymi akwakultury Komisja
nie przyjmie programów operacyjnych dotyczących EFMR, chyba że państwa członkowskie
dostarczyły odpowiednie wieloletnie krajowe plany strategiczne na rzecz promowania
zrównoważonego rozwoju akwakultury, w stosownych przypadkach.
Mając na uwadze zapewnienie sprawnego rozpoczęcia realizacji nowych programów w ramach tego
działu budżetowego Komisja wprowadziła także pewne dodatkowe zmiany operacyjne na szczeblu
roboczym. W 2012 r. utworzono „grupę zadaniową ds. rozwoju obszarów wiejskich po 2013 r.” w
33
celu zapewnienia pomocy państwom członkowskim w przygotowaniu programów rozwoju obszarów
wiejskich na lata 2014–2020. Od 2012 r. posiedzenia grupy zadaniowej odbywają się regularnie m.in.
w celu opracowania wytycznych zarówno dla państw członkowskich w sprawie treści polityki, jak i dla
urzędników w odniesieniu do oceny przedstawionych programów (np. szczegółowe listy kontrolne
dla wszystkich działań na rzecz rozwoju obszarów wiejskich). Ponadto utworzono „radę zgodności”.
Rada zapewniła spójne podejście do wybranych istotnych kwestii, takich jak synergie i
komplementarność planowanych interwencji z interwencjami prowadzonymi w ramach pierwszego
filaru WPR i innych funduszy unijnych, proponowane podejście do realizacji określonych działań na
rzecz rozwoju obszarów wiejskich itp.
W 2014 r. Komisja delegowała znaczną część swojego budżetu objętego zarządzaniem bezpośrednim
na Agencję Wykonawczą ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw (EASME) w obszarze kontroli,
doradztwa naukowego i zintegrowanej polityki morskiej. Na podstawie oceny kosztów i korzyści
oczekuje się, że skorzystanie z usług agencji wykonawczej pozwoli zaoszczędzić prawie 5 mln EUR w
okresie programowania obejmującym lata 2014–2020, w porównaniu z wewnętrznym scenariuszem.
Od dnia 1 maja 2014 r. cześć programu LIFE także przekazano EASME. Część programu przekazana
agencji dotyczy wdrożenia dotacji na działanie przeznaczonych na tzw. projekty tradycyjne i projekty
z zakresu budowania zdolności oraz dotacji na działalność dla organizacji pozarządowych w ramach
nowej podstawy prawnej. Przekazanie to pozwoli EASME na zidentyfikowanie synergii między
programem LIFE, programem „Horyzont 2020” i innymi programami, którymi zarządza.
2.3 Bezpieczeństwo i obywatelstwo (dział budżetowy 3)
Programy objęte działem budżetowym 3 zużywają niewielką część budżetu UE (1,2 % budżetu na
działy budżetowe 1–4 na 2014 r.) i są realizowane w trybie zarządzania bezpośredniego lub
dzielonego.
Programy mają na celu wspieranie ambitnych celów politycznych, takich jak utworzenie otwartej i
bezpiecznej UE, utworzenie europejskiej przestrzeni sprawiedliwości i praw, poprawa zdrowia
obywateli UE, ochrona konsumentów i promowanie młodzieży, kultury i dialogu z obywatelami. Ze
względu na ich małą wielkość budżetów tych nie można bezpośrednio powiązać z osiągnięciem tych
celów.
Jeżeli chodzi o środki na zobowiązania budżetowe, na dział budżetowy 3 na 2014 r. przeznaczono
kwotę 1,49 mld EUR.
Program
Środki na zobowiązania
budżetowe w 2014 r. (mln
EUR)
Fundusz Azylu, Migracji i Integracji (AMIF)
403,3
Fundusz Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ISF)
399,1
Żywność i pasze
253,4
Program „Prawa, równość i obywatelstwo”
55,3
Program „Wymiar sprawiedliwości”
47,0
Unijny mechanizm ochrony ludności
28,2
Europa dla Obywateli
25,6
Program na rzecz konsumentów
24,1
Inne działania i programy, systemy IT, agencje
259,1
34
Ogółem
1 495
Wdrażanie Funduszu Azylu, Migracji i Integracji (AMIF) oraz Funduszu Bezpieczeństwa
Wewnętrznego (ISF) ucierpiało z powodu opóźnień w przyjęciu ram prawnych: akty podstawowe,
delegowane i wykonawcze przyjęto w kwietniu oraz w okresie od lipca do października 2014 r.
Roczne programy prac, w których określono priorytety finansowania dla obu funduszy, przyjęto w
sierpniu 2014 r. Na tej podstawie Komisja zatwierdza programy krajowe dla państw członkowskich:
do kwietnia 2015 r. zatwierdzono łączną liczbę 22 z 58 programów krajowych, a pozostałe mają być
zatwierdzone do końca 2015 r. Program „Kreatywna Europa” wdrożono prawie tak samo jak
zaplanowany i zrealizowany projekt VALOR (system IT służący rozpowszechnianiu rezultatów) z
pierwszymi projektami w czwartym kwartale roku. W ramach innych programów, takich jak program
„Wymiar sprawiedliwości” i program „Prawa, równość i obywatelstwo”, w 2014 r. udało się jedynie
podpisać kilka umów o udzielenie dotacji. Nie powinno to jednak wpłynąć na ogólne wykorzystanie
środków budżetowych w 2014 r., które będzie kontynuowane w 2015 r.42.
Wyniki i skutki uzyskane w ramach programów WRF na lata 2007–2013
Z oceny ex post Instrumentu Finansowego Ochrony Ludności oraz wspólnotowego mechanizmu
ochrony ludności43, będących poprzednimi wersjami unijnego mechanizmu ochrony ludności, wynika,
że skoordynowane mechanizmy reagowania na szczeblu UE stanowiły skuteczną i skoordynowaną
pomoc. Jeżeli chodzi o europejską wartość dodaną, w ocenie stwierdzono, że 83 % projektów nie
zostałoby zrealizowanych bez dofinansowania UE, mimo że są one bardzo istotne, gdyż zacieśniają
współpracę między uczestniczącymi państwami; projekty te uzupełniają braki w krajowych
zdolnościach do reagowania i zwiększają widoczność UE.
Przeprowadzono także oceny dotyczące programu „Lepsze szkolenia na rzecz bezpieczniejszej
żywności” i „Europejskiego Roku Obywateli – 2013”. W pierwszej ocenie stwierdzono, że jakość
szkoleń jest wysoka (85 % uczestników wyraziło duże zadowolenie), zaś koszty programu są
zasadniczo zgodne z innymi podobnymi programami. W ocenie podkreślono jednak także, że można
było zwiększyć skuteczność poprzez lepsze ukierunkowanie na uczestników i szersze
rozpowszechnianie. W drugiej ocenie stwierdzono, że zasoby finansowe przeznaczone na realizację
Roku Obywateli w 2013 r. nie były wystarczające, aby zrealizować ambicje inicjatywy i zagroziły jego
trwałości. Poszczególne działania okazały się jednak skuteczne pod względem zwiększania
świadomości obywateli w zakresie ich praw w UE.
Aspekty operacyjne związane z wynikami działalności
Dwa sprawozdania specjalne Trybunału Obrachunkowego obejmowały programy finansowane w
dziedzinie migracji, azylu i bezpieczeństwa wewnętrznego. Stwierdzono, że Fundusz Granic
Zewnętrznych (EBF)44 przyczynił się do zarządzania granicami zewnętrznymi i promował solidarność
finansową. W sprawozdaniu podkreślono także, że europejska wartość dodana była ograniczona i
nieskuteczna ze względu na częściowo nieefektywne systemy zarządzania państw członkowskich i
brak monitorowania.
Drugie sprawozdanie z badania dotyczyło wdrożenia Systemu Informacyjnego Schengen II. W tym
przypadku Trybunał stwierdził, że Komisja wprowadziła system centralny ponad sześć lat później niż
pierwotnie planowano, a jego koszt był ośmiokrotnie wyższy niż początkowo szacowany budżet.
Opóźnienie i nadmierne wydatki były w dużej mierze spowodowane przez trudne warunki
zarządzania45, które ograniczyły zdolność Komisji do rozwiązywania problemów operacyjnych.
35
W 2014 r. Komisja wprowadziła kilka środków w celu wykorzystania doświadczeń zdobytych podczas
poprzednich programów i odtworzenia najlepszych praktyk.
Na przykład Komisja włączyła obowiązkowe wskaźniki monitorowania skuteczności i efektywności do
podstawy prawnej Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Powinno to wzmocnić proces
gromadzenia dowodów, zapewniając w ten sposób dane ilościowe stanowiące podstawę przyszłych
ocen. Uwzględniono zalecenia zawarte w ocenie zewnętrznej dotyczące Instrumentu Finansowego
Ochrony Ludności, a niektóre z nich włączono do projektu unijnego mechanizmu ochrony ludności.
Priorytetowe znaczenie przypisuje się obecnie np. ćwiczeniom, szkoleniom, projektom i wymianie
ekspertów, co powinno wzmocnić działanie mechanizmu.
W ramach innych programów także podjęto konkretne działania mające na celu zwiększenie ich
skuteczności i efektywności. Na przykład w ramach programów w dziedzinie ochrony zdrowia i
konsumentów uzyskano dostęp do platformy informatycznej programu „Horyzont 2020” w celu
zarządzania dotacjami, co spowodowało oszczędności w wysokości około 60 osobodni w trakcie
oceny i na etapie składania wniosków, stanowiące około 2 % całkowitych kosztów zasobów ludzkich
jednostki. Ogólnie rzecz biorąc podjęto także wysiłki w celu zmniejszenia obciążeń administracyjnych
nakładanych na uczestników oraz zmniejszenia kosztów i błędów po stronie Komisji.
36
2.4 Globalny wymiar Europy (dział budżetowy 4)
W ramach programów objętych linią budżetową 4 i Europejskim Funduszem Rozwoju finansuje się
różne wymiary polityki zewnętrznej UE. Ważna część finansowania w ramach działu budżetowego 4
jest pośrednio zarządzana i realizowana przez organizacje trzecie, takie jak organizacje ONZ,
natomiast pozostałe części są albo bezpośrednio zarządzane przez Komisję (głównie dotacje) albo
pośrednio przez państwa beneficjentów lub w ramach zarządzania dzielonego.
Jeżeli chodzi o środki na zobowiązania budżetowe, na linię budżetową 4 na 2014 r. przeznaczono
kwotę 8,3 mld EUR, co stanowi 6,3 % całkowitego budżetu UE na 2014 r. na działy budżetowe 1–4.
Program
Środki na zobowiązania
budżetowe w 2014 r.
(mln EUR)
Instrument Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju (DCI)
2 345,0
Europejski Instrument Sąsiedztwa (ENI)
2 315,0
Instrument Pomocy Przedakcesyjnej (IPA)
1 478,6
Pomoc humanitarna
1 081,7
Instrument na rzecz przyczyniania się do Stabilności i Pokoju (IcSP)
276,8
Operacje w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB)
301,1
Inne46
515,3
OGÓŁEM
8 313,5
Europejski Fundusz Rozwoju jest finansowany spoza budżetu UE. Najważniejsze programy w
kategoriach finansowych przyczyniają się do osiągnięcia podstawowego celu unijnego w zakresie
pomocy rozwojowej, tj. „zmniejszenia, a docelowo, likwidacji ubóstwa” (art. 208 TFUE). Do
programów tych należą Instrument Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju; Europejski Fundusz
Rozwoju i Europejski Instrument Sąsiedztwa (ENI), przy czym ten ostatni obejmuje również szeroki
zakres celów dotyczących reform, przyczyniając się do reform politycznych, integracji gospodarczej i
zarządzania migracjami. Do innych programów istotnych pod względem finansowym zalicza się
Instrument Pomocy Przedakcesyjnej (IPA) zapewniający wsparcie krajom przystępującym w celu
przygotowania ich do członkostwa w UE; pomoc humanitarna, która zapewnia doraźną pomoc i
wsparcie osobom wymagającym szczególnego traktowania, które ucierpiały wskutek katastrof
naturalnych lub spowodowana przez człowieka; instrumenty na rzecz zapobiegania konfliktom i
wzmacniania bezpieczeństwa międzynarodowego (Instrument na rzecz przyczyniania się do
Stabilności i Pokoju (IcSP) oraz operacje z zakresu wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
(WPZiB)). Niniejszy rozdział dotyczy właśnie tych głównych programów.
W 2014 r. finansowanie nadal prowadzono w ramach poprzednich programów (WRF na lata 2007–
2013). Po przyjęciu głównych aktów prawnych w marcu 2014 r. przygotowano wieloletnie programy
indykatywne na nowe WRF na lata 2014–2020, ale faktyczna realizacja większości programów mogła
rozpocząć się dopiero w 2015 r. lub później. Zgodnie ze zwiększonym naciskiem na wyniki dokumenty
37
programowe zawierają planowo jasną logikę interwencji, określając cele szczegółowe i powiązane z
nimi wskaźniki wyników dla każdego z obszarów priorytetowych. Powinny one następnie stać się
częścią łańcucha wyników tworzonego w toku realizacji i powinny być monitorowane w ramach
usprawnionych systemów monitorowania i oceny.
Z uwagi na opóźnienie w przyjęciu 11. Europejskiego Funduszu Rozwoju, który wszedł w życie w
marcu 2015 r., podczas gdy poprzedni system przestał działać w czwartym kwartale 2013 r.,
ustanowiono instrument pomostowy w ramach 10. Europejskiego Funduszu Rozwoju zapewniający
ciągłość działania.
Wyniki i skutki uzyskane w ramach programów WRF na lata 2007–2013
Pomoc rozwojowa UE przyczynia się do realizacji milenijnych celów rozwoju ONZ (MCR), w przypadku
których postępy mierzy się m.in. za pomocą wskaźników dotyczących ubóstwa, edukacji i zdrowia, na
podstawie których wyznaczono cele na 2015 r. Mimo że na wspomniane wskaźniki wpływa wiele
czynników oprócz pomocy rozwojowej UE, odzwierciedlają one postępy w długoterminowym
rozwoju dokonywane przez kraje partnerskie UE.
Wskaźnik wpływu MCR na ubóstwo:
Zmniejszenie o połowę liczby ludzi żyjących w skrajnym ubóstwie w latach 1990–2015
Cel osiągnięty w 2010 r. – Azja Wschodnia i region Pacyfiku uzyskały dobre wyniki w ograniczaniu
ubóstwa, jednak Afryka Subsaharyjska nadal pozostaje w tyle
Wskaźnik wpływu MCR na edukację:
Zapewnienie do 2015 r. wszystkim chłopcom i dziewczętom dostępu do edukacji na poziomie
podstawowym
Cel nieosiągnięty – wskaźnik skolaryzacji wynoszący powyżej 90 %, ale wskaźnik ukończenia szkoły na
poziomie 73 %: mimo osiągnięcia znacznych postępów, jedynie Azja Wschodnia i region Pacyfiku oraz
Europa i Azja Środkowa osiągnęły cel lub były bliskie jego osiągnięcia.
Wskaźnik wpływu MCR na zdrowie:
Zmniejszenie o dwie trzecie wskaźnika umieralności wśród dzieci poniżej pięciu lat w latach 1990–2015
Cel nieosiągnięty, jednak wskaźnik umieralności wśród dzieci poniżej pięciu lat spadł prawie o połowę.
Istnieje prawdopodobieństwo, że kraje rozwijające się jako całość nie osiągną tego celu. Azja Wschodnia,
region Pacyfiku oraz Ameryka Łacińska i Karaiby zrealizowały ten cel.
UE i państwa członkowskie wspólnie zapewniają połowę pomocy rozwojowej na świecie. W zakresie
finansowania ukierunkowanego szczególnie na kształcenie i ochronę zdrowia w ramach WRF na lata
2007–2013 UE zapewniła wsparcie na rzecz kształcenia w wysokości 4,2 mld EUR 42 państwom oraz
wsparcie na rzecz ochrony zdrowia w wysokości 3,2 mld EUR 43 państwom. Poniżej przedstawiono
przykłady ilustrujące związek między interwencjami UE a postępami w zakresie powiązanych
wskaźników MCR w różnych państwach.
38
W Mozambiku w ramach oceny stwierdzono, że wsparcie budżetowe w latach 2005–2012 przyczyniło
się do umożliwienia rządowi wydania średnio około 20 % całkowitych wydatków na kształcenie.
Dzięki temu 40 % więcej dzieci uczęszczało do szkół podstawowych, a 65 % więcej uczęszczało do
szkół średnich w 2012 r. w porównaniu z 2004 r., przy czym najbardziej skorzystały na tym uboższe
gospodarstwa domowe. Nie zaszły jednak prawie żadne zmiany w kwestii ubóstwa bezwzględnego w
tym państwie; jedną z głównych przyczyn był brak polityki rolnej, która znacznie zwiększyłaby
produkcję rolną. W Bangladeszu, gdzie poziom ubóstwa bezwzględnego spadł z 50 % do nieco ponad
30 % w latach 1990–2015, UE przekazała kwotę 38 mln EUR na rzecz programu bezpieczeństwa
żywnościowego, w ramach którego pomocy udzielono blisko 325 000 gospodarstw domowych
znajdujących się w trudnej sytuacji i prowadzonych przez kobiety w celu wydostania ich ze
skrajnego ubóstwa i osiągnięcia bezpieczeństwa żywnościowego w gospodarstwach domowych. W
Salwadorze UE przeznaczyła kwotę 47 mln EUR w ramach wsparcia sektorowego na rzecz programu
rządowego o wartości 690 mln EUR mającego na celu zwiększenie świadczenia usług publicznych na
rzecz osób najuboższych i znajdujących się w trudnej sytuacji (celem było objęcie programem 750
000 lub 13 % ogółu ludności); dotychczasowe wyniki są następujące: dodatkowe 30 % z 51 %
docelowej grupy złożonej z osób powyżej 70 roku życia objęto podstawowym świadczeniem
emerytalnym; zapewniono profilaktyczną opiekę medyczną na rzecz 226 000 z 260 000 docelowych
rodzin; utworzono siedem z 15 planowanych biur zajmujących się zapobieganiem przemocy wobec
kobiet; zapewniono dostęp do wody pitnej i podstawowych urządzeń sanitarnych 70 % z
planowanych 80 % ludności w gminach; zapewniono dostęp do energii elektrycznej ponad 84 % z
planowanych 95 % ludności. Biorąc pod uwagę fakt, że projekt nadal jest w trakcie realizacji,
oczekuje się, że cele zostaną osiągnięte.
W ramach Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA) państwa kandydujące (Bałkany Zachodnie i
Turcja) poczyniły zróżnicowane postępy we wdrażaniu reform politycznych i dorobku UE 47 .
Najważniejsze jest rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych z Serbią; przyznanie Albanii statusu państwa
kandydującego; zakończenie przeglądu zgodności prawa krajowego z prawem unijnym (screening)
oraz otwarcie nowych obszarów negocjacyjnych z Czarnogórą. W 2014 r. aresztowania i ukrócenie
wolności mediów w Turcji negatywnie wpłynęły jednak na proces przystąpienia Turcji do UE. W Bośni
i Hercegowinie nadal panował zastój, jeżeli chodzi o proces integracji z UE oraz zmniejszono
dofinansowanie w ramach IPA, ponieważ nie osiągnięto porozumienia w sprawie ustanowienia
mechanizmu koordynacji i wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w
odniesieniu do dyskryminujących przepisów prawnych dotyczących praw wyborczych mniejszości.
W ocenie dotyczącej pomocy IPA na rzecz projektów infrastrukturalnych w pięciu państwach w
okresie 2005–2011 stwierdzono, że finansowane projekty były dobrze ukierunkowane i zgodne z
realnym zapotrzebowaniem. W przypadku większości wybranych projektów potwierdzono pełną
dostępność i właściwe wykorzystanie zapewnionej infrastruktury i sprzętu zgodnie z celami projektu.
W porównaniu z podobnymi działaniami krajowymi w ocenie udowodniono, że projekty IPA
zapewniły dobry stosunek wartości do ceny ze względu na mniejszą korupcję zagwarantowaną przez
ścisły nadzór i niezależne oceny przetargów. Określono różne aspekty europejskiej wartości dodanej,
takie jak ulepszone planowanie strategiczne, pomoc techniczna i budowanie zdolności
beneficjentów; uzupełniające się lub unikalne źródła finansowania; oraz przedstawienie korzyści
wynikających z integracji z UE.
W związku z dużym wzrostem kryzysów humanitarnych w 2014 r. Komisja zapewniła wsparcie w
postaci pomocy humanitarnej na rzecz osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji w ponad 80
państwach. Przykładem jest Syria, gdzie w 2014 r. pomoc z budżetu UE wzrosła o 80 % z 515 mln
39
EUR do 817 mln EUR w porównaniu z 2013 r., dzięki czemu udzielono wsparcia na rzecz 12,2 mln
osób potrzebujących pomocy humanitarnej na terenie Syrii oraz milionom syryjskich uchodźców i
społecznościom przyjmującym ich w regionie w formie zapewnienia opieki medycznej w nagłych
przypadkach, ochrony, pomocy żywnościowej, dostaw wody, urządzeń sanitarnych i higienicznych,
schronienia i usług logistycznych.
UE jest jednym z wiodących darczyńców pomocy humanitarnej, ponieważ w odpowiedzi na kryzys w
Syrii jej instytucje i państwa członkowskie przeznaczyły kwotę w wysokości około 3,6 mld EUR na
pomoc humanitarną, stabilizacyjną i rozwojową. Także we wschodniej Ukrainie udzielono pomocy
humanitarnej w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb ponad 1 mln wysiedleńców,
zapewniając schronienie, żywność, wodę, opiekę zdrowotną, pomoc psychologiczno-społeczną i
ochronę w trakcie przygotowań do zimy. W Republice Środkowoafrykańskiej (CAR), gdzie ponad
połowa liczącej 4,6 mln populacji potrzebuje pomocy humanitarnej, UE zapewniła pomoc na rzecz
interwencji humanitarnych w wysokości 128 mln EUR, w tym na rzecz uchodźców z Republiki
Środkowoafrykańskiej przebywających w krajach objętych europejską polityką sąsiedztwa, oraz
zorganizowała transport powietrzny pracowników humanitarnych i potrzebnych materiałów do
Republiki Środkowoafrykańskiej. Finansowanie przeznaczono na zaspokojenie podstawowych
potrzeb ponad 2,6 mln wysiedleńców w Republice Środkowoafrykańskiej i co najmniej 338 500
uchodźców i osób powracających w państwach sąsiadujących (Kamerunie, Republice Czadu,
Demokratycznej Republice Konga i Republice Konga), zapewniając schronienie, żywność, wodę,
opiekę zdrowotną, pomoc psychologiczno-społeczną i ochronę.
Tendencja zaobserwowana w odniesieniu do wskaźników wpływu mierzących natężenie konfliktów w
państwach, w których realizowano główne działania w ramach WPZiB, jest bardziej pozytywna niż
ogólna tendencja na świecie, choć nie istnieje bezpośredni związek przyczynowy, z uwagi na wpływ
czynników zewnętrznych i innych zaangażowanych podmiotów. Chociaż liczba i natężenie konfliktów
wzrosły w 2014 r. w porównaniu z 2013 r. z 414 do 424, z czego prowadzonych jest 21 wojen
(natężenie na poziomie 5) w porównaniu do 20 w 2013 r., w ramach działań WPZiB natężenie
konfliktów ustabilizowało się w Kosowie, Afganistanie, Nigrze i zmalało w Gruzji, Mali i DR Konga.
Natężenie konfliktów wzrosło jednak na terytoriach palestyńskich, w Libii i na Ukrainie.
Jeżeli chodzi o poprzednią wersję Instrumentu na rzecz przyczyniania się do Stabilności i Pokoju,
udostępniono dane dotyczące oceny pomocy na rzecz gotowości na wypadek sytuacji kryzysowej
(kwota w wysokości 103 mln EUR na lata 2007–2013), która ma na celu budowanie zdolności
instytucjonalnej pozwalającej na rozwiązanie konfliktu przed jego nasileniem 48 . Pozytywnym
elementem szeroko podkreślonym w ocenie był fakt, że przygotowania na wypadek sytuacji
kryzysowej są bardzo istotne dla zobowiązań międzynarodowych UE, zaś finansowane projekty
zbudowały lub wzmocniły zdolności organizacji w zakresie przyczyniania się do wysiłków na rzecz
zapewnienia pokoju. Cel ten został osiągnięty poprzez finansowanie większej liczby podmiotów
zaangażowanych w zapobieganie konfliktom (np. grupy społeczne) i większej liczby procesów
mediacyjnych i dialogu politycznego. Na przykład finansowanie systemu wczesnego ostrzegania i
reagowania w Timorze Wschodnim miało wpływ na rząd, społeczeństwo obywatelskie i agencje
międzynarodowe. Dane generowane przez system wykorzystuje się na wszystkich szczeblach
politycznych i spotkaniach informacyjnych na temat bezpieczeństwa, ponieważ są wiarygodne i
aktualne. Wzmocniło to przygotowania na wypadek sytuacji kryzysowej i reagowanie na pojawiający
się konflikt i napięcia między społecznościami. Liczba konfliktów na kilku obszarach znacznie zmalała
po wprowadzeniu tego systemu.
40
Chociaż trudno jest dokładnie zmierzyć konflikty, jakim udało się zapobiec dzięki systemowi
wczesnego ostrzegania, w tym przypadku wszystkie zapytane zainteresowane strony wskazały, że
system działał dobrze, a 70 % konfliktów można było rozwiązać natychmiast na poziomie najbliższym
obywatelowi. Ogólnie rzecz biorąc z oceny wynika jednak, że sytuacja w zakresie rzeczywistego
zmniejszenia liczby konfliktów nadal jest zróżnicowana, a poczucie odpowiedzialności za dane
działanie stanowi jeden z kluczowych elementów dla wywarcia wpływu.
Biorąc pod uwagę fakt, że działania na rzecz zapobiegania konfliktom rzadko generują korzyści
gospodarcze, które mogą przyczynić się do zapewnienia środków finansowych poza danym
projektem, zwrócono uwagę na kwestię trwałości wyników bez dalszego wsparcia finansowego.
Rozwiązaniem tego problemu może być dodatkowe finansowanie w ramach długoterminowej
pomocy rozwojowej. Także w innych ocenach49 poruszono kwestię trwałości pomocy związanej z
niską zdolnością administracji i służb publicznych oraz znaczenie zabezpieczenia praw własności w
celu zapewnienia skuteczności i wpływu50. Ograniczone prawa własności są często związane ze złym
dostosowaniem celów darczyńców i interesów rządu, a prawa własności można poprawić poprzez
dialog polityczny i udział zainteresowanych stron w opracowywaniu strategii i programów.
Aspekty operacyjne związane z wynikami działalności
W 2014 r. przeprowadzono szereg ocen w celu potwierdzenia trudnej sytuacji, w ramach której
zapewniano pomoc zewnętrzną, taką jak współpraca z różnymi darczyńcami i niewielkie zdolności
administracji w krajach partnerskich oraz potrzeba szybkiego reagowania w trudnych
okolicznościach. Na przykład w ramach kontroli wykonania zadań dotyczących pomocy humanitarnej
na Haiti, przeprowadzonej przez Trybunał Obrachunkowy, odniesiono się do trudnej sytuacji, w
ramach której udzielono pomocy słabym organom krajowym oraz zauważono, że wyzwaniem było
zapewnienie płynnego przejścia z działań finansowanych w ramach różnych instrumentów oraz
koordynowanie wspólnie z wieloma innymi darczyńcami. W ramach oceny współpracy UE z Haiti w
okresie 2008–2012 (wsparcie rozwojowe w wysokości 485,6 mln EUR; pomoc w sytuacjach
nadzwyczajnych w wysokości 210 mln EUR) potwierdzono, że braki instytucjonalne administracji Haiti
stanowiły główną przeszkodę uniemożliwiającą skuteczne wdrażanie pomocy. Zalecano, aby
głównym punktem strategii UE było budowanie państwowości w celu zapewnienia skuteczności i
trwałości pomocy.
Ogólnie rzecz biorąc oceny w znacznym stopniu potwierdziły znaczenie współpracy UE oraz
wykazano w nich, że działania UE zaspokoiły główne potrzeby rozwojowe zgodnie z priorytetami
krajowymi. Pozytywnie ocenia się sposób, w jaki UE prowadzi działania w państwach niestabilnych, a
mianowicie jej zdolność do zachowania elastyczności i pamiętanie o krótko- i długoterminowych
podejściach zarówno wobec kluczowych problemów rozwojowych, jak i sytuacji wyjątkowych. Co do
aspektów negatywnych, informacje zwrotne o wydajności zawierały krytykę braku skoncentrowania
się na konkretnych kwestiach i rozdrobnienia pomocy51, co wpływa na wyniki52 i prowadzi do braku
skuteczności i obciążeń administracyjnych oraz braku monitorowania i ram wykonania53. Jeżeli chodzi
o regionalną pomoc rozwojową w Azji 54 , stwierdzono, że programy regionalne nie osiągnęły
prawdziwego wymiaru regionalnego. W innych ocenach potwierdzono potrzebę poprawy powiązań
między programowaniem a szerszym wymiarem państwa; strategią regionalną lub sektorową55.
Oceny danych dotyczących wyników projektów pomocy finansowanych w ramach poprzedniego
okresu WRF znajdują odzwierciedlenie w kierunku obranym w ramach nowych programów pomocy
zewnętrznej objętych WRF na lata 2014–2020 w celu zróżnicowania pomocy wśród krajów
partnerskich na podstawie ich szczególnej sytuacji gospodarczej, skoncentrowania zasobów w
41
miejscach, w których są najbardziej potrzebne (obecnie każdy program krajowy dotyczy mniejszej
liczby sektorów niż w przeszłości), usprawnienia koordynacji UE między programami finansowymi
oraz maksymalnego zwiększenia spójności polityki. Także systemy monitorowania i
sprawozdawczości są poddawane przeglądowi, w tym w szczególności uruchomiono ramy dotyczące
wyników przedsiębiorstw56, które zapewnią podstawę dla pierwszego sprawozdania dotyczącego
wyników w 2015 r. Usprawnienie tych systemów będzie również korzystne dla jakości i wykorzystania
ocen projektów i ocen strategicznych.
3. Wniosek
Ustalenia zawarte w tegorocznej edycji sprawozdania sporządzanego na podstawie art. 318
odzwierciedlają przejściowy charakter roku budżetowego 2014. Był to pierwszy rok wdrażania
programów finansowych w ramach nowych WRF na lata 2014–2020. Jednocześnie projekty w
dalszym ciągu były finansowane w ramach programów objętych WRF na lata 2007–2013. W
większości przypadków nie zakończono jeszcze przeprowadzania oceny tych programów.
W ramach nowych WRF na lata 2014–2020 rozpoczęto realizację większości programów objętych
zarządzaniem bezpośrednim, ogłaszając zaproszenia do składania wniosków i udzielając środków
finansowych na realizację pierwszych projektów. Programy objęte zarządzaniem dzielonym są
opóźnione z uwagi na późne przyjęcie rozporządzenia w sprawie WRF na lata 2014–2020 oraz aktów
ustawodawczych ustanawiających przepisy dotyczące wdrażania europejskich funduszy
strukturalnych i inwestycyjnych (EFSI). To z kolei spowodowało opóźnienia w przedłożeniu i
zatwierdzeniu umów partnerstwa z państwami członkowskimi oraz ich programów operacyjnych.
Roczna sprawozdawczość z realizacji tych programów rozpocznie się dopiero w 2016 r.
Większość krytycznych uwag Trybunału Obrachunkowego oraz uwag zawartych w ocenach
dotyczących wcześniejszego zestawu programów doprowadziła do zmian w procesie opracowywania
bieżących programów mających na celu zwiększenie efektywności, skuteczności, monitorowania i
sprawozdawczości. Wprowadzono kilka poważnych zmian w zarządzaniu, np. zlecenie zarządzania
kilkoma programami objętymi zarządzaniem bezpośrednim pięciu agencjom wykonawczym oraz
utworzenie wspólnego centrum wsparcia w celu realizacji programu „Horyzont 2020”.
W ramach WRF na lata 2007–2013 nadal podsumowywano wydatki. Realizacja w większości
przypadków przebiega zgodnie z planem. W 2014 r. udostępniono pewną liczbę ocen ex post
dotyczących programów o mniejszych budżetach mających na celu rozwiązanie konkretnych kwestii
lub ocen dotyczących elementów programów wydatków, a wyniki tych ocen przedstawiono w
niniejszym sprawozdaniu. Stanowią one większość dostępnych informacji na temat europejskiej
wartości dodanej działań finansowanych z budżetu UE. Ponadto w niniejszym sprawozdaniu i w
towarzyszącym mu dokumencie SWD1 przedstawiono niewyczerpujący wykaz przykładów
konkretnych projektów. W ramach przykładów omówiono także europejską wartość dodaną
inicjatywy w zakresie obligacji projektowych oraz reakcję UE na wybuch epidemii eboli.
Ogólnie rzecz biorąc, wyniki sprawozdań z oceny i kontroli wykonania zadań dotyczących WRF na lata
2007–2013 stanowią wstępne potwierdzenie słuszności kierunku obranego w ramach nowych
programów WRF na lata 2014–2020, w ramach którego skoncentrowano się na europejskich
priorytetach politycznych i celach strategii „Europa 2020” i uwzględniono lepsze systemy
monitorowania wyników względem ustalonych punktów odniesienia i celów.
42
Kolejne sprawozdania będą stanowiły uzupełnienie wspomnianych wstępnych ustaleń i
potwierdzenie postępów w realizacji nowych programów, w odpowiednim czasie zapewniając wyniki
ocen okresowych przypadających na lata 2016 i 2017 oraz informując o wynikach programów w
ramach wcześniejszych WRF, o których informacje będą dostępne na przełomie 2015 i 2016 r. dzięki
ocenom ex post najważniejszych programów, które są obecnie realizowane: Siódmego programu
ramowego Wspólnoty Europejskiej w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji,
EFRR, Funduszu Spójności i EFS.
43