pobierz
Transkrypt
pobierz
PATRYCJA WAŁEK Gra zespołowa w GoalBall, czyli piłka dźwiękowa dla osób z zaburzeniami wzroku. 1. Część teoretyczna 1.1 Informacje ogólne o dyscyplinie 1.2 Cel uprawiania 2. Część praktyczna: 2.1 Boisko do gry 2.2 Taktyka 2.3 Punktacja i kary 3. Przykładowy konspekt z zajęć 4. Wymagania techniczne 5. Literatura uzupełniająca Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 1. Część teoretyczna. (Opracowanie na podstawie J. Krzak, R. Prażmo – „Goalball”. Wydawnictwo START Lublin, Lublin 2005r. Zdjęcia: materiał własny ) 1.1 Informacje ogólne Goalball jest aktualnie jedyną grą zespołową osób z dysfunkcją wzroku, uprawianą w Polsce. (Na świecie uprawia się jeszcze piłkę nożną 5-a-side). W meczu biorą udział dwie 3-osobowe drużyny, których zadaniem jest wtoczenie piłki w pole bramki przeciwnika. Bez względu na klasyfikację, aby wyrównać szansę wszystkich zawodników, każdy ma zaklejone oczy plastrami okulistycznymi oraz założone nie przeźroczyste gogle. (Zdj.1 i 2) Popularność i atrakcyjność gier zespołowych pełnosprawnych, sprowokowała dopasowanie gier zespołowych dla niewidomych, dobranych wg potrzeb oraz ich możliwości. Umieszczenie specjalnych dzwoneczków w gumowej piłce i stworzenie nowej koncepcji gry, pozwoliło zaktywizować niewidomych Zdjęcie 1 Zdjęcie 2 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Trochę historii: W 1946r., wojskowi lekarze Sepp Reindle i Hans Lrenzen, wprowadzili goalball jako formę rehabilitacji weteranów wojennych. W 1976r. w Toronto podczas Letnich Igrzysk Paraolimpijskich, zaprezentowano Goallball, po to aby od kolejnej Olimpiady na stałe wpisano te dyscyplinę w turnieje olimpijskie (1980r. w Arnhem). Pierwszą taką grą, był rollball, następną torball, a obecnie uprawiany jest właśnie goalball. Aktualnie Goalball uprawiany jest w 112 krajach na świecie. Ich czołówkę stanowią Dania, Szwecja, Kanada, Finlandia, Litwa oraz Niemcy. 1.2 Cel uprawiania: • Atrakcyjna forma uprawniania sportu osób z inwalidztwem wzroku • Obciążenia treningowe nie zagrażają zdrowiu i bezpieczeństwu niepełnosprawnego sportowca (uwaga na znacznie podwyższone ciśnienie w oczach!) • Ułatwia akceptację kalectwa, wpływa korzystnie na psychikę i wolę • Pozwala doskonalić rozpoznawanie przedmiotów i orientacje przestrzenną (ważne w czynnościach dnia codziennego) • Doskonali wyobraźnie, a także umiejętność wyczuwania dystansu i budowaniu sprawności fizycznej w szerokim znaczeniu • Zwiększa się ogólna sprawność fizyczna zawodników. Przełamują oni także swój lęk przed poruszaniem się • Systematyczne ćwiczenia wpływają na płynność, ekonomię oraz estetykę ruchów. Znacznie poprawiają koordynację ruchową, orientację przestrzenno-lokomocyjną, umiejętność lokalizowania słuchem źródeł dźwięku, a rękami i nogami punktów orientacyjnych. • W szerokim ujęciu, uprawianie goalball’a pozwala na większą samoocenę, poczucie własnej wartości i zaufanie we własne siły. • Już po roku systematycznego treningu widać większą samodzielność i pewność siebie niewidomego zawodnika. W aspekcie społecznym, dyscyplina ta wyrabia umiejętność współżycia w zespole i koleżeńskość Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 2. Część praktyczna. 2.1 Boisko do gry: • Prostokątne - 18 m długości x 9 metrów szerokości. (Rys.1) • 3 strefy: obrony, rzutu, pośrednie/neutralna • W strefie obrony, usytuowane są linie orientacyjne (POZYCYJNE) dla graczy. Dwie z nich znajdują się w odległości 1,50 m od przedniej linii granicznej tej strefy, oraz długości 1.50 m od linii autowej. Dwie środkowe linie pozycyjne zaczynają się na środku linii granicznej oraz na środku linii bramkowej i biegną do wewnątrz boiska. Długość tych dwóch linii to 0,50m. • Wszystkie linie na boisku powinny być dobrze widoczne oraz wyczuwalne rękami i nogami. Dlatego całe boisko oraz wszystkie znajdujące się na nim linie, pokryte są szeroką i dobrze widoczną taśma klejącą (5 cm), którą do podłoża przyklejony jest sznurek (średnicy 3mm) • Linia pauzy – równolegle do wszystkich linie zewnętrznych boiska, w odległości 1,5 m znajduje się linia pauzy. Jest ona niewyczuwalna dotykiem. Jeśli piłka znajdzie się poza tą linia, sędzia odgwizduje przerwę w odliczaniu czasu. • Bramka jest wysoka na 1,30 m, a jej głębokość to 1 m. Rysunek 1 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 2.2 Taktyka: W Goallball’u podczas meczu, nie ma podziału na role - każdy zawodnik broni i atakuje. Zadaniem całej drużyny jest zdobycie punktu przez umieszczenie piłki w bramce przeciwnej, oraz obronienie własnej. (Zdj. 3) Zdjęcie 3 Skuteczny atak jest wtedy, gdy rzucający zdobywa bramkę. Do tego celu może wykonać: rzut po zwodzie, rzut skaczący, rzut kierunkowy, rzut cichy, rzut w zawodnika rzucającego, szybki atak, rzut z obrotu. (Zdj. 4) Zdjęcie 4 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Taktyka obrony: Aby obrona była skuteczna, zawodnik wybiera dla siebie najbardziej korzystną pozycje wyjściową (Zdj.5): • Pozycja wysoka (zawodnik stoi w polu obrony nasłuchując piłkę) • Pozycja pół wysoka (lekko ugięte kolana z przedramionami wysuniętymi do przodu) • Pozycja pośrednia (w przysiadzie ręce zgięte, oparte o podłodze) • Pozycja niska (klęk podparty, jedna noga wyprostowana w bok - równolegle do linii, dłonie na linii. Zdjęcie 5 Przygotowując się do obrony, zawodnik przyjmuje pozycję wyjściową, a kiedy piłka zbliża się do niego przyjmuje pozycję obronną. Polega ona na tym, że całe ciało ułożone jest równolegle do linii bramkowej. Maksymalnie wyprostowane ręce i nogi, tworzą przedłużenie tułowia. Dodatkowo, aby zapobiec odbijaniu się piłki i szybko ją przejąć, całe ciało pochylone jest lekko do przodu. (Zdj.6) Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Zdjęcie 6 Wszyscy gracze bronią bramkę jednocześnie, przyjmując pozycję obronną oraz zasłaniając bramkę na dwa sposoby: • „Obrona klasyczna” najlepszy obrońca znajduje się w środku (40 - 60% bramki), a dwóch gorzej broniących (ale lepiej atakujących) na skrzydłach i przesuniętych ok. 0,5 m w tył. (Zdj.7) Zdjęcie 7 • „Obrona w linii” , kiedy wszyscy obrońcy są jednakowo skuteczni, wtedy ustawieni są w jednej linii. Środkowy odczytuje kierunek rzutu i przesuwa całą linie obrony na środek, bądź skrzydła. (Zdj. 8) Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Zdjęcie 8 Tworzenie koncepcji taktycznych uzależnione jest od poziomu wyszkolenia zawodników w zakresie: • Ataku • Obrony • Lokalizacji dźwięków • Orientacji przestrzennej • Ogólnej sprawności fizycznej Wprowadzenie skomplikowanej taktyki, bez pokrycia sprawnościowego zawodników, może przynieść odwrotny od oczekiwanego efekt. Takie etapy szkolenia dotyczą zarówno szkolenia osób całkowicie niewidomych jak i słabowidzących. Pozostały trening różni się, ponieważ brak wzroku wydłuża czas kształtowania nawyków ruchowych. Dysfunkcja ta, wymaga od zawodnika, wykorzystywania pozostałych zmysłów poza wzrokiem. Wzrasta również znaczenie opisu słownego i odpowiedniego formułowania poleceń (zamiast pokazywania!) Także liczba powtórzeń danego ruchu, musi być większa. W przypadku osób posługującymi się resztkami wzroku, nauczanie przeprowadzamy przy kontroli wzroku (bez gogli oraz zasłon oczu). Dopiero po poprawnym jej opanowaniu, przystępujemy do doskonalenia z zasłoniętymi oczami. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Etapy szkolenia pozycji obronnej: • Pokaz/opis prawidłowej pozycji • Indywidualna nauka pozycji • Praca i wzajemna kontrola nad pozycją w parach • Przyjmowanie pozycji obronnej z pozycji wyjściowej na sygnał • Pozycja obronna na sygnał, ze swobodnego poruszania • W parach – jeden wykonuje rzut, drugi broni • W parach z mocniejszym rzutem • W parach – po rzucie, zawodnik natychmiast przyjmuje pozycje obronną • Wykorzystanie pozycji obronnej w grze Stosowanie natychmiastowego ataku po każdej obronie zakończone szybkim opanowaniem piłki lub zwolnieniem rytmu gry po szybkich atakach, zwiększa prawdopodobieństwo zdobycia bramki. Aby zawodnicy mogli wykorzystywać wszystkie formy ataku, powinni wcześniej opanować umiejętność precyzyjnych podań oraz nauczyć się operowania ustalonymi wcześniej sygnałami dźwiękowymi, wpływających na dokładność podań i szybkie komunikowanie się zawodników. 2.3 Punktacja i kary: Czas dla rzutu od otrzymania piłki to 10 sekund. Łączny czas trwania gry wynosi 24 minuty – każda połowa 12 minut. Przerwa między połowami wynosi 3 minuty. W razie dogrywki – każda połowa także trwa 3 minuty, bądź do zdobycia pierwszej bramki. O wyborze strony boiska oraz rozpoczęciu meczu przez drużynę, decyduje rzut monetą. Zawodnik grający w obronie ma prawo skorzystać z pomocy sędziego aby wrócić na miejsce. Każda z drużyn może skorzystać z trzech 45 sekundowych przerw instruktażowych, ale każda poprzedzona musi być rzutem piłki. Rzuty karne mogą być naliczane za takie nieprawidłowości jak: • Piłka krótka – rzucona piłka nie dociera do pola obrony przeciwnika • Piłka wysoka – rzucona piłka nie dotyka pola, przed linią 6 m • Piłka długa – rzucona piłka nie dotyka pola neutralnego Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego • Przesłona na oczy – kara za dotykanie okularów podczas gry • Trzeci kolejny rzut – jeden zawodnik może oddać dwa rzuty po sobie • Niedozwolona obrona – obrona piłki przez zawodnika, poza polem obrony • Opóźnianie gry przez zawodnika • Nie sportowe zachowanie zawodnika • Hałas – po gwizdku, na sali musi być cisza • Dziesięć sekund – od momentu dotknięcia piłki przez obrońcę, do momentu oddania przez niego rzutu • Niedozwolony instruktaż – po gwizdku sędziego, przez trenera lub zawodników rezerwowych Podczas rzutu karnego na boisku zostaje jeden zawodnik z drużyny broniącej się. Jeśli wykroczenie jest indywidualne, na boisku zostaje zawodnik, który zawinił. Jeśli przewinienie jest drużynowe, na boisku zostaje zawodnik, który ostatni oddawał rzut przed wykroczeniem. 3. Przykładowy konspekt z zajęć. Przed rozpoczęciem zajęć, wszyscy uczestnicy gimnastyki zaklejają oczy plasterkami okulistycznymi, a następnie zakładają gogle .Podczas wszystkich ćwiczeń i zabaw, na Sali musi panować całkowita cisza. Nazwa / cel ćwiczenia Opis ćwiczenia Uwagi Wszyscy uczestnicy Przygotowanie mięśni, stawów oraz więzadeł Część I rozgrzewka do wysiłku. Zapoznanie dostępnymi zmysłami z boiskiem do gry. • Marsz wokół sali przodem ustawiają się w • Marsz wokół sali tyłem kolumnie i trzymają • Marsz wokół sali przodem, a na ramię osoby sygnał, zmiana kierunku ruchu poprzedzającej. Marsz wokół sali przodem, na Pierwsza osoba trzyma sygnał przysiad. za ramię prowadzącego • zajęcia. Orientacja przestrzenna • Kto pierwszy na miejscu • Prowadzący ustawia wszystkich Zaczynamy od niskiej uczestników na linii, a sam (bezpieczniejszej) odchodzi na pewną odległość pozycji czworacznej od nich, przez cały czas do nich oraz krótkich mówiąc. Kiedy się już dystansów. Następnie Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego • zatrzyma, daje sygnał aby przechodzimy do uczestnicy wyruszyli do mety. pozycji pionowej, J.w. Na sygnał dźwiękowy kolejno marszu tyłem kierunku ruchu na uczestnicy zmieniają kierunek oraz wydłużania gwizdek ruchu dystansu. Ćw. zmiany • Percepcja słuchowa • Chodzenie za • Wszyscy uczestnicy stoją w jednej linii. Prowadzący głosem przywołuje ich do siebie, a oni podążają za jego głosem. Prowadzący przemieszcza się zmieniając kierunek ruchu zabawy. • Łapanie piłki • Wszyscy stoją w linii. Prowadzący rzuca w ich Część II kierunku piłkę dźwiękową. główna Uczestnicy zabawy starają się zlokalizować źródło zbliżającej się piłki i ją złapać oraz oddać w tym samym kierunku. Percepcja dotykowa • Chodzenie wzdłuż • Ustawiamy zawodników w kolumnie, zaraz przy linii linii rękami zaznaczonej sznurkiem. Wszyscy pokonują trasę zaznaczoną linią, chodząc na czworakach, śledząc linie rękami. • Chodzenie wzdłuż • J.w. Zawodnicy pokonują dystans, wyczuwając linii nogami zaznaczona trasę nogami. Nauka postaw oraz pozycji do gry w goalball • Pozycje wyjściowe • Prowadzący opisuje kolejno cztery pozycje wyjściowe, a uczestnicy na podstawie instrukcji słownej próbują ją przyjąć. Prowadzący sprawdza Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego prawidłowość realizacji zadania. (poz. wysoka; poz. • Pozycja obronna półwysoka; poz. pośrednia; poz. niska) • Prowadzący opisuje pozycje obronną w goalball’u, a uczestnicy na podstawie instrukcji słownej starają się ją przyjąć. Prowadzący sprawdza i koryguje nieprawidłowości. • • Uczestnicy zajęć przyjmują Po prawidłowym wyjściowej do wybraną przez prowadzącego opanowaniu pozycji pozycji obronnej pozycje wyjściową, a następnie wyjściowych oraz poz. na sygnał dźwiękowy, obronnej, prowadzący przyjmują pozycje obronną. wykonuje rzut piłką w Przejście z pozycji kierunku uczestników, którzy starają się obronić bramkę. Należy zapewnić wszystkim uczestnikom odpowiednią ilość wolnej przestrzeni oraz zapewnić • Gra w Goalball • Prowadzący dzieli zawodników bezpieczeństwo na dwie drużyny. Następnie zostawia na boisku trzech zawodników jednej drużyny oraz trzech drugiej. Reszta podzielonych zawodników siada na ławce rezerwowych i obserwuje mecz słuchem. Uspokojenie organizmu po wysiłku: • Głuchy telefon • Uczestnicy siadają w kolumnie na podłodze, mając przed sobą plecy kolegi. Ostatnia osoba z koła rysuje znak/słowo na plecach poprzednika, a ta podaje co Zawodnicy mogą odczytała następnej osobie. podczas zabawy Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Część III • Osioł Pierwsza osoba z kolumny zatykać noc lub w inny odczytuje rysunek/słowo i mówi sposób zniekształcać je na głos. głos. • Jedna osoba odwraca się plecami zakończenie do grupy, a pozostali siadają w rozsypce. Prowadzący wskazuje dotykiem osobę, która woła słowo „osioł”. Ten kto siedzi tyłem do grupy, próbuje odgadnąć po głosie, kto go zawołał. Jeśli odgadnie, uczestnicy zamieniają się miejscami, w czym pomaga prowadzący. • Odgadywanie • Wkładamy różne przedmioty do przedmiotów z worka. Każdy uczestnik losuje worka jedną rzecz i na podstawie dotyku opisuje pozostałym. Ci z kolei, odgadują wylosowany przedmiot. Po zakończeniu wszystkich ćwiczeń (włącznie z częścią wyciszającą) można otworzyć oczy. Należy uprzedzić uczestników o ewentualnym oślepieniu obecnością światła!! 4. Wymagania techniczne. • Duża sala gimnastyczna • Piłka dźwiękowa • Sznurek (średnica 0,5 mm) • Szeroka i widoczna taśma klejąca (żółta, srebrna, czarna, biała o szerokości 5 cm) • Plastry i opaski/gogle na oczy 5. Literatura uzupełniająca. • Materiał szkoleniowy z Konferencji Naukowej „Sport a niepełnosprawność”, Ruda Śląska 2009 • „Vademecum Sport Niepełnosprawnych”. Przepisy i regulaminy. Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych, Oficyna Wydawnicza „Aba” Sp. Z o.o Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego PATRYCJA WAŁEK Grupowa gimnastyka pacjentów z zespołem Parkinsona 1. Część teoretyczna 1.1 Definicja choroby oraz jej etiologia 1.2 Objawy 1.3 Leczenie 2. Część praktyczna zajęć • Profilaktyka zaburzeń ruchowych oraz rehabilitacja 3. Przykładowy konspekt zajęć 4. Wymagania techniczne 5. Literatura uzupełniająca Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 1. Część teoretyczna (na podstawie M.Rudzińska, I.Gatkowska, E.Mirek, A. Szczudlik: „Poradnik Choroba Parkinsona. Leczenie farmakologiczne i rehabilitacja. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków 2007.) 1.1 Definicja choroby oraz jej etiologia Choroba Parkinsona jest relatywnie częstą choroba układu nerwowego. W Polsce na te chorobę zapada około 8 tysięcy osób, a całkowita liczba chorych to ok. 70 tysięcy. Choć zdarzają się zachorowania przed 40 r.ż., bądź czasem nawet w wieku młodzieńczym, ch. Parkinsona w większości przypadków jest choroba wieku starczego (średni wiek zachorowania to 58 lat). Choroba Parkinsona (zwana również drżączka poraźną) jest przewlekłą, powoli postępującą choroba układu nerwowego, do której dochodzi w wyniku stopniowego zanikania komórek nerwowych, w niektórych regionach mózgu. Do zaniku dochodzi w wyniku zwyrodnienia. Uszkodzenia typu niedokrwienie, zapalenie mózgu itp., nie przyczyniają się do rozwoju ch. Parkinsona, choć dają podobne objawy, jednak nie reagujące na leki stosowane w Parkinsonie. Mówimy wtedy o zespole parkinsonowskim bądź parkinsonizmie, a do stwierdzenia choroby potrzeba dodatkowych badań oraz obserwacji. Przyczyna zwyrodnienia jest nieznana, jednak przyczyna objawów jest niedobór dopaminy w mózgu, służącej przekazywaniu sygnałów nerwowych. 1.2 Objawy: Do objawów ruchowych ch. Parkinsona należą: • Drżenie spoczynkowe • Spowolnienie ruchowe (bradykinezja) • Sztywność mięśni • Zaburzenia stabilności postawy* U 70% choroba zaczyna się od drżenia jednej reki, które występuje w spoczynku, a zmniejsza się chwilowo podczas ruchu. Później drżenie pojawia się również w nodze * Choroba może zacząć się od każdego z wymienionych objawów. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego (często po tej samej stronie co ręka), czasem także na brodzie i języku. Bradykinezja objawia się przez opóźnienie rozpoczęcia ruchu , a także zmniejszeniu jego częstotliwości oraz szybkości. Dotyczy to także mimiki twarzy (rzadkie mruganie powiek oraz zmniejszona ekspresja twarzy) o także grafomotoryki (zmniejszenie wielkości pisanych liter). Cicha monotonna mowa, mogą także być pierwszymi objawami. Spowolniony już ruch utrudnia także sztywność mięśniowa. Brak stabilności postawy prowadzi do zaburzeń równowagi oraz upadków. Typowa postawa osoby z ch. Parkinsona to nadmierne pochylenie do przodu głowy oraz górnej części tułowia, a także zgięte łokcie oraz kolana. W związku z brakiem reakcji obronnych, częściej także dochodzi do urazów, a następnie unieruchomienia. (zwłaszcza częstszego niż w innych przypadkach, złamania stawów biodrowych). Objawy pozaruchowe: • Ślinotok • Zaburzenia węchu i smaku • Zaparcia • Depresja∗ Dodatkowo w późniejszych okresach choroby: • Nadmierna praca gruczołów potowych oraz łojowych, prowadzące do zapaleń skóry • Zaburzenia w oddawaniu moczu • Zła tolerancja zimna • Niedociśnienie ortostatyczne • Zaburzenia snu, niepokój i pobudzenie • Zaburzenia funkcji poznawczych (pamięci, koncentracji, uwagi, planowania) 1.3 Leczenie: Ze względu na brak znanej przyczyny występowania choroby, nie ma jednoznacznej formy leczenia. Usprawnianie w ch. Parkinsona obejmuje farmakoterapią (podawanie Lewodopy) oraz rehabilitacje ruchową, dietę, edukacje oraz wsparcie chorego i jego rodziny. ∗ objawy te mogą poprzedzać występowanie ch. Parkinsona nawet o kilka lat, choć świadczą także o innych chorobach zwyrodnieniowych mózgu Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Najważniejsze jest utrzymanie funkcjonalnej niezależności oraz przystosowanie chorego do jego sytuacji. Skuteczność leczenia uzależniona jest w dużym stopniu terapii pozafarmakologicznej. Nieodpowiednia dieta uniemożliwi przyjmowanie leków, a brak aktywności fizycznej pogłębi niesprawność ruchowa wynikająca z choroby. Ogromne znaczenie ma także znajomość choroby przez rodzinę oraz współpraca z lekarzem prowadzącym. Zdarza się, że u osób u których po leczeniu farmakologicznym nastąpiło nasilenie niektórych objawów choroby, efekty terapeutyczne przynosi stymulacja struktur głębokich mózgu (leczenie chirurgiczne). 2. Część praktyczna (na podstawie M.Rudzińska, I.Gatkowska, E.Mirek, A. Szczudlik: „Poradnik Choroba Parkinsona. Leczenie farmakologiczne i rehabilitacja. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków 2007.) • Profilaktyka zaburzeń ruchowych oraz rehabilitacja Znaczenie praktyczne w leczeniu ch. Parkinsona ma rehabilitacja ruchowa, która pomaga przeciwdziałać skutkom unieruchomienia, poprzez trening odpowiednich nawyków, zachowań oraz poprawiania reakcji odruchowych. Zwiększenie siły mięśni antygrawitacyjnych przynosi poprawę postawy chorego, a ćwiczenia chodu pozwalają na lepsze pokonywanie przeszkód. Zalecane są regularne ćwiczenia rozciągające, spacery, pływanie. Jeśli zaistnieje potrzeba, nieodzowne może okazać się korzystanie z laski, trójnoga, balkonika, wózka inwalidzkiego czy innego podporu. Należy także zmodyfikować wnętrze mieszkania usuwając niebezpieczne progi, chodniki czy dodatkowa instalacja światła oraz uchwytów. Postępowanie rehabilitacyjne obejmuje: - terapie ruchową (indywidualną i grupową) - terapię mowy - terapię zajęciową - rehabilitacje psychologiczną Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Postępowanie rehabilitacyjne to niezbędna terapia uzupełniająca leczenie farmakologiczne. Ograniczenia funkcjonalne wynikające z objawów ch. Parkinsona, obniżają zdolności pacjenta w zakresie: - chodzenia, - pisania - sięgania - chwytania - ubierania się - mycia - odwracania w łóżku - używania różnych przedmiotów (grzebień, długopis, łyżka itp.) Ciekawą oraz coraz bardziej popularną formą zajęć ruchowych, jest gimnastyka grupowa. Ćwiczenia w grupie wskazane są dla chorych z miernie upośledzona sprawnością ruchową. Liczba uczestników zajęć nie powinna przekraczać 10 osób oraz być skomponowana dla pacjentów o podobnym poziomie ruchowym. Czas zajęć to 45 minut. Jak w każdych zajęciach ruchowych, także tutaj należy przeprowadzić gimnastykę według podziału na rozgrzewkę, część główną oraz zakończenie. 3. Przykładowy konspekt zajęć Rozgrzewka i część wstępna: Wszyscy pacjenci ustawiają się w kole: 1. Marsz w miejscu 2. Krok dostawny w miejscu 3. „V-step” (na początku zaczynamy od lewej nogi, później zmiana i pierwsza noga prawa) 4. Pacjenci unoszą ręce w gorę, a później wykonują swobodny opad tułowia 5. Pacjenci unoszą ręce w bok na wysokość ramion i w tej pozycji przechodzą do swobodnego opadu tułowia Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 6. Pozycja stojąca, nogi w lekkim rozkroku, ręce skrzyżowane na klatce piersiowej a następnie lekkie skręty tułowia. 7. W rozkroku na szerokość bioder, pacjenci przenoszą ciężar ciała na boki ( przemiennie dwie strony). Następnie przeniesienie ciężaru ciała do stania na jednej nodze. 8. W rozkroku na szerokość bioder, ręce oparte o miednice, pacjenci przenoszą ciężar ciała kolejno na palce i pięty. 9. Jedna noga w wykroku. Należy przenieść ciężar ciała na nogę wykroczną, a następnie zmienić nogę obciążaną. Część główna. Na materacu: Każdy uczestnik gimnastyki zabiera swój materac. Co kilka ćwiczeń wykonywane jest swobodne potrząsanie kończynami opartymi o materac, w celu rozluźnienia. 1. Leżenie tyłem, kolana zgięte a stopy oparte o materac, dłonie uniesione ponad głowę, spokojne oddychanie torem brzusznym. 2. Ręce splecione na brzuchu. Z wdechem ręce unosimy do góry i za głowę, z wydechem ręce w dół do kolan. Do następnych powtórzeń, dodajemy „syczenie” 3. Nogi wyprostowane, ręce za głową również wyprostowane. Na zmianę wyciągamy ( rozciągamy) przeciwstawne kończyny – prawa ręka : lewa noga i odwrotnie. 4. Ręce wzdłuż ciała, nogi zgięte i oparte na materacu, unosimy miednicę z wdechem a z wydechem powoli opuszczamy. 5. Następnie to samo ale z uniesieniem nogi w gore (raz lewej raz prawej) 6. Rowerek jedna nogą. Różne tempo, zmiana nogi. 7. Tupiemy rekami o materac. Jedna ręka wystukuje rytm, reszta naśladuje. 8. Tupot nogami 9. W leżeniu tyłem, stopy oparte o podłoże, przechodzą z piet i wspinają się na palce. 10. Nogi wyprostowane, ręce szeroko na boki, przetaczamy się na jeden bok i na druga stronę za ręką. Na koniec przetoczenia klaśnięcie. 11. „Kocie grzbiety” . Maksymalnie kifotyzujemy plecy - przytrzymujemy kilka sekund i zmiana – maksymalnie lordotyzujemy i wytrzymujemy w tej pozycji kilka sekund. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 12. Klęk podparty ćwiczenie pt. „kotek pije mleczko”. Klęk podparty, ręce na szerokość ramion. Pochylamy się i przechodzimy całym ciałem pod linią barków. Później powrót. 13. Klęk podparty i na zmianę unosimy jedna rękę, rotując tułów skręcamy głowę za ręką ( w kierunku jaki wskazuje ręka) 14. Klęk na jednym kolanie, ręce oparte o drugie (zgięte) kolano i podciągamy ciało do pozycji stojącej. 15. Klęk jednonóż, druga noga w wypadzie, ręce w górę i rotacja tułowia. Zakończenie: Pacjenci ustawiają się w kole: 1. Swobodne podania piłki (overball) do sąsiada po lewej stronie, a następnie zmiana i piłka krąży w prawą stronę. 2. Pierwsze odbicie piłki nad głową a następnie podanie do innego gracza, który łapie w ręce piłkę. (overball) 3. Kozłowanie do partnera „ z koła” (gymnasticball/theraball) 4. Podanie dołem piłki do partnera (gymnasticball/TheraBall) 5. Kozłowanie przez środek i obrót wokół własnej osi oraz podanie do dowolnej osoby z kolka. Przyspieszenie tempa. (gymnasticball/Theraball) 6. Kozłowanie na zmianę lewa/prawa ręka przez środek i podanie piłki do osoby z kolka. (gymnasticball/Theraball) Zmiana kierunku rzutu piłki następuje na klaśnięcie jednego z uczestników. Inne przykłady ćwiczeń: 1. Zabawy z chustą Klanza 2. W dwóch kolumnach 3. Indywidualnie: • Chodzenie po linii noga za nogą • Stanie na jednej nodze (ok. 20 sek.) • Podskakiwanie na jednej nodze • Jednym podskokiem obrót o 180O Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 4. Na przyrządach: • Bieżnia (Zdj.3) • Posturometr (Zdj.3) • Orbitrek (Zdj.3) • Rowerek stacjonarny (Zdj.4) • Bosu i inne trenery równowagi (Zdj.1) • Gymnasticball i ćw. Równoważne (Zdj. 2) Zdjęcie 1. Zdjęcie 2. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Zdjęcie 3. Zdjęcie 4. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 4. Wymagania techniczne: • Sala gimnastyczna (mała bądź duża) • Materace / maty gimnastyczne • Thera Ball • Małe piłki do Pilatesu 5. Literatura uzupełniająca: • A. Prusiński: „Neurologia praktyczna”. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego PATRYCJA WAŁEK Żeglarstwo jako forma rehabilitacji niesłyszących 1. Część teoretyczna 1.1 Informacje ogólne na temat zaburzeń słuchu 1.2 Informacje ogólne na temat żeglarstwa 1.3 Zagadnienie rehabilitacji poprzez żeglarstwo 2. Cześć praktyczna - zdjęcia żeglarzy niesłyszących 3. Literatura uzupełniająca Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 1. Część teoretyczna (cytacje z : P. Wałek, K.Gieremek: „Żeglarstwo jako forma rehabilitacji osób z niepełnosprawnością słuchową – spostrzeżenia własne” , w: „Rehabilitacja w Praktyce” nr 5/2011. Wydawnictwo ELAMED. Str. 55-61) Rysunek 1. Budowa narządu słuchu. Źródło: www.widex.com Prawidłowe działanie wszystkich zmysłów człowieka, jest istotnym elementem rozwoju fizycznego i intelektualnego. Dzięki dostarczanym przez zmysły informacjom o otoczeniu, kształtuje się rzeczywistość oraz wyobrażenie świata. Nie wszyscy możemy żyć w świecie dźwięków. Słuch możemy stracić z różnych przyczyn i w każdym wieku. W takim przypadku może dojść do zachwiania procesów psychicznych oraz zmian w rozwoju psychoruchowym. Zdarza się, że wadę słuchu można wyleczyć farmakologicznie lub chirurgicznie, chociaż najczęściej trzeba nauczyć się z nią żyć. Ponadto, jeśli słuch ulegnie jakimkolwiek zaburzeniom, prowadzi to do pogorszenia jakości komunikacji z innymi ludźmi. 1.1 Informacje ogólne na temat zaburzeń słuchu Słuch jest obok wzroku drugim podstawowym zmysłem umożliwiającym orientację w otoczeniu i przystosowanie do niego. Słuchem rozpoznajemy zjawiska i obiekty. Na podstawie wydawanych przez nie dźwięków, możemy określić ich położenie oraz stan. U Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego człowieka zmysł słuchu, umożliwia słyszenie oraz naśladowanie mowy innych. Ostrzega przed niebezpieczeństwem. Ułatwia wymianę myśli, nabywanie wiadomości oraz pozwala na ogólny rozwój umysłowy. Słuch odgrywa także ważną rolę w tworzeniu i odbieraniu takich wartości kulturowych, jak śpiew, muzyka czy poezja. Słyszenie odgrywa bardzo ważną rolę w kształtowaniu się zachowań oraz osobowości człowieka. Dzieci głuche w wieku niemowlęcym nie różnią się w zakresie motoryki od dzieci słyszących. Różnice pojawiają się wraz z dorastaniem. Utrata słuchu może zaburzyć rozwój motoryczny w dwóch strefach: integralności centralnego systemu nerwowego i kanałów półkolistych, oraz obniżyć możliwości ruchowe wynikające z samego zaburzenia słuchu. Niesłyszący który nie odbiera dźwięków, znaków czy innych sygnałów z otoczenia, zazwyczaj wykonuje zadania motoryczne w odmienny sposób. (np. gwałtownie, zbyt silnie, z dźwiękami nieprzyjemnymi dla otoczenia - np. trzaskanie, tupanie, pociąganie nogami czy inne) Jedną z cech motoryczności jest także lateralizacja, a głuchota może mieć wpływ na jej zaburzenia. U osób z nieustaloną dominacją stronną obserwuje się zaburzenia orientacji przestrzennej, a w przypadku skrzyżowania dominacji oka i ręki dostrzegamy zaburzenie koordynacji wzrokowo-ruchowej. Dodatkowo przy jednostronnych zaburzeniach słuchu, w przypadku uszkodzenia strony lewej pojawiają się problemy z kontrolą emocji. Uszkodzenie strony prawej niesie za sobą trudności w przyswajaniu mowy oraz kształtowaniu umiejętności komunikacyjnych bądź logicznego myślenia. Około 10-15% populacji niesłyszącej boryka się z zaburzeniami równowagi, objawiającymi się problemami z utrzymaniem pionowej pozycji ciała. Kolejne najczęściej, to koordynacja ruchowa, siła i moc oraz szybkość wykonywania ruchów. Z drugiej strony, część dzieci niesłyszących nie wykazuje żadnych lub tylko niewielkie zaburzenia i funkcjonują normalnie. 1.2 Informacje ogólne na temat żeglarstwa Bez względu na sprawność fizyczną, w każdej dyscyplinie sportu uczestników obowiązuje pewna etykieta, czyli odpowiedni, wytyczony sposób zachowania się względem pozostałych uczestników. Etykieta jachtowa to zestawienie przepisów oraz zwyczajów żeglarzy. Do takich bezwzględnie należą: koleżeństwo, lojalność, poczucie humoru a zarazem powaga sytuacji, poczucie odpowiedzialności oraz solidność w realizacji powierzonych Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego zadań. Autor wielu podręczników żeglarstwa - Stefan Wysocki – cechy potrzebne żeglarzowi oraz żeglarstwu, określa „cechami potrzebnymi właściwie każdemu, kto ma ambicje dokonania czegoś w życiu i nie lękania się przyjmowania na siebie odpowiedzialności”. Żeglarstwo wymaga wzajemnej życzliwości. Podania ręki komuś, kto właśnie znajduje się w trudnej sytuacji. To także szeroko pojęta kultura osobista, szacunek dla innych, przyjmowanie ze zrozumieniem i bez obrazy narzuconych poleceń. Rejs żeglarski, nierzadko staje się początkiem przyjaźni pomiędzy jego uczestnikami. 1.3 Zagadnienie rehabilitacji poprzez żeglarstwo Z uwagi na różne cele i zadania specjalistów wychowywania w surdopedagogice, funkcjonuje wiele określeń oraz podziałów zaburzeń słuchu. Niestety nie wskazują one możliwości kompensacji oraz rehabilitacji. Jeśli chodzi o zakres działań z obszaru fizjoterapii, nie ma jednolitej formy usprawniania. W rehabilitacji niesłyszących należy równomiernie rozwijać metody komunikacji oraz rozwój ogólny. Nie ulega wątpliwości, że największym problemem wynikającym z zaburzenia słuchu, jest ograniczenie komunikacyjne. Jednak zdarza się, że zbyt mocno koncentrujemy się na nauce mowy dźwiękowej, zaniedbując pozostałe zdolności oraz umiejętności pacjentów. W celu aktywizacji prawidłowego rozwoju psychicznego niesłyszącego dziecka, należy działać we wszystkich możliwych kierunkach – mowy, ruchu, koncentracji uwagi oraz samodzielności. Również rehabilitacja rozwoju artykulacji oraz myślenia, powinna przebiegać w oparciu o terapie wszystkich zmysłów: 1. Wzrok – odróżnianie barw, kształtów, ocenianie odległości (analiza i synteza wzrokowa) 2. Dotyk – odczuwanie kształtu, miękkości, gładkości, struktury, ostrości, trójwymiarowości, wilgotności i temperatury 3. Motoryka – ćwiczenia równowagi, koordynacji wzrokowo-ruchowej, ćwiczenia drobnych mięśni kończyn, mięśni artykulacyjnych, ćwiczenia oddychania, ogólne ćwiczenia całego ciała. 4. Węch – rozróżnianie zapachów – np. przyjemnych i nieprzyjemnych. 5. Inne – jak ćwiczenia odczuwania ciężaru ciała, odczuwania wibracji, ćwiczenia orientacji przestrzennej. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenia wszystkich zmysłów, a także czucia głębokiego, wibracji oraz orientacji przestrzennej pozwolą dziecku niesłyszącemu skompensować oraz zastąpić uszkodzony analizator. Najbardziej wrażliwymi na wibracje częściami ciała są okolice twarzy i dłonie. Drgania oraz wibracje dochodzą do osoby niesłyszącej przede wszystkim za pomocą przewodnictwa kostnego. W związku z tym, szczególne znaczenie kompensacyjne i poznawcze mają odczucia wibracyjne oraz kinestetyczne. Wśród osób niesłyszących duże zainteresowanie wzbudza sport, między innymi żeglarstwo. Dyscyplina ta pozwala na połączenie pasji z rehabilitacją. O integracyjnym charakterze żeglarstwa mówi się często. wystarczy jedynie chęć wejścia na jacht, by zostawić swoją niepełnosprawność za plecami, gdzieś na brzegu, ponieważ łódka, wiatr oraz woda, w równym stopniu działają na wszystkim. Jako nieliczna dyscyplina sportu, żeglowanie oddziałuje na wiele zmysłów. Tym samym przebywanie w poruszającej się na wodzie łódce, ma istotne znaczenie dla układu przedsionkowego. Podczas kołysania łódki po falach, mimowolnie dochodzi do przesuwania śródchłonki w kanałach półkolistych, a tym samym pobudzania często zaburzonej równowagi osób niesłyszących. Pęd wiatru podczas rejsu powoduje, że sumujące się ruchy powietrza dotykają ciała żeglarza, pobudzając jego receptory czucia powierzchownego oraz często wibracji, w miejscach z natury najbardziej do tego przystosowanych (wspomniane wyżej twarz oraz dłonie). Wiatr oraz ułożenie ciała wraz z łódka w stosunku do niego, drażnią również małżowiny uszne, stanowiąc dodatkowe źródło stymulacji. Zdarza się, że jednostronne zaburzenia słuchu niezaopatrzone w aparat słuchowy, mogą prowadzić do zaburzeń równowagi, a to do nieprawidłowej budowy sylwetki. Żeglując poprzez ciągłe, nagłe, silne i przymusowe (zwłaszcza w żeglarstwie sportowym) zmiany ułożenia ciała, zwiększa się propriocepcja oraz poczucie własnego organizmu. Uzyskanie takiej świadomości jest pierwszym krokiem w korekcji wad postawy. Żeglarstwo wspomaga ćwiczenie koncentracji uwagi oraz sprzyja nauce samodzielności. Dla młodzieży jest tzw. „szkołą charakteru”. Przebywając kilka godzin na łódce i wykonując określone zadania, załoga zmuszona jest przełamywać bariery komunikacyjne i uczyć się radzić sobie w ekstremalnych warunkach. Żeglarstwo wyzwala w nich entuzjazm oraz wiele innych emocji, dzięki którym stają się silniejsi i bardziej pewni siebie. Żeglowanie to współpraca, która u niesłyszących powoduje zapominanie o swojej Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego niepełnosprawności. Sprzyjająca żeglarzom natura, nie tylko stymuluje zmysły, ale także relaksuje. Możliwości ośrodkowego układu nerwowego mogą się zwiększać dzięki zachodzącym procesom mielinizacji, oraz poprzez tworzenie się nowych połączeń nerwowych. Mielinizacja zachodzi w dzieciństwie pozwalając na dorastanie dzieci. Natomiast powstawanie nowych połączeń między komórkami nerwowymi możliwe jest przez całe życie. Żeglowanie to również kolejne, inne od szarej codzienności doświadczenia, ponieważ proces kiedy dochodzi do tworzenia się takich połączeń, zachodzi podczas „nauki nowych umiejętności, zabawy, pracy, przebywania w różnorodnym środowisku, które wyklucza bezczynność, a zachęca do działania, poznawania świata i twórczej aktywności”. Im więcej takich połączeń, doświadczeń i nawyków, tym bardziej sprawny jest organizm, układ nerwowy oraz słuch. Można przypuszczać, że pierwszymi na świecie niepełnosprawnymi żeglarzami byli pozbawieni oka, ręki lub nogi piraci. Początki polskiego żeglarstwa niepełnosprawnych, wiążą się z rokiem ok. 1975. Z kolei instytucją, która wprowadziła żeglarstwo wśród niepełnosprawnych z dysfunkcją słuchu, był Polski Instytut Głuchoniemych w Warszawie. Za początki żeglarstwa niesłyszących w Polsce, uważa się rok 1980. Wtedy te pasję uprawiali nieliczni. Obecnie kontynuowaniem zapoczątkowanej pracy oraz tworzeniem nowych inicjatyw żeglarskich, zajmuje się między innymi Warszawski Klub Sportowy Głuchych WARS, we współpracy z Polskim Związkiem Olimpijskim Głuchych. Przepisy żeglarstwa niepełnosprawnych, są identyczne z zasadami żeglarstwa pełnosprawnych. Trasy regat także pokrywają się z trasami regat uczestników pełnosprawnych. Jedyna istotna różnica wiąże się z tworzeniem załóg. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 2. Część praktyczna - zdjęcia niesłyszących żeglarzy Zdjęcie 1. Żeglowanie – terapia wielozmysłowa. Źródło: materiał własny Zdjęcie 2. Rehabilitacja podczas żeglowania. Źródło: Zdjęcie wykonane przez uczestniczkę obozu - Celinę P. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Zdjęcie 3. powtórka wiadomości teoretycznych Źródło: materiał własny Zdjęcie 4. Międzynarodowe Centrum Żeglarstwa i Turystyki Wodnej Almatur w Giżycku. Źródło: materiał własny Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Zdjęcie 5. Dyskusja i podział ról przed rejsem. Źródło: materiał własny Zdjęcie 6. odbijamy! Źródło: materiał własny Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Zdjęcie 7. Na pokładzie współpraca.. Zdjęcie 8. A za burtą rywalizacja! Źródło: materiał własny Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Zdjęcie 9. Jedni z pierwszych niesłyszących żeglarzy z młodszą koleżanką z załogi, podczas regat dla niesłyszących w 2010 roku. Od lewej: Zbigniew Gumiński, Martyna Stawinoga, Ryszard Borsuk. Źródło: Zdjęcie wykonane przez uczestniczkę obozu – Agatę K. Zdjęcie 10. Pierwszy na świecie podręcznik żeglarstwa dla niesłyszących Źródło: materiał własny Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 3. Literatura uzupełniająca • Haber F.: Zostań żeglarzem. Żeglarstwo dla niesłyszących. Wydawnictwo Gottan Sp.z o.o. Warszawa 2010 • „Vademecum Sport Niepełnosprawnych”. Przepisy i regulaminy. Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych, Oficyna Wydawnicza „Aba” Sp. Z o.o. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego