spo£eczno-ekonomiczne aspekty dop£at bezpośrednich w ue socio

spo£eczno-ekonomiczne aspekty dop£at bezpośrednich w ue socio

400
STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU
A. Zawojska
Roczniki Naukowe ● tom VIII ● zeszyt 4
Aldona Zawojska
Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
SPO£ECZNO-EKONOMICZNE ASPEKTY DOP£AT
BEZPOŒREDNICH W UE
SOCIO-ECONOMIC ASPECTS OF EU DIRECT PAYMENTS
S³owa kluczowe: dop³aty bezpoœrednie, decoupling, UE, gospodarstwo domowe rolnika
Key words: direct payment, decoupling, EU, farm household
Synopsis. W artykule dokonano teoretycznej i empirycznej analizy wp³ywu jednolitych dop³at bezpoœrednich na
konsumpcjê, oszczêdnoœci, produkcjê oraz inwestycje gospodarstw domowych rolników. Oceniono równie¿ skutecznoœæ transferów bud¿etowych skierowanych do rolników oraz ich wady i zalety.
Wstêp
W UE, pocz¹wszy od 2005 r., w ramach reformy wspólnej polityki rolnej (CAP) nastêpuje
oddzielenie p³atnoœci bezpoœrednich dla rolników od decyzji produkcyjnych, czyli tzw. decoupling.
Zamiast wiêkszoœci dotychczasowych dop³at powi¹zanych z wymogiem prowadzenia okreœlonych upraw oraz premii do produkcji zwierzêcej maj¹ oni otrzymywaæ docelowo do 2013 r. jednolit¹
p³atnoœæ na gospodarstwo (JPG) lub jednolit¹ p³atnoœæ regionaln¹ (JPR). Jej wysokoœæ, wyznaczona jako œrednia dop³at bezpoœrednich z lat 2000-2002, powi¹zana jest z powierzchni¹ ziemi uprawianej w tym okresie bez wzglêdu na formê (w³asnoœæ, dzier¿awa) w³adania ziemi.
W literaturze wiele napisano na temat spo³eczno-ekonomicznych aspektów polskiego rolnictwa, zw³aszcza w kontekœcie integracji europejskiej. Jej przegl¹d oraz analiza wykraczaj¹ poza zakres tego opracowania. Celem artyku³u jest dokonanie krytyki dop³at bezpoœrednich z punktu
widzenia ich konsekwencji ekonomicznych i spo³ecznych.
Ograniczenie wp³ywu p³atnoœci bezpoœredniej na decyzje produkcyjne rolników jest cech¹
wspóln¹ JPG, JPR oraz stosowanej w Polsce jednolitej p³atnoœci obszarowej (JPO). W krajach UE
ju¿ sama propozycja wprowadzenia decouplingu wywo³a³a o¿ywion¹ dyskusjê i ukaza³a du¿e
zró¿nicowanie pogl¹dów na ich temat. Artyku³ jest wk³adem do tej dyskusji. Skupiono siê w nim na
roli tych p³atnoœci w kszta³towaniu i podziale dochodów gospodarstw domowych rolników oraz na
problemie dystrybucji transferów rolniczych w ramach agrobiznesu. Ze wzglêdu na fakt, ¿e decoupling wdra¿any jest w UE dopiero od 2005 r., jego wp³yw na dochody, produkcjê czy inne aspekty
gospodarstwa domowego rolników nie zosta³ jeszcze odpowiednio zbadany. Dlatego wykorzystano m.in. wyniki badañ nad dop³atami typu decoupled w Stanach Zjednoczonych, które wprowadzono tam ju¿ w 1996 r. ustaw¹ roln¹ FAIR.
Dop³aty bezpoœrednie a zachowania produkcyjne i konsumpcyjne rolników
Dop³aty bezpoœrednie s¹ transferami œrodków z bud¿etu publicznego, zwiêkszaj¹cymi bezpoœrednio dochody rolników. P³atnoœci typu decoupled maj¹ charakter dotacji zrycza³towanych (lump
sum), czyli z za³o¿enia ich wysokoœæ nie powinna byæ powi¹zana z wielkoœci¹ produkcji, nak³adów,
poziomem cen czy praktyk¹ rolnicz¹. Zmiany tych ostatnich nie wp³ywaj¹ wiêc na poziom dop³at
otrzymywanych przez uprawnionych do nich rolników. Dla przeciwieñstwa, dotacje typu coupled
w sposób bezpoœredni oddzia³uj¹ na decyzje produkcyjne, poniewa¿ prowadz¹ do zmian cen pro-
Spo³eczno-ekonomiczne aspekty dop³at bezpoœrednich w UE
401
duktów lub œrodków produkcji. W konsekwencji, zmieniaj¹ przychody krañcowe z produkcji i
nadwy¿kê (dobrobyt) producenta. Przyrost dobrobytu z kolei wp³ywa na bie¿¹c¹ konsumpcjê i
oszczêdnoœci gospodarstwa domowego.
Istotn¹ kwesti¹ jest wiêc zwi¹zek p³atnoœci typu decoupling z funkcjonowaniem rynków rolnych. Uwa¿a siê, ¿e w mniejszym stopniu zniekszta³caj¹ one mechanizm rynkowy ni¿ tradycyjne
dop³aty do produktów. Nie jest jednak wykluczone, ¿e formalnie niezwi¹zane z wielkoœci¹ produkcji
mog¹ jednak, z wielu powodów, mieæ wp³yw na decyzje produkcyjne.
Oszczêdnoœci w gospodarstwie domowym wyra¿aj¹ jego plan p³acenia za zmiennoœæ dochodu
w czasie, natomiast maj¹tek wp³ywa na konsumpcjê, oszczêdnoœci i motywacje do pracy [Atkinson, Stiglitz 1980, Myles 1995]. Transfery bud¿etowe zwiêkszaj¹ sk³onnoœæ gospodarstwa domowego do konsumpcji finansowanej bie¿¹cym dochodem, a zmniejszaj¹ sk³onnoœæ do oszczêdzania
w celu finansowania przysz³ej konsumpcji. Konsumpcja sk³ada siê nie tylko z dóbr i us³ug, ale
równie¿ z czasu wolnego (wypoczynku). Transfery w efekcie powoduj¹, ¿e czas wolny staje siê
bardziej dostêpny. Prócz tego, jego wartoœæ roœnie w stosunku do krañcowej u¿ytecznoœci dodatkowych przychodów z pracy. Zgodnie z teori¹, powinno to doprowadziæ do spadku liczby godzin
pracy (spadku zatrudnienia). P³atnoœci niezale¿ne od wielkoœci produkcji, mimo i¿ nie powiêkszaj¹
przychodów krañcowych, mog¹ ostatecznie zmieniæ alokacjê czasu miêdzy odpoczynek i pracê we
w³asnym gospodarstwie oraz poza nim. W przypadku alokacji czasu w samym gospodarstwie,
efekty nie s¹ jednak oczywiste. Badania w USA pokaza³y, ¿e w du¿ych towarowych farmach, które
wytwarzaj¹ wiêkszoœæ dotowanych produktów, wprowadzenie dop³at typu decoupled nie mia³o
istotnego wp³ywu na zmianê alokacji nak³adów pracy na farmie [El-Osta i in. 2004].
W Polsce, wed³ug UNDP [2004], trudno jest oceniæ znaczenie dop³at bezpoœrednich dla rynku
pracy, gdy¿ mog¹ mieæ tylko poœredni wp³yw przez dochody rolników. Ze wzglêdu na system
p³atnoœci do hektara ziemi, mo¿na siê spodziewaæ raczej neutralnego wp³ywu tego instrumentu na
zatrudnienie w rolnictwie. Wzrost dochodów nie zachêci do opuszczenia rolnictwa, ale te¿ nie
bêdzie powodowaæ wzrostu produkcji i zatrudnienia.
Uznaje siê, ¿e jednolite p³atnoœci bezpoœrednie s¹ de facto do ziemi, dlatego oczekiwany strumieñ dop³at ma – przez proces kapitalizacji – wp³yw na cenê (wartoœæ dochodow¹) ziemi oraz
wysokoœæ czynszu dzier¿awnego [Roberts i in. 2002]. P³atnoœci niezale¿ne od produkcji (np. JPG)
ró¿ni¹ siê od innych transferów bud¿etowych m.in. tym, ¿e prawa do nich s¹ zbywalne. Mo¿na je
nabyæ dokonuj¹c zakupu b¹dŸ dzier¿awy ziemi. Spodziewany strumieñ dochodów, który kapitalizuje siê w wartoœci ziemi, powiêksza poziom zamo¿noœci ich w³aœcicieli. Samo zbycie ziemi natomiast przyniesie zysk kapita³owy jej w³aœcicielowi. Nawet, jeœli skierowane s¹ do u¿ytkowników
ziemi, przynajmniej w czêœci s¹ transferowane do w³aœcicieli powierzchni bazowej. W USA, producenci, którzy dzier¿awi¹ ziemiê w zamian za rentê pieniê¿n¹, w 1992 r. z ka¿dego dolara dotacji
bud¿etowej p³acili w³aœcicielom ziemi œrednio 21 centów premii, a w 1997 r., rok po wprowadzeniu
jednolitych p³atnoœci decoupled, premia ta wzros³a do 33 centów [Roberts 2004].
W Polsce, inwestycja w grunty to obecnie jedna z najlepszych mo¿liwoœci zainwestowania kapita³u.
Popyt na ziemiê jest wysoki od 2004 r., gdy potwierdzi³y siê przewidywania o otrzymywaniu dop³at za
grunty. Wed³ug Gazety Lubuskiej [2004], przed przyst¹pieniem kraju do UE rekordziœci skupili tysi¹ce
hektarów ziemi rolnej. Jedni liczyli na unijne dop³aty, inni na gwa³towny wzrost cen. Nowi w³aœciciele
gruntów, zazwyczaj podmioty gospodarcze i to tak¿e spoza województwa, kupili i wydzier¿awili tysi¹ce
hektarów. Zasobni rolnicy indywidualni zdo³ali skompletowaæ sobie pola do 2 tys. ha.
Zmiany dochodu i maj¹tku mog¹ wp³yn¹æ na zmianê sk³onnoœci gospodarstwa domowego do
podejmowania ryzyka, czyli na tolerancjê ryzyka. Uznaje siê, ¿e awersja rolników do ryzyka kszta³tuje jego decyzje produkcyjne. Wzbudzony dobrobytem wzrost tolerancji ryzyka mo¿e wp³ywaæ
zarówno na wielkoœæ i strukturê produkcji rolniczej, jak te¿ poziom nak³adów [Burfisher, Hopkins
2003]. Przy za³o¿eniu, ¿e w wyniku wzrostu zamo¿noœci awersja rolników do ryzyka spadnie, sta³e
p³atnoœci bezpoœrednie mog¹ indukowaæ zmiany w wielkoœci b¹dŸ strukturze produkcji. Efekt maj¹tkowy wywo³any p³atnoœciami mo¿e sk³oniæ rolników do akceptacji wiêkszego ryzyka. Zale¿eæ to
jednak bêdzie od percepcji ryzyka przez konkretnego producenta, jak te¿ od wysokoœci dop³at w
relacji do maj¹tku netto. Wyniki badañ empirycznych w USA wskazuj¹ na ró¿norodnoœæ zachowañ
rolników pod tym wzglêdem [Makki i in. 2004]. Dla licznych komercyjnych farm, p³atnoœci bezpoœrednie niezwi¹zane z produkcj¹ s¹ niskie w relacji do maj¹tku netto, dlatego ich efekt maj¹tkowy w
sensie wp³ywu na decyzje produkcyjne mo¿e byæ niewielki.
402
A. Zawojska
Strumieñ dop³at oraz wzrost wartoœci ziemi u³atwia dostêp do kredytów oraz zwiêksza prawdopodobieñstwo inwestycji w gospodarstwie rolnym. Rolnicy podejmj¹ jednak decyzjê o inwestycjach w maj¹tek produkcyjny, jeœli oczekiwana stopa zwrotu bêdzie wy¿sza ni¿ z alternatywnych
form inwestowania poza gospodarstwem rolnym [Burfisher, Hopkins 2003]. Jeœli rynki kapita³owe
s¹ efektywne, a rolnicy maj¹ dostêp do kredytów b¹dŸ innych funduszy obcych, p³atnoœci rycza³towe, niewp³ywaj¹ce bezpoœrednio na stopê zwrotu z dzia³alnoœci rolniczej b¹dŸ pozarolniczej, nie
powinny warunkowaæ inwestycji produkcyjnych lub poziomu produkcji rolniczej. P³atnoœci te
zwiêkszaj¹ natomiast si³ê nabywcz¹ gospodarstwa domowego, która mo¿e byæ wykorzystana przez
nie m.in. na inwestycje finansowe. Niedoskona³oœci rynków finansowych mog¹ powodowaæ ograniczanie przez wierzycieli dostêpu rolników do kapita³u finansowego, np. do kredytu. W takiej
sytuacji, gospodarstwo domowe mo¿e wykorzystaæ dop³aty bezpoœrednie na inwestycje w gospodarstwie rolnym [Collender, Morehart 2004].
Wa¿nym aspektem jest zwi¹zek jednolitych dop³at z efektywnoœci¹ gospodarowania. W Irlandii, na podstawie badañ obejmuj¹cych lata 1984-1988, stwierdzono wysoki ujemny zwi¹zek miêdzy
stopniem zale¿noœci farmy od dop³at bezpoœrednich a efektywnoœci¹ techniczn¹. Innymi s³owy, im
wiêkszy udzia³ dop³at w dochodzie, tym mniejsza wydajnoœæ zasobów zatrudnionych w gospodarstwie [O’Neill i in. 2001, Harte 2002]. Ma to pewne implikacje dla polityki rolnej, a mianowicie
sugeruje, ¿e reforma CAP mo¿e stymulowaæ mniejsz¹ konkurencyjnoœæ sektora rolnego, a jednolite
dop³aty s¹ nagrod¹ za nieefektywne wykorzystanie zasobów ziemi i zwierz¹t.
Skutecznoœæ i wzorzec dystrybucyjny dop³at bezpoœrednich w UE
W UE ok. 65% wsparcia producentów rolnych trafia do nich za poœrednictwem cen, a 30% w
formie bezpoœredniej [OECD 2005].W latach 2007-2013 dop³aty bezpoœrednie maj¹ osi¹gn¹æ 81%
funduszu przeznaczonego na finansowanie I filara CAP. Dystrybucja œrodków pomocowych jest
bardzo nierówna. Wsparcie rynkowe faworyzuje najwiêkszych producentów, którzy sprzedaj¹ najwiêcej. Dop³aty bezpoœrednie nie powinny z za³o¿enia przynosiæ wiêcej korzyœci dla wiêkszych gospodarstw, ale w UE przynosz¹. Wynika to z tego, ¿e mia³y one rekompensowaæ spadek dochodów
spowodowany zmniejszaniem lub znoszeniem wsparcia rynkowego. Jako ¿e wsparcie rynkowe faworyzowa³o wiêksze gospodarstwa, dop³aty bezpoœrednie ustalone na bazie historycznej nadal je faworyzuj¹. Ich dystrybucja nie jest fair, zwa¿ywszy na fakt, ¿e w 2002 r. gospodarstwa o powierzchni 01,25 ha stanowi³y 50% wszystkich gospodarstw w UE, ale uzyskiwa³y tylko 4,3% dop³at bezpoœrednich.
Na odwrót, gospodarstwa o powierzchni 20 ha i wiêksze, z 5% udzia³em w liczbie gospodarstw
ogó³em by³y beneficjentami 50% dop³at bezpoœrednich [European Commission 2002]. Wed³ug Boulangera [2005] dotacje rolne w UE s¹ Ÿród³em nieefektywnoœci i niesprawiedliwoœci. Przyk³adowo we
Francji, 2530 najwiêkszych farm (poni¿ej 1% ogó³u) otrzymuje subsydia, które pod wzglêdem wartoœci s¹ wy¿sze od tych, które trafiaj¹ do 182 270 najmniejszych gospodarstw (40% ogó³u farm).
W sensie dystrybucyjnym, mechanizm jednolitej p³atnoœci dzia³a progresywnie. System dotacji jest
z natury progresywny, jeœli bardziej poprawia sytuacjê biedniejszych gospodarstw domowych ni¿
zamo¿niejszych. Zmierzyæ mo¿na to: (i) udzia³em dop³at bezpoœrednich w dochodach ogó³em gospodarstwa (progresywny, gdy stanowi¹ wiêkszy udzia³ w dochodach mniej zamo¿nych gospodarstw ni¿
w dochodach bardziej zamo¿nych); (ii) absolutnym poziomem dop³at trafiaj¹cych do gospodarstwa z
niskimi dochodami i do gospodarstwa z wysokimi dochodami; (iii) udzia³em poszczególnych grup
dochodowych gospodarstw w podziale p³atnoœci bezpoœrednich, a zw³aszcza gospodarstw z najni¿szymi i najwy¿szymi dochodami. W Wielkiej Brytanii dop³aty bezpoœrednie trafiaj¹ w wiêkszoœci do gospodarstw domowych z najwy¿szymi dochodami. Nie jest to zatem dobry wzorzec dystrybucji dochodów
przez transfery, które z za³o¿enia maj¹ ³agodziæ dysproporcje dochodowe.
Ogólnie rzecz bior¹c, wed³ug OECD [Dewbre 2002] transfery od podatników i konsumentów do
sektora rolnego charakteryzuj¹ siê nisk¹ efektywnoœci¹ dochodow¹ (tab. 1). Dochodowa efektywnoœæ transferów okreœla, jaka czêœæ wsparcia trafia ostatecznie do zamierzonego beneficjenta (gospodarstwa domowego rolnika). Przy ka¿dym z dotychczas stosowanych instrumentów polityki
rolnej do gospodarstw domowych rolników dociera – jako ich dodatkowy dochód – nie wiêcej ni¿
po³owa tych transferów. Najbardziej efektywne pod tym wzglêdem s¹ p³atnoœci bezpoœrednie
oderwane czêœciowo od produkcji. Jednak i w tym przypadku a¿ 46% transferów kapitalizuje siê w
cenie ziemi posiadanej przez gospodarstwo, a kolejne 45% jest dochodem w³aœcicieli dzier¿awionej
Spo³eczno-ekonomiczne aspekty dop³at bezpoœrednich w UE
403
Tabela 1. Efektyw noœæ transferów od konsumentów i podatników do rolnictw a w krajach OEC D
w ed³ug rodz aju w sparcia
R odz aj w sparcia
Struktura transferów w ed³ug ostatecz nego celu [% ]:
praca w ³asna
z iemia
w ³aœciciele
dostaw cy
kosz ty
z iemi
cz ynników alternatyw ne
(landlordow ie) produkcji
z aso b ó w 1
Efektyw noϾ
transferów 2
Dop³aty zwi¹zane z wielkoœci¹ produkcji
11,5
14,0
14,0
39,6
20,9
25,5
Wsparcie cen rynkowych
10,3
12,6
13,2
35,7
28,2
22,9
P³atnoœci obszarowe
0,7
46,3
45,0
2,6
5,4
47,0
Subsydia do œrodków do
produkcji rolnej
7,8
9,4
9,4
48,6
24,8
17,2
1
Koszty zak³óceñ alokacji zasobów spowodowane polityk¹ wspierania rolnictwa, lub inaczej straty efektywnoœci w ca³ej gospodarce narodowej; 2 Odsetek transferów, które powiêkszaj¹ dochód (z w³asnej pracy i
ziemi) gospodarstwa domowego rolnika.
ród³o: opracowanie w³asne na podstawie [OECD 2003, Dewbre 2002].
przez nie ziemi. Potwierdza siê wiêc, ¿e dop³aty bezpoœrednie s¹ w rzeczywistoœci nie dla producentów rolnych, a dla posiadaczy ziemi bez wzglêdu na formê prawn¹ jej w³adania.
Kto i ile korzysta na CAP, w tym na dop³atach, jest na ogó³ trudne do zidentyfikowania, ze
wzglêdu na tajemnicê danych handlowych [PAP 2005]. Komisja Europejska wprawdzie podejmuje
próby nak³onienia pañstw cz³onkowskich do ujawnienia, kto w ka¿dym z nich i ile otrzymuje dop³at
do rolnictwa, ale nie mo¿e ich do tego zmusiæ. Informacje o beneficjentach upubliczni³y Estonia,
Szwecja, Dania i Wielka Brytania. Opinia publiczna dowiedzia³a siê, ile wielcy w³aœciciele ziemscy,
a tak¿e wielkie koncerny ¿ywnoœciowe dostaj¹ ze wspólnego bud¿etu z tytu³u dop³at. W krajach,
gdzie takiej listy nie ma, wielu polityków i komentatorów sugeruje, ¿e dane trzyma siê w tajemnicy,
bowiem najwiêkszymi beneficjentami nie s¹ wcale rolnicy, ale miêdzynarodowe koncerny z bran¿y
spo¿ywczej i wielkie instytucje finansowe dzia³aj¹ce np. w sektorze kredytów rolnych. W Polsce,
gdzie szczegó³owe informacje s¹ równie¿ zastrze¿one, wed³ug ARiMR beneficjentami „wielkich”
dop³at bezpoœrednich s¹ osoby prawne, firmy, przedsiêbiorstwa pañstwowe, uczelnie, a tak¿e
Koœció³. W pierwszej dwudziestce s¹ tylko trzy osoby prywatne. Najwiêksze dop³aty trafiaj¹ do
Polski pó³nocno-zachodniej [Bukoliñski 2005].
W tabeli 2 zestawiono zalety i wady dop³at niezwi¹zanych z produkcj¹ roln¹.
Tabela 2. Argumenty z a i prz eciw dop³atom niez ale¿ nym od w ielkoœci produkcji rolnej
Argumenty z a
Argumenty prz eciw
Wk³ad do dochodu z dzia³alnoœci rolniczej
Gwarancja stabilizacji dochodu rolnika
Poprawa konkurencyjnoœci i zwiêkszenie orientacji
rynkowej producentów rolnych
Odpowiedzialnoœæ rolnika za zarz¹dzanie ryzykiem,
które wczeœniej by³o niwelowane przez politykê
wspierania rynku i cen
Wspieranie poda¿y dóbr publicznych (np. ró¿norodnoœci biologicznej, krajobrazu)
Œrodki „³atwe” do uzyskania z bud¿etu unijnego
(otrzymywane niemal automatycznie)
Pe³na swoboda dysponowania otrzymanymi
œrodkami
Nierówny podzia³ dochodu wynikaj¹cy z historii
dystrybucji wsparcia w ró¿nych sektorach produkcji
rolnej
Wiêksza ekspozycja rolnika na konkurencjê i
wahania cen produktów rolnych
Zastrze¿enia etyczne: gospodarstwa uzyskuj¹ p³atnoœci bez koniecznoœci prowadzenia produkcji b¹dŸ
poprawy efektywnoœci
Nie s¹ narzêdziem ekonomicznym a socjalnym
Wy³udzenia przez rolników dotacji; wysokie koszty
kontroli systemu
Jako œrodki „³atwe” nie s³u¿¹ rozwojowi
(inwestycjom), lecz konsumpcji
ród³o: opracowanie w³asne.
Wnioski
1. Ze wzglêdu na to, ¿e jednolite p³atnoœci bezpoœrednie s¹ wdra¿ane w UE-15 niespe³na od dwóch
lat, jest jeszcze zbyt wczeœnie by móc okreœliæ ich ekonomiczne i spo³eczne konsekwencje.
2. Pomocne s¹ tu wyniki badañ w USA, które wykaza³y, ¿e gospodarstwa domowe rolników,
którzy uzyskuj¹ jednolite p³atnoœci wydaj¹ relatywnie wiêcej na konsumpcjê ni¿ inne gospo-
404
A. Zawojska
darstwa; s¹ na ogó³ sk³onne powiêkszaæ inwestycje, dop³aty maj¹ wp³yw na wybór miêdzy
prac¹ a czasem wolnym, zwiêkszaj¹ wartoœæ ziemi rolniczej, a w³aœciciele ziemi przejmuj¹ wiêkszoœæ korzyœci z dop³at.
3. P³atnoœci bezpoœrednie spe³niaj¹ przede wszystkim funkcje w³aœciwe dla polityki spo³ecznej, a
nie ekonomicznej. Autorka podziela pogl¹d Klepackiego [2005], ¿e dop³aty oraz inne œrodki
pomocowe UE powinny byæ kierowane do najbardziej konkurencyjnych producentów, oraz ¿e
w rolnictwie (zw³aszcza w polskim) musi mieæ miejsce prymat gospodarki nad polityk¹ socjaln¹.
Literatura
Atkinson A., Stiglitz J. 1980: Lectures in Public Economics. McGraw Hill, New York.
Boulanger P. 2005: The Common Agricultural Policy: Moment of Truth in France? Groupe d’Economie
Mondiale de Sciences Po (GEM), 30 October 2005.
Bukoliñski P. 2005: Nasze dop³aty do ich wysokoœci. Przekrój, nr 32.
Burfisher M.E., Hopkins J. (eds.). 2003: Decoupled Payments: Household Income Transfers in Contemporary
U.S. Agriculture. Agricultural Economic Report No. 822, ERS USDA, Washington.
Burfisher M.E., Hopkins J. 2003: Farm payments. Decoupled Payments Increase Households’ Well-Being,
Not Production. Amber Waves. The Economics of Food, Farming, Natural Resources and Rural America Vol.
1. No 1, 38-45.
Collender R.N., Morehart M. 2004: Decoupled Payments to Farmers, Capital Markets, and Supply Effects. [W:]
Decoupled Payments in a Changing Policy Setting. Agricultural Economic Report No. (AER838), 40-48.
Dewbre J. 2002: The incidence and income transfer efficiency of farm support measures. OECD Working Party
on Agricultural Policies and Markets. AGR/CA/AMP(2001) 24 Final.
El-Osta H.S., Mishra A.K., Ahearn M.C. 2004: Labor Supply by Farm Operators under ‘Decoupled’ Farm
Program Payments. Review of Economics of the Household, Vol 2, No 4, 367-385.
European Commission 2003: Agriculture in the European Union: Statistical and economic information, Luxembourg (tabela 3.6.1.10).
Grunt to ziemia. 2004: Gazeta Lubuska z dnia 16.04.
Harte L.N. 2002: Questioning Agricultural Policy in the Modern Irish Economy. Paper presenter to Agricultural
Research Forum 2002. University College Dublin, 19.
Klepacki B. 2005: Tendencje zmian w ekonomicznej i spo³ecznej strukturze wsi. [W:] Wilkin J. (red.). Polska
wieœ 2025. Wizja rozwoju. Wyd. Fundusz Wspó³pracy, Warszawa, 86-89.
Makki S.S, Somwaru A., Vandeveer M. 2004: Decoupled Payments and Farmers’ Production Decisions under Risk.
[W:] Decoupled Payments in a Changing Policy Setting., Agricultural Economic Report No. AER838, 33-39.
Myles G. 1995: Public Economics, Cambridge University Press.
O’Neill, S., Leavy A., Matthews A. 2001: Measuring Productivity Change and Efficiency on Irish Farms. Project
Report 4498, Trinity College, Dublin. http://www.teagasc.ie/research/reports/ruraldevelopment/4498/eopr-4498.htm
OECD 2003: Farm household incomes; issues and policy responses.
OECD 2005: Agricultural Policies in OECD Countries: Monitoring and Evaluation. [http://www.oecd.org/dataoecd/33/27/35016763.pdf].
PAP 2005: Dop³aty bezpoœrednie UE. Plany ujawnienia, kto i ile korzysta na wspólnej polityce rolnej. 20.10.2005.
Roberts M.J. 2004: Effects of Government Payments on Land Rents, Distribution of Payment Benefits, and
Production. [W:] Decoupled Payments in a Changing Policy Setting, Agricultural Economic Report No.
AER838, 49-54.
Roberts M.J., Kirwan B., Hopkins J. 2002: The Incidence of Government Program Payments on Agricultural
Land Rents: The Challenges of Identification. American Journal of Agricultural Economics 85: 3, 762-769.
UNDP 2004: W trosce o pracê. Raport o rozwoju spo³ecznym. Polska 2004, 226.
Summary
This paper examines theoretically and empirically the economic and social problems of decoupled farm payments
in the UE. Conceptually, decoupled payments are lump-sum income transfers to farm operators that do not subsidy
neither production activities nor inputs. Support that is targeted specifically to income is expected to be well-behaved
way to redistribute wealth without distorting production decisions and markets. However, in many ways decoupled
payments can indirectly affect investments on farm and agricultural production. From an income transfer efficiency
position, fixed income payments would be relatively much effective in targeting money to farm household.
Adres do korespondencji:
dr Aldona Zawojska
Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej
ul. Nowoursynowska 166
02-787 Warszawa
tel. (0 22) 593 40 36
e-mail: [email protected]