14_Monopol
Transkrypt
14_Monopol
2015-12-27 Cechy monopolu czystego Monopol pełny: • Jeden sprzedawca (producent) produktu • Wielu rozdrobnionych nabywców • Brak bliskich substytutów dla produktu monopolisty • Monopolista jest cenotwórcą (cenodawcą) • Doskonała przejrzystość rynku • Znaczące bariery wejścia na rynek: • • • • koszty i utargi przedsiębiorstwa, warunek maksymalizacji zysku, cena monopolowa, optimum techniczne a optimum ekonomiczne przedsiębiorstwa, • zysk i strata monopolu, • równowaga przedsiębiorstwa w krótkim i długim okresie, • dyskryminacja cenowa monopolu. Krzywa popytu na produkty monopolu jest równoznaczna z krzywą popytu rynkowego, a monopol jest równoznaczny z gałęzią P (np. patenty) Bariery ekonomiczne: bardzo wysokie nakłady kapitałowe Utargi monopolisty UC = P• Q UC D Bariery legislacyjne: prawnie usankcjonowany monopol – konieczność posiadania koncesji, zezwolenia, etc. Bariery technologiczne: ochrona rozwiązań technologicznych UP UC P2 UC Q P Q Q UM UC Q P1 Q Q2 Q1 UC Q UP UM UC UP= D UM Q Q Optimum ekonomiczne i cena monopolowa P,UM • Monopolista jest jedynym dostawcą określonego produktu na danym rynku. Równowaga monopolisty jest więc zarazem równowagą gałęzi przezeń reprezentowanej. • Jak każde przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk, monopolista wybiera taką wielkość produkcji, przy której utarg krańcowy zrównuje się z kosztem krańcowym. • Monopolista sam ustala cenę, ale musi się liczyć z tym, że po wyższej cenie sprzeda mniejszą ilość. • Miarą siły monopolu jest nadwyżka ceny nad kosztem krańcowym. Optimum ekonomiczne i cena monopolowa P,UM QE , KM = UM KM KM KM KM optimum ekonomiczne R Pm E E UM 0 QE Pm – cena monopolowa D=UP UM Q 0 QE D=UP Q 1 2015-12-27 Maksymalizacja zysku w warunkach pełnego monopolu UM KM P KM KPC PM Strata w monopolu Możliwości osiągania zysku zależą od wzajemnego położenia krzywych popytu i kosztów. Decyzje dotyczące zawieszenia produkcji i likwidacji przedsiębiorstwa są analogiczne do decyzji w konkurencji doskonałej: P < KPZ P D KPC KM KPC (QE) STRATA PM ZYSK KPC(QE) D=UP UM QE Qt UM Q Elastyczność cenowa popytu na produkt monopolisty Monopolista działa w tym obszarze, gdzie EPD jest większa od jedności – popyt jest elastyczny. QE Porównanie efektywności monopolu i konkurencji doskonałej MONOPOL P,UM KM KM P EDP 1 Pm D przedsiębiorstwo konkurencyjne E PM NIEEFEKTYWNOŚĆ MONOPOLU UM 0 D=UP UM EDP 1 QE EDP 1 Pm>Pc i Qm<Qc R UMc = Pc KM Q D Qm Qc Q Q Monopol - konkluzje • Monopolista ustala wielkość dostaw na rynek, a następnie określa najwyższą możliwą cenę, po jakiej rynek jest w stanie wchłonąć dostarczony towar • Optimum ekonomiczne leży na lewo od optimum technicznego (inaczej niż w konkurencji doskonałej) • Monopol prowadzi do niższej produkcji i wyższego poziomu cen w stosunku do konkurencji doskonałej Dyskryminacja cenowa Dyskryminacja cenowa oznacza różnicowanie cen, tj. sprzedawanie tego samego towaru różnym nabywcom po różnych cenach. Jest możliwa jeśli: 1. Istnieje możliwość dzielenia rynku 2. Ci, co kupują po niższej cenie nie mogą mieć możliwości odsprzedawania innym 3. Popyt na poszczególnych segmentach rynku ma różną elastyczność (taniej sprzedaje się grupom nabywców charakteryzujących się większą elastycznością cenową popytu; drożej sprzedaje się grupom nabywców charakteryzujących się mniejszą elastycznością cenową popytu) • Monopolista osiąga wysokie zyski w długim okresie poprzez ignorowanie optimum technicznego. 2 2015-12-27 Dyskryminacja może być uwarunkowana: 1. regionalnie (terytorialnie) np. dumping 2. czasowo (np. w sezonie drożej, poza sezonem taniej) 3. kwantytatywnie (w zależności od wielkości zakupu) 4. kwalitytatywnie (w zależności od przeznaczenia dobra, np. do produkcji lub do konsumpcji) 5. personalnie Przyczyny powstawania monopoli Doskonałe różnicowanie cen w monopolu P, UM KM, KPC KM KPC zysk E w przypadku zysk bez różnicowania cen PM KPCe R różnicowania cen M D=UP 0 Qe 1. Dyskryminacja cenowa pierwszego stopnia Każdy konsument płaci odrębna cenę, ponieważ monopol ustala różne ceny dla poszczególnych konsumentów Całkowicie zanika renta konsumenta. 2. Dyskryminacja cenowa drugiego stopnia Firma stosuje różne kategorie cen. Konsumenci w ramach kategorii płacą tą samą cenę, np. rabaty ilościowe, taryfa weekendowa w komunikacji lotniczej. Różnice w stosunku do dyskryminacji pierwszego stopnia: - istnieje ten sam system cen dla każdego konsumenta, - renta konsumenta nie znika w całości 3. Dyskryminacja cenowa trzeciego stopnia Konsumenci zostają podzieleni na grupy odbiorców, np. studenci, emeryci. Dla każdego segmentu rynku ustalana jest odrębna cena. Q • wyłączna własność zasobów surowców, • posiadanie patentu na dany produkt • wyłączność na sprzedaż danego produktu w pewnym regionie oparta na koncesji lub wynikająca z nawyków nabywców • posiadanie prawa do nazwy firmowej produktu • prowadzenie produkcji na wielką skalę • porozumienie producentów działających jak jedna firma • polityka protekcyjna państwa chroniąca krajowego producenta przed napływem produktów zagranicznych 3