Przewodnik Zemplínem górnym

Przewodnik Zemplínem górnym
łum
łumaczony
przewodnik przynosi państwu informacje
o czterech miastach Zemplina górnego – Humenné,
Medzilaborce, Snina oraz Vranov nad Topľou, jak również
o całym rejonie północno-wschodniej Słowacji.
Przeczytacie tutaj o możliwościach wypoczynku przy wodzie
lub w otoczeniu lasów, o znanych i również mniej znanych
interesujących atrakcjach przyrodniczych, historycznych
oraz technicznych niniejszego obszaru lub o tradycyjnych
imprezach kulturalnych, wybrać możecie z konkretnych ścieżek
turystycznych albo rowerowych, podane są tutaj również
oferty noclegowe, gastronomiczne lub usługi uzupełniające.
5
www.
w ho
horn
rnyz
yzem
empl
p in .sk
pl
sk
Spis treści
6
Charakterystyka rejonu . . . . . . . . . . . . . . . .
8
Humenné . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
Medzilaborce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
16
Snina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20
Vranov nad Topľou . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24
Malá Domaša . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
28
Zbiornik wodny Domaša . . . . . . . . . . . . . . .
30
Bio-kąpielisko Sninské rybníky . . . . . . . . . . . .
32
Obszary chronione oraz ciekawości przyrodnicze . .
34
Historyczne, kulturalne
oraz techniczne zabytki rejonu . . . . . . . . . . .
40
Kultura oraz wydarzenia tradycyjne . . . . . . . .
46
Miejsca do wypoczynku aktywnego oraz atrakcje . .
50
Wybrane ścieżki turystyczne . . . . . . . . . . . . .
54
Ścieżki rowerowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
56
Wybrane lokale noclegowe
oraz gastronomiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . .
58
7
Charakterystyka rejonu
Zemplin górny – to górzysty rejon w północno-wschodnim zakątku
Słowacji, kraina dzikich lasów, głębokich dolin oraz gwałtownych potoków i rzek, gdzie w małych wioskach pod wzgórzami mieszkają mili
i życzliwi ludzie. Jest to ale rejon, gdzie ludzkie ręce wytworzyły imponujące dzieło w postaci urbanizmu miejsc, sieci dróg albo wyjątkowych zbiorników wodnych, rejon, który dostarcza wódę pitną całemu wschodowi Słowacji. W lasach od północnych stoków Vihorlatu
na południu po Poloniny na północy i od wschodnich stoków wzgórz
Slańskich na zachodzie po wzgórza na granicy słowacko-ukraińskiej
na wschodzie można zobaczyć mnóstwo rzadkich oraz chronionych
rodzajów roślin i zwierząt, czyste ostre powietrze odświeży umysł,
8
zregeneruje ciało. Swoje jednak mogą przeżyć nie tylko turyści –
amatorzy nietkniętej natury oraz wczasowicze, spędzający gorące
letnie miesiące przy wodzie, a również grzybiarze, myśliwy lub wędkarze. Zawiedzeni nie będą nawet ci, którzy lubią historyczne lub
techniczne zabytki. Wspomnieć można tylko fenomen leśnych kolei
– te w przeszłości tworzyły zwykły koloryt wymienionego obszaru,
później jednak zniknęły, a ślady poszczególnych torów widać do dziś.
Wybierzmy się wiec w kierunku przygód do krainy, gdzie czas niby
zatrzymał się, gdzie opadnie stres oraz gdzie – nawet na przekór wysiłkom ludzi – jeszcze ciągle rządzi oraz dominuje niefałszywa, ogólnie czysta przyroda…
9
Humenné
Humenné, często zwane również bramą Zemplina górnego, rozprzestrzenia się w północno-wschodniej części Słowacji, przy dorzeczu rzek
Laborec oraz Cirocha, w odpowiedniej wysokości nad poziomem morza
157 m n. p. m., przy czym geomorfologicznie należy do całości przed
wzgórze Beskidzkie. Miasto wypełnia śmiały wizerunek nowoczesnej
siedziby z jakościowymi warunkami dla życia mieszkańców, z dobrym
zapleczem ekonomicznym, z rozwiniętym przemysłem, budownictwem,
energetyką, usługami, transportem, jak również z bogatym kulturalno-towarzyskim oraz sportowym życiem. Mieszkańcy miasta czczą historię,
zwykłości oraz tradycje przodków a jednocześnie usiłują zostawić swój
10
własny ślad w istnieniu miasta a również rejonu. Miasto Humenné powstało z wioski słowiańskiej. Znaleziony skarb, który tworzą brązowe miecze, siekiery oraz wisiorki, jednak udowadniają, iż Humenné zostało osiedlone juz w okresie brązowym, 1 100 lat przed Chrystusem. Również na początku naszej epoki były brzegi Laborca oraz przylegle wzgórza osiedlone – dowodem zamieszkiwania okolic przez Kelto-Dáków jest skarb
monet Kelckich, znaleziony w gminie Ptičie. Pierwsze źródła pisemne ale
związane są z rokiem 1317, prawa miejskie uzyskało Humenné w roku
1479. Dominantą miasta jest zamek historyczny, który został zbudowany na miejscu średniowiecznej twierdzy wodnej, przy czym jego historia
11
2
4
1
3
jest ściśle związana z neapolskim rodem arystokratycznym Drugethowców, który przybył na terytorium Słowacji z królem Karolem Robertem
z Anjou. Po roku 1684 w posiadłości zmieniały się rody Zichyowców,
Wandernáthowców, Csákyowców, później Andrássyowców. Narodowym
zabytkiem kulturalnym jest były klasztor franciszkanów, dzisiaj farski kościół rzymsko-katolicki w centrum miasta, który przedstawia najbardziej
na wschód sytuowana budowle gotycka w Europie. Uwagę na pewno
przyciąga również wyremontowana zona dla pieszych z Fontanną miłości oraz Potokiem czasu, dobowe rzeźby w parku z wyjątkowymi drzewami, w centrum miasta pamiętnik poległych w 2 wojnie światowej, socha
świętego Jana Nepomuckiego, jak również pamiętnik z biustem Milana
Rastislava Štefánika. Kościół Dziewicy Marii Siedem bolesnej, zbudowany w stylu klasycystycznym, z Drogą krzyżową z 14 kaplicami był zbu-
12
1
Nowo wyremontowana
cześć południowa Placu
wolności (centrum)
2
Widok na zamek humeński
z dziedzińcem oraz
przyległym Parkiem pokoju
3
Kościół Dziewicy Marii
Siedem bolesnej na Kalwarii,
zbudowany w roku 1891
5
4
Park pokoju z cennymi
drzewami, między
którymi wystaje Ginko
Biloba
5
Drewniana Świątynia świętego
Michała archanioła z roku
1754 z ikonami barokowymi
w skansenie humeńskim,
przeniesiona tutaj z Nová
Sedlica
13
2
3
1
4
dowany końcem 19 wieku. Dla sportowo orientowanych zwiedzających
jest do dyspozycji przymiejski obszar wypoczynkowy przy rzece Laborec
oraz kompleks miejski z otwartym kąpieliskiem, toboganem, zadaszoną
pływalnią, z halą sportową oraz stadionem zimowym i stadionem do piłki
nożnej. Humenné tworzy naturalne centrum rejonu. Uwzględniając liczbę obywateli (prawie 35-tysiecy) jest znaczenie miasta dla otoczenia bardzo ważne, wzmacnia go również obecność ważnych instytucji administracji państwowej, samorządu, jak również instytucji z dziedziny kultury,
szkolnictwa, opieki zdrowotnej lub ruchu turystycznego.
14
1
2
Fontanna miłości w centrum
zony dla pieszych, gdzie
mieszkańcy miasta oraz
zwiedzający mogą wypocząć
i spotkać się z przyjaciółmi
Rondel
pod wiaduktem
5
3
Nocny widok na Potok czasu
z fontanną
4
Hotel Alibaba
5
Socha „dobrego żołnierza
Szwejka” na humeńskim
dworcu kolejowym
15
Medzilaborce
Medzilaborce jako miasto jest wspomniane po raz pierwszy w roku 1543,
siedzibie jednak nie zostały udzielone przywileje miejskie. W roku 1612
zbudowali w Medzilaborcach tartak oraz 2 młyny, dziewiętnaście lat później przybyły pierwsze sklepy oraz karczmy. Siedziba stała się miastem
dopiero w roku 1860, jednocześnie przedstawiało również jeden z więcej
niż dwadzieścia organów administracyjnych w obrębie hrabstwa Zemplińskiego. W roku 1869 zostało tutaj przeprowadzone podsumowanie
obywateli – na jego podstawie więc znamy więcej nazwisk miejscowych.
Do sieci kolejowej zostały Medzilaborce podłączone w roku 1873 (wspomnieć można również to, iż osiem lat później przez miasto przejeżdżał ce-
16
sarz Franciszek Józef I., który powracał z Haliča). Właścicielami siedziby
są po wymarciu Drugethowców „mieczem” (po linii męskiej) zostali –
od roku 1684 – Csákyowcy, w 19 wieku tutaj posiadali majątki Andrássyowcy. W czasie niszczącego pożaru w roku 1900 w mieście spłonęły prawie wszystkie domy – z wyjątkiem świątyni grecko-katolickiej. Na początku 20 wieku było miasto, jak również okolica bez przemysłu oraz
handlu, niski poziom miało również szkolnictwo. Centrum jednakowo
brzmiącego powiatu Medzilaborce stały się w roku 1910. Z wyjątkowych
zabytków w mieście można wymienić pomniki poległym żołnierzom w 1
oraz 2 wojnie światowej, pamiętnik Českej družiny z 1 wojny światowejj
17
2
4
1
3
albo pomnik ofiarom holocaustu. Współczesne Medzilaborce przedstawiają administracyjne oraz kulturalno-towarzyskie centrum tutejszego
rejonu, gdzie większość populacji tworzy mniejszość narodowa Rusinów
oraz Ukraińców. Jednocześnie to jest jeden z najmniejszych powiatów
w obrębie województwa samorządowego Prešov, jak również całego
państwa. Okolica oferuje odpowiednie warunki do indywidualnej turystyki pieszej (poznawczej), turystyki rowerowej oraz turystyki na motocyklu, turystyki wodnej (na rzece Laborec) ewentualnie narciarstwo,
tutejsze lasy bogate są w grzyby, owoce leśne oraz zwierzynę myśliwską,
toki wodne również umożliwiają wędkowanie.
18
1
Socha Andiego
Warhola
2
Rondel w centrum
Medzilaborce
3
Świątynia prawosławna
z roku 1949
5
4
Mini skansen z replikami
świątyni drewnianej oraz
tradycyjnych przybytków
rusińskich
5
Festyn kultury oraz sportu
w wyremontowanym
amfiteatrze
19
Snina
Pierwsza wzmianka pisemna o Sninie pochodzi z roku 1343, przy
czym jest związana z procesem tzw. kolonizacji walaskiej (w jej ramach osiadało tutaj obywatelstwo, które zajmowało się w szczególności pasterstwem). Siedziba powstała na ważnym szlaku handlowym z Węgier do Haliča (znany był pod nazwą Ruská cesta – Porta
Rusica), który prowadził doliną rzeki Cirocha przez Siodło rosyjskie.
Od pierwszej polowy 14 wieku należała Snina rodowi arystokratycznemu Drugethowców. Kiedyś w tym okresie została zbudowana
również pierwsza, jeszcze drewniana posiadłość arystokratyczna
– w jej miejscu zleciła w ostatniej trzeciej 18 wieku hrabia Terézia
20
Zichyowa (van Dernáthowa), wnuczka Žigmunda Drugetha, zbudować kamienny zamek. Po śmierci hrabia jej pięciu synów sprzedało
Sninę w roku 1799 – razem z nowym, jeszcze niezakończonym zamkiem – Józefowi Rhollowi, przedsiębiorcy z Gemera. Jego potomkowie w wymienionym kraju następnie działali do roku 1857. W tym
stosunkowo krótkim okresie była w Józefowej dolinie, w dzisiejszych Zemplińskich Hamrach, zbudowana kolej (w roku 1809), jak
również huta (w roku 1841), gdzie została odlana socha Herkulesa,
umieszczona na dziedzińcu zamku w Sninie. Współczesna Snina – to
20-tysięczne miasto z nowym placem, z wyremontowanymi budyn-
21
2
5
3
6
1
4
kami, z całkowicie wyremontowanym zamkiem klasycystycznym
oraz z pierwotnym, częściowo uchowanym parkiem angielskim.
Na starym cmentarzu znajduje się Kaplica Siedem bolesnej Dziewicy
Marii na Kalwarii (1842) z rodzinnym grobowcem Rhollowców, istnieje tutaj również cmentarz żydowski. Pierwotny plac z kościołem
rzymsko-katolickim z roku 1751, epidemiczny cmentarz wojskowy,
resztki torów byłej snińskiej kolei wąskotorowej, jak również dalsze
zabytki lub miejsca pamiętne Sniny są całkowicie prezentowane
za pośrednictwem miejskiego szlaku rowerowego Za historię Sniny.
22
1
Socha Herkulesa na dziedzińcu
zamku snińskiego
2
Fontanna na placu
3
Część wyremontowanego
placu
4
Kaplica Siedem bolesnej
Dziewicy Marii – grobowiec
rodzinny Rhollowców
7
5
Kościół rzymsko-katolicki
Awansu Krzyża Świętego,
na zapleczu Kamień sniński
6
Park historyczny
przy zamku
7
Zamek klasycystyczny
w Sninie z roku 1781
23
Vranov nad Topľou
Vranov nad Topľou z pierwotnie małej siedziby (najstarsza wzmianka
pisemna o nim pochodzi z roku 1270), dzięki korzystnej pozycji, stopniowo rozwinął się do dzisiejszej postaci nowoczesnego miasta, gdzie
ale można znaleźć również mnóstwo wyjątkowych zabytków kulturalnych. W centrum, na końcu nowo wyremontowanego placu, wyodrębnia się późno gotycki Kościół Urodzenia Dziewicy Marii, awansowany
w roku 2008 na bazylikę minor, oraz świątynia pavlinów (w 18 wieku
przeszły obydwa obiekty zmianami, do dzisiaj uchowały się w bazylike
freski na ścianach, sochy świętych lub cenny barokowo-rokokowy ze-
24
staw liturgiczny, na głównym ołtarzu jest umieszczony obraz Łaskawej
Dziewicy Marii, łzawiącej krwią na Kalwarii, z 17 wieku), w małym parku w pobliżu bazyliki była w roku 2010 umieszczona kopia pierwotnej
rzeźby barokowej Dziewicy Marii z małym Jezusem i świętego Jana Nepomuckiego (oryginał, który sporządzili prawdopodobnie mistrzowie
włoscy w drugiej połowie 18 wieku, obecnie znajduje się w Kościele
rzymsko-katolickim świętego Franciszka z Assisi). Interesujący jest
również wiekowy cmentarz żydowski (najstarsze płyty piaskowcowe
nagrobne pochodzą z drugiej polowy 18 wieku). Miasto Vranov nad
25
4
2
5
1
Topľou jako siedziba równoimiennego powiatu dzisiaj przedstawia
administracyjne, gospodarcze oraz kulturalne centrum rejonu. Żyje tutaj 23-tysięcy mieszkańców, kataster zajmuje powierzchnię 3 435 ha.
W mieście znajduje się większość zakładów produkcyjnych, instytucji
bankowych oraz udzielających usługi, ostatnio zostało przy rzece Topľa zakończone letnie kąpielisko. Pomiędzy „nośne” dziedziny należy
przemysł drzewny oraz tekstylny, reprezentowany jest tutaj również
przemysł maszynowy, produkcja budowlana lub produkcja tworzyw
sztucznych. Zbudowany park przemysłowy FEROVO o przestrzeni
prawie 160-tysięcy m2 (należy między największe areale przemysłowe, zbudowane na „zielonej lace” w ramach Słowacji wschodniej) oraz
z możliwością wytworzenia aż 600 nowych miejsc roboczych wytwarza podstawy do dalszego rozwoju miasta oraz rejonu.
26
3
1
Bazylika minor Urodzenia
Dziewicy Marii oraz
świątynia pavlinów
2
Wyremontowane
centrum Vranova
nad Topľou
3
Bazylika minor
– ołtarz główny
6
4
Socha rzeźbiarza
B. Bendu
5
Nowoczesna
zabudowa
6
Rzeźba Dziewicy Marii
z małym Jezusem oraz
świętego Jana Nepomuckiego
27
2
3
1
4
5
Malá Domaša
1
Gmina Malá Domaša jest usytuowana na południowej pięcie Wzgórza
Ondavskiego, w dolinie rzeki Ondava, przy jej dorzeczu z Oľka, na zachodzie miejscowy kataster sąsiaduje z wyrównawczym zbiornikiem
wodnym Malá Domaša. Najstarsza wzmianka pisemna o wiosce pochodzi z roku 1317, a historia Malej Domaše sięga głębiej w historię –
do prawieku (w obszarze zostały znalezione ślady po myśliwych ze starszej epoki kamiennej). Wyjątkową pamiątkę gminy przedstawia filialny
kościół rzymsko-katolicki, poświecony uroczystości Wniebowzięcia
Dziewicy Marii, w katastrze znajduje się również nowoczesna fotowoltaiczna elektrownia oraz mała elektrownia wodna.
28
2
3
Widok na gminę
Malá Domaša
Na zachodzie kataster
miejscowy sąsiaduje
z wyrównawczym zbiornikiem
wodnym Malá Domaša
Wnętrzne tutejszego filialnego
Kościoła rzymsko-katolickiego
Wniebowzięcia Dziewicy
Marii
4
Wyremontowany
budynek urzędu
gminy
5
Filialny Kościół rzymsko-katolicki Wniebowzięcia
Dziewicy Marii z roku 1724
(zbudować zlecił go miejscowy
pan ziemski Žigmund Pete,
świątynie następnie poświęcił
dziekan Juraj Frater)
29
2
5
3
1
4
Zbiornik wodny Domaša
Ten więcej celowy zbiornik wodny, usytuowany w środowisku Wzgórza Ondawskiego, powstał w latach 60-tych 20 wieku przegrodzeniem
rzeki Ondava oraz zalaniem sześciu gmin w jej dolinie – Veľká Domaša (właśnie według nazwy tej wioski otrzymała powierzchnia wodna
swoje imię), Dobrá nad Ondavou, Trepec, Kelča, Valkov oraz Petejovce.
Ma długość 14 km, szerokość maksymalną prawie 4 km, zajmuje ogólną powierzchnię ponad 14 km2 i osiąga średnią głębokość 18 m. Podgórski charakter obszaru, dobre warunki klimatyczne, ciche zacisza,
czysta woda lub świeże powietrze robią to dzieło wodne z pięcioma
ośrodkami wypoczynkowymi (Nová Kelča, Monika – Poľany, Eva – Holčíkovce, Valkov – Tíšava oraz Dobrá) bardzo odpowiednimi do wypoczynku rodzinnego. Domaša jest znana również tym, iż corocznie odbywają się tutaj wyścigi kolarskie Około Domaše.
30
1
Widok ogólny
na zbiornik wodny
Domaša
2
Ośrodek wypoczynkowy
Eva – Holčíkovce
3
Restauracja Koliba Monika
(Poľany)
6
4
Swoje znajdą również
wędkarze
5
Domaša należy pomiędzy
zapory z najcieplejszą wodą
w obrębie Słowacji
6
Ośrodek wypoczynkowy
Dobrá
31
2
3
5
1
4
6
Bio-kąpielisko Sninské rybníky
Nowo otwarte bio-kąpielisko w przymiejskim obszarze wypoczynkowym Sninské rybníky, usytuowanym w leśnym środowisku Wzgórz
Vihorlackich, przedstawia wyszukiwane miejsce wypoczynkowe oraz
relaksacyjne w czasie gorących letnich dni. To kąpielisko, zajmujące
powierzchnię ponad 3 500 m2, posiada trzy pasma głębokościowe –
od 10 cm do 300 cm, które są odseparowane molami, przy czym czyszczenie wody tutaj funkcjonuje bez chemii, tylko na bazie ekologicznego biotopu naturalnego (roślin wodnych oraz rzęs). Zwiedzającym są
do dyspozycji również różne boiska i igrzyska dla dzieci, wykorzystać
mogą również usługi dodatkowe (posiłki, wyżywienie oraz noclegi).
32
1
Widok z lotu ptaka
na areał Sninských
rybníkov
4
Boisko dla dzieci
z urządzeniami
wspomagającymi
2
Bio-kąpielisko
latem
5
Ślizgawka
wodna
3
Dziecięca cześć
basenu z atrakcjami
wodnymi
6
Fontanna wodna
chłodzi latem
okolicę
33
Obszary chronione
Obszar Zemplina górnego jest wyjątkowo bogaty na piękno naturalne oraz ciekawości. Znajduje się tutaj Chroniony obszar Karpaty
wschodnie, Park narodowy Poloniny (ogłoszony w roku 1997, przy
czym chodzi o najbardziej wschodnie położony park w Słowacji),
Chroniony obszar Vihorlat (sięga do części południowej rejonu) oraz
kilka rezerwatów przyrodniczych – na przykład Humenská (jest tutaj
chronione leśne zbocze z mnóstwem rodzajów roślin i zwierząt), Humenský sokół (w rezerwacie znajdują się interesujące formy wapniowe z bogatą florą), Iľovnica (chodzi o znaczącą przestrzeń florystycz-
34
oraz ciekawości przyrodnicze
ną z występowaniem jednego z najbardziej cennych reliktów pasma
pluszowego w obrębie Słowacji wschodniej), puszcza Vihorlat (przedmiotem ochrony jest naturalna buczyna pustynna), Chlmecká skalka
(występują tutaj rzadkie ciepło-kochające społeczeństwa wapniowe),
Jasenovská bučina (chodzi o geomorfologicznie oraz biologicznie wyjątkowo cenną przestrzeń z cennymi społeczeństwami roślinnymi), Palotská jedlina (w rezerwacie chronione są naturalne buczyny jodłowe),
Beskid (terytorium jest wykorzystywane do celów naukowo-badawczych w dziedzinie gospodarki leśnej oraz ochrony przyrody), Torfowis-
35
2
5
3
6
1
4
ko haburskie (są tutaj wytworzone odpowiednie warunki dla gadów),
Jarčiská (przedmiotem ochrony jest występowanie rzadkich łąkowych
oraz slatinnych fitocenoz), Mokre łąki pod Čertižné (na terytorium
powodzi się kilku rodzajom roślin lubiących wilgoć oraz mokre łąki),
Pod Demjatą (chronione są tutaj kwieciste buczyny), Łąki hostowickie
(rezerwat jest znany największą ilością irysa syberyjskiego w Słowacji),
Stužica, Rožok oraz Havešová (razem z innymi rezerwatami przyrodniczymi w sąsiedniej Ukrainie zostały w roku 2007 zapisane do Światowego spisu kulturalnego oraz naturalnego dziedzictwa UNESCO jako
Karpackie puszcze bukowe), Šimonka (chodzi o najwyższą górę łańcucha górskiego Wzgórza Slańskie z wysokością nad poziomem morza
1 092 m n. p. m.), Oblík (jest to znany stożkowaty kopiec w północno-wschodniej części Wzgórz Slańskich), Skały hermanovskie (tutaj chro-
36
1
Widok na Morskie oko
w Chronionym obszarze
Vihorlat
2
Vihorlat (1 076 m n. p. m.)
3
Widok z Narodowego
rezerwatu przyrodniczego
Humenský sokół na miasto
Humenné
4
Narodowy rezerwat
przyrodniczy Łąki hostovickie,
gdzie występuje chroniony
irys syberyjski
7
5
Góra Pľaša (1 162 m n. p. m.)
w Parku narodowym
Poloniny
6
Poloniny są wyjątkowe
dlatego, że żyją tutaj również
niedźwiedzie
7
Sniński kamień
(1 005 m n. p. m.)
z lotu ptaka
37
4
2
5
1
3
niony jest kompleks, gdzie występują reliktowe społeczeństwa roślin
i rzadkie rodzaje zwierząt) albo Skały zámutovskie (rezerwat zrządzany celem ochrony górskich form reliefu, jak również reliktowych ciepło-kochających społeczeństw roślin oraz jaworzyn). Z ciekawostek
przyrodniczych można wspomnieć jaskinie (na przykład Niedźwiedzia
dziura, Dupná, Jasenovská hradná jaskinia, Brekovská jaskinia, Wielka
i Mała Artamaja lub Pustajova jaskinia), mnóstwo źródeł mineralnych,
łańcuch górski Kamjana, piaskowcowa skała Čertov kamień z wyciosanym reliefem czorta (wiąże się z nim stara legenda), obszar Danová
(z wyjątkową pogoda), góra Kremenec (1 221 m n. p. m.), kamienna
formacja Sniński kamień (1 005 m n. p. m.), jezioro Morskie oko albo
Dubnickie opalowe kopalnie w Wzgórzach Slańskich.
38
1
2
3
Widok na zbiornik wodny
Starina – największy
magazyn wody do picia
we wschodniej Słowacji
Rezerwat przyrodniczy
Šípková
Čertov kamień
z widokiem na okolicę
oraz samotne miasto
Medzilaborce
6
4
Czortów kamień
– detail wyciosanego reliefu
czorta
5
Żubr europejski
w Parku narodowym
Poloniny
6
Tutejsze lasy bogate są
również w grzyby
39
Historyczne, kulturalne
oraz techniczne zabytki rejonu
Turyści, którzy odwiedzą rejon Zemplina górnego, na pewno powinni zobaczyć również zabytki pracy i umysłu wielu generacji tutejszych mieszkańców. Jednym z najbardziej wyjątkowych jest zamek
renesansowy w Humenné, który jest razem z przyległym parkiem
narodowym zabytkiem kulturalnym a dzisiaj tutaj ma siedzibę muzeum Vihorlackie z ekspozycją architektury ludowej oraz mieszkania, z artystyczno-historyczną, przyrodniczo-naukową oraz sakralną
40
ekspozycją i z galeryjną oraz koncertową salą. Skansen w ciasnym
pobliżu zamku przedstawia dobrze zbudowaną ekspozycję architektury ludowej oraz mieszkania w rejonie wschodnio-karpackim.
Ekspozycja bogata jest na wyposażenie dobowe rolników z przeszłości, włącznie ze zwykłymi spichlerzami, studniami, warsztatem
kowalskim albo wodnym młynem. Różne rodzaje narzędzi są dowodem zręczności mieszkańców w rzemiosłach jak garncarstwo, pro-
41
2
1
3
dukcja tkanin, produkcja mioteł albo kolarstwo. Miłośnicy historii
na pewno nie powinni zapomnieć o przeglądzie ciekawych ruin
średniowiecznych twierdz Jasenov, Brekov oraz Čičva, starego miejsca pielgrzymek Krásny Brod albo świątyń drewnianych ceremonii
wschodnich (grecko-katolickich i prawosławnych) z bogatymi ikonowymi wewnętrznymi dekoracjami w gminach Topoľa, Ruský Potok, Kalná Roztoka, Hrabová Roztoka, Jalová, Šmigovec oraz Uličské
42
4
1
Wnętrze Bazyliki minor
Zrodzenia Dziewicy
Marii w Vranov
nad Topľou
3
Ruiny średniowiecznej
kamiennej twierdzy Čičva,
która została zbudowana
w 13 wieku
2
Drewniana Świątynią
świętego Michała archanioła
z 17 wieku w Topoľa
4
Klasztor Zesłania Ducha
Świętego w Krásny
Brod
43
2
5
3
6
1
4
Krivé (w Uliči znajduje się również mini galeria tych świątyń). Trudny
okres 1 wojny światowej zaś przypomina sugestywna krypta – grobowiec pod świątynią prawosławną w Osadné z resztkami ciął ponad tysiąca żołnierzy oraz najwyżej położony cmentarz na Słowacji
– na Predný Hodošík (851 m n. p. m.) z 668 pogrzebanymi żołnierzami. Interesująca jest również kamienna droga Porta Rusica (zbudowana została w latach 1861 do 1865 i można przez nią przechodzić
pieszo lub na rowerze aż do Polski), resztki pierwotnie gęstej sieci
kolei leśnych wąskotorówek (do dziś uchowała się tylko Bieszczadzka kolej wąskotorowa nad Osadné) lub uchowana klasycystyczna
p
posiadłość arystokratyczna w gminie Majerovce.
44
1
Ruiny średniowiecznej
twierdzy Brekov
z 13 wieku
2
Widok z lotu ptaka
na ruiny twierdzy Jasenov
z 13 wieku
3
Drewniana Świątynia
świętego Michała
archanioła z roku 1718
w Uličské Krivé
7
4
Krypta – grobowiec pod
świątynią prawosławną
w Osadné
5
Bieszczadzka kolei
wąskotorowa na państwowej
granicy polsko-słowackiej
6
Mini galeria świątyń
drewnianych w Uliči
7
Droga kamienna
Porta Rusica
45
2
4
5
1
3
6
Kultura oraz imprezy tradycyjne
Rejon oferuje również ciekawe imprezy kulturalno-towarzyskie – w Humenné to jest Humenská wiosna muzyczna, Jesienny cykl koncertów,
Humenské dni organowe Štefana Thomána, impreza Pontes – mosty
pomiędzy miastami, Świąteczny koncert organowy, akcje Humenský
toliar, Kulturalne lato, Dzień muzeum, Pamiętny dzień miasta Humenné albo różne wystawy (te organizuje Galeria miasta Humenné), w Medzilaborcach jest organizowany Satori Rockfest oraz trzydniowy Festyn
kultury i sportu reprezentowany przez krajowych oraz zagranicznych
artystów, tradycje folklorystyczne miasta oraz rejonu stara się przechowywać i prezentować zespól folklorystyczny Kamjana, Snina z kolei jest
znana Podvihorlackim festynem folklorystycznym, międzynarodowym
46
1
Muzeum sztuki
nowoczesnej Andiego
Warhola
2
Jedna z akcji
w muzeum
3
W humeńskim skansenie
corocznie odbywa się
plener rzeźbiarski
pod nazwą Insita
4
Jubileuszowy 50 rocznik
Festynu kultury i sportu
w nowo wyremontowanym
amfiteatrze w Medzilaborcach
5
Również miasto Humenné jest
bogate w imprezy kulturalno-towarzyskie
6
Festyn Nie bierz narkotyków,
bierz muzykę w amfiteatrze
w Humenné
47
4
2
5
1
3
festynem dziecięcych i młodzieżowych zespołów artystycznych oraz
solistów EUROFEST czy międzynarodowym festynem popularnych
muzycznych zespołów rockowych Rock pod kamieniem, między najwybitniejsze instytucje kulturalne należy tutaj Galeria Andrej Smolák,
w Vranov nad Topľou odbywają się Vranovské zborové dni, Górnozemplińskie uroczystości folklorystyczne, konkurs piosenkarzy amatorskich pieśni popularnej Zlatý gaštan albo Vranovská wiosna i jesień
muzyczna, działają tutaj zespoły folklorystyczne Vranovčan, Orgonina
oraz Cifroško, zespól taneczny Dyno, zespól muzyczny Drišľak lub zespoły piosenkarskie Societas cantica oraz Ozvena, w mieście znajdują
się również 3 urządzenia kulturalne – Górnozempliński ośrodek oświatowy, Górnozemplińska biblioteka oraz Muzeum vlastivedné.
48
1
Galeria Andrej Smolák
w Sninie
2
Z występowania zespołu
folklorystycznego Chemlon,
który pomyślnie reprezentuje
miasto Humenné w kraju
i za granicą
3
Noworoczny koncert
w Kościele rzymsko-katolickim Wszystkich
Świętych w Humenné
6
4
Zespoły folklorystyczne
przechowują oraz
prezentują bogate
tradycje rejonu
5
Zespól folklorystyczny
Chemlon
6
Zespól folklorystyczny
Orgonina z Vranov
nad Topľou
49
2
4
5
1
3
Miejsca do wypoczynku
aktywnego oraz atrakcje
Między ciekawe miejsca, gdzie można aktywnie wypocząć, należy Rekreačný a jazdecký dvor pod Vihorlatem w gminie Kamienka
z całoroczną ofertą wycieczkowej jazdy konno, Animoterapeutické centrum jeździeckie w Sninie, stawy na Hubková, w Slovenská
Volová lub Brestov z możliwością wędkowania, obszar rekreacyjny
przy Laborec w Humenné (pływanie na łódkach, jazda na rowerach
wodnych, łyżwiarstwo na in-linowych łyżwach po zaporze) albo tutejsze kąpielisko letnie, nowy rondel kondycyjny „Kyslíková dráha”,
park leśny albo skatepark w Vranov nad Topľou, jest tutaj również
kilka miejsc, gdzie można jeździć na nartach – Skipark Chlmec, park
50
6
1
Najwyższy punkt
Narodowego rezerwatu
przyrodniczego Humenský
sokół – Červená skala
(447 m n. p. m.)
4
Skipark Chlmec,
który rozprzestrzenia się
na północnych stokach
wzgórz Vihorlat, niedaleko
miasta Humenné
2
Stawy w obszarze gminy
Brestov niedaleko miasta
Humenné
5
Przymiejski obszar
wypoczynkowy Humenné
przy rzece Laborec
3
Hubková – przymiejski
areał wypoczynkowy
na północnej krawędzi
Humenné
6
Kąpielisko Humenné
– ulubione miejsce
wypoczynku w letnich
miesiącach
51
2
5
3
1
4
leśny Hubková przy Humenné (odpowiedni szczególnie dla miłośników biegu na nartach) lub mniejsze ośrodki narciarskie w Parihuzovce, Ulič, na Danová, w Zámutov albo na Domaša – Dobrá.
Turyści powinni zobaczyć również Mini skansen przy amfiteatrze
Medzilaborce z pomniejszonymi replikami drewnianej świątyni
oraz tradycyjnych mieszkań Rusińskich lub Muzeum sztuki nowoczesnej Andiego Warhola (artysta uważany jest za założyciela
kierunku pop-art), wspomnieć można również Obserwatorium
astronomiczne w Siodle Kolonickim (z największą lornetą astronomiczną w Słowacji oraz nowym planetarium).
52
1
Rekreačný a jazdecký dvor
pod Vihorlatem w gminie
Kamienka
6
4
Kąpielisko w Vranov
nad Topľou
2
Ekspozycja Muzeum
sztuki nowoczesnej
Andiego Warhola
w Medzilaborce
5
Z ryb można w wodach
najczęściej zanotować
karpia, świnki, jalce
oraz pstrągi
3
Skicentrum Danová
niedaleko
Medzilaborce
6
Obserwatorium
astronomiczne w Siodle
Kolonickim
53
2
5
3
6
1
4
7
Wybrane ścieżki turystyczne
1
Chodnik naukowy Humenský sokół
Oznakowane ścieżki turystyczne w okolicach Humenné
Naukowy chodnik leśniczy w łańcuchu górskim Kamjana przy
Medzilaborce
Wspinaczka na Kremenec przez Riabu skalu, Ďurkovec
oraz Pľašu
Wspinaczka na Sniński kamień z możliwością dojścia
na Morskie oko
Chodnik naukowy Bila hura w Vranov nad Topľou
Oznakowane ścieżki turystyczne w Górach Slańskich
54
Turyści w Parku
narodowym Poloniny
2
Łąki wysokogórskie
(poloniny) w Parku
narodowym Poloniny
3
Karpackie puszcze bukowe
w Narodowym rezerwacie
przyrodniczym Rožok
4
Čemerica purpurová
– poseł wiosny w Poloninach
5
Chodnik turystyczny
w Narodowym rezerwacie
przyrodniczym Humenský
sokół
6
Kamienny slup na szczycie
Kremenca, gdzie łączy się
granica państwowa Słowacji,
Polski oraz Ukrainy
7
Turystami wyszukiwany Čertov
kamień przy Medzilaborce
55
4
2
5
3
1
Ścieżki rowerowe
Humenné, Hažín nad Cirochou, Lackovce, Humenné (7 km)
Humenné, Podskalka, Ptičie, Kamienka, Kamenica nad Cirochou,
Humenné (ścieżka z przewyższeniem nie trudnym, 19 km)
Humenné, Chlmec, twierdza Jasenov, Jasenov, Humenné (13 km)
Humenné, Myslina, Gruzovce, Volovské rybníky, Brestov, Humenné
Humenné, Hažín nad Cirochou, Kamenica nad Cirochou, Dlhé
nad Cirochou – Trist, Humenné (36 km)
Humenné, twierdza Brekov, Brekov, Humenné (15 km)
Karpacka magistrala rowerowa z połączeniem na ścieżkę rowerową
Po stakčínskej kolei wąskotorowej oraz Ścieżkę rowerową małych planet
Międzynarodowa ścieżka rowerowa R-61 Zielony rower
Chodnik rowerowy ikon (Nová Sedlica – Inovce)
Miejska ścieżka rowerowa Za historia Sniny z połączeniem
na ścieżkę rowerową Po snińskiej kolei wąskotorowej
56
4
1
Piękno okolic
spoza kierownicy
roweru
2
Leśny cmentarz wojskowy
Giglovo
3
Barankov most niedaleko
Stakčína kiedyś był częścią
sieci leśnych kolei
wąskotorowych
6
4
Panorama zbiornika
wodnego Starina
5
Kamienny przepust
w obszarze Šponáreň
6
Kolarze górscy powinni być
odpowiednio wyposażeni
57
Wybrane lokale noclegowe
oraz gastronomiczne
Restauracja Slovakia
Gorkého 1, Humenné, komórka: +421 915 338 869
Gaštanka
Gaštanová 2035, Humenné
tel.: +421 57 775 20 37, e-mail: [email protected]
Restauracja Dukla
Námestie slobody 18/20, Humenné, komórka: +421 905 283 700
Humenné
Hotel Alibaba ***
Námestie slobody 51, Humenné
tel.: +421 57 487 20 00
fax: +421 57 487 20 01
dyrektor: +421 910 967 030
rezerwacje: [email protected]
El Son de la Havana
Osloboditeľov 1, Humenné, komórka: +421 908 502 080
www.barhavana.sk
Medzilaborce
Ośrodek wypoczynkowy FALKO Danová
komórka: +421 902 919 700
e-mail: [email protected]
Restauracja TEATRO Restaurant
Štefánikova 27, Humenné
tel.: +421 57 449 25 34, fax: +421 57 449 25 27
e-mail: [email protected], www.teatrohviezda.sk
Hotel Karpatia ***
Čsl. armády 1377, Humenné
tel.: +421 57 786 18 88, +421 57 786 18 61, fax: +421 57 786 18 86
e-mail: [email protected]
Pensjonat Aston
Laborecká 81, Humenné
tel.: +421 57 772 25 06, fax: +421 57 776 26 09, komórka: +421 907 580 081
e-mail: [email protected]
Pensjonat Proxima
Štefánikova ulica, Humenné
tel./fax: +421 57 772 00 98
e-mail: [email protected]
Pensjonat Milénium
Štefánikova 39, Humenné
tel.: +421 57 772 09 17, fax: +421 57 772 09 17, komórka: +421 905 504 684
e-mail: [email protected]
Pensjonat Andy
A. Warhola 121, Medzilaborce
tel.: +421 57 732 16 40, +421 57 732 28 12
www.penzionandy.host.sk
Pensjonat Šport
Mierová 20, Medzilaborce
tel.: +421 57 732 29 10, +421 57 732 18 55
www.penzionsport.s-n.sk
Snina
Cafe Restaurant Family
Štefánikova 24, Humenné, komórka: +421 905 477 844
DRZ Vihorlat Jurpák
tel.: +421 57 768 21 85, +421 57 762 27 07
komórka: +421 905 349 557
www.jurpak.sk
Premier Restaurant
Chemlonská 3, Humenné, komórka: +421 908 901 823, +421 917 238 037
e-mail: [email protected]
www.premier-restaurant.com
Eurohotel VIHORLAT
Strojárska 2206, Snina
tel.: +421 57 758 10 71, +421 57 758 10 72
www.eurohotelvihorlat.sk
Modrý kocúr
Námestie slobody 61, Humenné, komórka: +421 917 346 167, +421 911 787 789
e-mail: [email protected]
58
Eurohotel Laborec
A. Warhola 181, Medzilaborce
tel.: +421 57 732 12 07, +421 57 732 13 07
www.eurohotel.sk
Pensjonat ADRIA
1. mája 2681, Snina, tel.: +421 57 762 53 80, +421 57 762 22 61
www.adria-snina.sk
59
ýHUWLåQp
Ladomirová
Obszar wypoczynkowy Sninské rybníky:
Hotel Kamei
tel.: +421 57 768 26 05, +421 57 768 21 22, komórka: +421 905 729 055
www.kamei.sk
0LURĐD
Suchá
.RåXFKRYFH
âHPHWNRYFH
3VWULQi
2ĐãDYND
9ODGLþD
0LNRYi
9LVODYD
6WDãNRYFH
9êãNRYFH
Autocamping – obóz biwakowy Snina
komórka: +421 905 537 091, +421 905 723 862, www.autocampsnina.szm.com
0DNRYFH
&KRWþD
9HĐNURS
Vranov nad Topľou
%UH]QLþND
Palota
0('=,/$%25&(
NPR
Palotská
jedlina
ĕDJRY
ýDEDORYFH
6XNRY
Repejov
STROPKOV
Restauracja Koliba Monika (Poľany)
Holčíkovce, powiat Vranov nad Topľou
komórka: +421 915 929 985
e-mail: [email protected]
www.koliba.eu.sk
6LWQtN
Valentovce
2ĐND
Breznica
/RPQp
5RKRåQtN
7RNDMtN
%åDQ\
9DONRY
Pensjonat FAMÍLIA
Čemernianska 251, Vranov nad Topľou
tel.: +421 57 488 03 01, komórka: +421 915 877 105
www.penzionfamilia.sk
=EXGVNp
'OKp
/XNDþRYFH
9\ãQp
/DGLþNRYFH
%DãNRYFH
Schronisko turystyczne Miejska hala sportowa w Vranov nad Topľou
Dr. C. Daxnera 87, Vranov nad Topľou
tel.: +421 57 488 01 94, komórka: +421 915 934 928, www.vranov.sk
.ODG]DQ\
-DVHQRY
.ULYRãĢDQ\
Hencovce
Davidov
6DþXURY
Runina
Vodná
QiGUå
Starina
1LåQê
Hrabovec
Poša
3XVWp
ýHPHUQp
7RSRĐD
Pichne
9RĐD
Nacina
5XVNê
3RWRN
3UtVORS
Jalová
9\ãQê
Hrušov
6WDNþtQ
Belá
nad Cirochou
'OKp
nad Cirochou
2UHVNp 3RU~END
Kalná
5R]WRND
Kolonica
=HPSOtQVNH
Hámre
8OLþVNp
.ULYp
8OLþ
5XVNi
Volová
Klenová
Brezovec
Ladomirov
0RUVNpRNR
Michajlov
Strihovce
.DPLHQND
Vihorlat
Chlmec
.ROEDVRY
5RYQp
Kochanovce
NPR
Humenský
sokol
6WDNþtQVND
5R]WRND
61,1$
CHKO
Vihorlat
6WDUp
6WUiåVNH
Kamenná Poruba
Národný park
Poloniny
=XEQp
Modra
nad Cirochou
+DåtQ
Kamenica
nad Cirochou nad Cirochou
=iYDGND
%UHNRY
Lomnica
Parihuzovce
3þROLQp
/DFNRYFH
Majerovce
ýHPHUQp
8GDYVNp
+80(11e
7RYDUQp
Hudcovce
VRANOV
1$'723ď28
Vechec
Możliwość biwakowania
3DStQ
Nechvalova
3ROLDQND
Adidovce
%UHVWRY
7RSRĐRYND
DNORY
Ruiny
Narciarstwo alpejskie
ýXNDORYFH
ďXELãD
9HĐRSROLH
6ORYHQVNi
Volová
2QGDYVNp
Matiašovce
6HGOLVNi
Możliwość żeglowania
0DãNRYFH
2KUDG]DQ\
0$/È
'20$â$
%HQNRYFH
Cmentarz wojskowy
Dara
+DQNRYFH
-DVHQRYFH
6ORYHQVNi
.DMĖD
Lotnisko
NPR
Hostovické
lúky
-DEORĖ
'HGDþRY
1LåQp
/DGLþNRYFH
Malá
Poloma
9RGQiQiGUå
Malá Domaša
Możliwość turystyki pieszej
.RãNRYFH
Košarovce
Dobrá
ê
5RN\WRY
pri Humennom
Hrabovec
nad Laborcom
-DQNRYFH
Rafajovce
+ROþtNRYFH
Ranczo Zaľubova – Bilikova chata Zámutov
tel.: +421 57 321 99 98, komórka: +421 918 688 343, e-mail: [email protected]
Łowienie ryb
Kościół drewniany
+RVWRYLFH
%UHVWRY
nad Laborcom
1LåQi
Sitnica
.YDNRYFH
1LåQi
-DEORQND
Hrubov
ĆDSDORYFH
Vodná
QiGUå
9HĐNi
Domaša
5XVNi
.DMĖD
3DNRVWRY
Nová
.HOþD
Jazda konno
2VDGQp
=ERMQp
5DGYDĖ
nad Laborcom
9\ãQi
Sitnica
9\ãQê
Hrabovec
Możliwość pływania / kąpielisko
9\ãQi
-DEORQND
Svetlice
=EXGVNi
Belá
Volica
5XVNi3RUXED
3ULWXĐDQ\
7XUDQ\QDG
Ondavou
Szpital
Zamek
ýDELQ\
Zavada
0LĖRYFH
Możliwość jazdy na rowerze
9êUDYD
Kolbovce
Hotel PATRIOT
Boženy Němcovej 1, Vranov nad Topľou
tel.: +421 57 442 34 27
www.hotelpatriot.sk
Muzeum / galeria
2ĐãLQNRY
.RUXQNRYi
%UXVQLFD
Alcea – wypożyczalnia łódek
Wynajmujemy sztuczne oraz nadmuchiwane
kanoe z wyposażeniem + transport łódek
na spławy wschodnio-słowackich rzek
Laborec, Ondava, Topľa, Cirocha oraz Latorica
Alcea, s.r.o., Topoľovka 243
komórka: +421 949 192 830, www.alcea.sk
9\GUDĖ
.UiVQ\
Brod
Varechovce
6RĐQtN
Pensjonat Albion
Bernolákova 1109, Vranov nad Topľou
komórka: +421 948 785 700, +421 918 536 995, www.penzionalbion.sk
Borov
Malá
3RĐDQD
5RN\WRYFH
%\VWUi
5RãNRYFH
Havaj
%XNRYFH
Przejście graniczne
Kalinov
Gribov
Chata ALEXANDER (Alexander Čornanič)
komórka: +421 905 346 965, www.alexandermaria.sk
Pensjonat OPÁL
Zámutov, tel.: +421 57 445 68 25, komórka: +421 905 743 982
www.penzionopal.sk
Habura
'ULHþQD
5HPHWVNp
Hámre
8EĐD
âPLJRYHF
Hrabová
5R]WRND
5XVNê
Hrabovec
Dúbrava
Zboj
Nová
Sedlica