Przedmowa CZĘŚĆ I Praktyka psychologii organizacji i pracy 1

Przedmowa
CZĘŚĆ I Praktyka psychologii organizacji i pracy
1. Reguły, praktyka i problemy
Jakie znaczenie ma dla Ciebie psychologia organizacji i pracy?
Psychologia organizacji i pracy a Twoja praca; Psychologia organizacji i pracy a Twoje życie codzienne
Co oznacza psychologia organizacji i pracy dla twego pracodawcy?
Natura psychologii organizacji i pracy
Krótka historia psychologii organizacji i pracy
Amerykańscy pionierzy; I wojna światowa i pojawienie się testów; Badania Hawthorne; II wojna światowa i dalszy
rozwój
Przyszłość psychologii organizacji i pracy
Kurczący się rynek pracy; Zmiany w charakterze pracy; Nowa technologia w miejscu pracy; Nowy poziom
umiejętności pracowników; Zróżnicowanie siły roboczej; Wyzwania dla psychologii organizacji i pracy
Jak zostać psychologiem organizacji i pracy?
Nowinka prasowa l: Zawód psychologa w pierwszej dziesiątce zawodów umożliwiających szybką karierę
Wykonywanie zawodu psychologa organizacji i pracy
Problemy psychologii organizacji i pracy
Szalbierze i oszuści; Znaczenie odpowiednich uprawnień zawodowych; Komunikowanie się; Niechęć wobec
spróbowania czegoś nowego; Badania czy zastosowania?
Obszary działania psychologów organizacji i pracy
Naukowe narzędzia i techniki; Rekrutacja i selekcja pracowników; Ocena wykonywania zadań; Szkolenie i
rozwijanie pracowników; Przywództwo w organizacji; Motywacja, satysfakcja z pracy i zaangażowanie;
Psychologia organizacji; Warunki pracy; Bezpieczeństwo pracy i zdrowie; Stres w środowisku pracy; Psychologia
inżynieryjna; Psychologia zachowań konsumenckich
Podsumowanie
Główne terminy
2. Techniki, narzędzia i procedury
Dlaczego zajmujemy się metodami badawczymi?
Wymagania stawiane badaniom psychologicznym
Obiektywna obserwacja
Kontrola
Powtarzanie i weryfikacja
Ograniczenia badawcze w psychologii organizacji i pracy
Zbieranie danych
Metoda eksperymentalna; Projektowanie i przeprowadzanie eksperymentu; Dobór osób badanych do
eksperymentów; Przykład eksperymentu: wpływ szkolenia na fluktuację i produktywność
Obserwacja naturalna
Przykład naturalnej obserwacji: przyjazne zachowania sprzedawców sieci małych sklepików
Badania sondażowe i sondaże opinii publicznej
Wywiady indywidualne; Kwestionariusze; Nowinka prasowa 2: „Odstraszające informacje” w sondażu opinii
mogą prowadzić do zwycięstwa w wyborach; Telefoniczne badania sondażowe; Zadawanie pytań w badaniach
sondażowych; Metody doboru próby
Analiza danych
Statystyka opisowa; Średnia, mediana i wartość modalna; Rozkład normalny i rozkład skośny; Rozproszenie i
odchylenie standardowe (SD); Korelacja: związek pomiędzy dwiema zmiennymi
Metody wnioskowania statystycznego
Poziomy ufności; Prawdopodobieństwo; Metaanaliza
Podsumowanie
Główne terminy
CZĘŚĆ DRUGA Rozwijanie zasobów ludzkich
3. Zasady i techniki selekcji pracowników
Start zawodowy
Preferencje pracownika
Proces rekrutacji
Sposoby prowadzenia rekrutacji; Cechy osoby prowadzącej rekrutację; Nowinka prasowa: Rekrutacja z
wykorzystaniem sieci komputerowych; Rekrutacja w środowisku akademickim; Realistyczna prezentacja pracy
Ogólne informacje o procesie selekcji
Analiza pracy i wymagania stawiane pracownikowi; Decyzje rekrutacyjne; Narzędzia selekcyjne; Sprawdzanie
technik selekcyjnych
Sprawiedliwe procedury zatrudniania pracowników
1
Niesprawiedliwe traktowanie; Zadawanie dyskryminujących pytań; Odwrócenie dyskryminacji;
Konsekwencje sprawiedliwego zatrudniania; Nowinka prasowa 4: Już nie musimy siadać z tyłu autobusu. ale...;
Inne obiekty dyskryminacji
Analiza pracy
Informacje biograficzne
Standardowy formularz aplikacyjny (Ankieta Personalna); Inwentarze biograficzne; Prawdziwość danych
biograficznych
Wywiady
Pierwsze wrażenie; Wywiad nieustrukturalizowany; Wywiad ustrukturalizowany; Wywiad sytuacyjny; Inne
sposoby prowadzenia wywiadu; Wpływ braku obiektywizmu na wyniki wywiadu
Referencje i listy polecające
Ośrodki oceny: selekcja z wykorzystaniem symulacji
Nowinka prasowa 5: Śmiercionośny list polecający; Technika „w koszyku”; Dyskusja grupowa bez wyznaczonego
lidera; Wartość predykcyjna ośrodków oceny; Reakcje na doświadczenia z ośrodkami oceny
Inne techniki selekcyjne
Testy do badania siły fizycznej; Wariograf; Grafologia
Opis sytuacyjny
Ośrodki oceny a selekcja pracowników; Problemy do rozważenia
Podsumowanie
Główne terminy
4. Testy psychologiczne
Właściwości testów psychologicznych
Standaryzacja; Obiektywizm; Normy; Rzetelność; Trafność; Generalizacja trafności
Testy psychologiczne a polityka sprawiedliwego zatrudniania
Podwyższanie wyników testów ze względu na rasę i grupowanie wyników w przedziały; Badanie osób
niepełnosprawnych
Tworzenie programu badań testowych
Typy testów psychologicznych
Testy stosowane do badań indywidualnych i na grupie osób; Testy stosowane z wykorzystaniem komputera; Testy
z ograniczeniem czasowym i bez takiego ograniczenia; Testy typu papier-ołówek i testy wykonania
Testy wiedzy, umiejętności i uzdolnień
Testy zdolności poznawczych; Testy zainteresowań; Testy uzdolnień; Testy sprawności motorycznych; Testy
osobowości; Testy integralności
Ograniczenia w stosowaniu testów psychologicznych
Nowinka prasowa 6: Domy towarowe oskarżone o stosowanie testu osobowości
Opis sytuacyjny
Postawy wobec badania za pomocą testów psychologicznych; Problemy do rozważenia
Podsumowanie
Główne terminy
5. Ocena wykonywania zadań
Ocena wykonywania zadań a polityka sprawiedliwego zatrudniania
Cele systemu ocen pracowniczych
Walidacja technik selekcyjnych; Szkolenia; Doskonalenie indywidualnego wykonywania zadań; Wynagrodzenie,
awans i inne decyzje personalne
Sprzeciw wobec systemów ocen pracowniczych
Związki zawodowe; Pracownicy; Kadra kierownicza
Techniki oceniania pracy
Obiektywne techniki oceniania pracy
Ilość i jakość produkcji; Elektroniczny monitoring wykonywania zadań; Dane osobowe związane z pracą
Formułowanie sądów oceniających jako sposób oceniania pracy
Pisemne opinie o wykonywaniu zadań; Techniki do oceny jakości pracy; Skale oceniające; Technika rangowania;
Technika porównywania parami; Technika wymuszonego podziału; Technika wymuszonego wyboru;
Behawioralnie zakotwiczone skale ocen; Skale obserwacji behawioralnej; Zarządzanie przez cele
Ocena wykonywania zadań u kadry kierowniczej
Ośrodek oceny; Oceny dokonywane przez przełożonych; Ocenianie przez współpracowników; Własna ocena;
Ocenianie przez podwładnych; Sprzężenie zwrotne 360 stopni
Źródła błędów w ocenianiu pracy
Efekt „halo”; Nowinka prasowa 7: Ocenianie własnego szefa: tylko proszę, bez nazwisk!; Tendencyjność
systematyczna (stała); Efekt świeżości; Brak odpowiednich informacji; Błąd powściągliwości; korzystanie ze
środka skali; Procesy poznawcze osoby oceniającej; Konflikt roli
Doskonalenie oceny wykonywania zadań
2
Rozmowa okresowa; zakończenie procesu oceny
Ocena wykonywania zadań: miłe zadanie?
Opis sytuacyjny
Elektroniczne monitorowanie pracy a stres; Problemy do rozważenia
Podsumowanie
Główne terminy
6. Szkolenie i doskonalenie personelu
Zakres szkoleń w organizacji
Przykład programu szkolenia; Nowinka prasowa 8: Analfabetyzm w miejscu pracy: pracownicy, którzy nie potrafią
przeczytać instrukcji; Wspólne programy kształcenia; Szkolenie niepełnosprawnych pracowników; Szkolenia a
polityka sprawiedliwego traktowania pracowników
Cele szkoleń
Osoby szkolące
Klimat organizacji uczącej się
Dobór osób szkolonych
Zdolność uczenia się jednostki; Oczekiwania osób szkolonych; Motywacja; Zaangażowanie w pracę;
Umiejscowienie kontroli; Poczucie własnego sprawstwa, inaczej własnej skuteczności
Czynniki psychologiczne w uczeniu się
Aktywne ćwiczenie; Ćwiczenie skomasowane i rozłożone w czasie; Uczenie się całości i części materiału; Transfer
szkolenia; Sprzężenie zwrotne; Wzmocnienia
Techniki szkolenia w miejscu pracy
Szkolenie na stanowisku pracy; Szkolenie w przedsionku; Staż; Instrukcja programowana; Instrukcja podawana
przez komputer; Modyfikacja zachowań; Nowinka prasowa 9: Zmiany w gospodarce zmuszają do uczenia się
nowych umiejętności; Rotacja stanowisk pracy; Studium przypadku; Gry biznesowe; Nowinka prasowa 10:
Szkolenie wirtualne; „W koszyku”; Odgrywanie ról; Modelowanie zachowań; Szkolenia a zróżnicowanie
personelu
Rozwój kariery i jej planowanie
Uczenie się przez całe życie; Rozwijanie kariery i fazy życia
Ocena szkoleń i programów doskonalenia
Opis sytuacyjny
Transfer szkolenia: rola środowiska pracy; Problemy do rozważenia
Podsumowanie
Główne terminy
CZĘŚĆ III Psychologia organizacji
7. Przywództwo
Nowinka prasowa 12: Zły szef może zepsuć Ci dzień
Różne sposoby pojmowania przywództwa; Naukowe zarządzanie; Podejście human relations; Teoria X i Teoria Y
Teorie przywództwa
Warunkowy model przywództwa; Teoria zasobów poznawczych; Teoria „ścieżki do celu”; Normatywna teoria
decyzji; Wymiana lider – podwładny
Style przywództwa
Liderzy autokratyczni i demokratyczni; Liderzy transakcyjni i transformacyjni
Rola władzy w przywództwie
Typy władzy; Skutki korzystania z władzy
Rola oczekiwań lidera
Efekt Pigmaliona; Efekt Golema
Wymiary przywództwa
Wzgląd na innych; Inicjowanie struktury; Codzienne zadania
Właściwości lidera
Kierownicy najniższego szczebla; Menedżerowie i dyrektorzy
Zespoły zarządzające
Presje i problemy związane z przywództwem
Kierownicy najniższego szczebla; Menedżerowie średniego szczebla i dyrektorzy; Kobiety w zarządzaniu;
Nowinka prasowa 12: Kobiety w organizacji: mniejsze wynagrodzenie za taką samą pracę
Grupy mniejszościowe w zarządzaniu
Opis sytuacyjny
Oczekiwania liderów wobec podwładnych-kobiet; Problemy do rozważenia
Podsumowanie
Główne terminy
3
8. Motywacja, satysfakcja z pracy i zaangażowanie
Teorie motywacji do pracy
Teorie składników motywacji
Motywacja osiągnięć; Teoria hierarchii potrzeb; Teoria ERG; Teoria dwuczynnikowa: motywatory i czynniki
higieny; Nowinka prasowa 13: Etyka pracy: czy bierzemy ją pod uwagę?; Teoria właściwości pracy
Teorie procesu motywowania
Teoria oczekiwań; Teoria słuszności; Teoria ustanawiania celów; Cykl wysokiego poziomu wykonywania zadań
Satysfakcja z pracy; pomiar jakości życia w pracy
Mierzenie satysfakcji z pracy; Wymiary satysfakcji z pracy; Poziom satysfakcji z pracy; Cechy indywidualne a
satysfakcja z pracy; Utrata pracy; Satysfakcja z pracy a zachowania pracowników; Nowinka prasowa 14:
Przestańcie nas oskarżać! Lament osób, które przetrwały redukcję zatrudnienia
Wynagrodzenie jako czynnik motywujący i źródło satysfakcji
Postrzegana sprawiedliwość wynagrodzenia; Pomiar satysfakcji z wynagrodzenia; Nowinka prasowa 15: Jeśli Twój
współmałżonek ma pracę, możesz coś tracić z tego powodu; Wiązanie płacy z wykonywaniem zadań; System
akordu
Zaangażowanie w pracę
Zaangażowanie organizacyjne
Czynniki indywidualne; Czynniki organizacyjne; Związek z satysfakcją z pracy i poziomem wykonywania zadań;
Typy zaangażowania organizacyjnego
Opis sytuacyjny
Zaangażowanie pracownika a poziom wykonywania zadań; Problemy do rozważenia
Podsumowanie
Główne terminy
9. Kształtowanie się organizacji
Klasyczne i nowoczesne style organizacji: zmiany w komunikowaniu się i podejmowaniu decyzji
Biurokracja; Udział pracowników w zarządzaniu; Nowinka prasowa 16: Pracownicy biorą swój los w swe ręce!
Programy poprawy jakości życia w pracy
Dlaczego nie zawsze się udaje?; Efekty udziału pracowników w zarządzaniu firmą; Koła kontroli jakości;
Samozarządzające zespoły robocze; Wprowadzanie zmian w organizacjach; Rozwój organizacyjny (OD)
Socjalizacja nowych pracowników
Niejednoznaczność roli i konflikt roli; Resocjalizacja
Kultura organizacyjna
Dopasowanie pomiędzy jednostką a organizacją
Związki zawodowe
Socjalizacja członków związków zawodowych; Członkostwo w związkach zawodowych a płeć; Konsekwencje
przynależności do związku zawodowego; Skargi związków zawodowych
Grupy nieformalne: organizacja wewnątrz organizacji
Badania Hawthorne; Pasożytnictwo społeczne; Spójność grupy
Technologia komputerowa a struktura organizacji
Nowinka prasowa 17: E-mail: korzystając z poczty elektronicznej nie zapominaj, że masz szefów
Opis sytuacyjny
Udział pracowników w zarządzaniu w Rosji; Problemy do rozważenia
Podsumowanie
Główne terminy
CZĘŚĆ IV Właściwości miejsca pracy
10. Warunki pracy
Fizyczne warunki pracy
Lokalizacja pracy; Opieka nad dziećmi i innymi osobami; Projektowanie biur i miejsc pracy; Psychologia
środowiskowa; Biura o szerokiej przestrzeni; Nowinka prasowa 18: Różnorodność ubioru: swoboda stroju zmienia
miejsce pracy; Oświetlenie; Hałas; Kolor; Muzyka; Nowinka prasowa 19: Zabieraj do pracy walkmana!;
Temperatura i wilgotność powietrza
Czas pracy; różne rozwiązania
Godziny pracy; Stałe zatrudnienie w niepełnym wymiarze godzin; Czterodniowy tydzień pracy; Elastyczny czas
pracy; Przerwy na wypoczynek; Praca zmianowa
Psychologiczne i społeczne warunki pracy
Upraszczanie pracy; Znudzenie i monotonia; Zmęczenie; Praca w domu: teleworking
Opis sytuacyjny
Praca na nocną zmianę z własnego wyboru; Problemy do rozważenia
Podsumowanie
Główne terminy
4
11. Bezpieczeństwo, przemoc i zdrowie w miejscu pracy
Nowinka prasowa 20: Syndrom niezdrowego budownictwa
Problemy zdrowotne pracowników
Statystyka wypadków przy pracy
Federalne akty prawne a wypadki
Interpretacja danych statystycznych o wypadkach
Przyczyny wypadków
Czynniki związane z miejscem pracy; Indywidualne właściwości pracowników; Nowinka prasowa 21: Uważaj!
Jadący za Tobą kierowca ciężarówki może spać!
Zapobieganie wypadkom
Rejestrowanie wypadków; Zaprojektowanie miejsca pracy; Szkolenia poświęcone bezpieczeństwu pracy; Postawa
kadry kierowniczej; Kampanie na rzecz bezpieczeństwa pracy
Przemoc w miejscu pracy
Typy przemocy w miejscu pracy; Badanie przemocy w miejscu pracy; Ochrona pracowników przed przemocą
Alkoholizm w miejscu pracy
Konsekwencje alkoholizmu w pracy; Szef alkoholik; Leczenie alkoholików
Narkotyki w miejscu pracy
Konsekwencje narkomanii w miejscu pracy; Wykrywanie uzależnień od narkotyków
Problemy zdrowotne a komputery
Aids w miejscu pracy
Opis sytuacyjny
Uzależnienia od narkotyków a zachowanie w pracy; Problemy do rozważenia
Podsumowanie
Główne terminy
12. Stres w miejscu pracy
Natura stresu
Fizjologiczne skutki stresu; Satysfakcja z pracy i kontrola; Nowinka prasowa 22: Stres zabija policjantów w
Paryżu; Stres a czynniki osobowościowe
Indywidualne różnice w reagowaniu na stres
Typ osobowości A; Złożoność pracy; Twardość psychiczna; Umiejscowienie kontroli; Samoocena; Negatywny
afekt; Charakter wykonywanej pracy; Różnice pomiędzy płciami
Godzenie obowiązków zawodowych i rodzinnych
Powody stresu w miejscu pracy
Przeciążenie i niedociążenie pracą; Zmiana w organizacji; Niejednoznaczność roli i konflikt roli; Inne stresory
Skutki stresu w miejscu pracy
Masowe dolegliwości o podłożu psychologicznym; „Wypalanie się”; Pracoholizm
Radzenie sobie ze stresem w miejscu pracy
Działania organizacji; Nowinka prasowa 23: Co robimy, kiedy odczuwamy stres?; Techniki indywidualne
Opis sytuacyjny
Stres w pracy i w domu a psychologiczny dobrostan; Problemy do rozważenia
Podsumowanie
Główne terminy
CZĘŚĆ V Psychologia inżynieryjna
13. Psychologia inżynieryjna
Historia i zainteresowania psychologii inżynieryjnej
Badania time-and-motion; prekursor inżynierii humanistycznej
Nowinka prasowa 24: Najbardziej znana na świecie kobieta-inżynier
Systemy człowiek – maszyna
Zadania operatorów i maszyn
Projektowanie miejsca pracy
Nowinka prasowa 25: Usiąść jest łatwo, ale czy to bezpieczne?
Urządzenia pomiarowe: prezentowanie informacji
Informacje wizualne; Informacje słuchowe
Urządzenia kontrolne: inicjowanie różnorodnych operacji
Wpływ komputerów
Roboty przemysłowe
Opis sytuacyjny
Dyskomfort fizyczny w pracy operatorów komputerów; Problemy do rozważenia
Podsumowanie
Główne terminy
5
CZĘŚĆ VI Psychologia zachowań konsumenckich
14. Psychologia zachowań konsumenckich
Przedmiot zainteresowań psychologii zachowań konsumenckich
Metody badawcze psychologii zachowań konsumenckich
Badania kwestionariuszowe i sondaże opinii; Grupy fokusowe; Techniki projekcyjne
Obserwowanie zachowań konsumentów
Nabywanie produktu; Rozpoznawanie produktu a preferencje klientów; Badanie skuteczności reklam; Nowinka
prasowa 26: Kupony; dzięki nim oszczędzamy pieniądze
Badanie programów telewizyjnych
Sprzedający
Natura i odmiany aktywności reklamowej; Typy przekazów reklamowych; Znak firmowy; Wizerunek produktu;
Opakowanie produktu; Seks w reklamach; Kobiety w reklamach; Sukces kampanii reklamowej; Reklama
komputerowa
Klient
Nowinka prasowa 27: Zostawiam napiwek!; Nawyki klientów i wierność producentowi; Cena produktu; Reklamy
dla różnych grup etnicznych; Reklamy adresowane do dzieci i młodzieży; Reklamy adresowane do ludzi starszych;
Reklamy adresowane do homoseksualnych mężczyzn i kobiet; Reklamy adresowane do osób niepełnosprawnych
Opis sytuacyjny
Wzbudzanie poczucia winy w reklamie; Problemy do rozważenia
Podsumowanie
Główne terminy
Literatura
6