1 - IPEX

KOMISJA
EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 4.8.2016 r.
COM(2016) 495 final
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
Dziesiąte sprawozdanie roczne za rok 2015 w sprawie realizacji pomocy wspólnotowej
na mocy rozporządzenia Rady (WE) nr 389/2006 z dnia 27 lutego 2006 r.
ustanawiającego instrument wsparcia finansowego w celu stymulowania rozwoju
gospodarczego tureckiej wspólnoty cypryjskiej
PL
PL
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
Dziesiąte sprawozdanie roczne za rok 2015 w sprawie realizacji pomocy wspólnotowej
na mocy rozporządzenia Rady (WE) nr 389/2006 z dnia 27 lutego 2006 r.
ustanawiającego instrument wsparcia finansowego w celu stymulowania rozwoju
gospodarczego tureckiej wspólnoty cypryjskiej
1.
WPROWADZENIE
Rozporządzenie Rady (WE) nr 389/20061 („rozporządzenie o pomocy”) stanowi
podstawę dla pomocy na rzecz tureckiej wspólnoty cypryjskiej oraz nakłada wymóg
składania rocznych sprawozdań dla Rady i Parlamentu Europejskiego. Niniejsze
sprawozdanie dotyczy roku 2015.
2.
PRZYGOTOWANIE PROGRAMU POMOCY
W okresie pomiędzy 2006 r. a końcem 2015 r. zaprogramowano kwotę 402 mln EUR
na działania w ramach rozporządzenia o pomocy. Kwota przeznaczona w grudniu na
program roczny na 2015 r. wyniosła 32 337 900 EUR2. Wieloletnie ramy finansowe
(WRF) na lata 2014–2020 zapewniają wieloletnią perspektywę dla programu i
stabilne finansowanie roczne. Program pomocy ma jednak charakter tymczasowy,
ponieważ jego celem jest ułatwienie zjednoczenia Cypru; rozporządzenie Rady nr
1311/20133 określające WRF umożliwia przeprowadzenie rewizji w przypadku
zjednoczenia w okresie obowiązywania WRF.
3.
MECHANIZMY WDRAŻANIA
Program jest realizowany na tych obszarach Republiki Cypryjskiej, nad którymi rząd
Republiki Cypryjskiej nie sprawuje faktycznej kontroli i na których stosowanie
wspólnotowego dorobku prawnego jest tymczasowo zawieszone zgodnie z
protokołem 10 do traktatu o przystąpieniu. Pomoc jest realizowana przede wszystkim
w ramach bezpośredniego zarządzania przez Komisję Europejską; niektóre projekty
podlegają jednak zarządzaniu pośredniemu przez Program Narodów Zjednoczonych
ds. Rozwoju (UNDP) oraz British Council.
Komisja realizuje program w wyjątkowym kontekście politycznym, prawnym i
dyplomatycznym. Konieczne są ustalenia doraźne umożliwiające kontynuację
realizacji programu przy jednoczesnym poszanowaniu zasad należytego zarządzania
finansami. W przypadku programów pomocy finansowanych przez UE rolę ram
prawnych pomocy rozwojowej pełnią w zwykłych okolicznościach umowy z rządem
państwa-beneficjenta. W przypadku pomocy dla tureckiej wspólnoty cypryjskiej nie
można zawrzeć takich umów, a Komisja musi opierać się na przepisach i warunkach,
które uważa za lokalnie obowiązujące. Zarządzanie nieodłącznym ryzykiem i jego
ograniczanie stanowią odpowiedzialność Komisji, a przyjęte przez nią środki
obejmują intensywne monitorowanie beneficjentów i udzielanie im wsparcia,
zmienione zasady płatności oraz ostrożne podejście do stosowania gwarancji
bankowych. Znaczna część środków programu jest przeznaczona na dotacje, które
wymagają istotnych nakładów na zarządzanie.
1
2
3
Dz.U. L 65 z 7.3.2006, s. 5.
Decyzja Komisji C(2014) 9366.
Dz.U. L 347 z 2.12.2013, s. 884.
2
Aby zapewnić powodzenie i stabilność realizacji w opisanych warunkach, turecka
wspólnota cypryjska musi w pełni zaangażować się w przygotowanie do przyjęcia
wspólnotowego dorobku prawnego po rozwiązaniu problemu cypryjskiego.
Współpraca pomiędzy społecznościami Turków i Greków cypryjskich jest nadal
konieczna dla osiągnięcia ostatecznego celu programu, jakim jest zjednoczenie.
Zespół programowy korzysta z pomieszczeń unijnego biura terenowego ds.
programu (EUPSO) znajdującego się w północnej części Nikozji. Przedstawicielstwo
Komisji na Cyprze organizuje również spotkania, seminaria i konferencje prasowe
oraz pozostaje w kontakcie z cypryjską opinią publiczną na całej wyspie, między
innymi w kwestiach dotyczących programu pomocy.
4.
WDRAŻANIE PROGRAMU W OKRESIE SPRAWOZDAWCZYM
4.1.
Zarys ogólny
Komisja nadal realizuje rozporządzenie o pomocy, mając na celu wspieranie
zjednoczenia. Komisja była gotowa do dostosowania programu w wyniku
osiągniętych porozumień i podjęto działania w celu sfinansowania otwarcia dwóch
nowych przejść granicznych zaproponowanych przez dwóch liderów w ramach
środka budowy zaufania.
Działania w 2015 r. obejmowały kontynuację szeregu ustanowionych i udanych
projektów, na przykład środków budowy zaufania (wsparcie dla Komisji Osób
Zaginionych i ochrony dziedzictwa kulturowego) oraz stypendiów unijnych.
Zawarcie umów o znacznej pomocy technicznej w wielu dziedzinach dało nowy
impuls, a konsekwentne wsparcie techniczne będzie szczególnie istotne w okresie
przygotowania do rozwiązania problemu cypryjskiego. Nadal istnieją istotne braki w
zdolności beneficjentów. Zanim wspólnotowy dorobek prawny będzie mógł zostać
wdrożony, konieczne będzie szeroko zakrojone dostosowanie, ale turecka wspólnota
cypryjska obecnie lepiej rozumie wyzwanie.
Ważnym elementem programu są dotacje. Biorąc pod uwagę znaczenie stosunkowo
niewielkich dotacji dla większości potencjalnych beneficjentów, Komisja nadal
poszukuje rozwiązań w celu zagwarantowania, aby dotacje trafiały do beneficjentów
terminowo i w sposób efektywny. Dotyczy to również outsourcingu, a Komisja
rozszerzyła element zarządzania pośredniego w programie na rok 2015. Popularny
program dotacji stypendialnych został przedłużony do 2020 r. dzięki nowej umowie
o delegowaniu zadań z British Council.
Kłopotliwą sprawą pozostaje nadal umowa dotycząca budowy sieci kanalizacyjnej w
Famaguście; umowa została rozwiązana przez Komisję w grudniu 2013 r. i nie
znaleziono rozwiązania ani w zakresie rozstrzygnięcia sporu ani w zakresie ustaleń
dotyczących ukończenia projektu. Ponadto bojkot ze strony lokalnych wykonawców
miał wpływ na przetargi dotyczące innych projektów.
Pod koniec roku obowiązywały 284 umowy. Liczba ta znacznie spadła w ostatnich
latach ze względu na zakończenie działań finansowanych ze starszych programów
oraz zamknięcie umów o udzielenie dotacji lub zmiany sposobu zarządzania nimi.
W odniesieniu do konkretnych działań Komisji Corina Creţu, komisarz ds. polityki
regionalnej i miejskiej, która odpowiada za program pomocy, odwiedziła wyspę w
październiku i potwierdziła wsparcie Komisji dla zjednoczenia.
Jeśli chodzi o administrację Komisji, grupa zadaniowa ds. tureckiej wspólnoty
cypryjskiej została przeniesiona na początku 2015 r. do Dyrekcji Generalnej ds.
3
Polityki Regionalnej i Miejskiej. To przeniesienie zostało dokonane bez zmiany
uprawnień udzielonych Komisji na mocy rozporządzenia o pomocy.
4
4.2.
Postępy w ramach poszczególnych celów
Ogólnym celem programu pomocy jest ułatwienie zjednoczenia Cypru przez
stymulowanie rozwoju gospodarczego tureckiej wspólnoty cypryjskiej, ze
szczególnym uwzględnieniem integracji gospodarczej wyspy, poprawy kontaktów
między obiema społecznościami oraz kontaktów z UE, a także przygotowania do
stosowania wspólnotowego dorobku prawnego. W 2015 r,. podejmowano
następujące działania, aby osiągnąć każdy z celów określonych w rozporządzeniu o
pomocy:
4.2.1.
Cel 1: Rozwój i przebudowa infrastruktury
Po wstępnym odbiorze w 2014 r. sprzętu telekomunikacyjnego sieci nowej generacji
udzielono więcej pomocy technicznej w celu ukończenia wprowadzania usług i
rozwiązania pozostałego problemu rozliczenia nie przekazanej dotąd instalacji.
Dzięki pomocy technicznej zostały wznowione prace nad bezpieczeństwem ruchu w
celu pobudzenia reorganizacji kompetencji w ramach sektora, pomocy w
przygotowaniu do przyszłego dostosowania do wspólnotowego dorobku prawnego w
zakresie wydawania pozwoleń i kontroli pojazdów oraz przy opracowywaniu
specyfikacji technicznych.
Nowa oczyszczalnia ścieków w Mia Milia/Haspolat, która służyć będzie obu
społecznościom w Nikozji, oczyszcza ścieki od 2012 r., ale nadal trzeba podjąć
związane z nią projekty: umowę na projekt nowego kolektora kanalizacyjnego
obsługującego cały teren Nikozji i podłączenie do oczyszczalni ścieków podpisano w
listopadzie; osiągnięto porozumienie w sprawie podziału oczyszczanych ścieków z
oczyszczalni ścieków, a prace dotyczące wykonalności i projektu systemu
dystrybucyjnego do strefy buforowej są w toku; ten sam konsultant zbada również
możliwość rolniczego wykorzystania osadów ściekowych z oczyszczalni ścieków i
przygotuje specyfikacje techniczne dla urządzeń do rozrzucania osadów.
Wszystkie prace naprawcze zostały zakończone w oczyszczalni ścieków Morphou /
Güzelyurt i zostało wydane świadectwo skuteczności działania. Rozpoczęto przetarg
na budowę zbiornika i sieci do ponownego wykorzystania oczyszczonej wody z
zakładu, ale przetarg nie został rozstrzygnięty.
Komisja rozpoczęła badanie mające na celu określenie niezbędnych prac związanych
z naprawą sieci kanalizacyjnych Famagusta oraz kosztów tych napraw. Trwają także
prace projektowe nad rozbudową składowiska Koutsovitis / Güngör, w tym nad
specyfikacjami dla urządzenia do oczyszczania odcieków ze składowiska. Złożono
również zamówienie na samochody ciężarowe do transportu odpadów. Te wysiłki
dotyczące gospodarki odpadami stałymi zostaną uzupełnione o dalsze inwestycje,
które mają być zrealizowane w ramach programu na rok 2015, w tym zamknięcie
zanieczyszczających wysypisk oraz budowę „stacji przeładunku odpadów”, aby
zapewnić efektywny transport odpadów do nowego składowiska. Również w
dziedzinie odpadów stałych zamówiono nowy obiekt sterylizacji odpadów
medycznych, aby zapobiec niebezpiecznemu zjawisku trwałego składowania
odpadów niesterylizowanych. Gospodarka odpadami stałymi jest również
uwzględniania w ramach programów dotacji wspierających społeczeństwo
obywatelskie i lokalne społeczności (patrz poniżej).
UNDP, w ramach zarządzania pośredniego, kończy budowę centrów informacji i
zarządzania na czterech potencjalnych obszarach Natura 2000. Te częściowo
wybudowane budynki były przedmiotem umowy zakończonej w 2011 r.
5
Co ważne, główny program pomocy technicznej rozpoczął się w 2015 r., a jego
celem było poprawa zdolności gospodarowania zarówno w sektorze wody, jak i
odpadów. Teksty prawne w tym zakresie zostały już opracowane w ramach jednego
z poprzednich projektów pomocy technicznej, który zakończył się w 2012 r.
4.2.2.
Cel 2: Promowanie rozwoju społeczno-gospodarczego
Po zakończeniu w 2013 r. pomocy technicznej w ramach wsparcia biznesu w
listopadzie podpisano nową umowę o pomocy technicznej, w ramach drugiego etapu
działań, w celu budowania zdolności w instytucjach wsparcia biznesu,
przeprowadzenia oceny wykonalności inkubacji przedsiębiorstw i tworzenia
klastrów, ułatwienia dialogu na temat strategii inteligentnej specjalizacji, która jest
potrzebna do dostępu do europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych oraz
analizy trendów rynkowych. Ponadto do grudnia zostały zakończone wszystkie prace
przygotowawcze do zawarcia umowy o delegowaniu zadań z Europejskim Bankiem
Odbudowy i Rozwoju (EBOR). Umożliwi to MŚP dostęp do środków kredytowych
EBOR i wiedzy fachowej dla rozwoju przedsiębiorstw od 2016 r. Przedsiębiorstwa
uzyskują również bezpośrednie wsparcie dzięki dotacjom i 36 umowom o udzielenie
dotacji w ramach rozwoju MŚP: Program dotacji na rzecz modernizacji produktów i
usług pozostał otwarty pod koniec roku.
W obszarze rozwoju obszarów wiejskich trwały prace w terenie w celu podniesienia
standardów w sektorze mleczarskim. Pomoc techniczna na rzecz wzmocnienia
zdolności służb weterynaryjnych w celu zabezpieczenia i monitorowania zgodności z
normami dotyczącymi zdrowia zwierząt i innymi wymogami sanitarnymi
dotyczącymi zapobiegania chorobom zwierząt i ich zwalczania oraz przyszłego
handlu produktami pochodzenia zwierzęcego przez zieloną linię rozpoczęła się w
połowie 2015 r. i będzie kontynuowana w 2016 r. Będzie to nadal zadanie
stanowiące szczególne wyzwanie. W 2015 r. udzielono znacznej pomocy technicznej
oraz dokonano znaczących inwestycji w instalacje i urządzenia do zarządzania
produktami ubocznymi pochodzenia zwierzęcego, zwalczania chorób oraz na rzecz
reformowania sektora mleczarskiego. W 2016 r. wraz z pomocą techniczną
rozpocznie się program w dziedzinie metrologii, który ma wspomagać laboratoria w
zakresie możliwości pomiarowych, aby wspierać dalszy rozwój usług doradztwa
rolniczego. Stowarzyszenia plantatorów oliwek obu społeczności zaproponowali
próbny program dla obu społeczności w zakresie zwalczania szkodników – muszek
oliwnych, a wstępne prace zostały ujęte w programie na rok 2015. Spośród 39 umów
o udzielenie dotacji zawartych w 2013 r. w ramach trzeciego programu dotacji na
rozwój obszarów wiejskich pod koniec 2015 r. nadal obowiązywały 22 umowy.
W sektorze edukacji w 2015 r. przyznano 13 dotacji w ramach programu o wartości
1,5 mln EUR na rzecz innowacji i zmian w edukacji VI, który obejmował m.in. takie
cele, jak zwiększone zdolności nauczania / uczenia się, wspólne projekty ze szkołami
Greków cypryjskich, przedsiębiorczość i uczenie się przez całe życie. Pod koniec
2015 r. wciąż obowiązywało sześć z dziesięciu umów o udzielenie dotacji z
poprzedniego programu (2013).
Po zakończeniu w 2012 r. projektu rozwoju kształcenia i szkolenia zawodowego oraz
rynku pracy (VETLAM) w 2015 r. podpisano nową umowę o pomocy technicznej w
ramach kolejnego projektu (VETLAM II) obejmującego rozwój i promocję
systemów kształcenia i szkolenia zawodowego, uczenia się przez całe życie,
poprawę szans na zatrudnienie oraz zwiększenie powiązań między edukacją a
rynkiem pracy. Uzupełnieniem tych działań będzie program dotacji dla szkół i
organizacji prowadzących uczenie się przez całe życie ujętych w programie na rok
2015.
6
Odbyły się spotkania konsultacyjne z lokalnymi społecznościami, aby przygotować
grunt pod program dotacji o wartości 4,85 mln EUR, który zostanie uruchomiony na
początku 2016 r.: rozwój wspólnotowy 4, który skupi się na udostępnianiu usług
publicznych w celu zwiększenia efektywności i jakości. Priorytetami będzie między
innymi gospodarka odpadami stałymi, w uzupełnieniu do rozległych inwestycji
infrastrukturalnych przewidzianych w programach na rok 2014 i 2015. Pod koniec
2015 r. nadal obowiązywało dziewięć umów o udzielenie dotacji w ramach
wcześniejszych programów dotacji na rozwój wspólnotowy.
Od 2008 r. jednostka zarządzania projektem świadczy usługi na rzecz wspierania
realizacji programów dotacji oraz oferuje szkolenia dla wnioskodawców i
beneficjentów dotacji. Działania jednostki zarządzania projektem są kontynuowane
w szerszym zakresie w ramach nowej umowy o świadczenie usług podpisanej w
2015 r. Ta jednostka zarządzania projektem stanowi cenną pomoc dla Komisji w
zakresie zwiększenia efektywności i wiarygodności.
Po zakończeniu w 2014 r. programu monitorowania ekonomicznego prowadzonego
przez Bank Światowy w ramach funduszu powierniczego finansowanego poprzez
program z 2006 r., drugi etap zaplanowany w 2014 r. rozpoczął się na początku 2015
r. i opierał się na wynikach wcześniejszych prac analitycznych oraz zapewnił
dodatkową dogłębną analizę i pomoc techniczną w odpowiednich dziedzinach.
4.2.3.
Cel 3: Wspieranie pojednania, środki budowy zaufania oraz wsparcie dla
społeczeństwa obywatelskiego
Komisja Osób Zaginionych wspierana przez program pomocy za pośrednictwem
porozumienia z UNDP w sprawie zarządzania pośredniego kontynuowała swoje
prace w terenie i prace laboratoryjne. Spośród łącznej liczby 2001 osób zaginionych
Komisja Osób Zaginionych ekshumowała 1017 szczątków, z czego 618 zostało
zidentyfikowanych genetycznie. Szybkość identyfikacji zwolniła w 2015 r. ze
względu na kontrolę procedur badania DNA. Prace w terenie również stały się
trudniejsze ze względu na rzadsze występowanie nowych źródeł informacji. W sumie
przeprowadzony wykopy w 1033 miejscach, ale tylko w przypadku 21 % z tych
miejsc przebadanych w 2015 r. znaleziono szczątki4. Jednak istotny przełom nastąpił
w listopadzie, kiedy to udostępniono, na lata 2016–2019, 30 przypuszczalnych
miejsc pochówku na terenach znajdujących się pod kontrolą tureckiego wojska. W
2015 r. Komisja podpisała z UNDP dwie umowy o delegowaniu zadań w celu
zapewnienia finansowania dla Komisji Osób Zaginionych, każda na kwotę 2,6 mln
EUR, obejmujące odpowiednio działalność w 2015 r. i 2016 r. Ta roczna kwota
stanowiła 82 % ogółu darowizn na rzecz Komisji Osób Zaginionych w 2015 r.
Ogólnie rzecz biorąc, w latach 2006–2015 Unia Europejska zapewniła ponad 70 %
całkowitej kwoty środków przekazanych Komisji Osób Zaginionych przez Cypr i
międzynarodowych darczyńców.
Ochrona dziedzictwa kulturowego za pośrednictwem Komitetu Technicznego ds.
Dziedzictwa Kulturowego, w którym reprezentowane są obie społeczności, stanowiła
nadal kluczowy element pojednania i budowania zaufania w ramach programu
pomocy. Ponowne otwarcie wieży Othello w Famaguście w lipcu z udziałem
przywódców obu społeczności było ważnym i bardzo dostrzegalnym wydarzeniem.
Również wiele osób wzięło udział w ceremonii ukończenia renowacji starego
Kościoła maronitów pw. Św. Jerzego w Kormakitis/Koruçam w listopadzie.
Ważnym wydarzeniem pod koniec listopada było udostępnienie Komitetowi
4
Dane Komisji Osób Zaginionych z dnia 30 grudnia 2015 r.
7
Technicznemu ds. Dziedzictwa Kulturowego wioski Agia Marina/Gurpinar,
stanowiącej obecnie teren wojskowy, gdzie znajduje się kolejny ważny kościół
maronitów, aby umożliwić jej ocenę niezbędnych prac konserwatorskich i
renowacyjnych. Znaczenie działań prowadzonych przez Komitet Techniczny ds.
Dziedzictwa Kulturowego na rzecz pokoju i pojednania na Cyprze zostało
dostrzeżone przez Parlament Europejski, który w październiku przyznał szefom
Komitetu Technicznego ds. Dziedzictwa Kulturowego z ramienia Turków i Greków
cypryjskich Europejską Nagrodę Obywatelską za 2015 r. W grudniu podpisano z
UNDP umowę o delegowaniu zadań na użytek etapu 4 programu ochrony
dziedzictwa kulturowego. W ujęciu przyszłościowym szczególną uwagę należy
zwrócić na ochronę odrestaurowanych miejsc i dbanie o nie przez wspólnotybeneficjentów.
W odpowiedzi na inicjatywę w zakresie nowych środków budowy zaufania Komisja
podjęła szybkie działanie w celu zmiany załącznika do rozporządzenia w sprawie
zielonej linii polegającej na dodaniu dwóch nowych przejść granicznych w Deryneia
oraz Lefka-Apliki i realokacji środków niezbędnych do ich otwarcia. Prace zostaną
podjęte przez UNDP w 2016 r.
W 2015 r. wsparcie dla społeczeństwa obywatelskiego było kontynuowane na dwa
sposoby: na początku roku została podpisana nowa umowa o pomocy technicznej w
celu budowania zdolności organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz
pobudzania tworzenia sieci kontaktów i wspólnych działań z Grekami cypryjskimi i
innymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego UE. W drugiej połowie roku
przyznano osiem nowych dotacji w ramach programu społeczeństwo obywatelskie w
działaniu V. Uzupełniają one 10 dotacji już działających w ramach programu
społeczeństwo obywatelskie w działaniu IV. W październiku zostało uruchomione
Forum Społeczeństwa Obywatelskiego. Jest to platforma, w ramach której
organizacje społeczeństwa obywatelskiego spotykają się co trzy miesiące i mogą
wyrażać swoje oczekiwania oraz priorytety. Forum Społeczeństwa Obywatelskiego
działa jako katalizator w odniesieniu do rzecznictwa organizacji społeczeństwa
obywatelskiego i promuje aktywne obywatelstwo.
W grudniu Izba Gospodarcza Turków cypryjskich ogłosiła nagrody w ramach
swojego programu stażowego dla obu społeczności wspieranego ze środków
programu pomocy, pokrywającego 80 % kosztów projektu; w ramach programu
możliwość odbycia stażu uzyska 24 Turków i Greków cypryjskich będących
absolwentami szkół wyższych w drugiej wspólnocie.
4.2.4.
Cel 4: Zbliżenie tureckiej wspólnoty cypryjskiej do UE
Zarządzanie stypendiami na pobyty w UE zostało zlecone British Council na lata
akademickie 2014-2016, a w 2015 r. przyznano 125 dotacji w ramach tego
programu. Program ten został przedłużony na kolejne trzy lata na podstawie umowy
o delegowaniu zadań podpisanej w grudniu z British Council, obejmującej lata
akademickie 2017-2020. Komisja zapewnia dostęp do stypendiów corocznie od 2007
r., a ciągłość tego programu jest uważana za kluczową. W ramach działań w zakresie
zarządzania programem stypendialnym British Council organizuje dni „Studiuj w
Europie” w celu przekazania studentom informacji o możliwościach studiowania
poza Wielką Brytanią. Organizacja ta rozwija również sieć absolwentów i będzie
monitorować skutki średnioterminowe, na przykład odsetek studentów wracających
na Cypr i powodzenie w znalezieniu zatrudnienia.
Na początku 2015 r. działalność rozpoczął nowy projekt Infopoint. Przyczyniło się to
do wysokiego poziomu widoczności UE, jej polityki i programu pomocy
8
finansowanego przez UE, a w 2015 roku odbyło się 35 imprez. Rozprowadzono
wiele materiałów informacyjnych. Istnieje również strona na Facebooku abbilgi oraz
znaczące relacje prasowe i telewizyjne z działań w ramach projektu Infopoint.
4.2.5.
Cele 5/6: Przygotowanie tureckiej wspólnoty cypryjskiej do wprowadzenia i
wdrożenia wspólnotowego dorobku prawnego
Instrument pomocy technicznej i wymiany informacji Komisji Europejskiej (TAIEX)
służy do realizacji celów 5 i 6 rozporządzenia o pomocy, a tym samym pomaga w
przygotowaniu tureckiej wspólnoty cypryjskiej do wdrażania wspólnotowego
dorobku prawnego, mając na uwadze perspektywę wycofania jego zawieszenia po
wejściu w życie kompleksowego rozwiązania problemu cypryjskiego. W 2015 roku
pomoc utrzymano, skupiając się na tych samych 16 głównych obszarach lub
„sektorach” wspólnotowego dorobku prawnego UE, podobnie jak w latach
ubiegłych, w celu ułatwienia procesu zjednoczenia Cypru. ‎Łącznie w 2015 r.
zorganizowano 307 imprez. Działania w ramach instrumentu TAIEX obejmowały
misje ekspertów, kursy szkoleniowe, warsztaty i wizyty studyjne. Zainteresowane
strony z tureckiej wspólnoty cypryjskiej wykazały się znacznie większą wiedzą na
temat wymogów wspólnotowego dorobku prawnego w aktywnych sektorach
instrumentu TAIEX. W listopadzie w Brukseli odbyło się seminarium dla
zainteresowanych stron wysokiego szczebla wywodzących się z tureckiej wspólnoty
cypryjskiej na temat polityki regionalnej i miejskiej UE.
Nadal wspierana była wymiana handlowa przez zieloną linię (rozporządzenie nr
866/2004). W 2015 r. niezależni eksperci prowadzili systematyczne inspekcje
fitosanitarne ziemniaków i produktów cytrusowych, pobierali próbki miodu do
analizy i przedstawili zaktualizowany wykaz statków, których połów może być
przedmiotem wymiany handlowej przez zieloną linię.
4.3.
Realizacja finansowa (zawieranie umów i dokonywanie płatności)
4.3.1.
Zawieranie umów
W 2015 r. zaciągnięto zobowiązania w wysokości 27,7 mln EUR, które obejmowały
znaczną ilość pracy zleconej podmiotom zewnętrznym i kilka ważnych umów o
pomocy technicznej. Czwarty rok z kolei wzrósł poziom zobowiązań, co wskazuje na
przyspieszenie programu.
4.3.2.
Płatności
W 2015 r. płatności wyniosły 17,7 mln EUR. Oczekuje się, że wskaźnik
dokonywania płatności będzie rósł wraz ze zwiększaniem poziomu zobowiązań.
4.4.
Monitorowanie
Komisja ponosi bezpośrednią odpowiedzialność za realizację większości projektów
(zarządzanie bezpośrednie). Pracownicy Komisji zapewniają wysoki poziom
nadzoru; obejmuje on wizyty kontrolne na miejscu, spotkania na miejscu i działania
komitetów sterujących. Specjalna jednostka zarządzająca projektem monitoruje
dotacje na rozwój wspólnotowy, dla MŚP i przedsiębiorstw na obszarach wiejskich,
a od roku 2015 także dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego, szkół oraz
organizacji kształcenia i szkolenia zawodowego, a także wspiera beneficjentów
dotacji w zakresie stosowania przepisów dotyczących wdrażania dotacji.
Ulepszono monitorowanie instrumentu TAIEX dzięki ponownemu uruchomieniu
jesienią 2015 r. grup sterujących projektu, mając na celu dokonywanie przeglądów,
ocenę postępów i planowanie przyszłego okresu. Logistyka instrumentu TAIEX jest
9
monitorowana za pośrednictwem internetowego systemu zarządzania instrumentem
TAIEX.
4.5.
Audyt i kontrole
Europejski Trybunał Obrachunkowy przeprowadził w 2015 r. czynności pokontrolne
w następstwie audytu programu pomocy tureckiej wspólnocie cypryjskiej z 2012 r. i
złożył sprawozdanie na początku 2016 r. Nie są wymagane żadne dalsze działania.
Szczegółowy
audyt
zewnętrzny
mechanizmów
kontroli
wewnętrznej
przeprowadzono w celu zidentyfikowania potencjalnych postępów w zakresie
wiarygodności po przeniesieniu w 2015 r. grupy zadaniowej do Dyrekcji Generalnej
ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej. Audytorzy złożyli sprawozdanie w 2016 r. i
trwają niezbędne działania następcze. W październiku Dyrekcja Generalna ds.
Polityki Sąsiedztwa i Negocjacji w sprawie Rozszerzenia (DG NEAR)
przeprowadziła audyt ex post pięciu płatności wynikających z faktur, pochodzących
sprzed 2015 r., kiedy to grupą zadaniową zarządzała DG NEAR. Nie stwierdzono
żadnych błędów ilościowych. Zawarto również umowę dotyczącą weryfikacji
wydatków z 15 dotacji w ramach programu dotacji rozwój MŚP III: unowocześnianie
produktów i usług. Prace te mają być przeprowadzone w 2016 r. wraz kończeniem
realizacji umów o udzielenie dotacji.
4.6.
Ocena
W następstwie ogólnej oceny programu przeprowadzonej w 2013 r. ponownej ocenie
poddano wskaźniki dotyczące programu. Zebrano dane dla wielu sektorów i
zaproponowano szereg nowych wskaźników. Oczywiste jest jednak, że brakuje wielu
danych gospodarczych i społecznych oraz że dostosowaniu do wspólnotowego
dorobku prawnego w przyszłości koniecznie towarzyszyć musi znaczna poprawa w
zakresie statystyk. Po dokonaniu w 2014 r. oceny działalności Komisji Osób
Zaginionych przez Equipo Argentino de Antropologia Forense (EAAF) w 2015 r.
EAAF odbył trzy kolejne wizyty, w tym w celu dokonania przeglądu procedur
testów genetycznych.
4.7.
Informacje, promocja i eksponowanie działań
W 2015 r. odbyło się 188 działań, mających na celu eksponowanie programu i
informowanie o nim, co stanowi znaczny wzrost w stosunku do 2014 r. i do czego
znacząco przyczynił się nowy projekt Infopoint, zarządzany przez EUPSO wraz z
przedstawicielstwem Komisji Europejskiej na Cyprze (zob. też 4.2.4).
Najważniejszymi wydarzeniami w 2015 r. były: wycieczki po obszarach wiejskich w
Komi Kebir/Büyükkonuk, Kiados/Serdarlı, Morphou/Güzelyurt oraz Lefke/Lefke i
dyskusje panelowe na temat polityki UE w zakresie rozwoju obszarów wiejskich;
Tydzień Mobilności obchodzony po raz pierwszy w tureckiej wspólnocie
cypryjskiej; oraz kampania informacyjna na temat przeciwdziałania handlowi
ludźmi. Dzień Europy i Zielony Tydzień obchodzone były jako duże imprezy
plenerowe; zorganizowano też dużą konferencję na temat dziedzictwa kulturowego,
skupiającą ekspertów w całej wyspy.
4.8.
Konsultacje z rządem Republiki Cypryjskiej
Odbyły się spotkania z przedstawicielami rządu Republiki Cypryjskiej, w
szczególności podczas wizyty wyższych rangą urzędników Komisji na wyspie.
Komisja nadal polega na współpracy z rządem cypryjskim w zakresie weryfikacji
praw własności; spotyka się również regularnie ze Stałym Przedstawicielstwem w
Brukseli. Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności Komisji
10
Europejskiej podjęła się w styczniu misji technicznej w celu rozwiązania problemu
wybuchu choroby guzowatej skóry bydła, który miał następstwa na całej wyspie.
5.
WNIOSKI
Komisja podtrzymuje zaangażowanie na rzecz wspierania procesu rozwiązania
problemu pod auspicjami ONZ i wykorzysta wszystkie możliwości w ramach
programu w celu ułatwienia inicjatyw wynikających z tego procesu tak, jak to miało
miejsce w roku 2015 w celu zabezpieczenia środków na otwarcie nowych przejść
granicznych. Z zadowoleniem przyjęto utworzenie doraźnego komitetu, z
reprezentantami obu społeczności, w ramach którego obie społeczności podjęły się
zapoznania z problemami technicznymi związanymi ze zgodnością ze
wspólnotowym dorobkiem prawnym. Wykazano, że wsparcie instrumentu TAIEX w
ramach programu pomocy ma pozytywny wpływ na pracę komitetu, uwzględniwszy,
że uczestnicy tureckiej wspólnoty cypryjskiej wykazali się znacznym wzrostem
wiedzy na temat wspólnotowego dorobku prawnego w tych obszarach, w których
prowadzono działania z wykorzystaniem instrumentu TAIEX.
Komisja nadal udziela pomocy w ramach rozporządzenia o pomocy w celu
ułatwienia zjednoczenia Cypru przez wspieranie rozwoju gospodarczego tureckiej
wspólnoty cypryjskiej i prowadzi działania w ramach swoich sześciu celów. W 2015
r. w wyniku pomocy skupiono większą uwagę na dziedzinach, które stwarzają
szczególne problemy związane ze zgodnością ze wspólnotowym dorobkiem
prawnym w przyszłości. Są to przede wszystkim problemy w dziedzinie ochrony
środowiska i zdrowia zwierząt.
Ze względu na niskie zdolności i brak zasobów beneficjenta w wielu dziedzinach
oraz braki w gotowości do dostosowania do wspólnotowego dorobku prawnego w
przyszłości, należy dokładnie rozważyć trwałość projektów. Komisja nadal aktywnie
wspiera konkretne projekty w okresach po przekazaniu ich beneficjentom. Natomiast
zrealizowane elementy infrastruktury i instalacje obecnie działają i są z
powodzeniem utrzymywane przez beneficjentów.
Program wykazuje przyspieszenie, na co wskazuje wzrastający poziom zobowiązań.
W miarę postępów w rozmowach na temat rozwiązania problemu cypryjskiego coraz
ważniejsze staje się szybkie reagowanie potrzeby beneficjenta.
11