KALENDARIUM: ĀWIAT I POLSKA 1945–2010

Slowniczek_:maly koss Slownik
27-05-10
21:59
Strona 203
203
KALENDARIUM: ÂWIAT I POLSKA 1945–2010
1945 • 4–11.02 – konferencja „wielkiej trójki“ w Jałcie
• 8.05 – kapitulacja III Rzeszy
• 26.06 – powstaje Organizacja Narodów Zjednoczonych
• 18–21.06 – proces 16 przywódców Polski podziemnej
w Moskwie
• 28.06 – utworzenie Tymczasowego Rzàdu JednoÊci
Narodowej
1946 • 5.03 – poczàtek „zimnej wojny“ – mowa Winstona
• 30.06 – referendum w sprawie zniesienia Senatu, granicy
Churchilla (m.in. o „˝elaznej kurtynie“, która zapadła nad zachodniej i reformy rolnej koƒczy si´ kl´skà komunistów,
wschodnià cz´Êcià Europy)
ale wyniki zostajà sfałszowane
1947 • 5.06 – Sekretarz stanu George Marshall przedstawia plan • 5.02 – Bolesław Bierut zostaje wybrany na prezydenta
pomocy gospodarczej dla Europy
1948 • 10.12 – Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwala Powszechnà • 15–21.12 – na kongresie zjednoczeniowym PPR i PPS
Deklaracj´ Praw Człowieka
powstaje nowa partia: Polska Zjednoczona Partia
Robotnicza
1949 • 25.01 – w Moskwie powstaje Rada Wzajemnej Pomocy
Gospodarczej (RWPG)
• 4.04 – podpisanie Paktu Atlantyckiego w Waszyngtonie
– powstaje NATO
1951 • 18.04 – w Pary˝u zostaje podpisany traktat o powołaniu • 2.08 – aresztowanie Władysława Gomułki, liczne procesy
Europejskiej Wspólnoty W´gla i Stali
polityczne działaczy politycznych i oficerów
1952 • 10.08 – Jean Monnet przewodniczàcym Europejskiej
Wspólnoty W´gla i Stali
• 22.07– uchwalenie Konstytucji PRL
1953 • 5.03 – Êmierç Józefa Stalina
• 27.07 – podpisanie rozejmu koƒczy wojn´ koreaƒskà
• 24.02 – wykonanie wyroku Êmierci na przywódcy AK,
generale Emilu Fieldorfie-Nilu
• 26.09 – internowanie prymasa Polski kardynała Stefana
Wyszyƒskiego
1955 • 11–14.05 – powołanie Układu Warszawskiego
• 31.07–14.08 – w Warszawie odbywa si´ Êwiatowy festiwal młodzie˝y
1956 • 25.02 – na zjeêdzie KPZR I sekretarz Nikita Chruszczow
wygłasza tajny referat o zbrodniach stalinowskich
• 23.10–11.11 – powstanie w´gierskie krwawo stłumione
przez wojska Zwiàzku Radzieckiego
• 28–29.06 – robotnicze powstanie w Poznaniu, w walkach ginie co najmniej kilkadziesiàt osób
• 19–21.10 – W. Gomułka I sekretarzem KC PZPR
• 28.10 – Prymas Stefan Wyszyƒski zwolniony z internowania
1957 • 25.03 – traktaty rzymskie o powstaniu Europejskiej
Wspólnoty Gospodarczej (EWG) i Euratomu
• 2.10 – zamkni´cie tygodnika „Po prostu“ zwiastuje koniec
okresu liberalizacji
1960 • przełomowy rok w procesie dekolonizacji – niepodległoÊç • 27.04 – walki z milicjà w Nowej Hucie w zwiàzku z deuzyskuje kilkanaÊcie krajów w Afryce
cyzjà władz o usuni´ciu krzy˝a
1961 • 12–13.08 – powstanie muru berliƒskiego
1962 • 22.10 – prezydent Stanów Zjednoczonych John F. Kennedy • 3.02 – rozwiàzanie Klubu Krzywego Koła w Warszawie,
ogłasza blokad´ Kuby w zwiàzku z instalacjà na tej wyspie forum dyskusyjnego powstałego na fali przemian
paêdziernikowych
radzieckich wyrzutni rakietowych, ZSRR demontuje rakiety
1964 • 19.06 – Kongres Stanów Zjednoczonych uchwala ustaw´ • 14.03 – 34 pisarzy i uczonych w liÊcie do premiera Józefa
zakazujàcà dyskryminacji rasowej
Cyrankiewicza protestuje przeciw brakowi papieru i cen• sierpieƒ – poczàtek wojny wietnamskiej
zurze
1965 • 8.12 – zakoƒczenie obrad Soboru Watykaƒskiego
Drugiego
• 19.07 – Jacek Kuroƒ i Karol Modzelewski za „List otwarty
do członków PZPR“ skazani na kary wi´zienia
• 18.11 – list polskich biskupów do episkopatu niemieckiego apelujàcy o wzajemne wybaczenie win
1966 • 2–20.02 – proklamowanie rewolucji kulturalnej
w Chinach, która pochłonie tysiàce ofiar
•16.12 – Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwala Pakty Praw
Człowieka
• 16–17.04 – w Gnieênie centralne uroczystoÊci koÊcielne,
b´dàce zwieƒczeniem dziesi´cioletniego programu
„Wielkiej Nowenny przed Tysiàcleciem Chrztu Polski“
Slowniczek_:maly koss Slownik
204
27-05-10
21:59
Strona 204
K a l e n d a r i u m : Ê w i a t i Po l s k a 1 9 4 5 – 2 0 1 0
1967 • 5–10.06 – Izrael zwyci´˝a w walce z paƒstwami arabski- • 10.06 – Polska zrywa stosunki dyplomatyczne z Izraelem
mi (tzw. wojna szeÊciodniowa)
1968 • 4.04 – w zamachu ginie pastor Martin Luther King
• 8.03 – protestacyjny wiec studentów na Uniwersytecie
• 21.08 – inwazja wojsk Układu Warszawskiego (w tym
Warszawskim brutalnie rozp´dzony przez milicj´ i „aktyw
polskich) na Czechosłowacj´ kładzie kres demokratyzacji
robotniczy”; w marcu przez cały kraj przetacza si´ fala
protestów
1970 • 8.10 – literackà Nagrod´ Nobla otrzymuje rosyjski pisarz • 14–20.12 – protesty robotnicze na Wybrze˝u, krwawoAleksander Soł˝enicyn
stłumione przez władze, I sekretarzem KC PZPR zostaje
Edward Gierek
1972 • 17.06 – tzw. afera Watergate, w efekcie której w 1974 r. • 26.06 – w zwiàzku z zawarciem układu z RFN Stolica
ust´puje prezydent Richard Nixon
Apostolska dostosowuje granice metropolii i diecezji do
granic PRL
1973 • 27.01 – wycofanie wojsk amerykaƒskich z Wietnamu
• 6–25.10 – paƒstwa arabskie atakujà Izrael (tzw. wojna
Jom Kippur)
1975 • kwiecieƒ – w Kambod˝y władz´ przejmuje komunistyczne • 28.05 – w ramach reformy administracyjnej zostajà zniesiougrupowanie Czerwoni Khmerzy
ne powiaty, a liczba województw zwi´ksza si´ z 17 do 49
• 1.08 – w Helsinkach podpisany zostaje akt koƒcowy
• 5.12 – list protestacyjny podpisany przez 59 osób w spraKonferencji Bezpieczeƒstwa i Współpracy w Europie
wie projektu wpisania do konstytucji „kierowniczej roli
jednej z partii“
1976 • 9.09 – umiera Mao Zedong, przywódca komunistycznych • 10.02 – uchwalenie poprawek do Konstytucji PRL
Chin
• 25.06 – protesty robotnicze w Radomiu i Ursusie w zwiàzku z planowanà podwy˝kà cen mi´sa – brutalna reakcja
milicji
• 23.09 – utworzenie opozycyjnego Komitetu Obrony
Robotników (KOR)
1977 • 7.01 – w Czechosłowacji opozycja demokratyczna powo- • 26.03 – powstaje Opozycyjny Ruch Obrony Praw
łuje Kart´ 77
Człowieka i Obywatela
• 3.03 – pełnà władz´ w Libii przejmuje pułkownik
• 7.05 – w Krakowie zamordowany zostaje działacz opozyMuammar Kaddafi
cyjny, student Stanisław Pyjas
1978 • 5-17.09 – w Camp David Izrael i Egipt podpisujà traktat • 11.01 – powstaje Towarzystwo Kursów Naukowych,
pokojowy
które organizuje wolne od cenzury wykłady z nauk spo• 16.10 – nowym papie˝em zostaje wybrany krakowski
łecznych i humanistyki
kardynał Karol Wojtyła, który przyjmuje imi´ Jan Paweł II
1979 • 1.01. – nawiàzanie stosunków dyplomatycznych mi´dzy • 2–10.06 – pierwsza pielgrzymka papie˝a Jana Pawła II
Stanami Zjednoczonymi i Chinami
do Polski
• 10.06 – pierwsze wybory do Parlamentu Europejskiego • 20.07 – w Gdaƒsku powstaje Ruch Młodej Polski, nawiàzujà• 26.12 – wojska radzieckie wkraczajà do Afganistanu
cy do idei konserwatywnych i narodowo-demokratycznych
• 1.09– powstaje pierwsza opozycyjna partia – Konfederacja Polski Niepodległej
1980 • 19.07–3.08 – kraje zachodnie bojkotujà XXII Igrzyska
• 14.08 – poczàtek strajku w Stoczni Gdaƒskiej
Olimpijskie w Moskwie z powodu radzieckiej inwazji na • 31.08 – Lech Wał´sa i wicepremier Mieczysław Jagielski
podpisujà porozumienie w Gdaƒsku, powstaje Niezale˝ny
Afganistan
Samorzàdny Zwiàzek Zawodowy „SolidarnoÊç", porozu• 22.10 – wybuch wojny iracko-iraƒskiej
mienia z władzami w Szczecinie (31.08) i Jastrz´biu (3.09)
• 4.11 – na prezydenta Stanów Zjednoczonych zostaje
wybrany Ronald Reagan
1981 • 13.05 – nieudany zamach na ˝ycie papie˝a Jana Pawła II • 13.12 – wprowadzanie stanu wojennego; internowanie
wielu tysi´cy działaczy „SolidarnoÊci“
• 16.12 – strajk w kopalni Wujek rozbity z u˝yciem siły;
zostaje zabitych siedmiu górników
1982 • kwiecieƒ–czerwiec – wojna Wielkiej Brytanii z Argentynà • 22.04 – powstaje podziemna Tymczasowa Komisja
o wyspy Falklandy zakoƒczona zwyci´stwem Brytyjczyków Koordynacyjna (TKK) „SolidarnoÊci”
Slowniczek_:maly koss Slownik
27-05-10
21:59
Strona 205
K a l e n d a r i u m : Ê w i a t i Po l s k a 1 9 4 5 – 2 0 1 0
205
1983
• 14.05 – umiera maturzysta Grzegorz Przemyk, pobity
przez milicj´
• 16–23.06 – druga pielgrzymka Jana Pawła II do Polski
1984 • 31.10 – w zamachu ginie Indira Gandhi, premier Indii
• 19.10 – ksiàdz Jerzy Popiełuszko zostaje porwany
i bestialsko zamordowany przez oficerów Słu˝by
Bezpieczeƒstwa
1985 • 11.03 – I sekretarzem KPZR zostaje Michaił Gorbaczow,
który zapowiada przeprowadzenie reform w Zwiàzku
Radzieckim (pierestrojka)
• 14.04 – w Krakowie powstaje pacyfistyczny ruch WolnoÊç
i Pokój
1986 • 26.04 – wybuch w elektrowni atomowej w Czarnobylu
• 31.05 – zatrzymanie Zbigniewa Bujaka, legendarnego
przywódcy solidarnoÊciowego, ukrywajàcego si´ od 1981 r.
1987 • 8.12 – prezydent USA Ronald Reagan i przywódca ZSRR • 15.07 – utworzenie urz´du Rzecznika Praw ObywatelMichaił Gorbaczow podpisujà układ rozbrojeniowy
skich – pierwszym zostaje prof. Ewa Ł´towska
• grudzieƒ – rozpoczyna si´ intifada – palestyƒskie powsta- • 29.11 – referendum w sprawie reform gospodarczych
nie zwrócone przeciw Izraelowi
i politycznych, zakoƒczone pora˝kà władz
1988 • 20.08 – zawieszenie broni kładzie kres wojnie iracko-iraƒskiej
• 26.04 – strajk w hucie im. Lenina daje poczàtek nowej
fali strajków
• 30.11 – Lech Wał´sa wychodzi zwyci´sko z debaty telewizyjnej z Alfredem Miodowiczem (OPZZ)
•18.12– utworzenie Komitetu Obywatelskiego przy Lechu
Wał´sie
1989 • 4.06 – na placu Tiananmen w Pekinie wojsko brutalnie
rozprawia si´ z demonstrujàcymi studentami
• 18.09 – porozumienie władz komunistycznych z opozycjà
otwiera drog´ do demokratyzacji na W´grzech
• 10.11 – upadek muru berliƒskiego
• 16–26.12 – w Rumunii wybucha powstanie, w wyniku
którego zostaje obalony dotychczasowy przywódca –
Nicolae Ceau˜escu
• 29.12 – prezydentem Czechosłowacji zostaje Vaclav Havel
• 6.02–5.04 – obrady Okràgłego Stołu zakoƒczone podpisaniem porozumienia przez przedstawicieli władz
i „SolidarnoÊci”
• 17.04 – sàd ponownie legalizuje NSZZ „SolidarnoÊç”
• 4.06 – wybory do Sejmu i Senatu koƒczà si´ bezapelacyjnym zwyci´stwem kandydatów „SolidarnoÊci”
• 19.07 – Wojciech Jaruzelski wybrany na prezydenta
• 12.09 – powołanie rzàdu Tadeusza Mazowieckiego
• 28.09 – ogłoszenie planu Balcerowicza
• 28.12 – zmiany w konstytucji (m.in. przywrócenie nazwy
Rzeczpospolita Polska)
1990 • 11.02 – zwolnienie z wi´zienia przywódcy Afrykaƒskiego
Kongresu Narodowego Nelsona Mandeli – „poczàtek
koƒca“ apartheidu w Republice Południowej Afryki
• 4.02 – Słowenia ogłasza niepodległoÊç – poczàtek rozpadu Jugosławii
• 11.03 – niepodległoÊç ogłasza wchodzàca dotàd w skład
ZSRR Litwa
• 2.08 – atak Iraku na Kuwejt
• 3.10 – zjednoczenie Niemiec
• 27–29.01 – XI zjazd PZPR podejmuje decyzj´ o rozwiàzaniu
tej partii. Utworzenie Socjaldemokracji Rzeczypospolitej
Polskiej (SdRP)
• 27.05 – wolne wybory do samorzàdu gminnego
• 25.11, 9.12 – dwie tury wyborów prezydenckich koƒczà
si´ zwyci´stwem Lecha Wał´sy
• 22.12 – ostatni prezydent RP na wychodêstwie Ryszard
Kaczorowski przekazuje prezydentowi Wał´sie insygnia
władzy
1991 • 17.01–28.02 – operacja „Pustynna Burza“ koƒczy si´
kl´skà Iraku
• 12.05 – prezydentem Rosji zostaje Borys Jelcyn
• 25.06 – poczàtek wojny domowej w Jugosławii
• 1.07 – rozwiàzanie Układu Warszawskiego
• 2.07 – w dawnym gmachu KC PZPR zostaje otwarta
Giełda Papierów WartoÊciowych
• 26.10 – Polska i ZSRR zawierajà umow´ o wycofaniu
wojsk radzieckich z naszego kraju
• 27.10 – pierwsze wolne wybory parlamentarne
1992 • 7.02 – podpisanie traktatu o powstaniu Unii Europejskiej • 17.10 – uchwalenie „małej konstytucji“
w Maastricht
1993 • 1.01 – po rozpadzie Czechosłowacji powstajà osobne
paƒstwa – Czechy i Słowacja
• 19.09 – przedterminowe wybory parlamentarne koƒczà
si´ sukcesem SdRP
1994 • 4.05 – Izrael i Organizacja Wyzwolenia Palestyny zawie- • 8.04 – Polska składa wniosek o członkostwo w Unii
rajà porozumienie o utworzeniu Autonomii Palestyƒskiej
Europejskiej
• 11.12 – interwencja wojsk rosyjskich daje poczàtek wojnie w Czeczenii
Slowniczek_:maly koss Slownik
206
27-05-10
21:59
Strona 206
K a l e n d a r i u m : Ê w i a t i Po l s k a 1 9 4 5 – 2 0 1 0
1995 • 21.11 – traktat w Dayton koƒczy wojn´ w BoÊni
• 19.11 – wybory prezydenckie koƒczà si´ zwyci´stwem
lidera lewicy Aleksandra KwaÊniewskiego
1996 • 1.09 – podpisanie porozumienia o zakoƒczeniu walk
w Czeczenii
• 8.06 – powstaje Akcja Wyborcza SolidarnoÊç (AWS),
koalicja ugrupowaƒ prawicowych
1997 • 1.07 – Hongkong przechodzi spod administracji Wielkiej •2.04 – Zgromadzenie Narodowe uchwala konstytucj´,
Brytanii pod zwierzchnictwo Chin
która zostaje zatwierdzona w referendum 25.05
• 19.09 – w wyborach parlamentarnych zwyci´˝a AWS
1999 • 24.03 – NATO interweniuje w serbsko-albaƒskim konflik- • wchodzà w ˝ycie cztery reformy przygotowane przez
cie w Kosowie
rzàd: administracyjna (16 województw, przywrócenie
powiatów), zdrowotna, oÊwiatowa i ubezpieczeƒ społecznych
• 12.03 – Polska staje si´ członkiem NATO
2000 • 26.03 – po ustàpieniu Borysa Jelcyna nowym prezyden- • 08–10 – wybory prezydenckie wygrywa powtórnie
tem Rosji zostaje Władimir Putin
Aleksander KwaÊniewski
2001 • 11.09 – atak terrorystyczny na World Trade Center
• 23.09 – wybory parlamentarne koƒczà si´ zwyci´stwem
koalicji Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Unii Pracy
2002 • 7.10 – wojska amerykaƒskie rozpoczynajà operacj´ militarnà w Afganistanie
2003 • 20.03 – skupiona wokół Stanów Zjednoczonych koalicja • 7–8.06 – Polacy w ogólnonarodowym referendum oporozpoczyna wojn´ z Irakiem, której celem jest usuni´cie
wiadajà si´ za traktatem o wejÊciu Polski do Unii
re˝imu Saddama Husajna
Europejskiej
2004 • 1.05 – rozszerzenie UE o dziesi´ciu nowych członków
• 1.05 – Polska staje si´ członkiem Unii Europejskiej
2005 • 2.04 – Êmierç Jana Pawła II. Nowym papie˝em zostaje • 25.09 – w wyborach parlamentarnych zwyci´˝a Prawo
kardynał Joseph Ratzinger, który przyjmuje imi´ Benedykt i SprawiedliwoÊç przed Platformà Obywatelskà i SamoXVI
obronà
• 23.10 – prezydentem zostaje Lech Kaczyƒski po pokonaniu Donalda Tuska
2006
• 14.07 – na czele rzàdu staje Jarosław Kaczyƒski, dotychczasowy przewodniczàcy PiS
2007 • 13.12 – podpisanie traktatu w Lizbonie przez przywódców paƒstw UE
• 7.09 – Sejm podejmuje decyzj´ o samorozwiàzaniu
• 21.10 – w wyborach parlamentarnych triumfuje PO, do
Sejmu wchodzà ponadto PiS, PSL oraz Lewica i Demokraci
• 16.11 – na czele rzàdu koalicji PO–PSL staje Donald Tusk
2008 • 2.03 – prezydentem Rosji zostaje Dymitrij Miediediew. • 20.08 – w Warszawie zostaje podpisana polsko-amery• 7–16.08 – konflikt zbrojny mi´dzy Gruzjà i Rosjà
kaƒska umowa dotyczàca rozmieszczenia na terytorium
• 15.09 – upadek amerykaƒskiego banku Lehman Brothers Polski antybalistycznych obronnych rakiet przechwytuzapoczàtkowuje Êwiatowy kryzys gospodarczy
jàcych
2009 • 20.01 – Barack Obama, triumfator w wyborach w listopa- • 7.06 – w wyborach do Parlamentu Europejskiego
dzie 2008 r. zaprzysi´˝ony na prezydenta Stanów
zwyci´˝yło PO, przed PiS, SLD–UP i PSL
Zjednoczonych
• 14.07 – Jerzy Buzek przewodniczàcym Parlamentu
Europejskiego
2010
• 10.04 – w katastrofie samolotu pod Smoleƒskiem ginà
Prezydent RP Lech Kaczyƒski z mał˝onkà, wysocy urz´dnicy paƒstwowi, parlamentarzyÊci, dowódcy wojskowi,
duchowni, członkowie rodzin oficerów zamordowanych
przez władze sowieckie w Katyniu w 1940 r. oraz załoga
samolotu. WÊród ofiar katastrofy jest Tomasz Merta –
współautor tego podr´cznika, wiceminister Kultury
i Dziedzictwa Narodowego