mini-warsztat dzieci_scenariusz

1
Ewa Morawska, Jacek Morawski
BUDOWANIE PARTNERSTWA SZKOŁY I RODZINY
MINI-WARSZTAT
DZIECI
WARSZTATY MAKROREGIONALNE
PROGRAM SPOŁECZNY „SZKOŁA BEZ PRZEMOCY”
V EDYCJA
2
SPOSOBY KOMUNIKOWANIA SIĘ Z UCZNIAMI
Szacuje się, że około jedna trzecia do połowy niepożądanych zachowań uczniów w szkole powstaje w
związku ze stosowaniem przez nauczycieli nieprzemyślanych sposobów komunikowania się z uczniami.
Poniższych siedem sposobów sprawdza się w większości sytuacji. Niektóre z nich, jak zadawanie pytań,
stosowane są nawet szerzej, jako strategie nauczania, ułatwiające uczniom odkrywanie świata.
1.
Komunikuj się bezpośrednio.
Kiedy coś mówisz, zwracaj się do ucznia, zamiast mówić o uczniu. W sytuacji, w której Janek przestrzega
zasad pracy grupowej, powiedz raczej: „Janku, podniosłeś rękę, aby poprosić o zabranie głosu,
przestrzegasz reguł, to bardzo dobrze” niż „Zobaczcie dzieci, Janek podniósł rękę, aby poprosić o zabranie
głosu, przestrzegajcie reguły tak jak on”.
2.
Komunikuj dyrektywnie.
Mów, co chcesz, aby było zrobione i co chcesz, aby nie było robione.
3.
Komunikuj pozytywnie.
Mów raczej o tym, co lub jak należy robić, niż czego lub jak nie należy robić. Dbaj o to, aby komunikatów
pozytywnych było co najmniej cztery razy więcej, niż negatywnych. Powiedz „Usiądź prosto na krześle,
proszę”, zamiast „Nie wierć się na krześle”.
4.
Komunikuj behawioralnie.
Mów precyzyjne o tym, czego oczekujesz. Powiedz np. „Każdy, kto co najmniej raz zabierze głos, dostanie
dodatkowy punkt”, zamiast „Kto będzie aktywny na lekcji, dostanie dodatkowy punkt”.
5.
Komunikuj odważnie.
Komunikat odważny służy głównie obronie swoich praw w trudnej sytuacji i składa się z pięciu członów
(Fakty – Uczucia – Konsekwencje – Oczekiwania – Zaplecze: FUKOZ). Użycie pełnego komunikatu
zwiększa skuteczność nauczyciela; w niektórych sytuacjach możesz ograniczyć się do dwu członów (FO);
pozostałe nie zawsze są werbalizowane w konkretnej sytuacji.
6.
Używaj informacji zwrotnej w miejsce oceny.
Używaj informacji zwrotnej, wskazując konkretnie (behawioralnie), co jest (było) dobrego w zachowaniu
ucznia i – także behawioralnie - co można zrobić inaczej.
7.
Używaj pytań w miejsce stwierdzeń i pouczeń.
Uczeń stwierdza, np., że najlepszym sposobem na rozwiązanie konfliktu jest bójka. Zapytaj, „Co dobrego,
Twoim zdaniem, może wyniknąć z bójki?” i „A co niepożądanego może wyniknąć z bójki?” zamiast
tłumaczyć, że bójka niczego nie załatwia.
3
PROCEDURY
Każda lekcja umiejętności zaczyna się od przypomnienia reguł, a następnie tego, co było ćwiczone na
poprzedniej sesji i omówienia ćwiczenia domowego. Są cztery kroki nauczania umiejętności:
1.
Pokaż
Nauczyciel pokazuje umiejętność, krok po kroku
2.
Zrób
Uczeń wykonuje umiejętność, naśladując kroki modelowania
3.
Omów
Nauczyciel lub obserwujący mówią, co było dobrego w wykonaniu umiejętności, a co można zrobić inaczej
4.
Przećwicz
Uczeń wykonuje umiejętność zawsze wtedy, kiedy tego potrzebuje.
Dalej omówimy każdy z czterech kroków uczenia umiejętności.
Pokaż
Patrzenie, jak ktoś coś robi, jest dobrym sposobem na nauczenie się wielu rzeczy. Zanim uczeń zacznie
robić coś nowego, dobrze jest, aby ktoś, kto już umie to robić, pokazał mu (wymodelował), jak to robi.
Na zajęciach nauczyciel będzie pokazywał, jak wykonuje się daną umiejętność. W trakcie modelowania
pokazuj wskaźnikiem na tablicy lub plakacie kolejne kroki umiejętności. Podczas modelowania przez
nauczyciela, uczeń:
•
Otwiera zeszyt na stronie odpowiedniej umiejętności
•
Uważnie patrzy i słucha, co nauczyciel robi i mówi
•
Porównuje to, co nauczyciel pokazuje, z krokami umiejętności, zawartymi w zeszycie
•
Myśli, jakie mogą być korzyści takiego wykonania umiejętności
•
Myśli, w jakich sytuacjach może użyć tej umiejętności.
Zrób
Po wymodelowaniu uczniowie ćwiczą tę umiejętność „na sucho”, odgrywając role, podobnie jak sportowcy,
przygotowujący się do zawodów. Odgrywanie ról można nazwać inaczej treningiem (powtarzaniem
behawioralnym), gdyż jego celem jest przygotowanie uczniów do zastosowania umiejętności w realnej
sytuacji życiowej. Podobnie jak celem treningu jest przygotowanie do zawodów lub meczu.
Do ćwiczenia uczniowie sami wybierają sytuacje, najlepiej takie, jakie często zdarzają się, lub mogą się
wydarzyć w bliskim czasie. Nauczyciel pomaga uczniom wybrać sytuację odpowiednią do umiejętności. Do
odgrywania ról nauczyciel może podzielić klasę na małe grupy.
W odgrywaniu ról są trzy różne role. W trakcie ćwiczeń uczeń będzie mógł wystąpić w każdej z nich.
4
Trenujący
Trenującym jest uczeń, który wykonuje kroki umiejętności, której się uczy. Trenujący sam dobiera sobie z
grupy pomocnika, z którym chce wykonywać ćwiczenie. Najlepszym pomocnikiem jest uczeń, który jest pod
pewnymi względami podobny do osoby, z którą później trenujący będzie wykonywał umiejętność w realnej
sytuacji życiowej. Trenujący mówi pomocnikowi, jak ma się zachowywać, żeby odgrywanie roli było bardziej
realistyczne.
Trenując umiejętność uczeń mówi głośno to, co zwykle tylko można myśleć przed powiedzeniem lub
zrobieniem czegoś. Uczeń mówi tylko tyle, ile chce powiedzieć i tylko to, co chce powiedzieć.
•
Myśli o sytuacji, w której można zastosować umiejętność
•
Wybiera pomocnika
•
Udziela pomocnikowi potrzebnych informacji
•
Wykonuje umiejętność, krok po kroku
•
Głośno myśli
•
Powtarza ćwiczenie, jeżeli nie jest całkowicie zadowolony z wykonania.
Pomocnik:
Trenujący wybiera innego ucznia na pomocnika. Zadaniem pomocnika jest pomagać trenującemu w
odegraniu roli, reagując w realistyczny sposób na to, co trenujący mówi lub robi.
•
Pomaga trenującemu wykonać umiejętność.
Obserwator:
Uczniom, którzy nie trenują i nie pomagają, nauczyciel przydziela role obserwatorów. Zadaniem
obserwatora jest pomaganie trenującemu przez udzielanie informacji zwrotnej.
•
Słucha
•
Patrzy
•
Zwraca uwagę na to, co jest dobre
•
Zwraca uwagę na to, co może być zrobione inaczej.
Omów
Omówienie odegrania roli pomaga trenującemu w doskonaleniu umiejętności.
Kiedy uczeń lub nauczyciel omawia odegraną rolę:
•
Mówi, które kroki trenujący wykonał
•
Mówi, co było dobrego w tym wykonaniu
•
Mówi, co można było powiedzieć lub zrobić inaczej i jak.
5
Przećwicz
Uczniom, którzy skutecznie przećwiczyli rolę, jako trenujący, nauczyciel zadaje wykonanie umiejętności,
zgodnie z jej krokami, w rzeczywistych sytuacjach w domu, w szkole, w innych miejscach, w stosunku do
różnych osób. Jest to „ćwiczenie domowe”. To, co się zdarzyło podczas wykonywania ćwiczenia, uczeń
(lub pomagający mu rodzic) zapisuje w zeszycie.
EKONOMIA ŻETONOWA
Podstawowymi wzmocnieniami są akceptacja zachowania przez nauczyciela, zadowolenie ucznia z
efektów swojego zmienionego zachowania, a także wzmocnienia w formie punktów. Punkty symbolizowane
są przez kolorowe samoprzylepne etykietki, nalepki – groszki, zwane też „kółkami do oznaczania” (średnicy
około 8 mm), najczęściej firmy Avery Zweckform lub Herma, spotykane pod różnymi nazwami w sklepach z
materiałami piśmiennymi, w pakietach po 100 lub więcej sztuk. Każde pożądane zachowanie
indywidualnego ucznia nauczyciel wzmacnia przyznaniem punktu - groszka. Uwzględniając, że dobrą
praktyką jest wzmocnienie w trakcie lekcji zachowań każdego ucznia i przyznanie po 2-3 groszki za
wykonanie i udokumentowanie ćwiczenia domowego, program wymaga zużycia około 60 groszków na
jednego ucznia.
Ponadto w programie dostarczamy wlepki umiejętności, przyznawane uczniowi za nauczenie się i
praktykowanie poszczególnych umiejętności. Wlepki umiejętności należy przyznawać oszczędnie, na
podstawie wpisów do zeszytu ucznia i upewnieniu się, że praktykuje umiejętność (np. zawsze reaguje na
zaczepki w sposób odważny). Można też przyznanie wlepki uzależnić od osobnej prezentacji umiejętności
przez ucznia (mini egzamin).
6
LEKCJA WSTĘPNA
Środki dydaktyczne. Przed zajęciami przygotuj tablicę i kredę, albo duże arkusze papieru do umocowania
na tablicy lub ścianie i grube flamastry.
Cel lekcji. Zapowiedz, że w tym programie uczniowie będą doskonalić umiejętności pracy grupowej i uczyć
się alternatywnych sposobów zachowania w trudnych sytuacjach. Omów harmonogram wszystkich zajęć.
Rozdaj uczniom zeszyty do ćwiczeń.
Negocjowanie reguł pracy grupowej. Poproś uczniów, żeby wskazali przykłady stosowania reguł (np. w
grach) i przedyskutowali celowość i pożyteczność ich stosowania w różnych sytuacjach. Niech zastanowią
się nad regułami uczestniczenia w lekcji i ich celem (aby zajęcia w klasie przebiegały przyjemnie i
efektywnie). Zapytaj, co należy zrobić, aby reguły były przestrzegane. Jeżeli w klasie już obowiązują reguły,
niech uczniowie zastanowią się, czy są akceptowane, wystarczające i przestrzegane. Zapytaj, dlaczego i
kiedy są lub nie są przestrzegane. Jeżeli w klasie są reguły i są przestrzegane, przyjmijcie reguły tylko na
warsztat tego Programu. Zadbaj, żeby reguł było mało (4 – 9), żeby były negocjowane z uczniami,
sformułowane behawioralnie i pozytywnie oraz przewidywały nagrody za przestrzeganie i kary za
nieprzestrzeganie reguł (kontrakt). Pamiętaj, że reguły są dla uczniów i dla ciebie jednakowo. Poproś
uczniów, aby zaproponowali szereg reguł, spośród których wybierze się najbardziej potrzebne.
Pożytecznymi regułami pracy grupowej w klasie są:
1. Mówimy sobie po imieniu. Do nauczyciela zwracamy się ...
2. Aktywnie słuchamy.
3. Mówimy po kolei. Nie przerywamy sobie. Chęć zabrania głosu sygnalizujemy podniesieniem ręki i
czekamy, aż nauczyciel udzieli nam głosu.
4. Aktywnie uczestniczymy. Wykonujemy ćwiczenia w klasie i ćwiczenia domowe.
5. Jesteśmy dla siebie życzliwi. Nie zgadzamy się na agresję.
6. Przestrzeganie reguł jest nagradzane, a nie przestrzeganie – karane.
Niepożądanymi regułami są: ustalenie tajemnicy zajęć i wymaganie szczerości wypowiedzi (przeciwnie,
można ustalić reguły, że każdy mówi o sprawach osobistych tylko tyle ile chce, i tylko to, co chce
powiedzieć i że wszystko, co się robi na lekcjach START może być upowszechniane).
Ustal nagrody (np. pochwała, żetony) i kary (np. czasowe odsunięcie od udziału w ćwiczeniu). Pozwól
wszystkim uczniom podpisać się pod tymi regułami i sam/a też się podpisz. Reguły zapisz na plakacie i
umocuj na ścianie lub tablicy. Plakat z regułami wywieszaj na każdych zajęciach lub eksponuj na stałe w
klasie.
Ustalanie reguł nie jest ćwiczeniem demokracji. Nauczyciel wie, jakie są reguły treningu i te reguły
obowiązują. Podobnie nie ustala się przez głosowanie reguł gry w piłkę nożną. Ważne jest natomiast, by
uczniowie dobrze zrozumieli te reguły i przyjęli je jako swoje i temu służy ćwiczenie ustalania
(negocjowania) reguł.
7
Umiejętność Aktywnego słuchania może być przedmiotem odrębnego ćwiczenia.
KROKI AKTYWNEGO SŁUCHANIA
1. Bądź spokojny
2. Patrz na osobę mówiącą.
3. Myśl o tym, co jest mówione.
WSKAZÓWKI
Nie wierć się, nie szuraj nogami.
Odwróć się w stronę osoby mówiącej, nawiąż
kontakt wzrokowy.
4. Okaż to kiwając głową i potakując, np. „mmhmm”
5. Zadawaj pytania, aby dowiedzieć się więcej
Poczekaj na swoją kolej mówienia.
Powiedz to, co chcesz powiedzieć. Wyraź uczucia,
przedstaw pomysł.
TWOJA SYTUACJA MODELOWA:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
NOTATKI:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
8
Szkoła: Nauczyciel tłumaczy uczniowi zadanie klasowe.
Dom: Matka opowiada o kłopotach domowych, a dziecko słucha.
Grupa rówieśnicza: • Kolega opowiada interesujący film.
Podobnie jak krok 3, wiele zachowań tworzących umiejętności jest krokami myślowymi. Oznacza to, że w
rzeczywistym wykorzystaniu umiejętności wiele typowych dla niej kwestii ma charakter osobisty i przebiega
w umyśle ucznia. Jednak w planowaniu lub odgrywaniu ról niezwykle ważne jest głośne wyrażanie kroków
myślowych (jest to modelowanie lub ćwiczenie poznawcze). Przedstawienie innym kroków, poprzez
stosowanie głośnego myślenia, jest znaczącą pomocą w szybkim i trwałym uczeniu się.
Mówienia po kolei naucz w następujących krokach:
1.
zastanów się, co chcesz powiedzieć; zapamiętaj to lub zapisz w zeszycie do ćwiczeń
2.
zastanów się, czy chcesz to teraz powiedzieć
3.
podnieś rękę, aby nauczyciel zobaczył, że chcesz zabrać głos
4.
powiedz do siebie: „ciężko jest czekać, ale wytrzymam”
5.
czekaj, aż nauczyciel udzieli ci głosu
6.
kiedy nauczyciel udzieli ci głosu powiedz, co chcesz powiedzieć.
Powiedz, że reguły będą mogły być zmieniane, jeżeli okażą się niepraktyczne, oraz uzupełniane, jeżeli
nauczyciel lub grupa stwierdzą, że jakiejś reguły brakuje.
Na zakończenie zadaj uczniom, aby wpisali przyjęte reguły do swoich zeszytów i nauczyli się ich.
Podziękuj uczniom za aktywność i pozwól, aby wzajemnie sobie podziękowali za pomoc i współpracę
(można to zrobić podając sobie ręce, przesyłając „iskierkę” w kręgu i używając innych technik z pedagogiki
zabawy).
9
ĆWICZENIE 1 – Sposoby zachowania
Środki dydaktyczne. Przed zajęciami przygotuj duże arkusze papieru do umocowania na tablicy albo
ścianie i grube flamastry.
Cel lekcji. Uczniowie nauczą się rozpoznawać agresję i przemoc oraz cztery sposoby zachowania w
różnych sytuacjach.
Plan lekcji.
1.
Przypomnij, że na poprzednich zajęciach przyjęliście reguły pracy grupowej.
2.
Pozwól uczniom, aby przypomnieli przyjęte reguły pracy grupowej.
3.
Zapytaj, kto zapisał reguły w zeszycie. Kto nie zapisał, niech uzupełni to po lekcjach.
4.
Zapowiedz, że na tej lekcji uczniowie nauczą się rozpoznawać agresję i przemoc oraz cztery
sposoby zachowania w różnych sytuacjach.
5.
Zapytaj uczniów, jakie zachowania powodują szkody. Zadając pytania zadbaj, aby uczniowie podali
przykłady niszczenia mienia (wandalizm, np. grafitti na ścianach budynków), wyrządzania krzywdy innym
ludziom (przemoc), znęcania się nad zwierzętami lub zaniedbywania zwierząt, wyrządzania krzywdy
samemu sobie (np. trwałe tatuaże, wysoce ryzykowne zachowania, używanie substancji psychoaktywnych).
Dostosuj pytania do wieku uczniów i realiów lokalnych. Podawane przykłady można zapisać na tablicy w
trzech kategoriach (wandalizm, przemoc wobec ludzi i zwierząt, samoagresja). Następnie skieruj uwagę
uczniów na rozróżnienie przemocy dopuszczalnej społecznie i prawnie (np. turniej bokserski) i na
konsekwencje prawne podobnego zachowania w miejscu publicznym, albo w szkole. Niech uczniowie
podadzą przykłady różnych zachowań przemocowych, powodujących różne konsekwencje (od zwrócenia
uwagi np. na przemoc słowną, do kar sądowych za przemoc fizyczną). Podkreśl, że w szkole nie jest
dopuszczalna żadna forma przemocy i że w przypadkach zagrażających przemocą nie należy wdawać się
w bójkę, a należy zgłosić się pod opiekę nauczyciela lub pracownika szkoły. Uczniowie, którzy wiedzą o
takich zachowaniach, powinni zgłaszać je np. rodzicom, pedagogowi albo psychologowi szkolnemu
(zgodnie z przyjętymi w szkole procedurami).
6.
Modeluj sposoby zachowania w wybranej sytuacji. Opisz trudną sytuację z inną osobą, która
czasami ci się przydarza, albo może przydarzyć:
...................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
Następnie podaj trzy możliwe sposoby zachowania się w tej sytuacji. Nie modeluj i nie akceptuj sposobu
agresywnego.
7.
Pozwól uczniom przećwiczyć sposoby zachowania.
10
Lista kontrolna kroków trenerskich (wypełnij po lekcji, zaznacz znakiem „V” te kroki, które zrealizowałeś)
Kroki
Wykonanie
Przypomnij, co było przedmiotem poprzednich zajęć.
Powtórz reguły pracy grupowej.
Przeprowadź omówienie ćwiczenia domowego.
Zapowiedz, co będzie trenowane. Rozdaj materiały do ćwiczeń.
Pozwól zdefiniować trenowaną umiejętność .
Modeluj umiejętność.
Motywuj do treningu umiejętności.
Wybierz pierwszego trenującego.
Pozwól trenującemu wybrać pomocnika.
Przeprowadź odegranie roli
Przeprowadź informację zwrotną
Przeprowadź ćwiczenie umiejętności w małych grupach.
Wpisz tu, ilu uczniów było głównymi trenującymi .....................................................................
Przydziel ćwiczenie domowe.
NOTATKI dotyczące planowania zajęć, samoocena realizacji zajęć i wnioski dotyczące dalszej pracy:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
11
ĆWICZENIE 2 – Pomaganie innym
Środki dydaktyczne. Przed zajęciami przygotuj plakat reguł i plakat kroków trenerskich do umocowania na
tablicy albo ścianie, gruby flamaster, wskaźnik oraz materiały programowe do ćwiczeń. Wykonaj plakat
umiejętności.
Cel zajęć. Doskonalenie umiejętności alternatywnych wobec agresji.
KROKI UMIEJĘTNOŚCI
1. Zastanów się, czy inna osoba może
potrzebować i chcieć twojej pomocy.
WSKAZÓWKI
Pomyśl o potrzebach drugiej osoby, dokonaj obserwacji.
2. Pomyśl, jak możesz być pomocny.
Złóż szczerą propozycję, dając możliwość odmowy.
3. Zapytaj tę osobę, czy potrzebuje
pomocy i czy chce, żebyś jej pomógł.
4. Pomóż drugiej osobie.
TWOJA SYTUACJA MODELOWA:
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
PRZYKŁADOWE SYTUACJE DO ĆWICZEŃ:
Szkoła:
Uczeń proponuje pomoc nauczycielowi w ustawianiu krzeseł w klasie.
Dom lub sąsiedztwo:
Dziecko proponuje rodzicowi pomoc w pracach domowych.
Grupa rówieśnicza:
Uczeń oferuje zaniesienie zadań lekcyjnych choremu koledze.
12
Lista kontrolna kroków trenerskich (wypełnij po lekcji, zaznacz znakiem „V” te kroki, które zrealizowałeś)
Kroki
Przypomnij, co było przedmiotem poprzednich zajęć.
Powtórz reguły pracy grupowej.
Przeprowadź omówienie ćwiczenia domowego.
Zapowiedz, co będzie trenowane. Rozdaj materiały do ćwiczeń.
Pozwól zdefiniować trenowaną umiejętność .
Modeluj umiejętność.
Motywuj do treningu umiejętności.
Wybierz pierwszego trenującego.
Pozwól trenującemu wybrać pomocnika.
Przeprowadź odegranie roli
Przeprowadź informację zwrotną
Przeprowadź ćwiczenie umiejętności w małych grupach.
Wykonanie
Wpisz tu, ilu uczniów było głównymi trenującymi .............................
Przydziel ćwiczenie domowe.
Ścieżki umiejętności:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
NOTATKI dotyczące planowania zajęć, samoocena realizacji zajęć i wnioski dotyczące dalszej pracy:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
13
ĆWICZENIE 3 – Reagowanie na zaczepki
Środki dydaktyczne. Przed zajęciami przygotuj duże arkusze papieru do umocowania na tablicy albo
ścianie i grube flamastry.
Cel lekcji. Uczniowie nauczą się reagować na zaczepki inaczej, niż agresją.
KROKI UMIEJĘTNOŚCI
1. Zastanów się, czy ktoś cię
zaczepia.
WSKAZÓWKI
Czy inni żartują lub szepczą za Twoimi plecami?
Przyjmij to z godnością, obróć w żart, zignoruj.
2. Pomyśl o różnych sposobach
dawania sobie rady
z zaczepkami.
Unikaj alternatyw wzmagających agresję, złośliwych uwag
oraz ucieczki.
3. Wybierz najlepszy sposób
i zastosuj go.
TWOJA SYTUACJA MODELOWA:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
NOTATKI:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
Szkoła lub sąsiedztwo: Ćwiczący ignoruje komentarze kolegi z klasy, gdy zgłasza się do pomocy
nauczycielowi po lekcjach.
Dom: Ćwiczący mówi bratu lub siostrze, żeby przestał/a naigrywać się z jego nowej fryzury.
Grupa rówieśnicza: Ćwiczący radzi sobie z zaczepkami rówieśników na temat jego/jej dziewczyny lub
chłopaka przez obrócenie wszystkiego w żart.
14
Lista kontrolna kroków trenerskich (wypełnij po lekcji, zaznacz znakiem „V” te kroki, które zrealizowałeś)
Kroki
Przypomnij, co było przedmiotem poprzednich zajęć.
Powtórz reguły pracy grupowej.
Przeprowadź omówienie ćwiczenia domowego.
Zapowiedz, co będzie trenowane. Rozdaj materiały do ćwiczeń.
Pozwól zdefiniować trenowaną umiejętność .
Modeluj umiejętność.
Motywuj do treningu umiejętności.
Wybierz pierwszego trenującego.
Pozwól trenującemu wybrać pomocnika.
Przeprowadź odegranie roli
Przeprowadź informację zwrotną
Przeprowadź ćwiczenie umiejętności w małych grupach.
Wykonanie
Wpisz tu, ilu uczniów było głównymi trenującymi .............................
Przydziel ćwiczenie domowe.
Ścieżki umiejętności:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
NOTATKI dotyczące planowania zajęć, samoocena realizacji zajęć i wnioski dotyczące dalszej pracy:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
15
ĆWICZENIE 4 – Wyrażanie sympatii i przyjaźni
Środki dydaktyczne. Przed zajęciami przygotuj plakat reguł i plakat kroków trenerskich do umocowania na
tablicy albo ścianie, gruby flamaster, wskaźnik oraz materiały programowe do ćwiczeń. Pożądane jest
wykonanie plakatu umiejętności.
Cel zajęć. Doskonalenie empatii.
KROKI UMIEJĘTNOŚCI
1. Zastanów się i określ, czy do danej
osoby czujesz sympatię lub kochasz
ją.
2. Zastanów się, czy ta druga osoba chce
wiedzieć, jakie masz wobec niej
uczucia.
3. Wybierz najlepszy sposób wyrażenia
swoich uczuć.
WSKAZÓWKI
Pomyśl o rodzicach, przyjaciołach, albo o kimś, kto ci
się podoba.
Weź pod uwagę możliwe reakcje (np. radość, zła
interpretacja, zakłopotanie, zacieśnienie przyjaźni).
Zrób coś lub powiedz, podaruj prezent, wyślij kartę
pocztową, sms, zadzwoń lub zaproś.
Postaraj się ograniczyć elementy rozpraszające i
przeszkadzające.
4. Wybierz najlepszy czas i miejsce na
wyrażenie swoich uczuć.
5. Wyraź swoje uczucia w przyjazny
sposób.
TWOJA SYTUACJA MODELOWA:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
NOTATKI:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
Sympatia i troska mogą być wyrażane wobec wielu różnych osób. Okazujemy miłość rodzicom,
rodzeństwu. Niekiedy uczniowie początkowo koncentrują się na relacjach romansowych, później
przekonują się, że wyrażanie sympatii ma znacznie większe zastosowanie.
16
Lista kontrolna kroków trenerskich (wypełnij po lekcji, zaznacz znakiem „V” te kroki, które zrealizowałeś)
Kroki
Wykonanie
Przypomnij, co było przedmiotem poprzednich zajęć.
Powtórz reguły pracy grupowej.
Przeprowadź omówienie ćwiczenia domowego.
Zapowiedz, co będzie trenowane. Rozdaj materiały do ćwiczeń.
Pozwól zdefiniować trenowaną umiejętność .
Modeluj umiejętność.
Motywuj do treningu umiejętności.
Wybierz pierwszego trenującego.
Pozwól trenującemu wybrać pomocnika.
Przeprowadź odegranie roli
Przeprowadź informację zwrotną
Przeprowadź ćwiczenie umiejętności w małych grupach.
Wpisz tu, ilu uczniów było głównymi trenującymi .............................
Przydziel ćwiczenie domowe.
Ścieżki umiejętności:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
NOTATKI dotyczące planowania zajęć, samoocena realizacji zajęć i wnioski dotyczące dalszej pracy:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
17
ĆWICZENIE 5 – Reakcja na niepowodzenie
Środki dydaktyczne. Przed zajęciami przygotuj plakat reguł i plakat kroków trenerskich do umocowania na
tablicy albo ścianie, gruby flamaster, wskaźnik oraz materiały programowe do ćwiczeń. Pożądane jest
wykonanie plakatu umiejętności.
Cel zajęć. Doskonalenie umiejętności kontroli stresu.
KROKI UMIEJĘTNOŚCI
1. Zastanów się, czy poniosłeś
porażkę.
WSKAZÓWKI
Niepowodzenie może być na poziomie
międzyludzkim, szkolnym lub sportowym.
2. Zastanów się, dlaczego
poniosłeś porażkę.
Mogła być spowodowana brakiem umiejętności, motywacji
lub szczęścia. Zwróć uwagę na powody osobiste i
okoliczności.
3. Zastanów się, co możesz zrobić,
żeby sytuacja nie powtórzyła się
w przyszłości.
Oszacuj, co jesteś w stanie zmienić: jeśli problem wiąże się z
umiejętnością – więcej ćwicz, jeśli z motywacją – zwiększ
wysiłek, jeśli z okolicznościami – pomyśl o sposobach ich
zmiany.
4. Zastanów się, czy chcesz zrobić
to jeszcze raz.
5. Zrób to jeszcze raz,
wykorzystując nowy pomysł.
TWOJA SYTUACJA MODELOWA:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
NOTATKI:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
18
Lista kontrolna kroków trenerskich (wypełnij po lekcji, zaznacz znakiem „V” te kroki, które zrealizowałeś)
Kroki
Przypomnij, co było przedmiotem poprzednich zajęć.
Powtórz reguły pracy grupowej.
Przeprowadź omówienie ćwiczenia domowego.
Zapowiedz, co będzie trenowane. Rozdaj materiały do ćwiczeń.
Pozwól zdefiniować trenowaną umiejętność .
Modeluj umiejętność.
Motywuj do treningu umiejętności.
Wybierz pierwszego trenującego.
Pozwól trenującemu wybrać pomocnika.
Przeprowadź odegranie roli
Przeprowadź informację zwrotną
Przeprowadź ćwiczenie umiejętności w małych grupach.
Wykonanie
Wpisz tu, ilu uczniów było głównymi trenującymi .............................
Przydziel ćwiczenie domowe.
Ścieżki umiejętności:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
NOTATKI dotyczące planowania zajęć, samoocena realizacji zajęć i wnioski dotyczące dalszej pracy:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
19
LEKCJA KOŃCOWA – Zajęcia podsumowujące
Środki dydaktyczne. Przed zajęciami przygotuj dla każdego ucznia świadectwo umiejętności, zaliczając
poszczególnym uczniom te umiejętności, które skutecznie wykonali jako ćwiczenia domowe. Przygotuj
kartki w trzech kolorach (czerwony, żółty i zielony), jeden komplet dla każdego ucznia i pudełko, do którego
uczestnicy włożą wybrane przez siebie kartki. Możesz zamiast tego opracować i przeprowadzić ankietę
ewaluacyjną.
Cele zajęć. Ewaluacja wyników poprzednich sesji.
Zastosuj procedurę pierwszych czterech kroków trenerskich.
Przeprowadź ewaluację programu. Daj każdemu dziecku trzy kartki, każda w innym kolorze i
przeprowadź głosowanie instruując, że wrzucenie do pudełka tylko jednej kartki wybranej z trzech będzie
znaczyło:
zielona: jestem zadowolona/y z programu, chcę nadal doskonalić inne umiejętności;
żółta: jestem raczej zadowolony/a, ale nie chcę dalej ćwiczyć umiejętności;
czerwona: jestem niezadowolony/a z tych zajęć i nie chcę dalej uczyć się umiejętności.
Starsze dzieci mogą na kartce z zeszytu szczegółowo opisać, co ich zdaniem było dobrego w uczeniu się
umiejętności i czy stosują umiejętności w życiu codziennym. Opis taki może być przedmiotem eseju na
lekcji języka polskiego. Zbierz wyniki.
Rozdaj świadectwa (dyplomy) umiejętności.
Podziękuj za współpracę. Jeżeli wyznaczyłaś/eś jakąś nagrodę zbiorową (dla całej klasy) i klasa spełniła
wymagania, podaj termin realizacji.
20
Lista kontrolna kroków trenerskich (wypełnij po lekcji, zaznacz znakiem „V” te kroki, które zrealizowałeś)
Kroki
Przypomnij, co było przedmiotem poprzednich zajęć.
Powtórz reguły pracy grupowej.
Przeprowadź omówienie ćwiczenia domowego.
Zapowiedz, co będzie przedmiotem lekcji. Rozdaj pomoce do ewaluacji.
Przeprowadź ewaluację
Rozdaj świadectwa (dyplomy) umiejętności
Podziękuj za współpracę
Podaj termin nagrody dla całej grupy
Wykonanie
Zapytaj także rodziców uczniów o ich ocenę nauki umiejętności.
NOTATKI dotyczące planowania zajęć, samoocena realizacji zajęć i wnioski dotyczące dalszej pracy:
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
21
NOTATKI
Na tej stronie notuj spostrzeżenia związane z realizacją programu, w szczególności dodatkowe scenariusze
i treści Twojego modelowania każdej umiejętności.
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………