D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

Sygn. akt: III AUa 205/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 września 2012 r.
Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący: SSA Iwona Szybka
Sędziowie:SSA Ewa Chądzyńska (spr.)
SSO del. Beata Michalska
Protokolant: stażysta Agata Jóźwiak
po rozpoznaniu w dniu 20 września 2012 r. w Łodzi
sprawy T. O.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł.
o emeryturę,
na skutek apelacji T. O.
od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi
z dnia 5 grudnia 2011 r., sygn. akt: IX U 671/11;
1. zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznaje T. O.
prawo do emerytury od dnia 23 maja 2011 r.
2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w Ł. na rzecz T. O. kwotę 30,00
(trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.
III AUa 205/12
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 24 maja 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił T. O. prawa do emerytury
w niższym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach wobec zakwestionowania świadectwa
wykonywania pracy w szczególnych warunkach w (...) S.A. w P. od 9 września 1974 r. do 30 listopada 1997 r. gdyż w
dokumencie tym nie podano wykazu, działu, pozycji i punktu zarządzenia resortowego.
Wyrokiem z dnia 5 grudnia 2011 r. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi oddalił odwołanie
ubezpieczonej od tej decyzji.
Sąd Okręgowy ustalił, że T. O., urodzona (...), z zawodu elektromechanik maszyn i aparatów elektrycznych, złożyła
wniosek o emeryturę 9 maja 2011 r. Organ rentowy uwzględnił wnioskodawczyni, na 1 stycznia 1999 r., 24 lata 3
miesiące i 26 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Organ rentowy nie uwzględnił okresu wykonywania pracy
w szczególnych warunkach w (...) S.A. w P. od 9 września 1974 r. do 30 listopada 1997 r. gdyż w świadectwie
pracy wystawionym przez tego pracodawcę nie podano zarządzenia resortowego z wyszczególnieniem rodzaju, nazwy
stanowiska pracy, której wykonywanie uprawnia do emerytury w niższym wieku emerytalnym.
Odwołująca się była zatrudniona w (...) S.A. w P. na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy
od 9 września 1974 r. do 31 grudnia 1974 r. na stanowisku elektromontera - przewijacza silników, od 1 stycznia
1975 r. do 31 grudnia 1996 r. na stanowisku elektromontera oraz od 1 stycznia 1997 r. do 30 listopada 1997 r.
jako pomoc w wydziale na stanowisku gotowacza napojów. Na podstawie dowodu z zeznań świadka E. R. oraz po
przeprowadzeniu dowodu z przesłuchania stron, ograniczonego do przesłuchania wnioskodawczyni, Sąd Okręgowy
ustalił, że praca wnioskodawczyni w spornym okresie na stanowiskach elektromontera - przewijacza silników i
elektromontera polegała na przeprowadzaniu remontów silników maszyn i urządzeń elektrycznych służących do
produkcji w tych zakładach.
Zdaniem Sądu Okręgowo nie ma podstaw do uwzględnienia okresu pracy ubezpieczonej w (...) S.A. w P., jako
wykonywanej w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z związku z § 4
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), gdyż praca odwołującej
się nie była pracą przy wytwarzaniu ani przy przesyłaniu energii elektrycznej ani cieplnej, tj. pracą wymienioną w –
stanowiącym załącznik do powołanego wyżej rozporządzenia - wykazie A w dziale II. Stanowisko odwołującej się nie
jest też wymienione w zarządzeniu resortowym, tj. w zarządzeniu Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia
6 sierpnia 1983 r., w którym wymienione są stanowiska pracy w szczególnych warunkach.
W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy wywiódł, że odwołująca się nie spełniła przesłanek do emerytury
w niższym wieku emerytalnym z art. 184 w związku z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, gdyż na 1 stycznia
1999 r. nie wykazała wykonywania pracy w szczególnych warunkach przez 15 lat. Uzasadnia to oddalenie odwołania
na podstawie art. 47714 § 1 k.p.c.
Powyższe rozstrzygniecie zaskarżyła odwołująca się, w całości, w drodze apelacji.
Apelująca zarzuciła błędną ocenę materiału dowodowego i sprzeczność ustaleń z treścią zebranego materiału
przez błędne przyjęcie, iż nie występują przesłanki niezbędne do przyznania emerytury oraz naruszenie przepisów
rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze. Podniosła, że pracodawca wystawił jej świadectwo wykonywania pracy w
szczególnych warunkach i nie było podstaw do jego kwestionowania. W czasie zatrudnienia w (...) pracowała cały czas
na stanowisku elektromontera i jako pomoc w dziale głównego energetyka i praca jej polegała na remoncie silników
elektrycznych, ich przeglądzie, myciu i przewijaniu. Silniki te były myte ręcznie pędzelkiem w benzynie. Potem
nawijano uzwojenie miedziane, które było utwardzane lakiem elektroizolacyjnym i suszone w suszarce komorowej.
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny zakwalifikował jej pracę jako pracę z wykazu A działu II powołanego wyżej
rozporządzenia. Zaznaczyła, że w okresie od 1 grudnia 1997 r. do 20 grudnia 2001 r. pracowała również w szczególnych
warunkach w (...) Fabryce (...) w P., gdzie wykonywała pracę wymienioną w wykazie A w dziale III poz. 83 jako
lutowacz i oczyszczacz chemiczny i mechaniczny.
We wnioskach apelacyjnych skarżąca wniosła o zmianę wyroku i orzeczenie, iż przysługuje jej emerytura od 11 maja
2011 r. ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w
Łodzi. Wniosła także o przeprowadzenie uzupełniającego postępowania dowodowego przez przesłuchanie świadka
B. M., przeprowadzenie dowodu z akt osobowych oraz z zaświadczenia Państwowego Powiatowego Inspektora
Sanitarnego w P. z dnia 28 grudnia 2011 r. potwierdzającego wykonywanie przez skarżącą pracy w szczególnych
warunkach w (...) w okresie objętym sporem.
Z uwagi na treść zarzutów apelacyjnych oraz potrzebę wyjaśnienia spornych okoliczności czy skarżąca wykonywała
pracę w szczególnych warunkach w Zakładach (...) w P., Sąd Apelacyjny dopuścił i przeprowadził dowód z zeznań
świadka B. M., przełożonego apelującej w spornym okresie oraz z dokumentów w postaci akt osobowych skarżącej
i zaświadczenia Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w P. z dnia 28 grudnia 2011 r., po czym ustalił,
co następuje:
Apelująca ukończyła zasadniczą szkołę zawodową uzyskując zawód elektromechanika maszyn i aparatów
elektrycznych. Po ukończeniu nauki skarżąca podjęła pracę w (...) Zakładach (...) w P. na podstawie stosunku pracy
w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku elektromontera – przewijacza silników od 9 września 1974 r. do 31
grudnia 1974 r., a następnie elektromontera. Kwalifikacje elektromontera uzyskała 8 listopada 1975 r., po egzaminie
przed Komisją Kwalifikacyjną pracodawcy. Pracę elektromontera wykonywała do 31 grudnia 1996 r. Praca ta polegała
na wykonywaniu remontów, łącznie z przezwajaniem, silników i innych urządzeń elektrycznych, w tym prądnic. Praca
ta była wykonywana w warsztacie, w dziale głównego energetyka zakładów. W warsztacie pracowało około 15 osób
trudniących się naprawami i konserwacją silników elektrycznych, gdyż były to duże zakłady, w których było kilka
tysięcy silników elektrycznych służących do napędzania maszyn do produkcji w tych zakładach (zeznania świadka B.
M. karta 45o akt sądowych). W ocenie Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w P. praca skarżącej w
(...), na stanowisku elektromontera, była pracą w szczególnych warunkach z wykazu A działu II, tj. pracą w energetyce
(zaświadczenie z dnia 28 grudnia 2011 r. karta 28 akt sądowych). Od 1 stycznia 1997 r. do 30 listopada 1997 r. skarżąca
była zatrudniona w (...) jako pomoc w wydziale na stanowisku gotowacza napojów (akta osobowe skarżącej)
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja zasługuje na uwzględnienie. Uzupełniające postępowanie dowodowe wykazało, że – wbrew ustaleniom Sądu
Okręgowego – apelująca, w (...) S.A. w P., zatrudniona na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy
od 9 września do 31 grudnia 1974 r. na stanowisku elektromontera - przewijacza silników, a od 1 stycznia 1975 r. do
31 grudnia 1996 r. na stanowisku elektromontera, była pracownikiem zatrudnionym w szczególnych warunkach w
rozumieniu art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), gdyż wykonywała pracę wymienioną w wykazie A w dziale
II, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego
pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).
Sąd Okręgowy zasadnie ustalił, że skarżąca nie wykonywała pracy przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej,
lecz pominął, że praca w energetyce w szczególnych warunkach obejmuje także prace wykonywane przy remoncie
urządzeń elektroenergetycznych. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i niewadliwie stwierdził,
że w okresie pracy w (...) S.A. w P. odwołująca się wykonywała stale i w pełnym wymiarze pracę przy remoncie
urządzeń elektroenergetycznych, lecz wyprowadził wadliwe wnioski, iż praca ta nie była pracą w szczególnych
warunkach.
W świetle zebranego materiału, nie budzi wątpliwości, że apelująca wykonywała prace przy remoncie silników, prądnic
i innych urządzeń elektroenergetycznych. Pod pojęciem „urządzenie elektroenergetyczne” rozumiemy wszystko to co
umożliwia wytwarzanie, przesyłanie i odbiór energii elektrycznej. Takimi urządzeniami są zatem między innymi silniki
elektryczne i prądnice służące do wprawiania w ruch maszyn i urządzeń w zakładach przemysłu bawełnianego.
Sąd Okręgowy trafnie wywiódł, że roszczenie ubezpieczonej należy rozpatrywać w płaszczyźnie przesłanek z art. 184
ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227),
tj. zbadać czy osiągnęła wymagany okres składkowy i nieskładkowy z art. 27 ustawy, który dla kobiet wynosi 20 lat, w
tym okres 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach, na dzień 1 stycznia 1999 r.
Zgodnie z art. 32 ust. 1 powołanej wyżej ustawy, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym
pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1, tj. niższym niż 60 lat dla kobiet. W myśl ust.
2 powołanego artykułu, dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia
oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na
bezpieczeństwo własne i otoczenia. Natomiast stosownie do ust. 4 art. 32, wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1,
rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo
do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Za dotychczasowe przepisy należy uważać przepisy
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), ale wyłącznie w zakresie
regulowanym przez ustawę o emeryturach i rentach, a więc wieku emerytalnego, rodzaju prac lub stanowisk, oraz
warunków, na jakich osobom wykonującym prace określone w ust. 2 i 3 art. 32 tej ustawy przysługuje prawo do
emerytury (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 r. II UK 31/09, LEX 559949 i
powołaną w nim uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 r., III ZP 30/01, OSNP 2002
Nr 10, poz. 243 oraz uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 czerwca 2004 r., P 17/03, OTK-A 2004
Nr 6, poz. 57). W myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na warunkach
w nim przewidzianych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, natomiast według jego § 4 ust. 1, pracownik,
który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli
spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet oraz ma wymagany okres
zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.
Sąd Apelacyjny w pełni respektuje pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 czerwca 2010 r. II UK
21/10, Lex 619638 i z dnia 19 maja 2011 r. III UK 174/10, Lex 901652, że wykaz A ma charakter stanowiskowobranżowy i specyfika poszczególnych branż determinuje charakter świadczonych w nich prac i warunki w jakich są
wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. W rozpoznawanej sprawie nie budzi wątpliwości, że skarżąca
wykonywała prace przy remoncie urządzeń elektroenergetycznych w zakładach przemysłu bawełnianego, a więc
pracodawca skarżącej podlegał Ministrowi Przemysłu Chemicznego i Lekkiego. Jednak rodzaj i charakter tych prac
predestynował je do zaliczenia ich do prac w branży energetycznej, gdyż były to prace na stanowisku elektromontera
przy remoncie urządzeń elektroenergetycznych, chociaż wykonywane w zakładzie podległym Ministrowi Przemysłu
Chemicznego i Lekkiego. Kwestia podległości danego pracodawcy określonemu resortowemu ministrowi, nie ma w
rozpoznawanej sprawie przesądzającego znaczenia, gdyż decyduje przyporządkowanie określonej w wykazie pracy
do danej branży przemysłowej, a nie kwestia przynależności pracodawcy do określonego resortu (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 3 czerwca 2008 r. I UK 38/07, Lex 494112, gdzie jak zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu
swego wyroku, Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 14 czerwca 2004 r. P 17/03, OTK-A 2004 nr 6, poz. 57 i Dz.
U. Nr 144, poz. 1530, dotyczącym prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach pracowników, którzy
tę pracę wykonywali u prywatnych pracodawców - a więc siłą rzeczy niepodlegających "ministrom, kierownikom
urzędów centralnych i centralnym związkom spółdzielczym", niejako „przy okazji” wyjaśnił tę kwestię).
Należy także zauważyć, że powołane przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku zarządzenie resortowe
z dnia 6 sierpnia 1983 r. utraciło moc z dniem wejścia w życie zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego
i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. W zarządzeniu tym wymienione są stanowiska pracy w energetyce w powyższych
resortach, w tym nie wymieniono stanowiska elektromontera – przewijacza silników ani elektromontera. Trzeba
jednak mieć na uwadze, że zarządzenia resortowe utraciły moc prawną z dniem 31 grudnia 1998 r. i mogą mieć jedynie
pewne znaczenie w sferze dowodowej, tj. może z nich płynąć domniemanie faktyczne, że prace na stanowiskach w
nim wymienionych w istocie były wykonywane w szczególnych warunkach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
16 listopada 2010 r. I UK 124/10, LEX nr 707404). Nie wyklucza to jednak stwierdzenia odmiennego, że praca
wymieniona rodzajowo w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983
r. była pracą wykonywaną w szczególnych warunkach, mimo, iż nazwa danego stanowiska nie została ujęta w wykazie
resortowym. Zdaniem Sądu Apelacyjnego taka właśnie sytuacja zachodzi w rozpoznawanej sprawie. Decydujące
znaczenie ma wykonywanie rodzajowo określonej pracy wymienionej w wykazie A powołanego wyżej rozporządzenia
Rady Ministrów, a nie nazwa stanowiska pracy z zarządzenia resortowego. Apelująca niewątpliwie wykonywała stale i
w pełnym wymiarze pracę przy remoncie urządzeń elektroenergetycznych, tj. pracę wymienioną w wykazie A w dziale
II, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego
pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).
Apelująca wykonywała zatem stale i w pełnym wymiarze prace w szczególnych warunkach w (...) S.A. w P. na
podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy od 9 września do 31 grudnia 1974 r. na stanowisku
elektromontera - przewijacza silników i od 1 stycznia 1975 r. do 31 grudnia 1996 r. na stanowisku elektromontera, tj.
przez okres ponad 15 lat przed 1 stycznia 1999 r. Ustalanie wykonywania pracy w szczególnych warunkach u innych
pracodawców jest zatem zbędne.
Reasumując, odwołująca się spełniła wszystkie przesłanki z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) w związku z art.
32 ust.1 i 2 tej ustawy oraz § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego
pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze
zm.), gdyż na 1 stycznia 1999 r. osiągnęła okres składkowy ponad 20 lat, w tym 15 lat zatrudnienia w szczególnych
warunkach, nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego i nie pozostaje w stosunku pracy. Przysługuje jej
zatem emerytura na podstawie powołanych wyżej przepisów, od osiągnięcia wieku 55 lat, tj. od 23 maja 2011 r.
Z tych względów, Sąd Apelacyjny w Łodzi, wobec naruszenia prawa materialnego, zmienił zaskarżony wyrok oraz
poprzedzającą go decyzję organu rentowego, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i przyznał skarżącej prawo do emerytury.
O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 §1 k.p.c.