Pobierz opis

Weronika Maślanko
Tytuł pracy doktorskiej: „Korytarze ekologiczne łosia europejskiego (Alces alces L.) w
Rezerwacie Biosfery „Polesie Zachodnie”: identyfikacja, ochrona i koncepcja kształtowania.”
Nazwa uczelni: Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Wydział Biologii i Hodowli Zwierząt,
Zakład Ekologii Krajobrazu i Ochrony Przyrody
Kontakt: [email protected]
Streszczenie rozprawy doktorskiej:
Celem rozprawy doktorskiej jest identyfikacja głównych ostoi oraz przebiegu
korytarzy ekologicznych wykorzystywanych przez zachodniopoleską populację łosia
europejskiego na obszarze Rezerwatu Biosfery „Polesie Zachodnie”, oraz opracowanie
projektu ich ochrony i kształtowania, a także likwidacji barier ekologicznych. Wyniki
pozwolą lepiej poznać strukturę ekologiczną Polesia, ustalić preferencje siedliskowe
badanego gatunku i trasy jego migracji, a przez to przyczynić się do skuteczniejszej ochrony
tego wybitnie cennego w skali świata regionu.
Atutem projektu jest wdrażanie innowacyjnych technologii oraz zintegrowanie
nowoczesnych technik badawczych prowadzonych dla potrzeb badań ekologiczno –
krajobrazowych, tj.:
(1) analizy wielospektralnych zdjęć satelitarnych z wykorzystaniem technik GIS,
(2) komputerowego modelowania przebiegu potencjalnych korytarzy ekologicznych, oraz
(3) telemetrii satelitarnej; dla potrzeb prawidłowego zarządzania zasobami środowiska i
planowania przestrzennego.
Na realizację rozprawy doktorskiej składają się następujące etapy:
Pierwszy etap prac obejmował analizy wielospektralnych zdjęć lotniczych,
ukierunkowane na rozpoznanie przestrzennego rozmieszczenia siedlisk preferowanych przez
łosia europejskiego. Prace te prowadzone były w środowisku oprogramowania ArcGIS 10.0
oraz ER Mapper. Prace fotointerpretacyjne wspomagane były przez: analizy mapach
siedliskowych i drzewostanowych Lasów Państwowych oraz weryfikację terenową z
udziałem odbiornika GPS (powierzchnie referencyjne). Identyfikacja przestrzennego
rozmieszczenia siedlisk była niezbędna do wyznaczenia potencjalnych ostoi łosia
europejskiego w obrębie kompleksów leśnych i torfowiskowych
Rezerwatu Biosfery.
Analizy te wykazały również, które siedliska charakteryzują się najwyższą atrakcyjnością
żerową dla łosi, a także ich rozmieszczenie w skali regionu.
Drugi etap badań polegał na przeprowadzeniu symulacji komputerowej potencjalnych
ostoi oraz dróg migracji łosi w tak scharakteryzowanej strukturze ekologicznej krajobrazu, z
wykorzystaniem specjalistycznego modelu komputerowego WMS (Wildlife Simulation
Models), autorstwa Geomar Consulting Ltd. z Kanady. Symulacje pokazały potencjalne
miejsca dłuższego przebywania oraz szlaki migracyjne łosia europejskiego, a także ich
ranking, określający prawdopodobieństwo wykorzystania przez łosia wytypowanych tras.
Trzeci etap obejmował prowadzenie obserwacji terenowych w potencjalnych
miejscach migracji łosi, zlokalizowanych na podstawie wcześniejszego modelowania
komputerowego. Obserwacje prowadzone były przez autorkę rozprawy, również z udziałem
pracowników Poleskiego Parku Narodowego, Lasów Państwowych i członków kół
łowieckich (w trakcie zimowej inwentaryzacji łosia europejskiego). Opracowana 8stronnicowa ankieta służąca zebraniu informacji o przestrzennym rozmieszczeniu ostoi i
korytarzy ekologicznych
łosia europejskiego w krajobrazie Polesia Lubelskiego, wraz z
mapką badanego obszaru oraz kartą obserwacji łosia była rozdawana wśród leśników,
myśliwych, przewodników terenowych, czy osób pracujących w instytucjach takich jak:
Poleski Park Narodowy, Lasy Państwowe, Zespoły Parków Krajobrazowych, Urzędy Gmin,
w liczbie 300 egzemplarzy, z czego do tej pory wróciło 127 wypełnionych ankiet.
Czwarty etap badań polegał na sporządzeniu cyfrowej mapy potencjalnych ostoi łosia
europejskiego w Rezerwacie Biosfery „Polesie Zachodnie” na podstawie miejsc obserwacji
poczynionych przez respondentów ankiet. Sporządzono warstwę tematyczną z lokalizacjami
wszystkich miejsc obserwacji, odpowiednio w skali: 1 – rzadkie, 2 – stosunkowo rzadkie, 3 –
umiarkowanie częste, 4 – częste, 5 – najczęstsze. Następnie na podstawie wcześniej
sporządzonej mapy siedlisk wysoce preferowanych przez łosia oraz wyników ankiet
sporządzono mapę potencjalnych ostoi łosia w Rezerwacie Biosfery służącą za podstawę
następnego etapu prac.
Piąty etap prac obejmował przeprowadzenie drugiej części symulacji komputerowych
przebiegu korytarzy ekologicznych pomiędzy wyznaczonymi wcześniej potencjalnymi
ostojami z wykorzystaniem specjalistycznego modelu komputerowego WMS. Symulacje te
pokazały szlaki migracyjne łosia europejskiego z ostoi na zewnątrz Rezerwatu oraz pomiędzy
ostojami, a także ich ranking, określający prawdopodobieństwo wykorzystania przez łosia
wytypowanych tras.
Szósty etap polega na testowych badaniach telemetrycznych, mających wykazać
faktyczne obszary przebywania i trasy migracji łosi. Badania te będą przeprowadzone na 10
osobnikach wyposażonych w nadajniki satelitarne umieszczone w obrożach telemetrycznych.
Siódmy etap będzie polegał na kontynuacji badania zimowych przemieszczeń łosi na
wyznaczonych w ubiegłym roku transektach na obszarze Poleskiego Parku Narodowego i
porównaniu wyników badań.
Ósmy etap obejmie konfrontację wyników symulacji komputerowej tras migracji
pomiędzy potencjalnymi ostojami z dokonanymi obserwacjami terenowymi oraz wynikami
testowania telemetrycznego.
Końcowym etapem prac będzie projekt ochrony, wzmacniania i rozwoju sieci
korytarzy ekologicznych łosia europejskiego na obszarze Rezerwatu Biosfery „Polesie
Zachodnie”.
Wyniki badań będą praktycznie wykorzystane w jednostkach odgrywających istotną
rolę w zarządzaniu zasobami przyrody regionu, jak Poleski Park Narodowy, Generalna
Dyrekcja Ochrony Środowiska, Nadleśnictwa: Parczew, Sosnowica i Włodawa; w planach
ochrony Poleskiego Parku Narodowego, 15 obszarów Natura 2000 oraz 3 parków
krajobrazowych regionu, a także w programach ochrony środowiska 17 gmin Rezerwatu
Biosfery „Polesie Zachodnie”. Wyniki będą stanowić wzór dla wyznaczania korytarzy
ekologicznych na obszarach o dominacji krajobrazów hydrogenicznych nie tylko w woj.
lubelskim, ale także w Polsce i Europie. Pomogą zachować na tych terenach harmonię między
ochroną przyrody, gospodarką leśną i gospodarką łowiecką. Dzięki realizacji projektu
wypracowane zostaną metody integracji wyników analiz fotointerpretacyjnych, modelowania
komputerowego oraz wyników badań telemetrycznych dla potrzeb budowania modelu
struktury ekologicznej krajobrazu w skali mezoregionu fizyczno – geograficznego, czyli
Pojezierza Łęczyńsko – Włodawskiego.
Rozprawa doktorska umożliwiając opracowanie metody wiarygodnego wyznaczania
ostoi i korytarzy ekologicznych w krajobrazie dla typowego przedstawiciela ssaków siedlisk
Lubelszczyzny, będzie pomocna w dobie modernizacji sieci dróg w województwie oraz
planowania bezpiecznych przejść dla zwierząt. Miejsca o największym prawdopodobieństwie
kolizji człowieka ze zwierzęciem powinny być w odpowiedni sposób zidentyfikowane i
zabezpieczone.
Realizacja pracy doktorskiej przyczyni się do zachowania i wzmocnienia
różnorodności przyrodniczej, krajobrazowej i kulturowej Lubelszczyzny, czego jednym z
kluczowych kierunków realizacji jest ochrona i utrzymanie różnorodności biologicznej
regionu oraz wzmocnienie bogatego systemu obszarów chronionych, jaki znajduje się na
Polesiu Lubelskim.