Zastosowanie ICF w programie aktywizacji społecznej osób z

„Kompleksowa aktywizacja społeczna i
zawodowa osób poruszających się na wózku
inwalidzkim”
Zastosowanie Międzynarodowej Klasyfikacji
Funkcjonowania Niepełnosprawności i Zdrowia w
programie aktywizacji społecznej osób z
niepełnosprawnością ruchową
Robert Jagodziński
Fundacja Aktywnej Rehabilitacji
Warszawa 9 maja 2013
Podstawowe cele projektu



Ukształtowanie funkcji umysłowych na poziomie
niezbędnym przy kształtowaniu umiejętności
funkcjonalnych i kompetencji społecznych
Nauka umiejętności (aktywności) niezbędnych w
procesie usamodzielniania się
Kształtowanie kompetencji, niezbędnych do
uczestniczenia w sytuacjach społecznych, zawodowych
i edukacyjnych
Założenia programu FAR





Nawiązanie kontaktu i udzielenie wsparcia w miejscu
aktualnego pobytu pacjenta
Prezentacja pozytywnego wzorca osoby
niepełnosprawnej
Przepracowanie postaw wobec własnej
niepełnosprawności
Położenie nacisku na umiejętności wyznaczające
samodzielność w codziennym życiu
Indywidualne dostosowanie metod pracy do potrzeb i
ograniczeń wynikających z niepełnosprawności
Założenia programu FAR



Wykorzystanie elementów dyscyplin sportowych i
form aktywności fizycznej
Poradnictwo oraz edukacja
Oddziaływanie na otoczenie osoby niepełnosprawnej
Postrzeganie niepełnosprawności przez pryzmat
funkcjonowania w odniesieniu do środowiska z
naciskiem na podmiotowy udział BO w procesie
aktywizacji
Struktura grupy docelowej
Mężczyźni
Kobiety
Ilość BO
Udział w %
Ilość BO
Udział w %
Ogółem
71
21,18
249
77,82
URK
36
11,25
202
63,12
POR
15
4,67
12
3,75
INNE
20
6,25
35
10,94
Udział osób z para i tetraplegią
Mężczyźni
Kobiety
Ilość BO
Udział w %
Ilość BO
Udział w %
Paraplegia
29
9,06
102
31,87
Tetraplegia
7
2,19
100
31,25
Charakterystyka grupy
Funkcje i struktury ciała
Rozległe porażenia mięśni obejmujące w wielu
przypadkach również tułów i kończyny górne, zniesienie i
zaburzenie czucia, utrata kontroli nad czynnościami
fizjologicznymi, znaczne osłabienie siły i wydolności,
ograniczenia ruchomości, wady postawy i deformacje
ciała, utrata motywacji, poczucie izolacji, obniżenie
poczucia własnej wartości,
Charakterystyka grupy
Aktywność i uczestniczenie
Znaczne ograniczenia funkcjonalne dotyczące poruszania
się oraz wykonywania czynności życia codziennego, takich
jak dbania o siebie, wykonywanie prac w gospodarstwie
domowym, znaczne ograniczenia w społecznym wymiarze
funkcjonowania będące następstwem długiego okresu
izolacji oraz wejścia w rolę osoby biernej i zależnej.
Charakterystyka grupy
Czynniki środowiskowe
Obecność barier architektonicznych, brak dostępu do
różnego rodzaju urządzeń i przedmiotów
wspomagających, szczególna rola ograniczonego dostępu
do zaopatrzenia ortopedycznego (wózka inwalidzkiego)
indywidualnie dostosowanego do potrzeb wynikających z
dysfunkcji, postawy najbliższego otoczenia, rodzin i
opiekunów, nieznajomość zasad korzystania z różnych
źródeł wsparcia.
Wyzwania dotyczące zastosowania ICF






Rozbudowana i czasochłonna dokumentacja
Osłabienie autentyczności relacji z BO
Niepełna diagnoza problemów w funkcjonowaniu i
potrzeb
Trudności w uwzględnieniu dynamiki sytuacji BO
Niebezpieczeństwo subiektywizmu w posługiwaniu
się narzędziami diagnostycznymi
Nieprecyzyjność kwalifikatorów ICF w odniesieniu do
rzeczywistych zmian w funkcjonowaniu BO
Wybór zestawu podstawowego ICF



Pełna charakterystyka problemów w funkcjonowaniu
Praktyczny wymiar stosowania zestawów
podstawowych
Kryteria wyboru zestawu podstawowego:
Diagnoza stanu chorobowego
Kontekst opieki zdrowotnej: doraźna, przejściowa,
długofalowa
Cele programu aktywizacji, oraz stosowane formy
wsparcia i rodzaje podejmowanych interwencji
Kategorie składające się na zestaw podstawowy
ICF




Funkcje psychiczne (11 kategorii): b1264 Otwartość na
doświadczenie, b1301 Motywacja, b1641 Organizacja i
planowanie
Funkcje ciała (18 kategorii): charakterystyka kondycji
zdrowotnej,(b2700 Wrażliwość na temperaturę) oraz
ogólna sprawność fizyczna (b455 Funkcje związane z
tolerancją wysiłku)
Aktywność i uczestniczenie (58 kategorii): d4 Poruszanie
się, d5 Dbanie o siebie, d6 Życie domowe, d7 Wzajemne
kontakty i związki międzyludzkie
Czynniki środowiskowe (13 kategorii): e1 Produkty i
technologia, e3 wsparcie i wzajemne powiązania
Wprowadzenie kategorii IV w rozdziałach
d4 Poruszanie i d5 Dbanie o siebie
d4 Poruszanie się, d410 Zmiana podstawowej pozycji ciała
 d4100 Leżenie
 d41000 Przyjmowanie pozycji leżącej na boku z pozycji
leżenia na grzbiecie
 d41001 Przyjmowanie pozycji leżenia na brzuchu z pozycji
leżenia na boku
 d41002 Przyjmowanie pozycji leżącej na grzbiecie z pozycji
leżenia na brzuchu
 d41003 Przyjmowanie pozycji siedzącej z pozycji leżącej
d4200 Przemieszczanie się w pozycji siedzącej, d465
Poruszanie się przy pomocy sprzętu, d5400, d5401
Źródła informacji diagnostycznych





Ustandaryzowany wywiad z BO prowadzony w oparciu o
Kwestionariusz diagnostyczny
Rozmowa z osobami z najbliższego otoczenia oraz
specjalistami, którzy uczestniczyli w procesie leczenia,
rehabilitacji i wsparcia
Dokumentacja medyczna oraz inne dokumenty
zawierające informacje o poziomie funkcjonowania
Obserwacja dotycząca najczęściej czynników
środowiskowych
Testy funkcjonalne w zakresie czynności
samoobsługowych (d4 poruszanie się, d5 Dbanie o siebie)
Kwalifikacja z wykorzystaniem kwalifikatorów
ICF




Określenie problemów w funkcjonowaniu:
upośledzeń funkcji, ograniczeń w aktywności i
uczestniczeniu oraz barier bądź ułatwień w
czynnikach środowiskowych
Uwzględnienie zakresu niezbędnej pomocy w
kwalifikacji kategorii ze składnika Aktywność i
uczestniczenie
Kwalifikacja czynników środowiskowych jako
ułatwień i barier: e1101 Leki, e310 Najbliższa rodzina,
Opracowanie skal opisowych ICF (d4 Poruszanie się,
d5 Dbanie o siebie, d6 Życie domowe)
Skale opisowe ICF
d550 Jedzenie





0 potrafi samodzielnie jeść. Używa sztućców w prawidłowy sposób.
Umie kroić bądź łamać pożywienie na kawałki
1 używa tylko jednego ze sztućców, który potrafi samodzielnie
zamocować do ręki. Ma drobne problemy z unoszeniem jedzenia
(takiego jak zupy) do ust.
2 spożywa pokarmy z umiarkowaną pomocą. Potrafi samodzielnie
zamocować widelec bądź łyżkę do ręki. Potrafi unosić stałe pokarmy
do ust. Ma drobne problemy z precyzją.
3 spożywa pokarmy niesamodzielnie. Korzysta ze specjalnie
zamocowanego widelca bądź łyżki. Wymaga dużej pomocy przy
podnoszeniu pokarmu do ust. Potrzebuje pomocy przy mocowaniu
widelca bądź łyżki
4 nie potrafi samodzielnie spożywać posiłków (żuje i połyka
samodzielnie)
Wyznaczanie celów w pracy z BO




Konstruowanie indywidualnych Profilów
kategorialnych zawierających pełny opis
funkcjonowania
Hierarchia celów i zależności pomiędzy celami: cel
globalny, cele programu aktywizacji, cele interwencji
Określenie wartości celu z uwzględnieniem wszelkich
dostępnych zasobów osobowych i materialnych
Rola czynników osobistych – podmiotowy aspekt
udziału w programie
Wyznaczanie celów – trafność prognozy
Nie osiągnięty
Osiągnięty efekt
efekt
Nie trafna
Trafna prognoza
Życie domowe
Dbanie o siebie
Poruszanie się
Rozwijanie
prostych i
zintegrowanych
czynności
prognoza
268
22
30
273
26
21
259
33
28
268
30
22
Formy wsparcia oraz interwencje


Indywidualne sesje w miejscu pobytu
Indywidualne wsparcie psychospołeczne, indywidualne
zajęcia umiejętności funkcjonalnych, szkolenia rodzin i
opiekunów, indywidualne poradnictwo i edukacja, zajęcia
funkcjonowania w przestrzeni publicznej
Obozy i warsztaty
Indywidualne i grupowe warsztaty umiejętności
funkcjonalnych, trening jazdy na wózku, trening z
wykorzystaniem elementów dyscyplin sportowych oraz
trening ogólno usprawniający, warsztaty kompetencji
społecznych, warsztaty edukacji prozdrowotnej oraz
prawnej i obywatelskiej
Zależność pomiędzy kategoriami w ramach
interwencji





Interwencje poświęcone adaptacji do wózka inwalidzkiego
uwzględniać powinny następujące kody:
b1264 Otwartość na doświadczenie, b1800 Doświadczanie
siebie
d465 Poruszanie się przy pomocy sprzętu,
e1201 Produkty i technologie wspomagające, służące do
osobistego poruszania się i transportu wewnątrz i na zewnątrz,
b455 Funkcje związane z tolerancją wysiłku, b710 Funkcje
związane z ruchomością stawów, b730 Funkcje związane z siłą
mięśni
e310 Najbliższa rodzina, e340 Opiekunowie i asystenci
osobiści
Efektywność programu aktywizacji
Osiągnięte efekty/wielkość zmiany kwalifikatora/ilość
BO
zmiana o zmiana o zmiana o zmiana o Brak efektów
1 pkt.
2 pkt.
3 pkt.
4 pkt.
Życie domowe
160
96
30
4
30
Dbanie o siebie
186
68
41
4
20
Poruszanie się
169
90
31
2
28
Rozwijanie
prostych i
zintegrowanych
czynności
195
73
28
2
22
Interpretacja końcowej klasyfikacji



Kompensacyjny charakter umiejętności
Ocena ilościowa, a rzeczywista zmiana jakości
funkcjonowania
Klasyfikacja kategorii z I,II,III i IV poziomu
d4 Poruszanie się
d410 Zmiana podstawowej pozycji ciała
d4100 Leżenie
d41000 Przyjmowanie pozycji leżącej na boku z pozycji
leżącej na grzbiecie
Czynniki wpływające na trudności w osiągnięciu
efektów




Obraz niepełnosprawności w odniesieniu do Funkcji i
struktur ciała: znaczne porażenia mięśni, odleżyny i
powikłania dotyczące układu moczowego,
ograniczenia ruchomości
Warunki panujące w środowisku zamieszkania:
bariery architektoniczne, postawy osób z najbliższego
otoczenia
Czynniki osobiste – trudne do przepracowania w
ramach programu
Zakres kwalifikatorów ICF:
Kwalifikator 3 znaczne ograniczenia, upośledzenie 50 –
95%
Wnioski płynące z realizacji projektu




Uszczegółowienie kodowania: kody IV poziomu w
ramach składnika Aktywność i uczestniczenie
Precyzyjne wyrażenie w kwalifikacji, jakościowych
zmian w poziomie funkcjonowania
Ustalenie zasad przenoszenia wyników kwalifikacji z
niższych na wyższe poziomy kodowania
Przeprowadzanie diagnozy i końcowej ewaluacji w
naturalnym środowisku zamieszkania