Komunikacja publiczna do/z restauracji
Transkrypt
Komunikacja publiczna do/z restauracji
SPIS TREŚCI: SESJA POSTEROWA Kowalewska-Kalkowska H., Wielowymiarowe metody analizy danych w szacowaniu zasięgu oddziaływań odmorskich w układzie hydrograficznym dolnej Odry i Zalewu Szczecińskiego ……….… 3 Duda F., Jokiel J., Jereczek-Korzeniewska K., Woźniak E., Wpływ form eksploatacji torfu na współczesne warunki hydrologiczne torfowisk wysokich typu bałtyckiego ……………………………….….. 4 Hołub B., Geografia plemion wschodniosłowiańskich (Ukraina) …………………………………………………… 4 Lisowska M., Żmudzka E., Uwarunkowania cyrkulacyjne produkcji energii elektrycznej z energii wiatru na Pomorzu Zachodnim …………..…..…………………………………………………………………………………… 6 Marosz K., Zmienność poziomu morza na wybranych stacjach Morza Bałtyckiego w latach 18112014 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. Mężyński M., Kowalewska-Kalkowska H., Hydrologiczne uwarunkowania turystyki wodnej w województwie lubuskim …………..…..……………………………………………………………………………………..…… 7 Pietruszyński Ł., Wpływ wybranych uwarunkowań geograficznych na zmiany jakości wody oczek w zlewni Borucinki………………………………………..………..………………...………………….…..………..……………….. 8 7 PANEL HYDROLOGIA I METEOROLOGIA WOBEC WYZWAŃ WSPÓŁCZESNOŚCI Kirvel I., Zasoby wodne Białorusi i ich współczesne zmiany…………………………………………………………… 9 Graf R., Integracja przestrzenna i funkcjonalna systemu zarządzania zasobami wodnymi na przykładzie Metropolii Poznań ……………………………………………………………………………………………………… 10 Bokwa A., Stres cieplny a miejska wyspa ciepła w Krakowie w okresie letnim 2015 roku ..........……. 11 Cieśliński R., Zmiany reżimu hydrochemicznego Jeziora Jamno wynikające z postępującej zabudowy hydrotechnicznej …………………………………….…………………………………….……………………………. 11 Habel M., Odnowa transportu rumowiska klastycznego dolnej Wisły poniżej Zbiornika Włocławskiego ………………………………………………………………..……….………………………………………….………. 13 Owczarek M., Warunki biotermiczne na terenie Kampusu Uniwersytetu Gdańskiego w latach 2014-2015 ……………………………………………………………….………..……………………………………………………….… 14 Marosz M., Wieloletnia zmienność cyrkulacji atmosferycznej w obszarze atlantycko-europejskim 1900-2012 ………………………………………………………………………..…………………………………………………………. 14 PANEL WSPÓŁCZESNE WYZWANIA GEOGRAFII SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ Nowak E., Analizy strukturalno-geograficzne jako narzędzie w określeniu specjalizacji oraz branż dominujących w gospodarce regionów …………………………………………………………..……………..…………….. 14 Kulawiak A., Determinanty rozwoju przedsiębiorczości w małym mieście - ujęcie geograficzne 15 Szymańska W., Funkcja administracyjna w polskich badaniach geograficznych …………………………… 16 Dej M., Jarczewski W., Dyskretny urok geografii .....................……………………………….…………………… 16 Górski A. S., Klasyfikacja miast na podstawie czynników demograficznych w obszarze rdzenia i szerszej strefie miejskiej (LUZ) .…..………………….........................……………………………….…………………… 17 Tarkowski M., Geografia wobec wyzwań gospodarki o obiegu zamkniętym…………….………………….. 18 Przybylska L., Dzielnica Wzgórze św. Maksymiliana w Gdyni. Przykład procesu sakralizacji przestrzeni w skali lokalne j ……………………………………..……………………………………………………………..….. 18 PANEL KRAJOBRAZ JAKO INSPIRACJA W BADANIACH GEOGRAFICZNYCH Łanczont M., Madeyska T., Komar M., Hołub B., Usytuowanie stanowisk paleolitycznych w krajobrazach przedkarpackiej strefy lessowej – problemy badawcze przykład rekonstrukcji ……………….…………………………………………………………..………….…………………….……….……… 19 Kistowski M., Studium transformacji oraz kierunków kształtowania i ochrony krajobrazu w otoczeniu Trójmiasta na przykładzie transektu Gdańsk – Kartuzy …………………………………….………… 20 Zieliński P., Sokołowski R. J., Wronko B., Jankowski M., Fedorowicz S., Standzikowski K., Zapis zmian późnoglacjalnych warunków środowiskowych we fluwialno-eolicznej sukcesji ………... 21 Sadoń-Osowiecka T., Rola edukacji geograficznej w rozumieniu świata – idee i realia ………….…… 22 Jereczek-Korzeniewska K., Woźniak E., Jokiel J., Duda F., Kształtowanie świadomości ekologicznej u dzieci na przykładzie projektu: „mo-CZARY – zajęcia edukacyjne dzieci i młodzieży poświęcone problematyce obszarów podmokłych w województwie omorskim”.…………………………… 22 2 Wielowymiarowe metody analizy danych w szacowaniu zasięgu oddziaływań odmorskich w układzie hydrograficznym dolnej Odry i Zalewu Szczecińskiego prof. US, dr hab. Halina Kowalewska-Kalkowska (Uniwersytet Szczeciński) Odra należy do największych rzek w zlewisku Morza Bałtyckiego, zarówno pod względem powierzchni dorzecza, jak i wielkości odpływu. Od Gozdowic do jej ujścia do Roztoki Odrzańskiej ma charakter rzeki nizinnej, o bardzo małych spadkach zwierciadła wody. Zmienność stanów wody na tym odcinku uwarunkowana jest przez sezonowy rytm dopływu ze zlewni Odry oraz wpływ morza. Wysokie stany wody notowane są w czasie wezbrań sztormowych, w okresach zwiększonego dopływu ze zlewni Odry tj. w czasie wezbrań roztopowych i opadowych oraz podczas tworzenia się zatorów lodowych. Niskie stany wody związane są z niżówkami letnimi bądź letnio-jesiennymi Odry, obniżonym poziomem wody w Morzu Bałtyckim w pierwszej połowie roku oraz obniżeniami sztormowymi. Celem pracy było wykrycie wzajemnych relacji pomiędzy stanami wody Zatoki Pomorskiej a stanami wody w układzie hydrograficznym dolnej Odry i Zalewu Szczecińskiego oddziaływań odmorskich w tym układzie oraz oszacowanie zasięgu w różnych sytuacjach hydrologicznych. W badaniach wykorzystano odczyty stanów wody z lat 1995-2014 ze stacji wodowskazowych zlokalizowanych w dolnym biegu Odry, na Zalewie Szczecińskim oraz u wybrzeży Zatoki Pomorskiej. Zastosowano wielowymiarowe statystyczne metody analizy danych, tj. analizę regresji wielorakiej, analizę skupień, analizę składowych głównych oraz analizę czynnikową. Zastosowane metody statystyczne pozwoliły wykryć powiązania pomiędzy stanami wody odczytanymi na wodowskazach zlokalizowanych na obszarze wodnym ujścia Odry i oszacować zasięg oddziaływań odmorskich w różnych sytuacjach hydrologicznych. W analizie skupień procedurę grupowania oparto na metodzie Warda, zaś funkcję podobieństwa wyliczono metodą korelacji Pearsona. Analizę składowych głównych oraz analizę czynnikową przeprowadzono w celu identyfikacji głównych składników/czynników kształtujących zmienność stanów wody na tym obszarze. Ładunki czynnikowe wyodrębniono w oparciu o metodę składowych głównych. Macierz czynnikową poddano następnie rotacji metodą Varimax w celu zredukowania dwuznaczności interpretacji wyników. Przeprowadzone badania wskazały na złożony obraz alochtonicznych przyczyn hydrologicznych determinujących zmienność stanów wody w układzie dolnej Odry i Zalewu Szczecińskiego. Analiza wzajemnych relacji zachodzących pomiędzy stanami wody na obszarze wodnym ujścia Odry wykazała, że zasięg oddziaływań odmorskich w układzie dolnej Odry i Zalewu Szczecińskiego zależał nie tylko od odległości od morza (najsilniejszy na zalewie), ale był zmienny w ciągu roku i uzależniony od wielkości dopływu wody ze zlewni Odry (najsilniejszy przy jego niewielkim dopływie). Wyróżnione w czasie analiz główne składowe/ czynniki mają związek z dopływem wody ze zlewni Odry oraz wpływem oddziaływań odmorskich. 3 Wpływ form eksploatacji torfu na współczesne warunki hydrologiczne torfowisk wysokich typu bałtyckiego mgr Filip Duda, mgr Joanna Jokiel, dr Katarzyna Jereczek-Korzeniewska, dr Ewa Woźniak (Uniwersytet Gdański) Torfowiska wysokie typu bałtyckiego (torfowiska bałtyckie), to rodzaj torfowisk wysokich, które występują w pasie pobrzeży i pojezierzy Południowobałtyckich. Ze względu na charakterystyczny wypukły kształt, określane są również jako torfowiska kopułowe. Na skutek postępującej antropopresji, były one poddawane przekształceniom: odwodnieniu, eksploatacji torfu, przeorywaniu, bądź zalesianiu. Zmiany w ich sieci hydrograficznej, pokrywie glebowej, ukształtowaniu terenu i pokrywie roślinnej, będące widocznym efektem tych przekształceń, wywarły znaczący wpływ na warunki wodne torfowisk bałtyckich i współcześnie żadne z nich, nie posiada już całkowicie naturalnych stosunków wodnych (Herbichowa 1999). Obecne w literaturze modelowe podejście do zagadnienia obiegu wody na torfowiskach wysokich (np. Ingram 1978, 1982, Iwanow 1953, 1975), prowadzi do daleko idących uproszczeń w opisie ich warunków hydrologicznych. Torfowiska wysokie traktowane są jako obiekty jednorodne hydrologicznie, dlatego też problematyczne i często bezcelowe jest odnoszenie tych modeli do obiektów przekształconych. Dopiero w pracach hydrologicznych z początku lat 90. XX w. (np. Bragg i in. 1991), a w szczególności w publikacjach związanych z ochroną torfowisk i renaturalizacją ich stosunków wodnych (np. Joosten, Clarke 2002, Holden i in. 2004, 2007) zainteresowano się warunkami wodnymi torfowisk zmienionych antropogenicznie. Jednym z najbardziej degradujących rodzajów działalności człowieka na torfowiskach jest eksploatacja torfu, często łącząca się z odwodnieniem torfowiska. Pozyskiwanie torfu może przybierać różne formy i cechować się różną intensywnością. Celem pracy jest przedstawienie jaki wpływ na warunki wodne torfowisk wysokich typu bałtyckiego mają różne rodzaje eksploatacji. Zakres pracy obejmuje Czarne Bagno – torfowisko bałtyckie w dolinie dolnej Łeby. O jego wyborze zadecydowało to, że jest to jedne z niewielu tego typu torfowisk, gdzie prowadzono eksploatację torfu kilkoma odmiennymi metodami na różnych jego fragmentach. Ponadto, pomimo dużego nasilenia przemian, znaczne fragmenty torfowiska nie uległy całkowitej degradacji są kwalifikowane, wg Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, jako 7120 – Torfowiska wysokie zdegradowane, zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji (Herbichowa 2011). Geografia plemion wschodniosłowiańskich (Ukraina) mgr Beata Hołub (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) Etnogeneza Słowian, która przybrała formę sporu pomiędzy zwolennikami koncepcji autochtonicznej i allochtonicznej, dyskutowana jest od wielu wieków. Pierwsze wzmianki o Słowianach żyjących nad Dunajem pochodzą z greckich źródeł historycznych z VI w. n.e. Niektórzy badacze dopatrują się słowiańskich analogii w plemieniu Neurów, które na obszarze 4 Podola i Wołynia zostało opisane przez Herodota z Halikarnasu w V w. p.n.e. Źródła archeologiczne i pisane, wsparte ekspertyzami palinologicznymi dowodzą raczej wschodniej lokalizacji kolebki Prasłowian, a jako potencjalne praźródła wschodniosłowiańskiego etnosu wskazywane są kultury: praska (Podole, Wołyń i Przedkarpacie Ukraińskie), Pieńkowska (środkowa i dolna część dorzecza Prutu, Dniestru i Dniepru) oraz Kołoczyn (dorzecze Desny, Sejmu i górnego Dniepru), mające swoje korzenie w kulturze kijowskiej. Dyskusyjna natomiast pozostaje słowiańska atrybucja etniczna w stosunku do kultury Bancerowszczyna-Tuszemla w górnym dorzeczu Dniepru, Niemna i Dźwiny (Godłowski 2000; Parczewski 2005). Historyczno-archeologiczne zestawienia porównawcze wskazują, iż nosicielami kultury praskiej byli Sklawinowie, kultury Pieńkowskiej – Antowie, a kultury Kołoczyn – Wenetowie (Fusek, Zábojnik 2005; Jordanes). W X w. plemiona wschodniosłowiańskie zamieszkiwały terytorium sięgające od Jez. Ładoga na północy po ujście Dunaju i Karpaty na południu. Zachodnią granicę stanowiły górne części dorzeczy: Sanu, Bugu i Dźwiny, a wschodnią wyznaczały górne odcinki Wołgi, Oki, źródła Donu po ujście Samary i Dniepru. Obszar Wołynia i Podola zajmowali Dulebowie, z których wyłonili się Wołynianie zwani też Bużanami. Na wschód od Wołynian, w poleskich lasach osiedlili się Drewlanie. Od północy, bagniste tereny nad Prypecią i Sożą zajęli Drogowiczanie, bardziej przystępne również nad Sożą - Radymicze i dalej na wschód nad Oką, Wiatycze. Z kolei Polanie założyli gród kijowski. Wschodnie rubieże nad Desną, Sejmem i Sulą zajmowali Siewierzanie. W dorzeczu dolnego Naddnieprza, środkowego biegu Południowego Bugu oraz rzeki Tiasmyn ulokowali się Ulicze, w IX w. przemieszczając się na obszar międzyrzecza Dniestru i Prutu. Natomiast na lewym brzegu Dunaju po dolne Naddniestrze zamieszkiwali Tywercy. Biali Chorwaci upodobali sobie Karpaty i ich przedgórze (Nestor; Stupnicki 1869; Sedow 1982). Poszukując śladów słowiańskich wpływów w przestrzeni geograficznej, np. w nazwach rzek, okazało się, że większość z nich nie jest słowiańska a bałtyjska, zarówno w Polsce jak i na Ukrainie (Udolph 1990; Toporow, Trubaczew 1962). Na Ukrainie występują również nazwy irańskie i trackie (np. Prut, Seret). Hydronimy bałtyjskie i irańskie nakładają się na siebie na granicy strefy lasów mieszanych i lasostepów, w dorzeczu Sejmu. Jest to obszar, na którym funkcjonowali Siewierzanie uważani za odpowiednik plemienia Zeriuani (Labuda 1960), od którego „wszystkie plemiona słowiańskie wyszły” (Geograf Bawarski). Z kolei np. nazwa Strwiąż jest przykładem hydronimu już zachodniosłowiańskiego (Nalepa 2000). Praca ta jest prezentacją przestrzennego stanu osadnictwa wschodniosłowiańskiego w X w. w granicach współczesnej Ukrainy oraz próbą inwentaryzacji geograficznych śladów jego funkcjonowania. Literatura: Fusek G., Zábojnik J., 2005, Schyłek starożytności i początek wczesnego średniowiecza w północnej części Kotliny Karpackiej, [w:] P. Kaczanowski, M. Parczewski (red.) Archeologia o początkach Słowian, Kraków: 562-566. Geograf Bawarski, Opis grodów i plemion na północ od Dunaju Godłowski K., 2000, Pierwotne siedziby Słowian. Wybór pism, M. Parczewski (red.), Kraków. Herodot z Halikarnasu, 2011, Dzieje, przekł. S. Hammer, Sp.Wyd. Czytelnik, s.648. Jordanes, 1984, Getica, przekł. E. Zwolski, Kasjodor i Jordanes. Historia gocka czyli Scytyjska Europa, Lublin, s. 91-171. Labuda G., 1960, Fragmenty dziejów Słowiańszczyzny Zachodniej, Poznań. Nalepa J., 2000, Pogranicze polsko-ruskie do połowy wieku XIV a archaiczne hydronimy i toponimy: weryfikacja „weryfikacji”, Slavia Antiqua, t. 41, s. 27-48. 5 Nestor, 2014, Powieść minionych lat, przekł. F. Sielicki, Źródła średniowieczne. Powieść minionych lat, Wrocław, s. 220. Parczewski M., 2005, Podstawy lokalizacji pierwotnych siedzib Słowian, [w:] P. Kaczanowski, M. Parczewski (red.) Archeologia o początkach Słowian, Kraków, s. 65-75. Sedow W.W., 1982, Wostocznyje sławianie w VI-XIII ww., Moskwa, s. 327. Stupnicki H., 1869, Galicya pod względem topograficzno-geograficzno-historycznym, Lwów, s. 175. Toporow W.N., Trubaczew O.N., 1962, Lingwisticzieskij analiz gidronimow wierchniewo Podnieprowja, Moskwa. Udolph J., 1990, Die Stellung der Gewässernamen Polens innerhalb der alteuropäischen Hydronimie, Heidelberg. Uwarunkowania cyrkulacyjne produkcji energii elektrycznej z energii wiatru na Pomorzu Zachodnim mgr, Monika Lisowska, dr hab. Elwira Żmudzka (Uniwersytet Warszawski) Zmniejszające się zasoby paliw kopalnych i zwiększające się zanieczyszczenie atmosfery produktami, powstałymi w wyniku produkcji energii w konwencjonalnych elektrowniach, przyczyniły się do wzrostu zainteresowania odnawialnymi źródłami energii. W ostatnich latach energia wiatrowa stała się jednym z najpopularniejszych alternatywnych źródeł energii. W 2013 roku w Polsce moc zainstalowanych turbin wiatrowych wyniosła 3389,54 MWh, co stanowiło 61,5% mocy wszystkich odnawialnych źródeł energii (www.ure.gov.pl). Dzięki szybkiemu rozwojowi technologicznemu siłowni wiatrowych, energetyka wiatrowa jest obecnie najszybciej rozwijającym się sektorem alternatywnych źródeł energii w Polsce. Produkcja energii elektrycznej w siłowniach wiatrowych jest zależna od warunków meteorologicznych i cyrkulacyjnych. Celem opracowania jest określenie warunków cyrkulacyjnych, sprzyjających dużej produkcji energii na Pomorzu Zachodnim. W badaniach wykorzystano dane z lat 2008-2009, pochodzące z 50-metrowego masztu pomiarowego w Żeńsku. Na podstawie średnich 10-minutowych prędkości wiatru obliczono średnią moc wiatru, a następnie produkcję energii elektrycznej. Wyznaczono okresy z najmniejszą (≤0,1 percentyla) i największą (≥0,9 percentyla) produkcją energii. Warunki cyrkulacyjne opisano za pomocą składowych lokalnego wiatru geostroficznego, wskaźnika wirowości na powierzchni izobarycznej 700 i 1000 hPa (obliczonych w odniesieniu do obszaru Pomorza Zachodniego) oraz Kalendarza typów cyrkulacji atmosferycznej Lityńskiego. Posługując się współczynnikiem korelacji Spearmana zbadano związki produkcji energii elektrycznej ze składowymi wiatru geostroficznego i wskaźnikiem wirowości. Obliczono również wielkość produkcji energii w typach cyrkulacji atmosferycznej, a także prawdopodobieństwo warunkowe wystąpienia dni z produkcją energii ≥ 0,9 percentyla. Dodatkowo scharakteryzowano warunki cyrkulacyjne w okresach z największą produkcją energii elektrycznej. Badania pokazały, że średnia moc wiatru w ciągu roku wyniosła w Żeńsku 202 W∙m-2, a produkcja energii elektrycznej 1764 kWh∙rok-1. W chłodnej połowie roku moc wiatru była jeszcze większa - osiągnęła 260 W∙m-2, generując 1134 kWh energii (64% całkowitej rocznej produkcji energii). Miesiącem o największej produkcji energii elektrycznej był marzec, a najmniejszej lipiec. Wykazano m.in., że cyklonalne ukształtowanie powierzchni izobarycznej 6 700 i 1000 hPa sprzyja dużej mocy wiatru. Stwierdzono istotne statystycznie związki produkcji energii ze składową strefową lokalnego wiatru geostroficznego. Zmienność poziomu morza na wybranych stacjach Morza Bałtyckiego w latach 1811-2014 mgr Katarzyna Marosz (Uniwersytet Gdański) Analiza długookresowych trendów zmienności poziomów morza jest istotna z punktu widzenia potencjalnego zagrożenia stref przybrzeżnych, szczególnie w kontekście obserwowanej globalnej zmiany klimatu, która między innymi skutkuje wzrostem poziomu morza. Zmiany te zależą też od specyfiki obszaru badań, dlatego też zagadnienie to należy rozpatrywać w skali regionalnej. Wieloletnie wahania poziomu morza w rejonie Bałtyku, w przeciwieństwie do innych akwenów, są nie tylko wynikiem obserwowanej zmiany klimatu ale również zachodzącemu procesowi izostazji. Morze Bałtyckie posiada niespotykaną na skalę światową liczbę długich ciągów pomiarowych poziomu morza sięgających XVIII wieku, w tym najdłuższą na świecie Sztokholm (od 1774). Dane wykorzystane w analizie pochodzą z dziewięciu stacji mareograficznych zlokalizowanych w obrębie Morza Bałtyckiego: Świnoujście (1811-1999), Kungsholmsfort (1887-2014), Sztokholm (1889-2014), Visby (1916-2014), Ratan (18922014), Kemi (1920-2014), Mantyluoto (1910-2014), Haima (1928-2014), Kłajpeda (18982011), które posiadają ponad około i ponad stuletnie serie pomiarowe. Dane (średnie roczne i średnie miesięczne wartości poziomu morza) pobrano z bazy Permanent Service for Mean Sea Level (PSMSL). Celem pracy bała roczna i sezonowa analiza zmienności poziomu morza. Zakres czasowy, obejmujący ponad 100 lat (1811-2014), umożliwił wiarygodną estymację zachodzących tendencji. Hydrologiczne uwarunkowania turystyki wodnej w województwie lubuskim mgr Mariusz Mężyński, prof. US, dr hab. Halina Kowalewska-Kalkowska (Uniwersytet Szczeciński) Ważnym elementem środowiska geograficznego, warunkującym organizację wypoczynku, są wody powierzchniowe, które występują w postaci rzek, śródlądowych zbiorników naturalnych (jeziora) i sztucznych (stawy, zbiorniki retencyjne) oraz mórz i oceanów. Większe zbiorniki wodne albo ich skupiska wpływają na powstanie mikroklimatu w danym regionie oraz tworzą specyficzny krajobraz. Z tych powodów niemal każdy zbiornik wodny można zawrzeć w definicji przestrzeni rekreacyjnej. Występowanie zbiorników wodnych jako elementu danej przestrzeni podnosi wskaźnik atrakcyjności obszaru turystycznego dla inwestycji. Przydatność wód powierzchniowych dla rekreacji i turystyki zależy od kilku cech: powierzchni akwenu, cech fizycznych i chemicznych wód (czystości, 7 przezroczystości, temperatury), głębokości akwenu, rodzaju dna i typu brzegu umożliwiającego dostęp do lustra wody. Województwo lubuskie należy do najzasobniejszych w wodę powierzchniową regionów Polski. Czynniki decydujące o tym to: gęsta sieć strumieni, rzek i kanałów oraz duża liczba jezior. Głównymi rzekami przepływającymi przez obszar województwa są: Odra, Warta, Noteć, Obra i Drawa. Rzeki województwa są ciekami nizinnymi, w związku z tym nie obserwuje się gwałtownych spływów wód i zaskakujących powodzi. Ogromnym atutem województwa jest ponad 600 jezior. Nie ma gminy, w której nie byłoby jeziora, a są i takie jak gmina Bierzwnik, gdzie jest ich aż 38. Największe skupiska jezior występują w północnej i wschodniej części województwa, a do największych należą: Sławskie, Osiek, Niesłysz, Paklicko Wielkie, Lipie, Lubikowskie. Szlaki wodne prowadzą stąd do kilku województw: wielkopolskiego, zachodniopomorskiego i dolnośląskiego oraz do Niemiec. Celem artykułu jest wskazanie obszarów na terenie województwa lubuskiego, które są najlepiej przygotowane pod miejsca wypoczynku i rekreacji oraz pod kwalifikowaną turystykę wodną (kajakową i żeglarską). Wskazano również te miejsca, gdzie lokalizacja miejsc wypoczynku i rekreacji oraz rozwój turystyki kwalifikowanej mogą być utrudnione ze względu na zagrożenie powodziowe lub zły stan jakościowy wód. Wpływ wybranych uwarunkowań geograficznych na zmiany jakości wody oczek w zlewni Borucinki mgr Łukasz Pietruszyński (Uniwersytet Gdański) Celem prowadzonych badań jest rozpoznanie prawidłowości dotyczacych funkcjonowania oczek na obszarach młodoglacjalnych na obszarze zlewni Borucinki (Pojezierze Kaszubskie). Badania prowadzono na 10 zbiornikach. Oczka typowano do badań w ten sposób by różniły się sposobem użytkowania zlewni, typem hydrologicznym oraz powierzchnią. Autorzy ocenili w jaki sposób zagospodarowanie zlewni wpływa na jakość wód oczek, dodatkowo zbadali czy okresowe zmiany funkcji hydrologicznej (włączanie zbiorników do odpływu powierzchniowego) znacząco modyfikuje jakość ich wody. Uzyskane wyniki potwierdzaja, iż użytkowanie zlewni oczka ma decydujący wpływ na jakość jego wody. Zasadniczą przyczyną zwiększania stężeń badanych jonów i biogenów jest sąsiedztwo gospodarstw rolnych, mogących zanieczyszczać pobliskie zbiorniki. Nie zauważono sezonowej zmienności koncentracji biogenów w oczkach, wynikającej z postępujących po sobie pór roku. Istotne zmiany jakości wody po przez tworzącą się epizodycznie sieć hydrograficzną, łącząca ze sobą pojedyńcze zagłębienia odnotowano jedynie w przypadku azotu ogólnego. Interesującym okazał się również fakt, iż oczka stale bezodpływowe, w których teoretycznie w sposób ciągły akumulują się zanieczyszczenia spływające ze zlewni, odznaczają się dobrymi warunkami hydrochemicznymi. 8 Zasoby wodne Białorusi i ich współczesne zmiany prof. dr hab. Ivan Kirvel (Akademia Pedagogiczna w Słupsku) Terytorium Białorusi liczy obecnie 20 781 rzek, około 11 tys. jezior, 153 zbiorniki wodne oraz 1306 niewielkich zbiorników retencyjnych i 19 państwowych gospodarstw rybnych. Łączna długość rzek wynosi 90 631 km. Jednak 19 291 rzek (około 80%) to rzeki małe, których długość nie przekracza 10 km. Średnia gęstość sieci rzecznej wynosi 0,44 km/km2. Wartości maksymalne są charakterystyczne dla północy kraju, gdzie w odrębnych zlewniach sięgają one 0,60-0,80 km/km2. Wartości minimalne 0,23 – 0,30 km/km2 notowane są na południu Białorusi. Około 45% powierzchni Białorusi przypada na zlewisko Bałtyku, a 55% na zlewisko Morza Czarnego. Właściwości warunków klimatycznych przyczyniają się do tego, że ze 146km3 opadów rocznych, 110km3 paruje do atmosfery i tylko 34km3 transformują się w odpływ terenowy, co stanowi tylko 25%. Jeszcze 25,7km3 odpływu rocznie pochodzi z sąsiednich terytoriów, co łącznie wynosi 57,9km3 rocznie. W roku o niskim stanie wód przy ich zapełnieniu 95% zmniejszają się one odpowiednio do 37,2km2. Na podstawie przeprowadzonych badań uściślono zasoby wodne Białorusi. Dokonano ilościowej oceny zasobów wodnych w zlewniach głównych rzek, stwierdzając że sumaryczne powierzchniowe zasoby Białorusi praktycznie nie zmieniły się. Wyjaśniono zwiększenie odpływu w zlewniach Prypeci i Zachodniej Dźwiny, oraz zmniejszenie odpływu w innych zlewniach. Przy analizie wodności według województw Białorusi ustalono zwiększenie zasobów powierzchniowych w Brzeskim i Homelskim. Dla województwa Grodzieńskiego charakterystyczne było ich zmniejszenie , z powodu spadku wodności Niemna. Zmiany wód powierzchniowych Białorusi i ich reżimu hydrologicznego w dzisiejszych warunkach można wyjaśnić zwiększeniem intensywności ogólnej cyrkulacji atmosfery. W celu uściślenia zasobów wodnych Białorusi opracowano mapę odpływu jednostkowego rzek. Analiza porównawcza map opracowanych dla różnych okresów potwierdza wyniki uzyskane przy analizie wodności głównych zlewni rzek. Przy analizie transformacji reżimu hydrologicznego wód Białorusi wykazano, że eksploatacyjne zasoby słodkich wód podziemnych zostały nie zmienione. W okresie ostatnich 10 lat odznaczono zwiększenie poszukiwanych zapasów wód podziemnych na 287,92 m3 na dobę. Przy analizie transformacji poszukiwanych eksploatacyjnych zapasów według kategorii ustalono, że zapasy wód podziemnych kategorii A i B zwiększyły się, C2 - nieznacznie się zmniejszyły, a zapasy kategorii C1 zmniejszyły się z 466,5 do 61,0 m3 na dobę. Analiza głównych wskaźników reżimu hydrochemicznego wykazała zmniejszenie zanieczyszczeń rzek Białorusi. Jednak na niektórych odcinkach rzek Swisłoczy, Jasieldy, Berezyny, Dniepru, Niemna jakość wód powierzchniowych jest niedostateczna. 9 Integracja przestrzenna i funkcjonalna systemu zarządzania zasobami wodnymi na przykładzie Metropolii Poznań prof. UAM, dr hab. Renata Graf (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) Uwzględniając założenia koncepcji: integracji Ramowej Dyrektywy Wodnej, Zintegrowanego Zarządzania Zasobami Wodnymi oraz zarządzania wielopłaszczyznowego, przeprowadzono analizę stanu systemu zarządzania zasobami wodnymi w obszarze Metropolii Poznań w zakresie stopnia jego integracji przestrzennej i funkcjonalnej oraz skuteczności i efektywności działań, zakładających realizację celów środowiskowych. W obszarze metropolitalnym, obejmującym miasto Poznań i 21 sąsiadujących gmin o różnym statusie rejestruje się zarówno wzrost zapotrzebowania na wodę pitną i dla celów produkcji, jak również potrzebę ochrony wód, a także zabezpieczenia i minimalizacji zagrożeń związanych z wystąpieniem ekstremalnych zjawisk hydrologicznych. Rozpatrując uwarunkowania klimatyczne i hydrologiczne scharakteryzowano potencjał zasobowy metropolii w zakresie rozwoju funkcji wodnogospodarczych. Na etapie diagnozowania stopnia integracji systemu wykorzystano m.in. referencyjne i tematyczne bazy danych przestrzennych oraz materiały źródłowe: KZGW, PIG-PIB, RZGW i WIOŚ w Poznaniu oraz MasterPlan dla obszaru dorzecza Odry. Analiza pozwoliła zidentyfikować problemy związane z kształtowaniem, użytkowaniem i ochroną zasobów wodnych w obszarze metropolitalnym, które interpretowano na poziomie ryzyka (zagrożenia) i rodzaju presji identyfikowanych w rożnych skalach przestrzennych i czasowych, jak np. ryzyko: nieosiągnięcia celów środowiskowych (lokalizacja metropolii w obszarze zagrożonych jednolitych części wód powierzchniowych), wzrostu presji na stan zasobów wód powierzchniowych i podziemnych (zmniejszenie powierzchni biologicznie czynnej, lokalizacja zabudowy przy terenach cennych przyrodniczo) oraz ryzyko powodziowe. W tym zakresie analizowano związki przestrzenne między zlewniami (jcwp) i gminami wchodzącymi w skład metropolii, których charakter pozwoli w przyszłości realizować odpowiednie kierunki integracji systemu zarządzania zasobami wodnymi na poziomie metropolitalnym i lokalnym z uwzględnieniem strategii rozwoju poszczególnych gmin. Wskazano, że realizacja celów wodnogospodarczych, zintegrowanych z celami środowiskowymi w Metropolii Poznań, przyczynia się do występowaniem zjawisk i konfliktów o dużym nasileniu, stąd wymaga zapewnienia wysokich standardów w zagospodarowaniu przestrzennym łącznie z uwzględnieniem podejścia interdyscyplinarnego, wielosektorowego oraz wieloletniego planowania i szerokiej współpracy wielu grup interesariuszy. Większej integracji działań metropolitalnych można spodziewać się w przypadku gmin „wewnętrznych”, tzn. zlokalizowanych w centralnej części Metropolii Poznań, niż w przypadku gmin położonych w „strefie brzegowej”, które sąsiadują dodatkowo z gminami spoza obszaru metropolitalnego. Dodatkowym elementem utrudniającym integrację przestrzenną i funkcjonalną systemu zarządzania zasobami wodnymi jest stały rozwój wielkomiejskiego układu przestrzennego metropolii, w którego strukturze wyróżniają się strefy stałego oddziaływania i tereny potencjalnych możliwości rozwojowych. 10 Stres cieplny a miejska wyspa ciepła w Krakowie w okresie letnim 2015 roku dr hab. Anita Bokwa (Uniwersytet Jagielloński) W roku 2015 wystąpiły w Europie w okresie letnim wyjątkowo długie okresy z niezwykle wysoką temperaturą. Spowodowało to znaczny wzrost stresu cieplnego, zwłaszcza w obszarach zurbanizowanych. Niniejsza praca prezentuje zróżnicowanie przestrzenne stresu cieplnego w Krakowie w półroczu ciepłym 2015 roku na podstawie automatycznych pomiarów temperatury powietrza w 21 punktach reprezentujących obszary miejskie i pozamiejskie (Bokwa 2010). Wykorzystano pomiary wykonywane rejestratorami HOBO (HOBO® PRO series Temp Data Logger, Onset Computer Corporation, Pocassette, MA, USA), z częstością co 5 minut. Dla poszczególnych punktów pomiarowych obliczono liczbę dni gorących (t max 25,0-29,9°C), dni upalnych (tmax≥30,0°C) oraz nocy tropikalnych (t min ≥ 20,0°C). Wyznaczono liczbę fal upałów. Za falę upałów przyjęto okres przynajmniej trzech dni z t max ≥ 30,0°C. Ponadto obliczono długość trwania okresów z temperaturą 25,0-29,9°C oraz ≥30,0°C w poszczególnych punktach. Zróżnicowanie przestrzenne stresu cieplnego zestawiono z intensywnością miejskiej wyspy ciepła, którą wyznaczono metodą przedstawioną w pracy Bokwy i in. (2015). Wyniki dla roku 2015 przedstawiono na tle wyników dla lat 2010-2014, uzyskanych z pomiarów automatycznych, oraz dla wyników z lat 2001-2012, uzyskanych z pomiarów na stacjach meteorologicznych Balice, Ogród Botaniczny i Igołomia (Bokwa, Limanówka 2014). Bokwa A., 2010, Wieloletnie zmiany struktury mezoklimatu miasta na przykładzie Krakowa, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagelloński, Kraków, http://www.geo.uj.edu.pl/publikacje.php?id=000155&page=monografie&pozycja=30&menu=3 Bokwa A., Hajto M. J., Walawender J.P., Szymanowski M., 2015, Influence of diversified relief on the urban heat island in the city of Kraków, Poland, Theoretical and Applied Climatology, 122:365–382. Bokwa A., Limanówka D., 2014, Effect of relief and land use on heat stress in Kraków, Poland. – DIE ERDE 145 (1-2): 34-48 Zmiany reżimu hydrochemicznego Jeziora Jamno wynikające z postępującej zabudowy hydrotechnicznej prof. UG, dr hab. Roman Cieśliński (Uniwersytet Gdański) Stosunki wodne na świecie, w tym obraz sieci hydrograficznej, ulegają ciągłym zmianom, wynikającym z oddziaływania na nie szeregu procesów naturalnych oraz oddziaływań antropogenicznych. Te drugie, ze względu na ich intensyfikację, szczególnie dobrze widoczne są w ostatnim dwustuleciu. W konsekwencji możemy obserwować zmiany nie tylko ilościowe, lecz także jakościowe. Dobrym przykładem tego typu oddziaływań mogą być jeziora, gdzie mamy do czynienia z wodami stojącymi, a więc bardziej narażonymi na wpływy negatywnej działalności człowieka. Jednym z obiektów, gdzie dynamika zmian może być największa są jeziora położone w strefie brzegowej morza. Wynika to z jednoczesnego nakładania się oddziaływania dwóch środowisk – lądowego i morskiego, które powodują zmiany 11 w poziomach wody oraz zmiany składu jakościowego ich wód. Na to wszystko nakłada się działalność człowieka, który w sposób bezpośredni lub pośredni wpływa na cechy hydrologiczne danego obiektu. W ostatnich latach odnotowuje się wiele przykładów takich oddziaływań, lecz najbardziej spektakularnym wydają się zmiany jakie zaszły na jeziorze Jamno i Kanale Jamneńskim łączącym to jezioro z morzem. Szczególnie budowa wrót przeciwsztormowych była inwestycją, która zmieniła bardzo szybko reżim hydrochemiczny samego jeziora. Pod pojęciem reżimu hydrochemicznego należy rozumieć charakterystyczny przebieg zmian składu chemicznego oraz właściwości fizycznych wód, a także zmian hydrologicznych. Tak więc celem niniejszej pracy jest określenie zmian ilościowych i jakościowych wód Jeziora Jamno w wyniku zabudowy hydrotechnicznej jej zlewni, ze szczególnym uwzględnieniem budowy wrót przeciwsztormowych. Główne prace polegały na kwerendzie materiałów źródłowych oraz pracach terenowych w okresie przed budową wrót przeciwsztormowych (lata 2002-2008) i po ich budowie (rok 2015), podczas których wykonano kartowanie hydrograficzne oraz pobór próbek wody do dalszych analiz laboratoryjnych. Głównym i najbardziej widocznym efektem wpływu powstałych wrót przeciwsztormowych jest zmiana stanu jakościowego wód jeziora Jamno, a w szczególności zmiana stężeń wskaźników odmorskich np. przewodności właściwej. Rozpatrując wyniki uzyskane dla tego wskaźnika można stwierdzić, że w wodach jeziora Jamno przed wykonaniem wrót na Kanale Jamneńskim jej wartości świadczyły o wpływie wód morskich na jezioro. Według Cieślińskiego (2011) średnie wartości w latach 2002-2008 dla poszczególnych punktów pomiarowych mieściły się w zakresie od 925 do 1185 µS·cm-1. Wartości na poziomie 1000 i więcej µS·cm-1 świadczą o wpływie wód morskich (Choiński, Lange, 1996). Wartości minimalne wahały się od 591 do 693 µS·cm-1, zaś wartości maksymalne od 2150 do 2870 µS·cm-1. Współczynnik zmienności był znaczny i wahał się od 39,7 do 45,6. Z kolei dla jedynego punktu zlokalizowanego na Kanale Jamneńskim średnia wartość przewodności właściwej wyniosła 1899 µS·cm-1, zaś zakres zmienności w latach 2002-2008 wahał się od 855 do 6995 µS·cm-1. Współczynnik zmienności był na poziomie około 60%. Po wybudowaniu wrót przeciwsztormowych założono stałą i automatyczną sieć monitoringową, na którą składały się 4 punkty pomiarowe. Jeden zlokalizowany został na Kanale Jamneńskim (5.57 m n.p.m. Amsterdam), zaś trzy pozostałe na jeziorze Jamno na przystaniach Koszałek (5.58 m n.p.m. Amsterdam), Łabusz (5.59 m n.p.m. Amsterdam) i Mielno (5.58 m n.p.m. Amsterdam) (www.hydrowskaz.pl). W przypadku Kanału Jamneńskiego wielkość przewodności właściwej w okresie od 25 września 2013 roku do 20 września 2015 roku wahała się w zakresie od 250 µS·cm-1 do 14430 µS·cm-1. Średnia dla całego okresu wyniosła 1832 µS·cm-1. Tak duża zmienność uzyskanych wyników wskazuje o intensywnym oddziaływaniu ze strony morza i możliwym oddziaływaniu wyłącznie spływu lądowego. Z kolei przewodność właściwa notowana na jeziorze Jamno wahała się w zakresie od 110 do 830 µS·cm-1 (Koszałek), od 220 do 680 µS·cm-1 (Łabusz) i od 290 do 1170 µS·cm-1 (Mielno). Średnia dla całego okresu wyniosła odpowiednio na poszczególnych punktach pomiarowych 452 µS·cm-1, 424 µS·cm-1 i 712 µS·cm-1. Potwierdzeniem powyższych stwierdzeń były również badania terenowe wykonane w dniu 15 lipca 2015 roku, gdzie odnotowano wielkość przewodności właściwej w wodach jeziora Jamno na poziomie 394 µS·cm-1, zaś w wodach Kanału Jamneńskiego wartość 508 µS·cm-1. Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że w jeziorze Jamno w zasadzie nie obserwuje się wartości przewodności właściwej przekraczającej 1000 µS·cm-1, co świadczy o zdecydowanym wysłodzeniu zbiornika w porównaniu do okresu przed wykonaniem wrót przeciwsztormowych. Wysokie wartości przewodności notowane w kanale potwierdzają wcześniejsze obserwacje, że istnieje okresowe zjawisko intruzji wód morskich w głąb lądu, w tym kanał, lecz powstałe wrota przeciwsztormowe uniemożliwiają skutecznie jakikolwiek napływ do jeziora wód morskich. Tylko w przypadku jednego punktu pomiarowego (Mielno) w kilku dniach pomiarowych odnotowano wartości przewodności przekraczające 1000 µS·cm12 1 , lecz prawdopodobnie przyczyną ich nie jest napływ wód morskich poprzez Kanał Jamneński, lecz napływ wód morskich drogą podziemną, o czym wspominał w swojej pracy Choiński (1981). Jest to tym bardziej prawdopodobne, że punkt pomiarowy w Mielnie znajduje po północnej stronie linii brzegowej jeziora i ma najkrótszą odległość od linii brzegowej Morza Bałtyckiego. Reasumując, można stwierdzić, że reżim hydrochemiczny wód Jeziora Jamno w wyniku postępującej zabudowy hydrotechnicznej uległ intensywnej zmianie. Literatura: Choiński A., 1981, Związek wód gruntowych mierzei jeziora Jamno z wodami morskimi i jeziornymi, Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, tom XXXIV, Seria A, Geografia Fizyczna, s. 47–67. Choiński A., Lange W., 1996, Zmienność przewodności elektrycznej właściwej wód jeziora Jamno, Rocznik Fiz.-Geogr., t. 1, UG, Wyd. DJ, Gdańsk, s. 19 - 24. Cieśliński R., 2011, Geograficzne uwarunkowania zmienności hydrochemicznej jezior wybrzeża południowego Bałtyku, Wyd. UG, Gdańsk. Odnowa transportu rumowiska klastycznego dolnej Wisły poniżej Zbiornika Włocławskiego dr Michał Habel Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Praca dotyczy wpływu stopni piętrzących na zaburzenie w ciągłości ruchu rumowiska klastycznego. Deficyt w transporcie rumowiska klastycznego jest uzupełniany poniżej zapór w wyniku erozji wgłębnej, często też bocznej. Proces erozji wgłębnej przyczynia się do odnowy rumowiska wleczonego (częściowo zawiesiny), zakumulowanego w górnej czaszy zbiornika, a objawia się w postaci funkcjonowania strefy erozyjnej. Z kolei poniżej strefy erozyjnej rozciąga się strefa intensywnej agradacji rumowiska. Dolna Wisła, ze względu na zróżnicowany charakter zabudowy hydrotechnicznej na odcinku od Włocławka do jej przekopu pod Świbnem posiada skompilowany układ stref transportu i akumulacji rumowiska. Autorzy prezentują metody dzięki którym możliwe stało się określenie przestrzennego rozkładu materiału transportowanego w korycie rzecznym (rumowiska wleczonego oraz transportowanego w zawieszeniu). Wykorzystanie metod porównywania obrazów sonarowych (batymetrycznych) oraz użycie sensora do bezpośrednich pomiarów wielkości cząstek oraz pomiary koncentracji rumowiska pozwoliło osiągnąć interesujące rezultaty badań. 13 Bio-thermal conditions on the campus of the University of Gdańsk in the years 2014 -2015/ Warunki biotermiczne na terenie Kampusu Uniwersytetu Gdańskiego w latach 2014-2015 Małgorzata Owczarek (Uniwersytet Gdański) Campus of the Universityof Gdańsk is situated in Gdańsk Oliwa, which is part of urbanized agglomeration. The analysis based on time series of daily meteorological data from the new automatic weather station located within campus area. Automatic measurement has been run since January 2014. The Universal Thermal Climate Index (UTCI) was applied to describe the occurrence of thermal stress on the campus in the years 2014-2015. The results present an application of meteorological data from the new measuring point. They allow to increase knowledge on biometeorological conditions of the Gdańsk aglomeration. Wieloletnia zmienność cyrkulacji atmosferycznej w obszarze atlantycko-europejskim 1900-2012 dr Michał Marosz (Uniwersytet Gdański) Cyrkulacja atmosferyczna jest dominującym czynnikiem kształtującym warunki klimatyczne w umiarkowanych szerokościach atmosferycznych. Celem badań była analiza wieloletniej zmienności form cyrkulacji atmosferycznej w tzw. obszarze atlantyckoeuropejskim zwyczajowo ograniczonym koordynatami 40°W-40°E oraz 35°N-75°N. Zakres czasowy analizy obejmował 112 lat (1900-2012). Wyodrębnienie typów opierało się na zastosowaniu Sztucznych Sieci Neuronowych (a dokładniej Sieci Kohonen’a) w celu określenia spektrum możliwych form cyrkulacji atmosferycznej, charakteryzowanych przez wzorce pola SLP (Sea Level Pressure – ciśnienie atmosferyczne na poziomie morza), nad obszarem badań. Dane wykorzystane w analizie pochodziły z bazy 20th Century Reanalysis opracowanej i utrzymywanej przez NOAA-CIRES. Zmienna wykorzystana w analizie to średnia dobowa wartość SLP. Zastosowana metoda w połączeniu z długim okresem analizy pozwoliła na wiarygodne oszacowanie długookresowych tendencji oraz struktury sezonowej występowania wydzielonych typów cyrkulacji. Analizy strukturalno-geograficzne jako narzędzie w określeniu specjalizacji oraz branż dominujących w gospodarce polskich regionów dr hab. prof. UJK Ewa Nowak (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach) Obecna polityka rozwoju kraju wymaga zindywidualizowanego podejścia do różnych terytoriów, dla których poszukuje się potencjałów rozwojowych. Zapewnienie spójności 14 wewnętrznej kraju ma być osiągnięte poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tj. tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju i wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów. W badaniach zjawisk geograficznych mamy do czynienia ze zmiennymi wielowymiarowymi. W analizach przestrzennych opisujemy zróżnicowanie terytorialne w przekroju regionów oraz według branż (sektorów) w czasie, co pozwala na identyfikację procesów specjalizacji, koncentracji i konkurencyjności. Geografia jako nauka wypełnia wiele funkcji: informacyjną, diagnostyczną, prognostyczną, planistyczną oraz pomaga podejmować decyzje w zarządzaniu regionem. Do realizacji tych funkcji współczesna geografia wspierana jest przez statystykę, ekonometrię i Systemy Informacji Przestrzennej. Celem opracowania jest opisanie struktury regionalnej Polski, określenie regionalnych profili aktywności branżowych, określenie cech regionów wykazujących wysoki poziom konkurencyjności i szybko się rozwijających. Służą do tego metody analizy przestrzennej Shift-Share Analysis (SSA) oraz klasyfikacji hierarchicznej i niehierarchicznej. W szczególności jest to próba dekompozycji tempa wzrostu na efekty: strukturalny (branżowy) i geograficzny. Wyniki analizy dostarczają informacji, które wskazują kluczowe dla rozwoju regionu rodzaje działalności. Podsumowaniem analizy oceny zróżnicowania struktur jest grupowanie jednostek przestrzennych w klasy podobne według zróżnicowania branżowego. Zakres analizy empirycznej obejmuje obszar Polski podzielony na 16 regionów (województw) oraz 66 podregionów NTS3 w okresie 2009-2013. Analiza przesunięć udziałów (SSA) to narzędzie badawcze, które pozwala na określenia zmian poziomu rozwoju poszczególnych branż gospodarki według województwa czy podregionów na tle rozwoju obszaru referencyjnego (odpowiednio: kraju, województwa), w przyjętych ramach czasowych. Technika ta, wykorzystuje dekompozycję czynników wzrostu i wskazuje czynniki, zmian w strukturze funkcjonalnej regionu. Odbywa się to poprzez analizowanie trzech składowych: 1) efekt potencjału badanego obszaru (PO); 2) efekt struktury, np. przedsiębiorczości gospodarczej na danym terenie (SP); 3) efekt geograficzny konkurencyjności rozpatrywanej jednostki (KO). Określenie specjalizacji regionów i podregionów za pomocą analizy SSA umożliwia porównanie wdrażanych koncepcji inteligentnej specjalizacji regionów (Smart Specialisation), założonych w Regionalnych Strategiach Innowacji na lata 2015-2020. Inteligentna specjalizacja - to stosunkowo prosty definicyjnie pomysł koncentracji środków publicznych na ograniczonej liczbie priorytetów, w celu wzmocnienia przewag konkurencyjnych istniejących lub nowych obszarów. Według przyjętej Strategii „Europa 2020” regiony muszą wykazać swoje mocne i słabe strony, rozwijać się ze szczególnym uwzględnieniem innowacji i postępu technologicznego w kilku kluczowych polach koncentracji. Przeprowadzone postępowanie wykaże czy inteligentne specjalizacje są podobne do profili branżowych regionów polskich. Determinanty rozwoju przedsiębiorczości w małym mieście - ujęcie geograficzne dr Anita Kulawiak (Uniwersytet Łódzki) Ostatnie ćwierćwiecze XX wieku to okres ekspansywnego rozwoju drobnej przedsiębiorczości. W ślad za tym, w okresie ostatnich kilkudziesięciu lat nastąpił też dynamiczny rozwój badań nad przedsiębiorczością. Nauka o przedsiębiorczości uzyskała nie tylko status odrębnej subdyscypliby nauk o zarządzaniu, ale równolegle problematyka ta zaczęła być także podejmowana na gruncie innych dyscyplin nauk społecznych, w tym również 15 geografii, w której stosunkowo dużo miejsca poświęca się czynnikom determinującym powstawanie nowych firm. Niniejszy artykuł wpisuje się w ten trend. Przedstawiono w nim bowiem wybrane determinanty rozwoju przedsiębiorczości indywidualnej w małym mieście na przykładzie Aleksandrowa Łódzkiego. W szczególności zaprezentowano w nim autorskie wyniki badań nad cechami społeczno-demograficznymi osób podejmujących decyzję o uruchomieniu własnej działalności gospodarczej, takimi jak: płeć, wiek, wykształcenie, aktywność zawodowa. Ponadto, sformułowano odpowiedzi na kilka pytań m.in.: jakie są motywy rozpoczęcia własnej działalności gospodarczej przez osoby z różnych grup demograficzno-społecznych, jaki jest związek między poziomem bezrobocia, a uruchomieniem własnej działalności i jakie są bariery uruchomienia własnej działalności. Artykuł został oparty o wyniki badań ankietowych. Funkcja administracyjna w polskich badaniach geograficznych dr Wioletta Szymańska (Akademia Pomorska w Słupsku) Zagadnienia funkcji i struktury funkcjonalnej jednostek osadniczych pozostaje w polu zainteresowań wielu geografów. Ich podejścia i rozwiązywanie najważniejszych problemów w tej materii ulegały zmianom zarówno z powodu rozwoju myśli geograficznej, jak i w kontekście przemian w szeroko rozumianej rzeczywistości społeczno-gospodarczej. Współcześnie wraz z postępującym rozwojem społeczno-gospodarczym, zmianą podejść do zarządzania i funkcjonowania jednostek administracyjnych bardzo istotne wydaje się zweryfikowanie możliwości analiz funkcjonalnych prowadzonych przez geografów. W proponowanym wystąpieniu dokonany zostanie przegląd polskiego dorobku geograficznego w zakresie badań funkcjonalnych ze szczególnym uwzględnieniem interpretacji funkcji administracyjnej. Dyskretny urok geografii dr Magdalena Dej, dr Wojciech Jarczewski (Instytut Rozwoju Miast, Kraków) W dobie globalizującego się świata kontekst miejsca, czyli przestrzenny wymiar zjawisk wciąż ma znaczenie, mimo iż zwolenników zyskuje teza głosząca koniec geografii czy wręcz jej „śmierć” (Bauman 2000). Faktem jest jednak, iż w ostatnich latach w Polsce coraz bardziej uwidacznia się marginalizacja geografii jako dziedziny wiedzy, a w szczególności geografii społeczno-ekonomicznej. Mówić tu można o 2 jej wymiarach: marginalizacji znaczenia „istoty geografii” – przestrzeni, co związane jest z postępującymi procesami globalizacji, oraz marginalizacji geografii jako dyscypliny naukowej. Ta ostatnia wynika z jednej strony z coraz węższych specjalizacji, a z drugiej – z dychotomii geografia fizyczna/geografia społecznoekonomiczna, która w ostateczności prowadzi do słabości całej dyscypliny. Jej przyczyny stara się zdiagnozować m. in. J. Bański (2010), który zauważa iż „dyscyplina, dryfując na peryferie polskiej nauki, rozpływała się w postaci szeregu coraz luźniej ze sobą powiązanych kierunków i specjalizacji badawczych. Dryfowi temu sprzyjały prądy nieudolnych zmian organizacyjnych i reformy nauki”. Jednocześnie zauważa on iż peryferyzacja ta pociąga za sobą zjawisko nieprzyznawania się do bycia geografem w środowisku naukowym: „Uwidocznił się również 16 kompleks geografów, dla których bycie geografem jest rzeczą >>wstydliwą<<”. Wynikiem tego jest np. zmiana nazw instytutów i zakładów – geografia jest w nich elementem uzupełniającym, lub nawet jej brak, natomiast wiodącą rolę zaczynają odgrywać: gospodarka przestrzenna, studia regionalne, ochrona środowiska itp. Marginalizacja ta dotyczy zwłaszcza geografii społeczno-ekonomicznej, czego objawem jest m. in. systematyczny spadek absolwentów tej dyscypliny oraz zmniejszająca się liczba grantów badawczych przyznawanych geografom społeczno-ekonomicznym. Zjawiska te mają charakter samonapędzającego się mechanizmu, co rodzi obawy o kondycję geografii w najbliższych dziesięcioleciach. Przed artykułem postawiono następujące pytania badawcze: • Dlaczego następuje regres geografii społeczno-ekonomicznej odzwierciedlany spadkiem liczby studentów oraz małą liczbą grantów? • Jakie są inne objawy spadku znaczenia tej dyscypliny? • Jakie działania można podejmować by poprawić pozycję geografii społecznoekonomicznej? W artykule skupiono się na analizie zmieniającej się liczby absolwentów geografii we wszystkich ośrodkach kształcących geografów w Polsce w ostatnich 10 latach. Przeanalizowano również wyniki wszystkich konkursów Narodowego Centrum Nauki w panelach HS4, HS5 oraz HS6 ogłaszanych w tym okresie pod kątem grantów przyznawanych geografom społeczno-ekonomicznym. Opierając się na doświadczeniach pracy geografów w Instytucie Rozwoju Miast w Krakowie opisano jeden z możliwych scenariuszy wzmacniania geografii społeczno-ekonomicznej w Polsce. Literatura: Bański J., 2010, Stan krytyczny geografii – krytyka stanu, Przegląd Geograficzny, 82 (3), s. 320. Bauman Z., 2000, Ponowoczesność jako źródło cierpień, Wydawnictwo Sic!, Warszawa. Klasyfikacja miast na podstawie czynników demograficznych w obszarze rdzenia i szerszej strefie miejskiej (LUZ) mgr Adam Sebastian Górski (Uniwersytet Jana Kochanowskiego Kielce) Miasta i procesy w nich zachodzące stają się przedmiotem analiz specjalistów z różnych dziedzin. Geografia a zwłaszcza geografia społeczo-ekonomiczna jako dział nauki traktująca rzeczywistość jako efekt działalności człowieka w przestrzeni, staje się jednym z kluczowych podejść do złożoności zmian jakie mają miejsce we współczesnych miastach. Coraz częściej analizy procesów zachodzących w miastach nie ograniczają się do jego granic administracyjnych a próbują delimitować jego obszary funkcjonalne. Jednym z takich podejść jest wyznaczanie szerszej strefy miejskiej (LUZ). Jest ona określana na podstawie intensywności dojazdów do pracy ze strefy podmiejskiej (obszar z którego 15% i więcej ludności dojeżdża codziennie do pracy do miasta ,,rdzenia”). Takie ujęcie przestrzeni miejskiej pozwala na analizę zjawiska suburbanizacji, a więc zmian jakie dokonują się w aspekcie społecznym i przestrzennym w obszarach zurbanizowanych. Analizę procesów suburbanizacji oparto o miasta wojewódzkie a także o wybrane byłe miasta wojewódzkie (Częstochowa, Radom, Koszalin, Płock). Do analizy posłużyły dane statyczne obejmujące zmiany liczby ludności w rdzeniu miasta i jego LUZ w latach 2001-2011, a także zmiany powierzchni miast i ich stref. Dzięki prześledzeniu zmian demograficznych w wybranych obszarach możliwa stała się ich klasyfikacja ze względu na intensywność procesów demograficznych (zmiana liczby 17 ludności w mieście ,,rdzeniu i jego szerszej strefie miejskiej). Klasyfikacja ta wskazuje na skalę procesu suburbanizacji rozumianej jako zwiększenie liczby ludności w strefie podmiejskiej przy jednoczesnym zmniejszeniu się liczby mieszkańców miasta ,,rdzenia”. Analizy zmian demograficznych w miastach i ich szerszych strefach miejskich a także zmiany powierzchni badanych obszarów pozwalają nie tylko na prześledzenie dynamiki procesu suburbanizacji ale także wskazują na kształtowanie się specyficznych potrzeb grup wiekowych w analizowanych obszarach. Tym samym dzięki klasyfikacji miast pod względem zmian demograficznych (intensywności procesu suburbanizacji), możliwe staje się planowanie przyszłych inwestycji w mieście i jego LUZ z uwzględnieniem potrzeb ich mieszkańców. Geografia wobec wyzwań gospodarki o obiegu zamkniętym dr Maciej Tarkowski (Uniwersytet Gdański) Celem opracowania jest zarysowanie konsekwencji wdrożenia gospodarki opartej na wiedzy dla rozwoju lokalnego i regionalnego. Wobec coraz ostrzej zarysowujących się granic wzrostu globalnej gospodarki, znaczenia nabiera koncepcja gospodarki o obiegu zamkniętym. Jej istotą jest przejście od liniowego modelu gospodarki, w której odpady stanowią ostatni cykl życia produktu, do modelu w którym stają się one ponownie wykorzystywanym surowcem. Idea gospodarki o obiegu zamkniętym nie ogranicza się tylko do upowszechnienia recyklingu odpadów. Zakłada odejście od konsumpcyjnego modelu życia oraz częściową deglobalizację gospodarki, gdyż domykanie obiegu materii i energii jest łatwiejsze i bardziej efektywne w układach lokalnych. Będzie to najprawdopodobniej oznaczać osłabienie roli korzyści skali i aglomeracji, jako kluczowych czynników lokalnej i regionalnej konkurencyjności a tym samym daleko idące przetasowania wśród ośrodków będących liderami gospodarki w skali globalnej, europejskiej i krajowej. Dzielnica Wzgórze św. Maksymiliana w Gdyni. Przykład procesu sakralizacji przestrzeni w skali lokalnej dr Lucyna Przybylska (Uniwersytet Gdański) Celem referatu jest wykazanie, że zidentyfikowane we wcześniejszej pracy autorki (Przybylska 2014) następujące kierunki (trendy) współczesnego procesu sakralizacji przestrzeni publicznych w Polsce jak monumentalizm, usieciowienie, flagizacja, festiwalizacja, prywatyzacja i unifikacja, występują także w skali lokalnej – dzielnicy miasta. W pracy wykorzystano metody: analizy i krytyki piśmiennictwa, badania dokumentów oraz sondażu diagnostycznego (wywiad z proboszczem). Opracowanie dotyczy jednej z 22 dzielnic statutowych miasta Gdyni. Praca obejmuje przede wszystkim przejawy religijności w przestrzeni wiernych Kościoła rzymsko-katolickiego - dominującego w mieście wyznania oraz w mniejszym stopniu najliczniejszej mniejszości religijnej w mieście, czyli Świadków Jehowy. Większa część opracowania skupia się na obiekcie kultu jakim jest kościół św. Antoniego Padewskiego (z lat 50. XX wieku) wraz 18 z przylegającym do niego klasztorem i kaplicą ojców franciszkanów (z lat 30. XX wieku). W pracy omówiono zarówno materialne przejawy religijności w dzielnicy (kościół, kaplice, domy zakonne, krzyże, kapliczki), jak i niematerialne (dźwięk dzwonów, nazwy miejsc publicznych, rytuały). Zakres czasowy pracy dotyczy przede wszystkim lat 1989-2015. Usytuowanie stanowisk paleolitycznych w krajobrazach przedkarpackiej strefy lessowej – problemy badawcze i przykłady rekonstrukcji prof. dr hab. Maria Łanczont (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie), prof. dr hab. Teresa Madeyska (Instytut Nauk Geologicznych PAN), prof. dr hab. Maryna Komar (Narodowe Muzeum Historii Naturalnej NAN Ukrainy, Narodowa Akademia Nauk Ukrainy), mgr Beata Hołub (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej) W badaniach ostatnich kilkudziesięciu lat prowadzonych na terenach lessowych północnego przedpola Karpat po pas wyżyn metakarpackich wykazane zostały pewne prawidłowości usytuowania stanowisk paleolitycznych. Ich zasadnicze cechy wynikają z typu łowiecko-zbierackiej gospodarki człowieka w plejstocenie. Przedział czasu, z którego zachowały się ślady tego osadnictwa, mieści się między przedostatnim interglacjałem (MIS 7) a schyłkiem ostatniego glacjału (MIS 2). Dane wynikające z szerokiego zakresu opracowań analitycznych dały podstawy do rekonstrukcji dawnej rzeźby, pokrywy glebowej i szaty roślinnej oraz odtworzenia cech klimatu we wspomnianym okresie, a w dalszej kolejności uściślenia wiedzy o zależnościach człowieka od przyrody. W badaniach tych istotna rola przypadła analizie przestrzennej przy pomocy narzędzi GIS wykonanej na przykładach konkretnych stanowisk, która dotyczyła uwarunkowań morfologicznych i topoklimatycznych ich lokalizacji, jak i rozmieszczenia zespołów roślinnych w sąsiedztwie. W związku z często obserwowanym przemieszczeniem zabytków w części stanowisk pod wpływem stokowych procesów peryglacjalnych problemy pierwotnego ich usytuowania wymagały uściślenia, co było możliwe dzięki wielkopłaszczyznowym wykopaliskom archeologicznym. Na podstawie analizy usytuowania stanowisk względem zróżnicowanych składowych środowiska przyrodniczego możliwe jest wykazanie pewnej specyfiki lokalizacji i wspólnych walorów, które mogły mieć istotny wpływ na motywacje osadnicze paleolitycznych ludzi. Podstawowe, powszechnie znane czynniki lokalizacji osadnictwa paleolitycznego obejmują dostępność surowca krzemiennego lub innego kamiennego, dostęp do wody i preferowane formy rzeźby. W rezultacie badań można stwierdzić, że do najistotniejszych elementów środowiska przyrodniczego omawianego obszaru, warunkujących jego atrakcyjność krajobrazową dla osadnictwa należą: 1) Bliskość dolin rzecznych, których rola była wielofunkcyjna: a) jako szlaków komunikacyjnych i tranzytowych oraz jako korytarzy ekologicznych, b) z powodu obecności eksponowanych form rzeźby dolinnej, ważnych dla usytuowania obozów jak i strategii łowiecko-zbierackiej, c) jako naturalnych pastwisk dla zwierzyny łownej występujących w strefach den dolinnych, oraz d) wynikająca z refugialnego charakteru dolin dla roślinności drzewiastej. 2) Kontrasty środowiskowe na granicach regionów a tym samym naturalne zróżnicowanie siedlisk (geo- i bioróżnorodność), a zwłaszcza sąsiedztwo gór, dające możliwość ich penetracji łowieckiej. W skali lokalnej położenie stanowisk wskazuje na doskonałą znajomość funkcjonowania przyrody przez ludzi paleolitu oraz na przemyślane decyzje biorące pod uwagę: warunki ekspozycji i nasłonecznienia, osłony od przeważających wiatrów, cechy bezpieczeństwa (np. 19 od powodzi), widnokrąg obserwacji, a także niekiedy obecność naturalnych schronisk skalnych (w obszarach Podola, Miodoborów, Podhala). Studium transformacji oraz kierunków kształtowania i ochrony krajobrazu w otoczeniu Trójmiasta na przykładzie transektu Gdańsk – Kartuzy prof. UG dr hab. Mariusz Kistowski (Uniwersytet Gdański) Otoczenie Trójmiasta stanowi jeden z głównych obszarów suburbanizacji w Polsce. Obok nielicznych pozytywnych jej skutków, wśród których głównym jest wzrost podaży mieszkań, powoduje ona wiele negatywnych procesów. Jedynym z nich jest silna degradacja krajobrazu, zarówno w aspekcie funkcjonalno-strukturalnym, jak i wizualno-fizjonomicznym. Rozpoznanie tych procesów oraz propozycje realizacji działań w zakresie kształtowania i ochrony krajobrazu, powinny stanowić jeden z podstawowych elementów dokumentów planistycznych formułowanych na szczeblu metropolii, gminy i miejscowości, stanowiąc równocześnie jeden z kierunków realizacji tzw. Ustawy krajobrazowej, obowiązującej od września 2015 r. Dzięki temu może powstać szansa na zapobieżenie dalszej degradacji krajobrazu. Prezentowane studium zawiera propozycję sposobu przeprowadzenia takiego rozpoznania i sformułowania działań, zilustrowane jej zastosowaniem dla transektu Gdańsk – Kartuzy o powierzchni 224 km2. Przy zastosowaniu szerokiego zakresu numerycznych materiałów źródłowych (m.in. BDOT10k, mapy topograficzne 1:10.000, numeryczny model terenu 1 m, mapy leśne 1:10.000, mapy glebowo-rolnicze 1:5.000, inwentaryzacje i waloryzacje przyrodnicze gmin, ortofotomapy 0,5 m), dokonano rozpoznania podstawowych elementów struktury krajobrazu oraz walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych. W zakresie wybranych typów pokrycia terenu, najpełniej oddających procesy transformacji krajobrazu, przeprowadzono analizę zmian, które zaszły w ostatnim ćwierćwieczu. Rozpoznano lokalizację i charakter obiektów, które powoduję degradację walorów wizualnych krajobrazu. Przy zastosowaniu szerokiego zakresu oprogramowania GIS (m.in. MapInfo, ArcGIS, Saga GIS), wspomaganego oprogramowaniem statystycznym, przeprowadzono analizy i oceny dotyczące m.in.: • zróżnicowania krajobrazu (wskaźniki entropii, rozwinięcia granic jednostek krajobrazu), • pełnienia przez krajobraz funkcji ekologicznych (układ płatów i korytarzy ekologicznych), • zaspokajania przez krajobraz potrzeb turystyczno-wypoczynkowych, • degradacji walorów wizualnych krajobrazu w wyniku analizy ekspozycji czynnej i biernej obiektów degradujących, transformacji zasięgu zabudowy, wyrobisk, lasów i wód stojących w latach 1987-2012. Analizy i oceny stanowiły punkt wyjścia dla sformułowania rekomendacji w zakresie ochrony i kształtowania krajobrazu. Zaproponowano modyfikację dotychczas obowiązujących oraz wprowadzenie nowych reżimów ochronnych oraz strefowanie obszaru, służące zróżnicowaniu stosowanych polityk przestrzennych. Było to niezbędne, w świetle wykazanego wyraźnego spadku (z wyjątkami) natężenia procesów degradacyjnych i ich skutków ze wschodu na zachód. 20 Zapis zmian późnoglacjalnych warunków środowiskowych we fluwialno-eolicznej sukcesji dr Robert J. Sokołowski (Uniwesytet Gdański), dr hab. Barbara Wronko (Uniwersytet Warszawski), dr hab. Michał Jankowski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika), prof. dr hab. Stanisław Fedorowicz (Uniwersytet Gdański), mgr Karol Standzikowski (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej) Sukcesja fluwialno-eoliczna jest bardzo powszechna na obszarze Niżu Środkowoeuropejskiego i jest typowa dla akumulacji w strefie peryglacjalnej ostatniego zlodowacenia. W jej budowie rozpoznano cztery generacje pokryw piaszczystych: dwa poziomy późnopleniglacjalnych, starszych pokryw (Older Coversand I i II), rozdzielonych poziomem bruku deflacyjnego (Beuningen Gravel Bed) oraz dwa poziomy późnoglacjalnych, młodszych pokryw (Younger Coversand I i II). Obie generacje pokryw oddziela poziom organogeniczny (Lower Loamy Bed), natomiast młodsze pokrywy odseparowane są poziomem gleby kopalnej typu Usselo (Kasse i in., 2007). Studia sedymentologiczne sukcesji na obszarze Polski i zachodniej Ukrainy, datowania luminescencyjne badanych osadów i radiowęglowe poziomów glebowych udokumentowały trzy jednostki deponowane na przełomie vistulianu i holocenu: fluwialną, fluwio-eoliczną i eoliczną (Zieliński i in., 2015). Jednostka fluwialna była deponowana w środowisku rzeki roztokowej. Funkcjonowała ona w surowych warunkach klimatycznych z dobrze rozwiniętym ciągłym permafrostem. Datowania luminescencyjne wskazują jej depozycję do końca plenivistulianu lub początku późnego vistulianu. Jednostka fluwio-eoliczna powstała w następstwie naprzemiennej depozycji fluwialnej i eolicznej, podczas poprawy warunków klimatycznych skutkującej występowaniem permafrostu, o zasięgu co najwyżej nieciągłym. Depozycja jednostki przypada na najstarszy dryas, a w części wschodniej badanego obszaru jej koniec datowany jest na starszy dryas. Dalsza poprawa warunków klimatycznych skutkowała rozwojem siedlisk tundry otwartej (w bøllingu), zapisanej w postaci inicjalnych gleb glejowych, wykształconych w stropie osadów fluwio-eolicznych. Jednostka eoliczna powstała w wyniku akumulacji eolicznej w obrębie pokryw i wydm w starszym i młodszym dryasie. Jest ona związana ze znacznym wzrostem drenażu, będącego następstwem degradacji permafrostu. W obrębie tej jednostki występują inicjalne gleby bielicowe i koluwialne z okresu allerødu, które wskazują na sukcesje lasów borealnych. Badania prowadzone były w ramach grantu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego N N 306 197639 i środków na Badania Statutowe WNoZiGP UMCS. Literatura: Kasse, C.,Vandenberghe, D., DeCorte, F., Vandenhaute, P., 2007. Late Weichselian fluvio-aeolian sands and coversands of the type locality Grubbenvorst (southern Netherlands): sedimentary environments, climate record and age. Journal of Quaternary Science 22, s. 695-708. Zieliński P., Sokołowski R.J., Woronko B., Jankowski M., Fedorowicz S., Zaleski I., Molodkov A., Weckwerth P., 2015. The depositional conditions of the fluvio-aeolian succession during the last climate minimum based on the examples from Poland and NW Ukraine, Quaternary International 386, s. 30-41. 21 Rola edukacji geograficznej w rozumieniu świata – idee i realia dr Teresa Sadoń-Osowiecka (Uniwersytet Gdański) Autorka prezentuje założenia edukacji geograficznej, której znaczenie zaczyna się po długiej przerwie doceniać w krajach zachodnich jako przygotowanie młodych ludzi do rozumienia niejednoznacznego, pełnego sprzeczności, skomplikowanego świata, zarówno w aspektach przyrodniczych, jak i społeczno-gospodarczych. W naszej polskiej rzeczywistości edukacyjnej nie docenia się roli geografii, jednocześnie narzekając na brak dziedziny, która mogłaby pomóc scalić wiedzę uczniów. Taką rolę według Nałkowskiego pełnić winna geografia szkolna, która ma uczyć myślenia. Tymczasem wiedza geograficzna przekazywana w szkole uległa atomizacji i szczególnego typu „obiektywizacji”, co sprowadza się tylko do znajomości faktów, a nie czynienia z nich materii do głębszych przemyśleń. Kształtowanie świadomości ekologicznej u dzieci na przykładzie projektu: „mo-CZARY – zajęcia edukacyjne dzieci i młodzieży poświęcone problematyce obszarów podmokłych w województwie pomorskim” dr Katarzyna Jereczek-Korzeniewska, dr Ewa Woźniak, mgr Joanna Jokiel, mgr Filip Duda (Uniwersytet Gdański) W czasie roku szkolnego 2014/2015 z uczniami szkół podstawowych, gimnazjalnych zrealizowano projekt pt. „moCZARY - zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży poświęcone problematyce obszarów podmokłych w woj. pomorskim” Projekt miał na celu wzbudzenie u młodych ludzi pozytywnych emocji w stosunku do przyrody. Główny nacisk położono na tematykę związaną z obszarami podmokłymi objętymi ochroną rezerwatową. Placówki edukacyjne wybrane do realizacji przedsięwzięcia zlokalizowane były w sąsiedztwie obszarów podmokłych tj. rezerwatów: Beka, Piaśnickie Łąki, Czarne Bagno, Łebskie Bagno i Bielawa. Do realizacji zajęć wykorzystano metody aktywizujące uczniów – gry planszowe i symulacyjne, prezentacje doświadczeń oraz możliwość wykonywania doświadczeń przez uczniów, praca z literaturą (proza i poezja, w której znaleźć można motywy związane z obszarami podmokłymi), zajęcia plastyczne i kreatywne. Dla każdej grupy wiekowej zostały przygotowane odpowiednie scenariusze zajęć (przedszkole, szkoła podstawowa klasy: 1-3 oraz 4-6, gimnazjum,) w różnych wariantach czasowych. Głównym założeniem projektu było podniesienie poziomu wiedzy na temat mokradeł – ich różnorodności i bogactwa przyrodniczego, mechanizmów rządzących specyficznym obiegiem wody, ich roli w przyrodzie. Poprzez poszerzenie wiedzy młodych ludzi o środowisku naturalnym w trakcie zajęć prowadzonych w przyjaznej formie, dalekiej od częstej szkolnej rutyny, postanowiono kształtować pozytywne nastawienie do przyrody oraz konieczności i sposobów jej ochrony. Tematyką zajęć było środowisko przyrodnicze i jego zasoby ze szczególnym zwróceniem uwagi na walory znajdujące się w niedużej odległości od szkół. Choć zajęcia dotyczyły dziedziny zdecydowanie przyrodniczej to łączyły ze sobą elementy humanistyczne 22 i sportowe. Była to wyraźna podpowiedź jak treści przyrodnicze włączać w tematykę zajęć pozornie nie związanych z przyrodą i dzięki temu uatrakcyjnić lekcje. Autorzy przedsięwzięcia zakładali możliwość wykształcenia u jego uczestników zdolności do dokonywania wyborów odpowiedzialnych, choć niepopularnych oraz kształtowanie ekologicznych postaw, wspieranie postaw wrażliwych, otwartych i świadomych. Taką postawę uczniowie mogą przekazać też w swoim najbliższym otoczeniu (rodzina). W dalszej perspektywie czasu przekaz projektu przełoży się realnie na poprawę stanu środowiska naturalnego. Założenie projektu jest przede wszystkim takie, aby społeczności mieszkające w pobliżu rezerwatów chroniących obszary podmokłe doceniły ich wartość, poczuły się dumne, że zamieszkują tak wyjątkowe tereny, a dzięki temu przestały je niszczyć (często nieświadomie). 23 Komunikacja publiczna do/z restauracji "KALINÓWKA" Do restauracji można dojechać: 1. Pomorską Koleją Metropolitalną - do stacji Gdańsk Brętowo; dalej ok. 10 min. pieszo 2. Autobusem nr 116 z dworca PKP Gdańsk Wrzeszcz w bezpośrednie sąsiedztwo restauracji PKM - dojazd do restauracji Kalinówka GdańskWrzeszcz Gdańsk Strzyża Gdańsk Niedźwiednik Gdańsk Brętowo 19:40 19:43 19:46 19:49 19:55 19:58 20:01 20:04 20:10 20:13 20:16 20:19 20:28 20:31 20:34 20:37 20:40 20:43 20:46 20:49 PKM - powrót z restauracji Kalinówka Gdańsk Brętowo Gdańsk Niedźwiednik Gdańsk Strzyża GdańskWrzeszcz 22:14 22:16 22:19 22:24 22:29 22:31 22:34 22:38 22:44 22:46 22:49 22:53 23:50 23:52 23:55 23:59 24 00:38 00:40 00:43 00:47 AUTOBUS 116 Wrzeszcz Potokowa 19:48 20:35 21:34 Potokowa Wrzeszcz 21:02 22:02 22:45