D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Lublinie

Sygn. akt II Ca 104/15
POSTANOWIENIE
Dnia 27 sierpnia 2015 roku
Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy
w składzie:
Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Andrzej Mikołajewski (spr.)
Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Iwona Tchórzewska
Sędzia Sądu Rejonowego Marta Postulska-Siwek (del.)
Protokolant Dorota Hordziejewska
po rozpoznaniu w dniu 27 sierpnia 2015 roku w Lublinie na rozprawie
sprawy z wniosku R. A.
z udziałem K. P., I. K., R. K., (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej w W.
o podział majątku wspólnego
na skutek apelacji uczestniczki K. P. od postanowienia wstępnego Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z dnia
13 listopada 2014 roku, sygn. akt I Ns 477/12
postanawia:
I. uchylić zaskarżone postanowienie w części dotyczącej ustalenia, że w skład majątku wspólnego R. A. i K. P. wchodzi
lokal mieszkalny nr (...) położony w L. przy ul. (...), dla którego jest prowadzona księga wieczysta nr (...) wraz z
udziałem 14130/28665 części w nieruchomości wspólnej i w tym zakresie przekazać sprawę Sądowi Rejonowemu
Lublin-Zachód w Lublinie do ponownego rozpoznania;
II. oddalić apelację w pozostałym zakresie.
Marta Postulska-Siwek Andrzej Mikołajewski Iwona Tchórzewska
Sygn. akt II Ca 104/15
UZASADNIENIE
Postanowieniem wstępnym z dnia 13 listopada 2014 roku wydanym w sprawie z wniosku R. A. z udziałem K. P.
Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie ustalił, że w skład majątku wspólnego R. A. i K. P. wchodzi nieruchomość
lokalowa oznaczona nr (...), znajdująca się w wielorodzinnym budynku mieszkalnym położonym przy ul. (...) w L.
wraz z pomieszczeniem gospodarczym o powierzchni 8,60 m(( 2)) i udziałem w wysokości 6060/28665 części w
nieruchomości wspólnej, którą stanowi grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku
właścicieli lokali, dla której to nieruchomości jest prowadzona księga wieczysta nr (...) oraz nieruchomość lokalowa
oznaczona nr (...), znajdująca się w wielorodzinnym budynku mieszkalnym położonym przy ul. (...) w L. wraz z
przynależnym garażem oznaczonym nr (...) o powierzchni 21,50 m(( 2)) i udziałem w wysokości 14130/28665 części w
nieruchomości wspólnej, którą stanowi grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku
właścicieli lokali, dla której to nieruchomości jest prowadzona księga wieczysta nr LU (...).
*
Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.
R. A. i K. P. (wcześniej nosząca imię i nazwisko H. A.) zawarli związek małżeński w dniu 26 grudnia 1978 roku w K..
Małżonkowie początkowo zamieszkali w mieszkaniu rodziców H. A. przy ulicy (...) w L.. W kwietniu 1979 roku siostra
H. A. wyszła za mąż i także zamieszkała z mężem na krótko w tym mieszkaniu, a później dostała od rodziców dom w
K.. Kolejna siostra H. A. w październiku 1979 roku wyszła za mąż i zamieszkała na stałe w mieszkaniu na ulicy (...).
W celu rozwiązania problemów mieszkaniowych rodziny, w 1979 roku M. P. – matka K. P. założyła wspólnie z innymi
osobami Spółdzielcze Zrzeszenie (...) w L., którego celem było wybudowanie 6 budynków mieszkalnych bliźniaczych
przy ul. (...) w L., z przeznaczeniem dla swoich członków. Członkiem Zrzeszenia mógł być wyłącznie pracownik (...)
Zakładów (...).
Budowę domu przy ul. (...) w L. i innych domów rozpoczęto w 1979 roku.
W dniu 30 marca 1981 roku M. P. przeniosła członkostwo w Spółdzielczym Zrzeszeniu (...) w L. na swoją córkę H. A.,
wraz z wniesionym wkładem budowlanym. W tym czasie dom przy ul. (...) był już wybudowany do stanu surowego
zamkniętego z wykonanymi instalacjami. Budynek miał parter, piętro i poddasze użytkowe.
W 1981 roku małżonkowie A. i rodzice uczestniczki M. i B. P. wprowadzili się do tegoż budynku, częściowo już
wykończonego.
M. P. załatwiała wszystkie sprawy finansowe i prawne związane z budową domów przy (...), gdyż była w tym czasie
przewodniczącym Zrzeszenia.
Początkowo Zrzeszenie budowało wszystkie domy przy ul. (...) i nie było wiadomo, która działka do kogo będzie
należała. Następnie rozlosowano działki pośród członków Zrzeszenia. M. P. dostała przydział działki przy ulicy (...).
Wszystkie materiały budowlane były gromadzone przez Zrzeszenie, gdyż w tamtym czasie tylko tego typu podmioty
mogły nabywać w sposób uprzywilejowany materiały budowlane. Tego typu asortymentu brakowało na wolnym rynku.
Członkowie Zrzeszenia byli natomiast obowiązani do wniesienia wkładów budowlanych i spłacania przypadających
na nich części kredytów zaciąganych przez Zrzeszenie.
Przed zawarciem małżeństwa H. A. dostała od rodziców działkę w K., na której małżonkowie początkowo planowali
wybudować dla siebie dom. W tym celu ze środków zgromadzonych przed zawarciem małżeństwa R. A. zakupił
niezbędne materiały budowlane. W międzyczasie, w związku z rozpoczętą przez M. P. i Zrzeszenie budową domów na
ulicy (...), zmieniły się plany mieszkaniowe małżonków A.. H. A. sprzedała swoją działkę w K. razem z materiałami
budowlanymi zakupionymi przez męża, a kwotę uzyskaną tytułem ceny małżonkowie przeznaczyli na budowę domu
przy ul. (...).
W momencie przeniesienia członkostwa w Zrzeszeniu z M. P. na córkę, małżonkowie A. przejęli również spłatę
pożyczki przypadającej na matkę uczestniczki z tytułu członkostwa w Zrzeszeniu.
Zarówno spłatę pożyczek przypadających na H. A. z tytułu członkostwa w Zrzeszeniu, jak i późniejsze wykańczanie
domu małżonkowie A. finansowali ze swoich dochodów za pracę. Ponadto pomagała im rodzina, w szczególności
rodzice H. A., którzy zamieszkali razem z małżonkami przy ul. (...). H. A. często brała pożyczki z Kasy ZapomogowoPożyczkowej w zakładzie pracy, które spłacała następnie z pensji. Wzięła też dużą pożyczkę remontowo-budowlaną,
którą spłacała również z poborów.
R. A. w okresie od 1 marca 1979 roku do 30 czerwca 1988 roku był zatrudniony w Centrali (...) Oddział w L., gdzie
pracował jako elektronik specjalizujący się w telewizorach kolorowych, zarabiał w tym czasie od 14.000 zł do 17.000
zł miesięcznie. Od 1989 roku do 1990 roku pracował wspólnie z żoną w Anglii. Po powrocie z zagranicy na początku
lat 90-tych rozpoczął prowadzenie własnej działalności gospodarczej w zakresie elektroniki. W 1993 roku przystąpił
do spółki cywilnej wspólnie z żoną H. A. w celu prowadzenia szkoły językowej prowadzonej wcześniej przez samą
uczestniczkę.
H. A. w okresie od 1 października 1978 roku do 31 października 1991 roku była zatrudniona na Uniwersytecie M. S. w
L., najpierw jako lektor, a od 1987 roku jako wykładowca. Początkowo zarabiała około 3.600 zł, w 1985 roku zarabiała
13.200 zł, a w 1987 roku 21.000 zł.
H. A. od 1979 roku była także tłumaczem przysięgłym języka angielskiego i z tego tytułu uzyskiwała dochody. Oprócz
tego miała jeszcze dochody z lekcji prywatnych. W 1989 roku wyjechała wspólnie z mężem do Anglii do pracy. Po
powrocie z zagranicy rozpoczęła prowadzenie własnej działalności gospodarczej, tj. założyła szkołę językową. W 1993
roku zawarła z mężem R. A. umowę spółki cywilnej w celu prowadzenia wspólnie szkoły językowej pod jej firmą.
Po spłaceniu kredytu udzielonemu Spółdzielczemu Zrzeszeniu (...) na sfinansowanie budowy osiedla, w umowie z
dnia 26 stycznia 1990 roku zawartej w formie aktu notarialnego, Rep. A Nr (...), B. P. – działający w imieniu i na rzecz
swojej córki H. A. – wyraził zgodę na przeniesienie na rzecz H. A. przez Spółdzielcze Zrzeszenie (...) w L., własności 1/2
części domu bliźniaczego położonego na działce nr (...) w L. przy ul. (...) oraz prawa użytkowania wieczystego tej działki
gruntu, wpisanego do księgi wieczystej nr (...). B. P. oświadczył, że przedmiot ten stanowi majątek odrębny córki.
W czasie zawarcia tej umowy R. i H. A. przebywali za granicą, wykonując pracę zarobkową w Anglii. Pozostawali
wówczas w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej.
Na podstawie decyzji z dnia 29 czerwca 1992 roku o pozwoleniu na rozbudowę budynku mieszkalnego o pomieszczenia
przeznaczone na działalność usługową, małżonkowie A. dobudowali do budynku mieszkalnego położonego przy ul.
(...) w L. dodatkowy segment budynku z przeznaczeniem na prowadzenie tam działalności gospodarczej.
Umową z dnia 22 marca 2002 roku zawartą w formie aktu notarialnego, Rep. A Nr (...), R. A. i H. A. z tym dniem
wyłączyli obowiązującą ich majątkową wspólność ustawową.
W dniu 28 lipca 2011 roku H. A. i R. A. zawarli w formie aktu notarialnego, Rep A(...), umowę ustanowienia odrębnej
własności lokali, umowę sprzedaży i ustanowienia służebności gruntowej na rzecz R. M. i jego żony Ż. Z.-M..
W treści tego aktu H. A. oświadczyła, że jest właścicielką nieruchomości położonej przy ul. (...) w L., stanowiącej
działkę budowlaną oznaczoną nr (...) o powierzchni 0,0439 ha, objętej księgą wieczystą (...). H. A. oświadczyła dalej,
iż własność opisanej nieruchomości nabyła na podstawie decyzji wydanej z upoważnienia Prezydenta Miasta L. z dnia
7 lipca 2003 roku, nr (...), przekształcającej prawo użytkowania wieczystego działki nr (...) na jej rzecz, zaś uprzednią
podstawą nabycia własności budynku i użytkowania wieczystego gruntu, była zawarta ze Spółdzielczym Zrzeszeniem
(...) w L. – umowa przeniesienia własności domu jednorodzinnego wraz z prawem użytkowania wieczystego działki
gruntu, objętej aktem notarialnym Rep. A nr (...) z dnia 26 stycznia 1990 roku, przy czym w dacie tej była zamężna
ze stawającym do aktu R. A., a nabycia dokonała do majątku osobistego, co potwierdził jej stawający małżonek R. A..
Dalej w treści aktu notarialnego H. A. wyjaśniła, że będący obecnie częścią składową przedmiotowej nieruchomości
budynek mieszkalny, murowany, o trzech kondygnacjach nadziemnych i jednej podziemnej, po dacie 26 stycznia
1990 roku został rozbudowany o skrzydło budynku od strony zachodniej, dwukondygnacyjne, składające się z jednej
izby i wc – na parterze, dwóch izb i łazienki – na I piętrze, co nastąpiło w czasie trwania małżeństwa z R. A., w
którym to małżeństwie obowiązywał ustrój wspólności ustawowej do dnia 22 marca 2002 roku, zaś fundusze na
rozbudowę pochodziły z majątku wspólnego ze współmałżonkiem R. A., który to potwierdził. H. A. i R. A. oświadczyli,
że nie dokonali podziału majątku wspólnego, w skład którego wchodzą nakłady poniesione ze wspólnego majątku na
rozbudowę budynku przy ulicy (...) w L.. R. A. oświadczył, że jego roszczenie z tytułu nakładów na budynek szacuje
na ostateczną kwotę 87.500 zł i w takiej wysokości jest jego ostateczne roszczenie majątkowe w stosunku do H. A. z
tytułu rozliczenia wspólnych nakładów poniesionych na budynek przy ulicy (...) w L.. H. A. uznała tę kwotę roszczenia,
podaną przez R. A. z tytułu rozliczenia nakładów i zobowiązała się wypłacić ją R. A..
Następnie H. A. ustanowiła odrębną własność lokali w budynku położonym przy ul. (...) w L.:
- lokalu mieszkalnego nr (...) o powierzchni 52 m2 wraz z pomieszczeniem gospodarczym o powierzchni 8,6 m2 i
udziałem w wysokości 6060/28665 części w nieruchomości wspólnej, którą stanowi grunt oraz części budynku i
urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali,
- lokalu mieszkalnego nr (...) o powierzchni 119,8 m2 wraz z przynależnym garażem oznaczonym nr (...) o powierzchni
21,50 m2 i udziałem w wysokości 14130/28665 części w nieruchomości wspólnej, którą stanowi grunt oraz części
budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali,
- lokalu użytkowego nr (...) o powierzchni 64,75 m2 wraz z przynależnym garażem oznaczonym nr (...) o powierzchni
14,3 m2 i udziałem w wysokości 8475/28665 części w nieruchomości wspólnej, którą stanowi grunt oraz części
budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali.
Jednocześnie H. A. sprzedała wyodrębniony lokal użytkowy nr (...) R. M. i jego żonie Ż. Z.-M. za cenę 187.500 zł.
Dla lokalu nr (...) jest prowadzona księga wieczysta nr (...), w której jako właściciel wpisana jest H. A. (K. P.), zaś dla
lokalu nr (...) jest prowadzona księga wieczysta nr (...), w której również jako właściciel wpisana jest H. A. (K. P.).
Sąd Rejonowy wskazał, na podstawie jakich dowodów ustalił powyższy stan faktyczny.
W zakresie ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy oparł się na dowodach z dokumentów, których autentyczność i
wiarygodność nie była kwestionowana w toku postępowania przez wnioskodawcę ani przez uczestniczkę oraz nie
budziła wątpliwości Sądu. Sąd Rejonowy poczynił ustalenia także w oparciu o dowody osobowe, tj. zeznania świadków
i dowód z przesłuchania wnioskodawcy i uczestniczki, w zakresie, w jakim zeznania te wzajemnie ze sobą korelowały,
były stanowcze, logiczne i wewnętrznie spójne.
Sąd Rejonowy podkreślił, że zeznania świadków: E. W. (k. 260v-261v), L. W. (k. 261v-262), A. G. (k. 262-262v), A.
D. (k. 306v-307), T. M. (k. 307-308), J. W. (k. 308-309), I. D. (k. 312v-313), A. Ś. (k. 338-339) co do okoliczności
wskazanych w stanie faktycznym wzajemnie się potwierdzały i uzupełniały i z tego względu były wiarygodne. Sąd
Rejonowy nie dał wiary zeznaniom świadka J. W. (k. 308v) co do faktu darowania przez rodziców uczestniczki na
rzecz H. A. zabudowanej działki położonej w L. przy ul. (...), a także zeznaniom świadka I. D. (k. 312v) co do darowania
tej nieruchomości uczestniczce przez jej matkę, gdyż są sprzeczne ze złożonymi dokumentami dotyczącymi nabycia
tejże nieruchomości.
Sąd Rejonowy dał wiarę dowodowi z przesłuchania wnioskodawcy co do okoliczności związanych z nabyciem
domu i prawa użytkowania wieczystego oraz ponoszenia z majątku wspólnego kosztów wykończenia domu, jako
znajdującemu potwierdzenie w pozostałym zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Z tego względu za
nieprawdziwy Sąd pierwszej instancji uznał dowód z przesłuchania uczestniczki co do okoliczności, że spłata kredytów
i środki na wykończenie budynku pochodziły z jej majątku oraz, że opisane lokale mieszkalne stanowią wyłącznie jej
własność.
Zeznania świadka A. D. (k. 306v-307) potwierdziły wyłącznie zawarcie umowy w dniu 28 lipca 2011 roku i jej treść.
Oceniając ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy wskazał, że zasadne było orzeczenie postanowieniem wstępnym co
do przynależności do majątku wspólnego dwóch spornych lokali: nr (...), znajdujących się w budynku przy ul. (...) w
L. (art. 685 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c.).
Na podstawie art. 567 § 3 k.p.c. do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej
między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku, to jest art. 680 k.p.c. – art. 689 k.p.c., przy
czym, zgodnie z art. 688 k.p.c., do działu spadku stosuje się z kolei odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia
współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i § 3 k.p.c., co oznacza, że w wyniku odesłania drugiego stopnia do
postępowania o podział majątku wspólnego mają odpowiednie zastosowanie art. 617 k.p.c., art. 618 § 1 k.p.c., art. 619
k.p.c. i art. 621 k.p.c. – art. 625 k.p.c.
Podział majątku wspólnego może nastąpić na mocy umowy lub orzeczenia sądu po ustaniu wspólności majątkowej
małżeńskiej (art. 35 k.r.io. i art. 46 k.r.io. w zw. z art. 1037 k.c.).
Przedmiotem podziału powinien być zgodnie z art. 1038 k.c. w zw. z art. 46 k.r.io. cały majątek objęty wspólnością. W
pierwszej kolejności należy zatem określić, jakie przedmioty majątkowe podlegają podziałowi. Jako zasadę przyjmuje
się, że w toku postępowania o podział majątku wspólnego rozliczeniu podlega całość stosunków majątkowych między
małżonkami według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej. Przedmiot podziału zaś stanowi majątek według
stanu z daty dokonywania podziału, czyli podziałem objęte są składniki majątku wspólnego należące do niego w dacie
ustania wspólności, a istniejące w chwili dokonywania działu. Ustalenia składu majątku wspólnego sąd dokonuje z
urzędu, biorąc pod uwagę dane i dowody podane we wniosku, a także okoliczności ustalone w postępowaniu sądowym
(art. 684 k.p.c. w związku z art. 567 § 3 k.p.c.).
Wspólność majątkowa małżeńska jest ustrojem majątkowym funkcjonującym między małżonkami, którzy nie zawarli
majątkowej umowy małżeńskiej wyłączającej lub modyfikującej ustawowy ustrój majątkowy oraz w stosunku do
których wspólność nie została wyłączona orzeczeniem sądu (art. 52 k.r.io.) lub nie ustała z mocy prawa (art. 53 k.r.io.).
R. A. i K. P. pozostawali w ustroju wspólności majątkowej w okresie od dnia zawarcia małżeństwa, tj. od dnia 26
grudnia 1978 roku do dnia 22 marca 2002 roku.
Do kwestii ustalenia składu majątku wspólnego wnioskodawcy i uczestniczki zastosowanie mają zatem przepisy art.
32 i art. 33 k.r.io. w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o zmianie
ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2004 roku, Nr 162, poz. 1691). Wynika
to z treści art. 5 ust. 5 pkt 1 cyt. wyżej ustawy nowelizującej, zgodnie z którym przepisy dotychczasowe stosuje się do
oceny skutków czynności zobowiązujących lub rozporządzających małżonków i ich odpowiedzialności za zobowiązania
sprzed wejścia w życie ustawy.
Zgodnie z art. 32 § 1 i § 2 k.r.io. (w brzmieniu sprzed nowelizacji z 2005 roku) dorobkiem małżonków są przedmioty
majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, a w
szczególności pobrane wynagrodzenie za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście przez któregokolwiek z
małżonków oraz dochody z majątku wspólnego jak również z odrębnego majątku każdego z małżonków. Majątek
odrębny stanowią zaś przedmioty nabyte w okolicznościach wskazanych w art. 33 pkt 1 – 10 k.r.io.
Przepis art. 32 § 1 k.r.io stwarza domniemanie przynależności do majątku dorobkowego przedmiotów majątkowych
nabytych w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Zatem
przynależność przedmiotów nabytych w trakcie wspólności majątkowej do majątku odrębnego (obecnie osobistego)
a nie wspólnego obowiązany jest udowodnić zainteresowany tym małżonek.
W niniejszej sprawie ze złożonej umowy z dnia 26 stycznia 1990 roku o przeniesienie własności domu jednorodzinnego
wraz z prawem użytkowania wieczystego działki gruntu, zawartej w formie aktu notarialnego Rep. A Nr (...), wynikało,
że B. P. – działający w imieniu i na rzecz swojej córki H. A. (obecnie K. P.) – wyraził zgodę na przeniesienie na rzecz
H. A. (K. P.) przez Spółdzielcze Zrzeszenie (...) w L., własności 1/2 części domu bliźniaczego położonego na działce
nr (...) w L. przy ul. (...) oraz prawa użytkowania wieczystego tej działki gruntu. Powyższe prawo zostało ujawnione w
księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Lublinie na rzecz uczestniczki. Następnie na podstawie
decyzji wydanej z upoważnienia Prezydenta Miasta L. z dnia 7 lipca 2003 roku, nr (...), nastąpiło przekształcenie
prawa użytkowania wieczystego działki nr (...) w prawo własności na rzecz uczestniczki, zaś w dniu 28 lipca 2011
roku ustanowiono odrębną własność lokali, w tym objętych sporem lokali nr (...), dla których założono odrębne księgi
wieczyste, ujawniając jako ich właścicielkę H. A..
W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy był władny poczynić ustalenia co do przynależności przedmiotowych
nieruchomości lokalowych do majątku wspólnego byłych małżonków, w sytuacji, gdy zostało obalone domniemanie
z art. 3 u.k.w.ih.
Sąd Rejonowy przywołał i zaaprobował stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 6 maja 1983 roku,
sygn. III CZP 15/83, że o przynależności do majątku wspólnego małżonków budynku mieszkalnego wybudowanego
w ramach spółdzielczego zrzeszenia budowy domów jednorodzinnych oraz działki gruntu, na której dom został
wzniesiony, decyduje data sporządzenia umowy przenoszącej własność budynku i prawo do działki.
H. A. nabyła prawo użytkowania wieczystego działki i prawo własności budynku w trakcie trwania wspólności
majątkowej małżeńskiej. Poczynione w sprawie ustalenia nie pozwalają na przyjęcie, że na skutek surogacji własność
domu i prawo użytkowania wieczystego weszły do majątku odrębnego uczestniczki. Uczestniczka nie udowodniła
bowiem, że wartość nakładów, czy też środków finansowych (w tym darowanego wkładu) poniesionych przez nią,
z punktu widzenia ekonomicznego była identyczna z wartością nabytego domu i prawa użytkowania wieczystego.
Podkreślenia przy tym wymaga, że wnioskodawca wykazał, iż zarówno trwająca kilka lat spłata kredytów zaciąganych
na budowę przez Zrzeszenie, jak i prace związane z wykończeniem domu były finansowane z majątku wspólnego
małżonków. W okresie tym małżonkowie żyli zgodnie i nielogicznym byłoby ustalenie, że pomoc finansowa ich rodzin
oraz wkład w postaci wykonywanych prac wykończeniowych był przeznaczony wyłącznie na rzecz wnioskodawcy
czy uczestniczki. Ponadto z uwagi na brak dokumentacji Zrzeszenia (...) niemożliwe było precyzyjne określenie ani
wartości wkładu budowlanego, ani wysokości kredytów zaciągniętych przez Zrzeszenie, jak też wysokości ich spłaty
dokonanej przez małżonków A..
Jeśli chodzi o oświadczenie wnioskodawcy złożone w akcie notarialnym z dnia 28 lipca 2011 roku, potwierdzające
prawdziwość oświadczenia uczestniczki złożonego w notarialnej umowie dotyczącej m. in. ustanowienia odrębnej
własności lokali, że nieruchomość przy ul. (...) stanowi jej majątek, mając na uwadze powyższe rozważania należało
przyjąć, że to oświadczenie wiedzy jest niezgodne z rzeczywistym stanem prawnym.
Jak wskazano wyżej, w toku postępowania o podział majątku wspólnego rozliczeniu podlega całość stosunków
majątkowych między małżonkami według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej. Przedmiot podziału stanowi
zaś majątek według stanu z daty dokonywania podziału.
Po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej w stanowiącym majątek wspólny budynku mieszkalnym przy ul. (...)
w L. zostały wyodrębnione trzy lokale mieszkalne wraz z pomieszczeniami przynależnymi i udziałem w częściach
wspólnych. Z prawem odrębnej własności lokalu nierozerwalnie związane jest prawo właściciela lokalu do udziału w
nieruchomości wspólnej (art. 3 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 roku o własności lokali, Dz. U. z 2000 roku, Nr 80,
poz. 903, ze zm.).
Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego działki gruntu nr (...) w prawo własności po ustaniu wspólności
majątkowej małżeńskiej nie miało wpływu na ustalenie, że lokale mieszkalne oznaczone numerami (...) wchodzą w
skład majątku wspólnego. Przekształcenie to zostało dokonane na wniosek jednego z użytkowników wieczystych –
uczestniczki, która zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego
w prawo własności nieruchomości była uprawniona do wystąpienia z takim żądaniem w ramach postępowania
administracyjnego.
*
Apelację od przedmiotowego postanowienia wstępnego wniosła uczestniczka K. P., zaskarżając postanowienie Sądu
Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie w całości.
Uczestniczka zarzuciła zaskarżonemu postanowieniu:
1. błędne przyjęcie, że nieruchomości lokalowe o numerach (...) wraz z ich pomieszczeniami przynależnymi, znajdujące
się w budynku wielorodzinnym położonym w L. przy ul. (...), stanowią majątek wspólny wnioskodawcy R. A. i
uczestniczki K. P., podczas gdy to ustalenie stoi w sprzeczności z materiałem dowodowym zgromadzonym w toku
postępowania, w tym w szczególności z treścią dokumentu urzędowego w postaci aktu notarialnego z dnia 28 lipca
2011 roku, w postanowieniach którego strony na mocy złożonych oświadczeń woli przyznały, że te nieruchomości
stanowią majątek osobisty uczestniczki,
2. błędne przyjęcie, że zawarte w treści aktu notarialnego z dnia 28 lipca 2011 roku oświadczenie wnioskodawcy
odnośnie przynależności nieruchomości przy ul. (...) do majątku osobistego uczestniczki, stanowi oświadczenie
wiedzy, co do którego wykazane zostało, że jest ono niezgodne z rzeczywistym stanem prawnym, a co za tym
idzie, że sporna nieruchomość stanowi składnik majątku wspólnego stron, podczas gdy w treści tego dokumentu
odnośnie przedmiotowej nieruchomości zawarte zostały również oświadczenia woli stron, które nie mają charakteru
narracyjnego, a w konsekwencji strona, którą obowiązuje podpisany przez nią dokument, stwierdzający ważną
czynność prawną, nie może dowodzić świadkami lub przesłuchaniem stron niezgodności ich treści z rzeczywistością,
3. naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 247 k.p.c., poprzez jego
niewłaściwe zastosowanie i przeprowadzenie wbrew tej normie prawnej dowodów z zeznań świadków i przesłuchania
stron przeciwko osnowie dokumentu urzędowego w postaci aktu notarialnego z dnia 28 lipca 2011 roku, tj. na
okoliczność wykazania niezgodności z rzeczywistością essentialia negotii złożonych przez strony w tym dokumencie
oświadczeń woli, w zakresie przedmiotu wzajemnych rozliczeń, tj. budynku przy ul. (...) oraz wysokości należnych
wnioskodawcy nakładów na budynek przy ul. (...), stanowiący majątek osobisty uczestniczki,
4. błędne przyjęcie, że uczestniczka w toku postępowania nie udowodniła, że wartość nakładów, czy też środków
finansowych poniesionych przez nią, z punktu widzenia ekonomicznego była identyczna z wartością nabytego domu
i prawa użytkowania wieczystego, a tym samym nie wykazała, że przedmiotowa nieruchomość na zasadzie surogacji
weszła do jej majątku osobistego, podczas gdy przeprowadzenie dowodu w tym zakresie nie miało decydującego
znaczenia dla rozstrzygnięcia istotnych dla sprawy okoliczności, albowiem w świetle pozostałego zgromadzonego
w sprawie materiału dowodowego, w tym w szczególności dowodów z dokumentów w postaci aktów notarialnych,
bezspornym jest, że nieruchomość przy ul. (...) stanowiła majątek osobisty uczestniczki,
5. błędne przyjęcie, że w niniejszej sprawie o treści rozstrzygnięcia decydować będzie data sporządzenia umowy
przenoszącej własność budynku i prawo do działki, przy jednoczesnym pominięciu postanowień aktu notarialnego z
dnia 28 lipca 2011 roku, w którym to dokumencie strony na mocy złożonych oświadczeń woli zgodnie potwierdziły fakt
przynależności nieruchomości do majątku osobistego uczestniczki, dokonując w tym zakresie stosownych rozliczeń
mających na celu ostateczne zaspokojenie roszczeń wnioskodawcy z tego tytułu,
6. błędne przyjęcie, że w okolicznościach niniejszej sprawy odnośnie nieruchomości przy ul. (...) aktualnym pozostaje
domniemanie przynależności do majątku dorobkowego stron przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania
wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, podczas gdy w toku przeprowadzonego
postępowania dowodowego, domniemanie w tym względzie zostało obalone i zostało udowodnione, że sporna
nieruchomość stanowi majątek osobisty uczestniczki,
7. naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 233 k.p.c., poprzez
przekroczenie granic swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, która w sprawie niniejszej
przybrała charakter dowolny, sprzeczny z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, w
szczególności w zakresie:
a) obdarzenia w całości wiarygodnością zeznań wnioskodawcy, podczas gdy pozostają one ze sobą we wzajemnej
sprzeczności, w szczególności:
- w części, w której wnioskodawca twierdzi, że o przynależności spornej nieruchomości do majątku osobistego
uczestniczki dowiedział się dopiero w dacie podpisania aktu notarialnego z dnia 28 lipca 2011 roku, podczas gdy
następnie sam przyznaje, że „ta umowa (umowa z 1990 roku) dotyczyła przeniesienia własności nieruchomości na
żonę” oraz „Grunt został wykupiony na żonę przed rozdzielnością. Było tak dlatego, że budynek był na żonę”, a zatem
wiedzę o przedmiotowych fakcie posiadał co najmniej od roku 1990,
- w części, w której wnioskodawca twierdzi, że „Zapis w akcie notarialnym (akt notarialny z dnia 28 lipca 2011 roku)
rozumiałem w ten sposób, że otrzymana przeze mnie kwota dotyczy lokalu nr (...)”, podczas gdy z treści złożonego
przez wnioskodawcę w/w akcie oświadczenia woli (§ 2 pkt 3) jednoznacznie wynika, że kwota 87.500 zł stanowi
ostateczne roszczenie majątkowe wnioskodawcy w stosunku do uczestniczki z tytułu rozliczenia wspólnych nakładów
poniesionych na budynek przy ul. (...) w L., a nie jego określoną część,
b) pozbawienia wiarygodności zeznań uczestniczki w zakresie okoliczności, że sporna nieruchomość stanowi
wyłącznie jej własność, podczas gdy powyższa teza znajduje oparcie w pozostałym zgromadzonym w sprawie materiale
dowodowym, w szczególności w treści znajdujących się aktach sprawy dokumentów urzędowych, które zostały przez
Sąd Rejonowy, jako autentyczne i nie kwestionowane przez strony, obdarzone w całości walorem wiarygodności,
c) odmowy obdarzenia wiarygodnością zeznań świadków J. W. i I. D. co do faktu darowania spornej nieruchomości
uczestniczce przez jej rodziców jako sprzecznych ze złożonymi dokumentami dotyczącymi sposobu nabycia
tejże nieruchomości, podczas gdy przedmiotowe zeznania zasługują na wiarygodność, albowiem wynika z nich
jednoznacznie, że wolą rodziców uczestniczki było przekazanie nieruchomości na jej wyłączną własność, o którym to
fakcie wiedział wnioskodawca i na co się godził, nie zgłaszając w tym względzie żadnych zastrzeżeń,
d) pominięcia przy wydawaniu zaskarżonego orzeczenia dowodu w postaci dokumentu urzędowego – aktu
notarialnego z dnia 28 lipca 2011 roku i nieuwzględnienie jego istotnej roli w ustaleniu okoliczności sprawy, podczas
gdy przedmiotowy dokument poprzez zawarte w nim postanowienia stanowiące ważne i skuteczne oświadczenia
woli stron powinien pełnić rolę decydującą w ustaleniu faktu przynależności nieruchomości przy ul. (...) do majątku
osobistego uczestniczki.
Uczestniczka wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie, że przedmiotowe nieruchomości
lokalowe oznaczone numerami (...) nie wchodzą w skład majątku wspólnego R. A. i K. P. oraz o zasądzenie od
wnioskodawcy na rzecz uczestniczki kosztów postępowania według norm prawem przepisanych.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja uczestniczki okazała się częściowo zasadna tylko o tyle, o ile w zakresie ustalenia przynależności do majątku
wspólnego lokalu mieszkalnego nr (...), z uwagi na zmianę okoliczności zaistniałą po wydaniu orzeczenia wstępnego
przez Sąd Rejonowy, konieczne stało się uchylenie zaskarżonego postanowienia w tej części i przekazanie w tym
zakresie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. W pozostałym zakresie apelacja nie jest
zasadna.
Sąd Rejonowy poczynił w sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne i ocenił dowody zgodnie z dyspozycją art. 233 § 1
k.p.c. Sąd Okręgowy przyjmuje te ustalenia za własne, z tym, że uzupełnia ją o nową okoliczność, a mianowicie ustala,
że umową z dnia 27 lutego 2015 roku K. P. (działająca przez pełnomocnika) sprzedała nieruchomość lokalową nr (...),
położoną w L. przy ul. (...), dla której jest prowadzona księga wieczysta nr (...), wraz z udziałem 14130/286665 części we
współwłasności części wspólnych budynku i nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...), I. K. i R. K. do wspólności
ustawowej, za cenę 240.000 zł. Pełnomocnik zbywającej oświadczył, że stan prawny nieruchomości ujawniony w
księdze wieczystej jest prawidłowy i nie toczy się żadne postępowanie mogące mieć wpływ na przedmiot umowy
(mimo, że w tym czasie istniało już zaskarżone postanowienie wstępne). Dodatkowo na przedmiotowej nieruchomości
lokalowej została ustanowiona hipoteka umowna do kwoty 365.500 zł na rzecz (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej w W.
z tytułu zabezpieczenia kredytu mieszkaniowego udzielonego przez bank nabywcom lokalu.
Istnienie tej umowy jest niewątpliwe, a dowodzi tego wypis umowy znajdujący się w aktach księgi wieczystej
prowadzonej dla tej nieruchomości, którego kopię dołączono do akt sprawy niniejszej (k. 425-428).
W związku z tym w postępowaniu odwoławczym ujawniło się zagadnienie, czy zbycie tego lokalu było skuteczne w
całości bądź w części (z racji tego, że nieruchomość lokalowa stanowiła majątek odrębny K. P., bądź nieruchomość
lokalowa wprawdzie stanowiła majątek wspólny R. A. i K. P., ale została skutecznie zbyta na skutek działania rękojmi
wiary publicznej księgi wieczystej – art. 5 u.k.w.ih., a jeżeli nieruchomość stanowiła majątek wspólny R. A. i K. P. i nie
zadziałała rękojmia wiary publicznej księgi wieczystej, jakie były skutki prawne tej czynności).
Z tego względu Sąd Okręgowy wezwał w sprawie w charakterze uczestników postępowania nabywców przedmiotowej
nieruchomości lokalowej i wierzyciela hipotecznego, uznając, że mają oni interes prawny w udziale w niniejszym
postępowaniu, w którym przedmiotem postępowania (a obecnie zaskarżenia) jest m. in. ustalenie przynależności
przedmiotowej nieruchomości lokalowej do majątku wspólnego R. A. i K. P. (art. 510 § 1 i § 2 k.p.c.).
Odnosząc się do apelacji uczestniczki K. P. w pierwszej kolejności należało zatem ocenić, czy Sąd Rejonowy prawidłowo
ustalił stan faktyczny i prawny prowadzący do przyjęcia, że nieruchomość położona w L. przy ul. (...), a następnie
nieruchomości lokalowe wydzielone z tej nieruchomości poprzez ustanowienie odrębnej własności lokali, stanowiły
składnik majątku wspólnego.
W tym zakresie w niniejszej sprawie należało stosować przepisy k.r.io. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 20
stycznia 2005 roku, gdyż wspólność ustawowa ustała przed tą datą (por. art. 5 ust. 5 pkt 1 i pkt 3 ustawy z dnia 17
czerwca 2004 roku o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustawy (Dz. U. z 2004
roku, Nr 162, poz. 1691), przy czym tylko na marginesie zauważyć należy, że zastosowanie obecnie obowiązujących
przepisów k.r.io. w niczym nie zmieniłoby rozstrzygnięcia sprawy niniejszej, gdyż w zakresie objętym sporem nie
doszło do ich merytorycznej zmiany.
Słusznie Sąd Rejonowy za punkt wyjścia przyjął art. 32 § 1 k.r.io. w brzmieniu obowiązującym przed 20 stycznia 2005
roku, stanowiący, że majątkiem wspólnym są przedmioty nabyte w trakcie trwania wspólności ustawowej przez oboje
małżonków lub jednego z nich i wywiódł z niego, że ustanawia on domniemanie, że rzecz nabyta w tracie trwania
wspólności ustawowej weszła do majątku wspólnego. Jest to domniemanie, które zarazem obala domniemanie
zgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 3 u.k.w.ih.), jeżeli
tylko zostanie wykazane, że między małżonkami istniała w dacie nabycia nieruchomości wspólność ustawowa (por.
np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2009 roku, II CSK 450/08, Lex nr 599753).
Zaliczenie do majątku wspólnego powinno nastąpić bez względu na stanowisko uczestników, jeżeli jest uzasadnione
dowodami i przepisami prawa materialnego.
Słusznie też Sąd Rejonowy wskazał, że o przynależności do majątku wspólnego małżonków budynku mieszkalnego
wybudowanego w ramach spółdzielczego zrzeszenia budowy domów jednorodzinnych oraz działki gruntu, na której
dom został wzniesiony, decyduje data sporządzenia umowy przenoszącej własność budynku i prawo do działki (por.
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 1983 roku, III CZP 15/83, OSNC 1983/11/176, podobnie rozstrzygnięto
zbliżone zagadnienie w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2006 roku, II CSK 110/06, OSNC-ZD
2008/1/3).
Skoro w niniejszej sprawie bezsporne jest ustalenie, że nieruchomość została nabyta przez uczestniczkę od
Spółdzielczego Zrzeszenia (...) w dniu 26 stycznia 1990 roku, w trakcie trwania wspólności ustawowej małżonków A.,
słusznie Sąd Rejonowy przyjął, że weszła ona do ich majątku wspólnego. Niczego w tym względzie nie zmieniło również
przekształcenia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo własności oraz ustanowienie odrębnej
własności lokali (będące sposobem podziału nieruchomości). Przy ustanowieniu odrębnej własności lokali był obecny
R. A., co należy uznać za równoznaczne z wyrażeniem zgody na tę czynność.
Tym samym ciężar obalenia domniemania przynależności nieruchomości do majątku wspólnego spoczywał na
małżonku, który twierdzi, że rzecz, np. z uwagi na pochodzenie środków, weszła do majątku odrębnego (obecnie
zwanego osobistym), tj. w niniejszej sprawie na K. P..
Słusznie też Sąd Rejonowy w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy przyjął, że wprawdzie budowę rozpoczęli i
częściowo finansowali rodzice K. P., ale następnie członkostwo w Zrzeszeniu przejęła H. A. (K. P.) i to małżonkowie
A. spłacali pożyczki zaciągnięte przez zrzeszenie na budowę domu oraz finansowali (a co najmniej współfinansowali)
dalsze prace wykończeniowe. Nawet, jeżeli skarżąca uczestniczka wykazałaby, że środki przeznaczone na nabycie
gruntu i budowę domu przy ul. (...), wyłożone przez jej rodziców, były darowizną tylko na jej rzecz (art. 33 pkt 2 k.r.io.
w brzmieniu obowiązującym przed dniem 20 stycznia 2005 roku), nie zostało wykazane, aby w całości nabycie gruntu
i budowa domu została sfinansowana z tych środków, a zatem nie było podstaw do przyjęcia, że nieruchomość weszła
do majątku odrębnego K. P. na podstawie art. 33 pkt 3 k.r.io. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 20 stycznia
2005 roku.
Wskazać należy, że dobitnie temu przeczy list skarżącej do wnioskodawcy znajdujący się w aktach sprawy (k. 38-39),
w którym wskazała ona m. in. „Od rodziców dostałam parter i to po 30 latach. Dzieciom pokazałam dowody na
to, że dziadkowie łożyli na ten do1 Po sprzedaży piętra i poddasza odbiorę sobie te 100 tys. zł (bo one należą do
mnie).”. Zarazem z propozycji zawartej w tym liście wynika, że skarżąca miała zamiar sprzedaży dobudowanego
lokalu (nr (...)), chciała podzielić się z wnioskodawcą środkami, ale kwotę należną wnioskodawcy pomniejszyć o
nakłady, jakie poczyniła, by lokale wyodrębnić i przystosować. Oczekiwała też od wnioskodawcy dokonania wspólnej
darowizny lokalu na parterze na rzecz córki i zrzeczenia się przez niego roszczeń do lokalu nr (...). Tym samym
jasno z przedmiotowego dokumentu wynika, że uczestniczka zdawała sobie sprawę z przynależności nieruchomości
do majątku wspólnego (a co najmniej z roszczeń wnioskodawcy związanych z przejęciem budowy domu i jej
kontynuowaniem), a ponadto przy sprzedaży lokalu nr (...) chciała rozliczyć się z nim z nakładów na dobudowę części
budynku, w której powstał lokal nr (...).
Wobec powyższego ewentualna darowizna ze strony rodziców na rzecz uczestniczki (jeżeli nie byłaby to darowizna
na rzecz obojga małżonków A.) dotyczyła tylko środków pieniężnych i wierzytelności z tytułu wcześniej prowadzonej
budowy domu, a zatem co najwyżej mogłaby uzasadniać roszczenie skarżącej z tytułu nakładów z majątku osobistego
na majątek wspólny (art. 45 § 1 k.r.io.), co leży poza przedmiotem rozstrzygnięcia postanowienia wstępnego.
Skarżąca obszernie powoływała się w postępowaniu również na okoliczność, że budowa była finansowana z
jej wynagrodzenia, czy też z zaciąganych przez nią pożyczek (spłacanych wszak również z jej wynagrodzenia,
względnie z wynagrodzenia współmałżonka). Okoliczności te w żaden sposób nie mogły jednak wpłynąć na zaliczenie
nieruchomości do majątku wspólnego wnioskodawcy i skarżącej, gdyż zgodnie z art. 32 § 2 k.r.io. w brzmieniu
obowiązującym przed dniem 20 stycznia 2005 roku do dorobku małżonków wchodziło także pobrane wynagrodzenie
za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście przez któregokolwiek z małżonków i dochody z majątku wspólnego,
jak również z odrębnego majątku każdego z małżonków. Nie jest zatem istotne, w jakiej części budowa domu została
sfinansowana z wynagrodzenia i innych dochodów wnioskodawcy, a w jakiej – z wynagrodzenia i innych dochodów
uczestniczki; nie uzasadnia to też powstania pomiędzy nimi żadnych roszczeń z tego tytułu.
Jeżeli chodzi o znaczenie zawartych w aktach notarialnych oświadczeń, że nabycie nieruchomości nastąpiło do
majątku odrębnego skarżącej (czy to w umowie z dnia 26 stycznia 1990 roku, czy to w umowie z dnia 28 lipca 2011
roku), słusznie Sąd Rejonowy przyjął, że są to tylko oświadczenia wiedzy, nieprawdziwe w świetle poczynionych
ustaleń faktycznych i wobec nieobalenia przez skarżącą domniemania z art. 32 § 1 k.r.io.
Akt notarialny zaświadcza o dokonaniu czynności prawnej (oświadczenia woli) i w tej mierze korzysta z domniemania
prawdziwości, oraz domniemania zgodności z prawdą tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone. Z domniemania
zgodności z prawdą nie korzystają natomiast inne, zawarte w akcie notarialnym - zgodnie z wolą stron - stwierdzenia,
np. oświadczenia wiedzy. Będące oświadczeniem wiedzy, oświadczenie jednego z małżonków o przynależności
nabywanego prawa do jego majątku odrębnego, nie uzyskuje mocy dowodowej należnej dokumentom urzędowym
przez fakt złożenia go przed notariuszem i zamieszczenia w akcie notarialnym, a co za tym idzie nie może być uznane
za wystarczające dla stwierdzenia, że objęte czynnością prawo majątkowe weszło do tego majątku (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2003 roku, IV CK 283/02, Lex nr 602280).
Tym samym błędnie zarzuca skarżąca Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 247 k.p.c. i Sąd Rejonowy jak najbardziej
był uprawniony do prowadzenia dowodów w celu ustalenia, czy istotnie nieruchomość została nabyta za środki z
majątku odrębnego skarżącej, co więcej, to skarżąca powinna udowodnić, że tak było i nie mogła poprzestać na
odwołaniu się do zapisów oświadczeń wiedzy zawartych w aktach notarialnych. Nie narusza art. 247 k.p.c. również
dokonanie wykładni treści aktu notarialnego i zawartych w nim oświadczeń, a Sąd Rejonowy prawidłowo wyłożył treść
umowy, kierując się wskazaniami art. 65 § 1 i § 2 k.c.
Analiza aktu notarialnego z dnia 28 lipca 2011 roku przeczy zarzutowi skarżącej, że w tym zakresie umowa ta
zawierała również oświadczenia woli. W jej § 1 lit. b znajduje się jedynie zapis co do podstawy nabycia nieruchomości i
oświadczenie H. A., że w dacie nabycia była zamężna z R. A. i nabycia dokonała do majątku osobistego, co potwierdził
wówczas stawający do aktu R. A. (k. 19). W zapisie tym nie sposób dopatrzyć się jakichkolwiek oświadczeń woli, gdyż
ewidentnie są to oświadczenia wiedzy (wnioskodawcy i skarżącej), jak wskazano wyżej – nieprawdziwe. Także treść
całej umowy określonej jako „ustanowienie odrębnej własności lokali, umowy sprzedaży i ustanowienie służebności
gruntowej” nie pozwala przyjąć, aby w tym zakresie umowa mogła być uznana za podział majątku wspólnego,
w szczególności aby zawierała oświadczenia woli H. A. i R. A. o przeniesieniu własności nieruchomości (czy też
wyodrębnianych w umowie nieruchomości lokalowych) na rzecz H. A., bez spłaty wnioskodawcy jakąkolwiek kwotą.
W § 4 umowy wyłącznie H. A. składała oświadczenie woli o wyodrębnieniu własności lokali na swoją rzecz (k. 22).
Słusznie też Sąd Rejonowy przyjął, że zapisy § 2 i § 6 tej umowy (k. 20, 24) dotyczą tylko roszczeń R. A. z tytułu
nakładów ze wspólnego majątku na rozbudowę budynku przy ul. (...) w L. (tj. na część, w której wyodrębniano lokal
nr (...)) i tylko tych roszczeń dotyczy jego oświadczenie o wygaśnięciu roszczeń z tytułu podziału majątku wspólnego,
którego składnikiem są wspólne nakłady na ten budynek (tj. nakłady na wyodrębniany lokal nr (...)). Przemawia
za tym także sposób uiszczenia ceny przez nabywców lokalu nr (...). Mianowicie kupili oni lokal nr (...) za cenę
187.500 zł, z czego kwotę 87.500 zł H. A. przekazała R. A., zaś sama otrzymała od nabywców kwotę 100.000 zł.
Harmonijnie odpowiada to wskazanej wyżej wypowiedzi listownej skarżącej, że przy podziale nakładów związanych z
rozbudową budynku „potrąci sobie” własne nakłady na przystosowanie lokali do wyodrębnienia. Zarazem całkowicie
nielogiczne byłoby przyjęcie, że wnioskodawca otrzymując kwotę mniejszą nawet od połowy wartości lokalu nr (...),
który bezspornie powstał ze wspólnych środków małżonków A., miał zarazem zostać zaspokojony z pozostałych dwóch
lokali mieszkalnych, skoro we wspomnianym wyżej liście skarżąca ograniczała pomoc finansową rodziców do wartości
odpowiadającej lokalowi na parterze (czy też kwocie 100.000 zł).
W konsekwencji słusznie Sąd Rejonowy przyjął, że obie nieruchomości lokalowe należało zaliczyć do majątku
wspólnego wnioskodawcy i skarżącej.
Powyższa konstatacja doprowadziła Sąd Odwoławczy do konieczności dokonania oceny prawnej umowy z dnia 27
lutego 2015 roku, którą K. P. sprzedała nieruchomość lokalową nr (...) małżonkom K. do wspólności ustawowej.
W dacie tej umowy K. P. (H. A.) była ujawniona w księdze wieczystej prowadzonej dla przedmiotowego lokalu jako
jej właściciel. W myśl art. 5 u.k.w.ih. w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w
księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną
z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe (rękojmia wiary publicznej ksiąg
wieczystych). Przepisy art. 6 ust. 1 i ust. 2 u.k.w.ih. stanowią natomiast, że rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych
nie chroni rozporządzeń nieodpłatnych albo dokonanych na rzecz nabywcy działającego w złej wierze. W złej wierze
jest ten, kto wie, że treść księgi wieczystej jest niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym, albo ten, kto z łatwością
mógł się o tym dowiedzieć.
Jeżeli zatem nabywcy lokalu, odpłatnie, działali w zaufaniu do treści księgi wieczystej i byli w dobrej wierze,
nabyli skutecznie własność nieruchomości lokalowej nr (...) i ustalenie przynależności tej nieruchomości do majątku
wspólnego na datę orzekania przez Sąd Odwoławczy nie jest już prawidłowe (art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13
§ 2 k.p.c.), a co najwyżej w sprawie o podział majątku wspólnego pojawi się zagadnienie dokonania rozliczenia
pomiędzy wnioskodawcą a skarżącą z tytułu bezprawnego zbycia składnika majątku wspólnego po ustaniu wspólności
ustawowej.
Dodać przy tym trzeba, że art. 7 k.c. ustanawia domniemanie dobrej wiary, zaś przywołany wyżej art. 6 ust. 2 u.k.w.ih.
zawiera wąską definicję złej wiary w przypadku nabywcy prawa ujawnionego w księdze wieczystej. Tym niemniej
wyjaśnienie tej okoliczności wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego, gdyż niewątpliwie nie byłby w
dobrej wierze nabywca lokalu, który w jakikolwiek sposób dowiedział się, bądź z łatwością mógł się dowiedzieć
o niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (nie tylko od
sprzedającego, ale też np. w toku oględzin nieruchomości z uwagi na korzystanie z niej przez inne osoby, czy przez
kontakt z innymi osobami korzystającymi z nieruchomości bądź roszczącymi sobie prawa do nieruchomości itp.).
Jeżeli nabywcy lokalu nie działali w dobrej wierze, to nie zadziałała rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych. Na
skutek ustania wspólności ustawowej do majątku wspólnego stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w
częściach ułamkowych (art. 1035 k.c. w zw. z art. 46 k.r.io.) i istnieje domniemanie równych udziałów małżonków
w majątku wspólnym (art. 43 § 1 k.r.io.). W takim przypadku zbycie udziału w przedmiocie należącym do majątku
wspólnym po ustaniu wspólności ustawowej, bez zgody drugiego małżonka, może być bezskuteczne o tyle, o ile narusza
uprawnienia wynikające z przepisów o dziale (art. 1036 k.c. w zw. z art. 46 k.r.io.), por. uchwała Sądu Najwyższego z
dnia 28 lipca 1993 roku, III CZP 95/93, OSNC 1994/2/30. Z kolei zbycie udziału drugiego małżonka w nieruchomości,
którym zbywający nie mógł dysponować, byłoby bezskuteczne. Skoro bowiem nawet umowa przenosząca własność
cudzej nieruchomości nie jest nieważna, a jedynie nieskuteczna (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 maja
2002 roku, I CKN 237/00, Lex nr 55084), tym bardziej nie można takiego skutku przyjąć w odniesieniu do umowy
zawartej przez jedną z osób, która jest współuprawniona do rzeczy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia
1991 roku, III CZP 67/91, Lex nr 81136).
Widoczne zatem jest, że ustalenie skutków prawnych umowy zawartej przez skarżącą w dniu 27 lutego 2015
roku będzie wymagało postępowania dowodowego, by prawidłowo ustalić konsekwencje tej czynności prawnej dla
niniejszego postępowania. Bez tego postępowania nie jest możliwa ocena w tym zakresie istoty sprawy, a zatem ocena
tego, czy nieruchomość lokalowa nr 2 może być przedmiotem podziału majątku wspólnego jako składnik tego majątku.
Co więcej, pomimo tego, że przedmiotowa czynność prawna miała miejsce po wydaniu postanowienia wstępnego
i dopiero wówczas pojawił się interes prawny nabywców lokalu i wierzyciela hipotecznego w udziale w niniejszym
postępowaniu, nabywcy lokalu – w razie niekorzystnego dla nich rozstrzygnięcia Sądu Odwoławczego – byliby
pozbawieni skutecznego prawa do zaskarżenia orzeczenia do sądu drugiej instancji, gdyż skarga kasacyjna jest
środkiem zaskarżenia przysługującym tylko w szczególnych sytuacjach (art. 3899 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.) i w
ograniczonym zakresie (art. 3983 § 3 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Stanowi to podstawę do uchylenia w tej części
zaskarżonego postanowienia sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania na podstawie
art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2002 roku, III
CKN 948/00, OSNC 2003/5/68).
Z tego względu Sąd Okręgowy uznał za konieczne uchylenie zaskarżonego postanowienia w części dotyczącej
nieruchomości lokalowej nr 2 i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi pierwszej instancji do ponownego
rozpoznania.
Podkreślić należy, że omówione wyżej częściowe uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie w tym zakresie
sprawy Sądowi pierwszej instancji nie oznacza, że Sąd Rejonowy powinien wydać kolejne postanowienie wstępne
w przedmiocie tego lokalu. Sąd Rejonowy powinien natomiast przeprowadzić zawnioskowane przez uczestników w
dalszym postępowaniu dowody w celu ustalenia, czy nieruchomość lokalowa nr (...) została skutecznie zbyta przez
K. P. na rzecz I. K. i R. K. (na skutek działania rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych), czy też była to umowa
skuteczna w części dotyczącej udziału K. P. w nieruchomości lokalowej (z ograniczeniem wynikającym z art. 1036 k.c.
w zw. z art. 46 k.r.io.), zaś w części dotyczącej udziału R. A. w tej nieruchomości lokalowej bezskuteczna. Okoliczność
ta będzie mieć znaczenie przy ocenie, czy zasadne jest objęcie podziałem majątku wspólnego także przedmiotowej
nieruchomości lokalowej (oczywiście z udziałem nabywców tego lokalu), czy zbycie przez jednego z małżonków
składnika majątku wspólnego po ustaniu wspólności ustawowej powinno zostać jedynie odpowiednio rozliczone.
Rozstrzygnięcie w kwestii przynależności przedmiotowego lokalu do majątku wspólnego może nastąpić bądź w
kolejnym postanowieniu wstępnym, bądź w przypadku niecelowości jego wydania – w postanowieniu końcowym,
przy czym Sąd Rejonowy powinien mieć na uwadze, że wydanie kolejnego postanowienia wstępnego może zbędnie
wydłużyć postępowanie w sprawie.
Odnosząc się do pozostałych zarzutów apelującej należy stwierdzić, że w okolicznościach niniejszej sprawy nie jest
istotne, kiedy wnioskodawca dowiedział się o tym, że jako właściciel nieruchomości została ujawniona wyłącznie
skarżąca i z jakich przyczyn podpisał akt notarialny zawierający jego nieprawdziwe oświadczenie wiedzy o tym, że
nieruchomość należy do majątku osobistego skarżącej, gdyż nie mogło to w żaden sposób wpłynąć na przynależność
nieruchomości do majątku wspólnego wnioskodawcy i skarżącej. Prawidłowo też Sąd Rejonowy przyjął, że ani
zeznania skarżącej, ani zeznania świadków nie mogły doprowadzić do zaliczenia tej nieruchomości do majątku
odrębnego uczestniczki, jeżeli nie zostały spełnione przesłanki przewidziane w art. 33 k.r.io, które prowadziłyby do
wyłączenia skutku z art. 32 § 1 k.r.io.
Sąd Okręgowy nie orzekał o kosztach postępowania, gdyż na podstawie art. 108 § 1 i § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
rozstrzygnie o nich Sąd Rejonowy w postanowieniu kończącym postępowanie w pierwszej instancji.
Z tych względów na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. i art. 385 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł
jak w sentencji postanowienia.
1 Ucięte słowo w kopii listu, z całego listu wnosić należy, że chodziło o słowo „dom”.