Program nauczania w gimnazjum Podstawa programowa

Transkrypt

Niezbędnik nauczyciela. HISTORIA. GIMNAZJUM
Historia
Program nauczania w gimnazjum
Adam Kowal
Podstawa programowa
Redaktor
Dorota Ślubowska
Redaktor techniczny
Maryla Broda
Skład i łamanie
Grafini
Copyright © by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.
Warszawa 2009
ISBN 978-83-262-0048-9
I. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU1
Realizacja zadań wynikających z programu nauczania historii w gimnazjum dla klas I–III pozwoli uczniom na
zdobycie wiedzy i umiejętności historycznych obejmujących okres od pradziejów do I wojny światowej (określonych w podstawie programowej). Pozostałe wiadomości i umiejętności uczniowie mają zdobyć dopiero w szkole
ponadgimnazjalnej.
Nauczanie historii w gimnazjum opierać się będzie na trzech podstawowych celach kształcenia, którymi są:
chronologia
historyczna,
•
analiza
i interpretacja
historyczna,
•
tworzenie
narracji
historycznej.
•
Po ukończeniu kursu historii na poziomie gimnazjum uczeń powinien:
• umiejscawiać postaci i wydarzenia w czasie historycznym; opisywać relacje człowieka z przyrodą; określać
jego miejsce w społeczności lokalnej, ojczyźnie, przynależność do kręgu kulturowego, relacje z innymi narodami i religiami,
• sytuować zjawiska i procesy historyczne w czasie i przestrzeni, odnajdywać związki między przeszłością a teraźniejszością i ich następstwa, dostrzegać ciągłość i zmienność historii,
• wykorzystywać swoją wiedzę do powiązania zjawisk historycznych z zakresu dziejów powszechnych z historią Polski,
• rozpatrywać wydarzenia w związkach przyczynowo-skutkowych,
• znać, oceniać i interpretować fakty historyczne,
• umieć docierać do różnego rodzaju źródeł historycznych, pozyskiwać z nich informacje, porównywać je, interpretować i formułować wnioski.
Prezentowany program jest kursem chronologicznym i obejmuje okres od czasów najdawniejszych do I wojny światowej.
Ramy chronologiczne, które proponuję w realizacji programu są następujące:
klasa
I – od czasów najdawniejszych do końca XV wieku,
•
klasa
II
– od końca XV wieku do końca wieku XVIII,
•
klasa
III
– cały wiek XIX do I wojny światowej.
•
W oddzielnej tabeli (dotyczy to podręczników Wydawnictwa Szkolnego PWN) zaznaczono materiał, który
nauczyciel może pominąć bez szkody dla realizacji podstawy programowej. Program jest skorelowany z podręcznikami Wydawnictwa PWN i został skonstruowany tak, by stanowił „podróż” przez zmieniającą się w czasie
cywilizację i kulturę, z pokazaniem ciągłości rozwoju cywilizacji i jej znaczenia dla świadomości współczesnych.
Dzieje Polski przedstawiono jako fragment szerszych procesów ogólnoeuropejskich i światowych. Duży nacisk
położono na wykształcenie u uczniów umiejętności: samodzielnego formułowania ocen i ich uzasadnienia
(znajdowania odpowiednich argumentów), dyskusji, analizy tekstu.
II. CELE NAUCZANIA
Celem nauczania historii w szkole jest kształtowanie świadomości historycznej ucznia poprzez kształcenie myślenia, rozwijanie umiejętności intelektualnych, które dadzą mu możliwość samodzielnego poszukiwania i pogłębiania wiedzy historycznej. Dzięki zapoznaniu się z dziejami państwa i narodu polskiego rozpatrywanego na
tle wydarzeń w Europie i świecie, uczeń zrozumie wydarzenia, które miały miejsce dawniej i dziś. A są to przecież zadania stawiane nauczaniu historii w gimnazjum.
Można to osiągnąć poprzez cele szczegółowe, etapowe i finalne. Cele ogólne i etapowe są pomocne w tworzeniu celów szczegółowych. Poznawanie historii powinno odbywać się zarówno poprzez znajomość historii
narodowej, powszechnej, jak również najważniejszych wydarzeń z historii regionalnej i lokalnej. Przy realizacji
programu należy zwrócić szczególną uwagę na:
• budzenie zainteresowania dorobkiem kulturowym i cywilizacyjnym ludzkości,
• dostrzeganie związków pomiędzy „dużą” (dzieje Polski i historia powszechna) i „małą” (dzieje regionu) historią,
• przedstawienie najważniejszych faktów historycznych, ich genezy i skutków,
• przedstawienie życia i działalności ludzi tworzących historię regionalną, narodową i powszechną, znajomość
najważniejszych etapów rozwoju społeczeństwa,
Program opracowano na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie
podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.
1
© Wydawnictwo Szkolne PWN
3
• określenie wkładu państw i narodów w tworzenie kultury światowej oraz ich wpływu na dorobek Polski i regionu,
• periodyzację dziejów i pojęcia czasu w historii, umowności przyjmowanych cezur między epokami.
Należy pamiętać również o:
• pogłębianiu rozumienia pojęć i wartości niezbędnych do zrozumienia życia politycznego, gospodarczego
i społecznego,
• rozumienia wpływu przeszłości na teraźniejszość,
• tworzenia ciągów chronologicznych (kategorie przyczyn i skutków, kategorie: przed, równolegle, po),
• rozwijaniu praktycznych umiejętności pozwalających uczniowi na samodzielną pracę z materiałem źródłowym (pozyskiwanie informacji ze źródła). Należy wykształcić w uczniach umiejętność rozpoznawania różnych typów źródeł oraz samodzielnego uzupełniania wiedzy o historii Polski, historii regionalnej i historii
powszechnej.
Należy pamiętać również o rozwijaniu w uczniach:
• umiejętności myślenia historycznego i krytycyzmu (np. wobec uprzedzeń i nieracjonalnych argumentów),
• dostrzegania w narracji historycznej warstwy informacyjnej, wyjaśniającej i oceniającej,
• formułowania wniosków, uzasadniania własnego sądu oraz prowadzenia dyskusji.
Nie można zapomnieć o kształceniu cech i umiejętności typowo historycznych:
• analizy i syntezy materiału historycznego, wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych,
• odczytywania i interpretacji źródeł historycznych,
• precyzyjnego formułowaniu wniosków,
• tworzenia ciągów chronologicznych (kategorie przyczyn i skutków, kategorie: przed, równolegle, po),
Uczeń, poznając historię, obcuje z przeszłością, dlatego też należy rozwijać u niego samodzielność myślenia,
poszanowania poglądów innych, jak również kształtować i pogłębiać postawę patriotyczną poprzez:
• poszanowanie dorobku ludzkości,
• poszanowanie tradycji, zabytków i obyczajów,
• tolerancję dla innych kultur, wyznań i narodów,
• emocjonalny stosunek do dziejów ojczystych,
• wykształcenie więzi ze społecznością lokalną, regionalną, ojczystą, kręgiem kultury europejskiej.
III. WSKAZÓWKI DO REALIZACJI PROGRAMU
Uwagi dotyczące konstrukcji rozkładu materiału i metod pracy
Propozycje programowe stanowią podstawę do opracowania szczegółowego rozkładu materiału.
Program, skonstruowany według układu chronologicznego, daje możliwość takiego podziału jednostek lekcyjnych, aby można było przesuwać tematy, ewentualnie rozszerzać poszczególne hasła programowe. Dodatkowo przy konstrukcji programu wzięto pod uwagę powiązania z innymi przedmiotami. Chodzi głównie o korelację z językiem polskim, sztuką, geografią i wychowaniem obywatelskim.
Konstruując rozkład materiału dopuszczalne, a nawet wskazane jest poszerzenie go o treści regionalne
i wiadomości dotyczące najbliższej okolicy. Obok tematów powinny znaleźć się cele lekcji w zakresie wiedzy,
umiejętności i postaw. Ważne jest, aby w rozkładzie znalazły się propozycje literatury, źródeł oraz różnych środków dydaktycznych pomocnych w realizacji celów operacyjnych lekcji (literaturę i źródła nauczyciel powinien
dobrać indywidualnie w zależności od zainteresowań uczniów).
Obecnie kładzie się duży nacisk na pracę z wykorzystaniem różnorodnych środków dydaktycznych i metod
pracy, w tym aktywnych. Dużą uwagę należy przywiązać do samodzielnej pracy ucznia pod kierunkiem nauczyciela. Uczeń powinien sam rozwiązywać proste i złożone problemy, pracować z różnymi typami źródeł historycznych. W trakcie lekcji powinno się wykorzystywać środki audiowizualne, metody dramy, inscenizacji, metody symulacyjne, gry dydaktyczne. Należy pamiętać o konieczności pracy z mapą.
Praca domowa nie może być tylko uzupełnieniem wiedzy poznanej na lekcji, ale powinna uczyć rozpoznawania różnych typów źródeł historycznych, pozyskiwania z nich informacji, łączenia ich i formułowania wniosków, a także uzasadnienia własnego stanowiska. Przy realizacji haseł programowych związanych z historią
regionalną i lokalną, należy skorzystać z możliwości poznawczych, jakie daje wycieczka do muzeum.
Kryteria oceny
Ocena jest obrazem pracy ucznia na lekcji i w domu. Z jednej strony pełni ona funkcję motywacyjną, z drugiej zaś,
powinna określać umiejętności, które uczeń opanował oraz wiedzę, którą zdobył i potrafi zastosować w sytuacjach
prostych i problemowych. Uczeń w ciągu roku szkolnego zdobywa oceny cząstkowe. Najczęściej są to oceny z pracy z mapą, zadań domowych, sprawdzianów nauczycielskich i aktywności na lekcji.
4
Uczeń gimnazjum powinien rozwijać umiejętność: pisania prac historycznych, referatów, przygotowania dyskusji, wywiadu, prezentacji, krótkiej notatki. Te umiejętności mogą być również oceniane. W tym wypadku przy ocenie
należy brać pod uwagę poprawność merytoryczną, strukturę pracy, dobór materiałów (źródeł i opracowań), łączenie
faktów pozyskanych z różnych źródeł. Dużą rolę pełni tutaj korelacja z językiem polskim.
Biorąc pod uwagę umiejętności i wiedzę ucznia ocenę:
• celującą powinien otrzymać uczeń, który opanował wiedzę wykraczającą poza obowiązujący program, był
uczestnikiem olimpiad i konkursów, co najmniej na szczeblu rejonowym, aktywnie uczestniczył w pracy pozalekcyjnej,
• bardzo dobrą powinien otrzymać uczeń, który opanował program nauczania, brał aktywny udział w pracy
pozalekcyjnej, był uczestnikiem konkursów historycznych przynajmniej na szczeblu szkolnym,
• dobrą powinien otrzymać uczeń, który opanował program, lecz nie wykracza poza niego, realizuje zadania
wynikające z obowiązku szkolnego i programu nauczania,
• dostateczną powinien otrzymać uczeń, który opanował podstawowe umiejętności i wiadomości wynikające
z programu,
• dopuszczającą powinien otrzymać uczeń, który ma trudności w opanowaniu materiału objętego programem
nauczania, lecz przy pomocy klasy i nauczyciela jest w stanie wykorzystać swoją wiedzę w prostych sytua
cjach,
• niedostateczną powinien otrzymać uczeń, który nie opanował materiału objętego programem nauczania i ma
lekceważący stosunek do przedmiotu.
Wystawiając ocenę niedostateczną należy brać pod uwagę zarówno zdolności i umiejętności ucznia, jak
i jego możliwości, a także zainteresowania.
Procedury osiągania celów
Osiąganie celów dydaktyczno-wychowawczych programu będzie przebiegało inaczej niż na poziomie szkoły
podstawowej. Jest to związane ze specyfiką nauczania w gimnazjum. Uczniowie na tym etapie edukacji mają od
13 do 15 lat. Jest to okres przyspieszonego rozwoju biologicznego, fizycznego i umysłowego, dodatkowo charakteryzujący się różnicami w indywidualnym rozwoju biofizycznym i emocjonalnym oraz na poziomie systemu
wartości. Dlatego też konieczne jest indywidualne podejście do każdego ucznia. Z powodu takiego postrzegania
odbiorcy wiedzy i umiejętności historycznych, należy kształtować u uczniów postawy:
• umiejętności obiektywnego spojrzenia na postawy ludzi i wydarzenia niedające się jednoznacznie wyjaśnić,
• poszanowania tradycji zabytków,
• solidarności i aktywności społecznej,
• umiejętność pracy ze źródłem.
Po ukończeniu kursu historii na poziomie gimnazjum uczeń powinien:
• umiejscawiać postaci i wydarzenia w czasie historycznym; opisywać relacje człowieka z przyrodą; określać
jego miejsce w społeczności lokalnej, ojczyźnie, przynależność do kręgu kulturowego, relacje z innymi narodami i religiami,
• sytuować zjawiska i procesy historyczne w czasie i przestrzeni, odnajdywać związki między przeszłością a teraź
niejszością i ich następstwa, dostrzegać ciągłość i zmienność historii,
• wykorzystywać swoją wiedzę do powiązania zjawisk historycznych z zakresu dziejów powszechnych z historią Polski ,
• rozpatrywać ciąg wydarzeń w związkach przyczynowo-skutkowych,
• znać, oceniać i interpretować fakty historyczne,
• rozpoznawać różnego rodzaju źródła historyczne, pozyskiwać z nich informacje, łączyć je i interpretować.
Aby uzyskać taki efekt pracy, należy w edukacji historycznej zastosować różnorakie strategie i metody edukacyjne. Najodpowiedniejsze będą te, które aktywizują uczniów (nauczanie problemowe, badanie historyczne, dyskusja, samodzielna praca ze źródłem, gry dydaktyczne). Pamiętać jednak należy, że w chwili obecnej mówi się
w dydaktyce o tym, iż należy łączyć metody w spójny system, stosując wiele z nich w czasie jednej jednostki lekcyjnej. W zależności od metod i realizowanych treści, należy stosować różnorakie środki dydaktyczne (podręcznik,
zeszyt ćwiczeń, tekst źródłowy, mapę, schemat, film, programy komputerowe, relikty przeszłości) pamiętając
równocześnie, że należy je dostosować do stopnia rozwoju intelektualnego ucznia.
Edukacja historyczna ma miejsce nie tylko podczas lekcji historii, ale i podczas lekcji innych przedmiotów.
Korzyści dla procesu nauczania daje współdziałanie nauczycieli historii, języka polskiego, geografii, edukacji
obywatelskiej, sztuki. Dzięki takiemu rozwijaniu aktywności uczniów proces edukacji staje się pełniejszy
i wszechstronniejszy i daje możliwości uczenia się poprzez poznawanie, przyswajanie i przeżywanie.
5
IV. ZAMIERZONE CELE I OSIĄGNIĘCIA REALIZOWANE
NA KAŻDYM POZIOMIE
Po opanowaniu wiadomości z zakresu kolejnych epok historycznych uczeń gimnazjum powinien znać i rozumieć wymienione niżej treści nauczania i posiąść umiejętności.
I. Najdawniejsze dzieje ludzkość. Uczeń:
• posługuje się osią czasu, na której potrafi zaznaczyć najstarsze ślady życia człowieka na Ziemi,
• opisuje i tłumaczy zależności między warunkami życia człowieka pierwotnego a środowiskiem geograficznym,
• porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym i zna skutki przyjęcia trybu osiadłego przez człowieka oraz
wpływ rozwoju cywilizacyjnego na organizację społeczności ludzkich.
II. Starożytność. Uczeń:
• lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizacje Bliskiego Wschodu: Egipt i Mezopotamię,
• potrafi omówić zasady władzy despotycznej i jej wpływ na strukturę społeczeństwa egipskiego,
• potrafi scharakteryzować system wierzeń w Egipcie,
• umie rozpoznawać typy pisma wykształcone na terenie Egiptu i Mezopotamii i wyjaśnić znaczenie pisma
i prawa w procesie powstawania państw,
• opisuje główne zasady i symbole judaizmu, wskazuje na różnice między politeizmem a monoteizmem,
• potrafi wskazać na mapie Grecję i opisać wpływ środowiska geograficznego na jej gospodarkę i rozwój polityczny,
• płynnie porusza się w obrębie pojęcia grecka polis,
• rozróżnia formy ustrojowe i warstwy społeczne w starożytnej Grecji z uwzględnieniem Aten peryklejskich
i Sparty,
• zna mity, bóstwa greckie i ich atrybuty,
• potrafi wyjaśnić znaczenie i rolę sportu w życiu starożytnych Greków,
• wskazuje elementy integrujące starożytnych Greków (język, system wierzeń, teatr, igrzyska olimpijskie),
• potrafi wskazać osiągnięcia myśli greckiej oraz jej elementy we współczesności,
• potrafi wykazać i rozumie, że cechą starożytnych cywilizacji była ich wielokulturowość,
• umie scharakteryzować środowisko geograficzne Italii,
• umiejscawia w czasie i charakteryzuje organizację społeczeństwa w Rzymie republikańskim i cesarstwie,
• zna mechanizmy sprawowania władzy w republice rzymskiej i cesarstwie,
• potrafi wyjaśnić przyczyny i skutki ekspansji Rzymu, stosunek do ludów podbitych i niewolników,
• potrafi rozróżnić elementy kultury przejęte przez Rzymian oraz potrafi wskazać ich własne osiągnięcia,
• wskazuje przykłady osiągnięć cywilizacyjnych antyku, które wpływają na cywilizację współczesną,
• dostrzega rolę różnych grup społecznych w tworzeniu dorobku państwa,
• potrafi wskazać przyczyny rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa oraz opisać etapy jego rozwoju,
• przy pomocy mapy analizuje przyczyny podziału i upadku cesarstwa rzymskiego (potrafi rozróżnić przyczyny
zewnętrzne i wewnętrzne).
III. Średniowiecze. Uczeń:
• umiejscawia w czasie i przestrzeni zasięg i kierunki podbojów arabskich,
• opisuje podstawowe zasady i symbole islamu,
• umiejscawia w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyńskie i charakteryzuje jego rolę jako kontynuatora cesarstwa rzymskiego,
• potrafi wskazać osiągnięcia kultury bizantyńskiej i arabskiej,
• umiejscawia w czasie i przestrzeni monarchię Karola Wielkiego i wyjaśnia, na czym polegał renesans karoliński,
• charakteryzuje idee uniwersalne cesarstwa Ottona III,
• opisuje relacje między władzą cesarską a papieską w X−XI wieku,
• potrafi określić, kiedy i w jakich okolicznościach powstało Państwo Kościelne,
• charakteryzuje znaczenie chrystianizacji Słowian,
• przy pomocy różnych źródeł potrafi przedstawić informacje na temat polityki pierwszych Piastów w dziedzinie organizacji państwa polskiego,
• potrafi wyjaśnić znaczenie piastowskich koronacji królewskich,
• na przykładzie państwa pierwszych Piastów wskazuje cechy monarchii patrymonialnej,
6
• wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła,
• opisuje przyczyny i skutki rozłamu w Kościele (schizmy w 1054 roku),
• opisuje typowe instytucje systemu lennego,
• potrafi wskazać elementy kultury rycerskiej,
• wyjaśnia pojęcie stanów i zasady podziałów społecznych w średniowieczu,
• potrafi scharakteryzować i ocenić okres, w którym nastąpił rozpad władzy centralnej i podział Polski na
dzielnice,
• wyjaśnia zasady nowego prawa osadniczego oraz potrafi wskazać ich znaczenie dla rozwoju gospodarczego,
• potrafi odtworzyć układ miasta średniowiecznego oraz opisać organizację i życie jego mieszkańców, a także
funkcje gospodarcze i kulturowe miast,
• potrafi na przykładzie własnego regionu rozróżnić style architektury średniowiecznej,
• operując przykładami umie wskazać związki między historią powszechną, narodową i regionalną,
• porządkuje i umiejscawia w czasie wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi,
• umie wskazać osiągnięcia Kazimierza Wielkiego w polityce wewnętrznej i zagranicznej,
• podaje przyczyny i następstwa unii Polski i Litwy,
• charakteryzuje rozwój uprawnień stanu szlacheckiego,
• potrafi wskazać osiągnięcia kulturalne średniowiecza i ich elementy we współczesnej kulturze.
IV. Czasy nowożytne:
• umie wskazać przyczyny wielkich odkryć geograficznych, sytuuje je w czasie i przestrzeni,
• potrafi ocenić skutki konfrontacji dwóch cywilizacji,
• potrafi wyjaśnić źródła, scharakteryzować cechy i ocenić wartości kultury renesansu, a także wskazać obiek-
ty sztuki renesansowej na terenie ziem polskich z uwzględnieniem własnego regionu,
• wskazuje przyczyny i skutki rozłamu w Kościele zachodnim,
• wyjaśnia cele zwołania soboru trydenckiego,
• potrafi opisać funkcjonowanie państwa polskiego w okresie demokracji szlacheckiej (instytucje ustrojowe
i ich kompetencje, stanowienie prawa, organizację samorządu szlacheckiego),
• zna i potrafi ocenić skutki unii realnej dla dalszych losów Polski i Litwy. Wskazuje na mapie terytorium
Rzeczpospolitej Obojga Narodów,
• charakteryzuje stosunki wyznaniowe w państwie polsko-litewskim i rozumie ich specyfikę na tle europejskim,
• potrafi wskazać i ocenić czynniki mające wpływ na wzrost znaczenia szlachty oraz jej wpływ na losy Rzeczypospolitej,
• przedstawia zasady wolnej elekcji,
• charakteryzuje cechy kultury baroku, podając przykłady architektury i sztuki we własnym regionie,
• potrafi scharakteryzować stosunki Rzeczpospolitej Obojga Narodów z jej sąsiadami,
• wskazuje przyczyny kryzysu politycznego i społeczno-gospodarczego w Rzeczpospolitej w drugiej połowie
XVII wieku,
• na przykładzie Francji i Anglii charakteryzuje i porównuje główne cechy monarchii parlamentarnej i monarchii absolutnej,
• rozumie i potrafi interpretować hasła Oświecenia, potrafi wskazać próby ich realizacji w nowożytnej Europie,
• porównuje reformy oświeceniowe wprowadzone w Prusach , Austrii i Rosji,
• potrafi wyjaśnić przyczyny powstania oraz zasady ustrojowe Stanów Zjednoczonych,
• umie wskazać zmiany ustrojowe wprowadzone w toku rewolucji francuskiej, rozumiejąc jej przyczyny i hasła
(suwerenność narodu, równość wobec prawa, oddzielenie Kościoła od państwa),
• potrafi wskazać próby reform Rzeczypospolitej w XVIII wieku oraz rozumie potrzebę ich przeprowadzania,
• sytuuje w czasie i przestrzeni I, II, III rozbiór Rzeczypospolitej (potrafi wskazać na mapie zmiany terytorialne), potrafi wyjaśnić wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania rozbiorów,
• potrafi, na podstawie źródła, wskazać znaczenie Konstytucji 3 maja,
• zna przyczyny, znaczenie i bohaterów Powstania Kościuszkowskiego,
• wykorzystując swoją wiedzę, może wziąć udział w historycznym sporze o przyczyny upadku Rzeczypospolitej
szlacheckiej.
V. Wiek XIX:
• potrafi ukazać charakter zmian w Europie w okresie przewagi Francji pod rządami Napoleona,
• potrafi omówić udział Polaków w wojnach napoleońskich,
• potrafi wskazać skutki okresu napoleońskiego dla Francji, Polski, Europy,
• potrafi przedstawić zasady i ocenić postanowienia kongresu wiedeńskiego, a także ich wpływ na kształtowanie się nowego porządku w Europie, uwzględniając jego decyzje w sprawie polskiej,
7
• wyjaśnia główne założenia idei liberalizmu, socjalizmu oraz idei narodowych w Europie w pierwszej połowie
XIX wieku,
• charakteryzuje najważniejsze wynalazki i odkrycia XIX wieku i następstwa społeczne i ekonomiczne ich zastosowania,
• potrafi scharakteryzować główne cechy i ocenić skutki rewolucji przemysłowej,
• na podstawie źródeł pisanych , ikonograficznych i statystycznych opisuje zmiany życia różnych grup społecznych,
• porównuje warunki polityczne, społeczne i gospodarcze na ziemiach polskich wcielonych do państw zaborczych,
• zna i potrafi scharakteryzować przyczyny i skutki polskich powstań narodowych,
• potrafi omówić rolę Kościoła w walce o zachowanie tożsamości narodowej,
• potrafi zaprezentować i ocenić programy partii i ugrupowań politycznych wykorzystując do tego różne źródła,
• charakteryzuje proces demokratyzacji życia politycznego,
• potrafi wskazać nowe zjawiska kulturowe, w tym narodziny kultury masowej i przemiany obyczajowe,
• dostrzega podobieństwa i różnice w procesie zjednoczenia Włoch i Niemiec,
• potrafi wyjaśnić przyczyny i wskazać zasięg i skutki ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX wieku,
• potrafi wskazać nowe zjawiska w sztuce oraz ich twórców,
• zna i rozumie przyczyny oraz charakter I wojny światowej,
• charakteryzuje specyfikę działań wojennych z uwzględnieniem nowych środków technicznych,
• potrafi wyjaśnić sytuację polityczną dotyczącą sprawy polskiej w I wojnie światowej,
• wyjaśnia przyczyny i okoliczności wybuchu rewolucji lutowej i październikowej, a także opisuje ich bezpośrednie następstwa dla Rosji oraz Europy. Opisuje reakcję Europy na wydarzenia w Rosji.
Ponadto uczeń operuje pojęciami, terminami i datami:
kultura, cywilizacja, rewolucja neolityczna, irygacja, państwo, monarchia, imperium, politeizm, monoteizm,
faraon, piramida, judaizm, Biblia, polis, obywatel, oligarchia, hoplita, falanga, geruzja, efor, ostracyzm, konsul,
cenzor, pretor, edyl, kwestor, legion, gladiator, pryncypat, cesarstwo, romanizacja, chrześcijaństwo, Dekalog,
Mesjasz, menora, barbarzyńca, demokracja, mit, olimpiada, państwo-miasto, republika, biskup, islam, Koran,
dżihad, hidżra, meczet, feudalizm, chrystianizacja, dynastia, koronacja, lenn, senior, inwestytura, schizma, ekskomunika, cezaropapizm, uniwersalizm, pańszczyzna, renta feudalna, Słowianie, ród, opole, gród, rajca, burmistrz, ratusz, patrycjat, pospólstwo, plebs, statut, starosta, unia personalna, unia realna, sztuka gotycka, sztuka romańska, barok, uniwersytet, elekcja, folwark, humanizm, insurekcja, konstytucja, liberum veto,
manufaktura, pańszczyzna, folwark, reformacja, kontrreformacja, renesans, rewolucja, sejm, senat, konstytucja,
sobór, tolerancja, uniwersał, abdykacja, autonomia, branka, emigracja, emisariusz, germanizacja, rusyfikacja,
kapitalizm, kolonializm, legitymizm, nacjonalizm, opozycja, praca organiczna, proletariat, rabacja, restauracja,
rewolucja przemysłowa, socjalizm, Święte Przymierze, uwłaszczenie, Ententa, Trójprzymierze, Trójporozumienie, bolszewik,
776 r.p.n.e., 753 r.p.n.e., 476 r., 966 r., 1000 r., 1025 r., 1109 r., 1138 r., 1226 r., 1241 r., 1320 r., 1364 r., 1385 r.,
1410 r., 1444 r., 1453 r., 1466 r., 1492 r., 1515 r., 1525 r., 1526 r., 1569 r., 1683 r., 1772 r., 14.07.1789 r., 3.05.1791 r.,
1793 r., 1794 r., 1795 r., 1797 r., 1807 r., 1809 r., 1815 r., 1830 r., 1846 r., 1848 r., 1863 r., 1905 r., 1914−1918 r.,
1917, 11.11.1918 r.
8
Dział
PRADZIEJE
9
Pierwsze wioski
rolników: rewolucja
4.
Afryka – kolebka
ludzkości
2.
Człowiek rozumny
kolonizuje świat
Lekcja organizacyjna.
Historia jako nauka
1.
3.
Proponowany temat lekcji
Lp.
•paleolit,, neolit,
ewolucja, homo sapiens,
australopitek,
neandertalczyk,
człowiek zręczny,
człowiek wyprostowany,
„Pożegnanie z Afryką”
– migracje człowieka
współczesnego.
•historia, historiografia,
źródło historyczne,
chronologia,
periodyzacja, epoka,
era, wiek, cezura.
KLASA I
Pojęcia, daty, postaci
•wpływ klimatu na rozwój
osadnictwa,
•porównuje koczowniczy tryb życia
z osiadłym,
•wyjaśnia zależności pomiędzy
środowiskiem naturalnym
a warunkami życia,
•rozumie i posługuje się poznanymi
pojęciami,
•rozumie znaczenie rewolucji
neolitycznej,
•rozumie i potrafi wyjaśnić
znaczenie umiejętności mowy.
•rozumie proces ewolucji gatunku
ludzkiego,
pojęciami,
•potrafi posługiwać się mapą,
•potrafi korzystać ze źródeł
historycznych.
•rozumie i posługuje się pojęciami,
•omawia podział dziejów świata
(podaje cezury),
•rozumie znaczenie źródeł
historycznych w rekonstruowaniu
procesu historycznego,
•określa chronologię wydarzeń,
•rozumie procesy przyczynowoskutkowe.
Osiągnięcia ucznia.
Po zajęciach uczeń:
•rewolucja neolityczna,
•wykazuje związki między
brąz, „Żyzny Półksiężyc”,
zmianami klimatycznymi
•początki dziejów
•epoka kamienna,
człowieka współczesnego, •rewolucja neolityczna.
•myśliwi i zbieracze,
•rewolucja neolityczna,
•gospodarka wytwórcza,
•rozwój i znaczenie mowy.
•ewolucja człowieka,
•Afryka – kolebką
człowieka,
•środowisko naturalne
a ewolucja.
•sprawy organizacyjne,
•historia jako nauka,
•źródła historyczne,
•chronologia w historii,
•periodyzacja dziejów.
Główne zagadnienia lekcji
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•atlas historyczny
•tekst źródłowy
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•oś czasu
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
Środki dydaktyczne
ROZKŁAD TREŚCI NAUCZANIA HISTORII W GIMNAZJUM WYDAWNICTWA SZKOLNEGO PWN
Treści i tematy
pozaprogramowe
Dział
PRADZIEJE
STAROŻYTNOŚĆ
10
Cywilizacja
mezopotamska
W państwie faraona
Starożytny Izrael
i religia
monoteistyczna
6.
7.
•Biblia,
•Hebrajczycy,
•Mojżesz i jego religia,
•państwo Dawida,
•prorocy,
•niewola babilońska,
•podbój Palestyny.
•powstanie cywilizacji
egipskiej,
•władza faraona,
•społeczeństwo egipskie,
•religia w Egipcie.
•powstanie cywilizacji,
•pierwsze miasta jako
centra życia społecznego
i kulturowego,
•rewolucja urbanistyczna,
•powstanie pisma,
•pierwsze imperia.
pojęciami,
•charakteryzuje starożytne miastapaństwa,
•potrafi przedstawić główne
zadania władcy w starożytnym
państwie,
•umiejscawia w czasie i przestrzeni
historycznej starożytne cywilizacje.
•Palestyna, Żydzi, Jahwe,
Mesjasz, monoteizm,
Biblia, Stary i Nowy
Testament, diaspora,
menora, synagoga,
judaizm, szabas,
Talmud, Abraham,
Dawid, Salomon,
Mojżesz, 1020 r. p.n.e.
pojęciami,
•zna główne zasady judaizmu,
•potrafi scharakteryzować
podstawowe symbole judaizmu,
•potrafi wyjaśnić różnice
pomiędzy politeizmem
a monoteizmem,
•faraon, hieroglify, urzęd- •rozumie i posługuje się poznanymi
nicy, wezyr, kapłani,
pojęciami,
piramida, sarkofag, mu- •charakteryzuje strukturę
społeczeństwa w Egipcie,
mia, balsamowanie,
politeizm, Tutanchamon, •charakteryzuje system wierzeń
w Egipcie.
3000 r. p.n.e.,
525 r. p.n.e.
•rolnictwo irygacyjne,
państwo, monarchia,
miasto-państwo,
imperium, cywilizacje,
Summerowie, ziggurat,
3000 r. p.n.e,
539 r. p.n.e.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•ilustracje
Środki dydaktyczne
Treści i tematy
pozaprogramowe
Podsumowanie wiadomości o początkach człowieka. Wskazanie najważniejszych pojęć z tego okresu. Ćwiczenia i pytania kontrolne
a zmianami warunków życia
człowieka,
•porównuje tryb życia pierwszych
ludzi,
•prezentuje i wyjaśnia zmiany, jakie
towarzyszyły przejściu do
gospodarki wytwórczej,
•wskazuje korzyści, jakie przyniosło
człowiekowi udomowienie
zwierząt.
W skrócie
megality, Krzemionki
Opatowskie.
•„Żyzny Półksiężyc”,
•rewolucja neolityczna –
uprawa, hodowla,
rzemiosło,
•rolnictwo na terenie
Europy,
•warunki życia w neolicie,
•początki metalurgii.
neolityczna na
Bliskim Wschodzie
5.
Lp.
11
STAROŻYTNOŚĆ
Grecja i Morze
Śródziemne – kolebka
cywilizacji
europejskiej
Polis – wspólnota
obywateli
Sparta
10.
11.
•powstanie Sparty,
•wychowanie spartańskie,
•ustrój Sparty.
•Miasta greckie,
•życie w miastach,
•polis – wspólnota
obywatelska,
•zgromadzenie
obywatelskie i urzędnicy,
•ustroje polityczne.
•twórcy cywilizacji
europejskiej,
•warunki naturalne
starożytnej Grecji,
•pismo alfabetyczne,
•alfabet łaciński,
•pieniądz.
•efor, Sparta,
Lacedemończycy,
periojkowie, heloci,
•polis, zgromadzenie
obywatelskie, ustrój
oligarchiczny,
demokracja, hoplita,
falanga, wyrocznia,
Pytia, sympozjon,
urzędnik.
•Hellada, Hellenowie,,
pismo alfabetyczne,
państwo-miasto.
pojęciami,
pojęciami,
•potrafi systematyzować
wydarzenia według następstw
w czasie,
•charakteryzuje sprawowanie
władzy i organizację społeczną,
•wskazuje różnice pomiędzy
arystokracją a resztą
społeczeństwa,
•rozpoznaje hoplitę i potrafi opisać
falangę.
pojęciami,
•wyjaśnia wpływ środowiska na
gospodarkę starożytnej Grecji,
•rozpoznaje typy pisma występujące
w starożytnej Grecji,
w czasie.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•wielka
kolonizacja
•Fenicjanie
Podsumowanie wiadomości o pierwszych cywilizacjach Bliskiego Wschodu. Wskazanie najważniejszych pojęć z tego okresu. Ćwiczenia
i pytania kontrolne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
W skrócie
pismo ideograficzne,
•rozpoznaje rodzaje pisma,
pismo klinowe, hieroglify, •potrafi wskazać materiały
piśmienne stosowane w Egipcie
pismo hieratyczne, stela,
i Mezopotamii,
Hammurabi.
•wyjaśnia znaczenie pisma
w funkcjonowaniu państwa,
•zna podstawową zasadę prawa
Hammurabiego.
•pismo klinowe,
•pismo hieroglificzne,
•prawo Hammurabiego.
Osiągnięcia
pierwszych
cywilizacji. Pismo
i prawo w państwach
Bliskiego Wschodu
9.
8.
w czasie,
•analizować fragmenty Biblii.
Dział
STAROŻYTNOŚĆ
12
Demokracja ateńska
Kultura starożytnych
Greków
Dziedzictwo kultury
greckiej – teatr
i igrzyska
Sztuka grecka
Lp.
12.
13.
14.
15.
•wzgórze Akropol,
•porządki
architektoniczne,
•zabytki sztuki greckiej.
•teatr Dionizosa,
•dramat ateński,
•tragedie i komedie.
•wychowanie fizyczne
i igrzyska olimpijskie.
•wychowanie greckie,
•twórczość Homera
i Hezjoda,
•wyobrażenia bogów
greckich, politeizm
grecki,
•religia obywatelska,
•filozofia.
•społeczeństwo ateńskie,
•reformy Solona,
•reformy Klejstenesa,
•demokracja ateńska
w czasach Peryklesa
•Związek Morski
i powstanie imperium
ateńskiego.
pojęciami,
•charakteryzuje system wierzeń
i teatr jako czynniki integrujące
starożytnych Greków,
•charakteryzuje rolę igrzysk
olimpijskich jako jednego
z czynników integrujących
starożytnych Greków,
•opisuje przebieg pierwszych
olimpiad z uwzględnieniem
konkurencji jakie były rozgrywane.
pojęciami,
w czasie,
władzy i organizację społeczną.
w czasie,
władzy i organizację społeczną.
•Akropol, Partenon,
fryz, metopy, kolumna
dorycka, kolumna
jońska, kolumna
koryncka.
•potrafi rozpoznać zabytki sztuki
greckiej,
•rozpoznaje i nazywa porządki
architektoniczne,
•Archonci, tragedia,
•potrafi wyjaśnić związek pomiędzy
komedia, Ajschylos,
teatrem a religią obywatelską,
Sofokles, Eurypides,
•zna i rozpoznaje rodzaje utworów
dramatycznych,
Arystofanes, gimnazjon,
olimpiada, 776 r. p.n.e. •zna najważniejszych twórców
greckiego teatru.
•politeizm, mit, kult,
Homer, Hezjod,
Sokrates, sofiści.
•Attyka, demokracja,
Zgromadzenie Ludowe,
Rada Pięciuset, agora,
strateg, ostrokon,
ostracyzm, Solon,
Perykles, Klejstenes,
V w. p.n.e.
geruzja, wychowanie
spartańskie.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
Środki dydaktyczne
•reformy Solona
i Klejstenesa,
•Związek Morski
Treści i tematy
pozaprogramowe
13
STAROŻYTNOŚĆ
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•temat
nieuwzględniony
w podstawie
programowej
Rzym w okresie
wielkich podbojów
Skutki podbojów
Pierwsze wieki
cesarstwa rzymskiego
19.
20.
Rzeczpospolita
Rzymian
•nowe formy ustroju
(pryncypat),
•społeczeństwo rzymskie
w okresie podbojów,
•niewolnictwo,
•reforma armii,
•wojny domowe,
•Gajusz Juliusz Cezar,
•upadek republiki.
•podbój Italii,
•wojny z Kartaginą,
•geograficzne
i ekonomiczne skutki
podbojów,
•organizacja armii
rzymskiej.
•początki Rzymu,
•legenda o założeniu
Rzymu,
•Rzym królewski,
•republika rzymska.
pojęciami,
•wyjaśnia przyczyny ekspansji
Rzymu,
•wyjaśnia i wskazuje skutki
ekspansji Rzymu,
•przedstawia organizację armii
rzymskiej.
•imperator, princeps,
pryncypat, cesarstwo,
pojęciami,
•niewolnictwo, latyfun•rozumie i posługuje się poznanymi
dium, proletariat, wojpojęciami,
sko ochotnicze, gladia- •opisuje postawy Rzymian wobec
niewolników i ludów podbitych,
tor, Tyberiusz Grakchus,
Juliusz Cezar, Oktawian •wyjaśnia przyczyny upadku
republiki.
August, Marek Antoniusz, Spartakus, Brutus, 58–49 r. p.n.e., 31 r.
p.n.e., 74–71 r. p.n.e.
•prowincja, legionista,
namiestnik,
264 r. p.n.e.,
202 r. p.n.e.,
149–146 r. p.n.e.,
Hannibal.
•Forum Romanum,
republika,
pojęciami,
Zgromadzenie Ludowe, •umiejscawia w czasie
i charakteryzuje system
konsul, senat, komicja,
sprawowania władzy w Rzymie,
edyl, cenzor, pretor,
dyktator, kuria,
•umiejscawia w czasie
i charakteryzuje organizację
patrycjusz, plebejusz
społeczeństwa w Rzymie.
trybun ludowy,
proletariusz, 730 r. p.n.e.,
509 r. p.n.e.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
Podsumowanie wiadomości o starożytnej Grecji. Wskazanie najważniejszych pojęć z tego okresu. Ćwiczenia i pytania kontrolne
•omawia podboje Aleksandra
Wielkiego,
•przedstawia politykę Aleksandra
wobec podbitych ludów,
•wymienia główne ośrodki
i osiągnięcia kultury
hellenistycznej.
W skrócie
•338 r. p.n.e.,
334 r. p.n.e.,
Dariusz III, Filip II,
Aleksander Wielki.
•Rządy Filipa II
i Aleksandra
Macedońskiego,
•Podbój Persji,
•Monarchie
hellenistyczne.
Podboje Aleksandra
Macedońskiego
18.
17.
16.
Dział
STAROŻYTNOŚĆ
14
Początki
i rozprzestrzenianie
się chrześcijaństwa
Upadek cesarstwa
zachodniorzymskiego
23.
24.
•przyczyny upadku
imperium,
•Barbarzyńcy –
charakterystyka,
•podział cesarstwa,
•najazdy barbarzyńców
w V w.,
•sytuacja polityczna
Palestyny po rozpadzie
imperium Aleksandra
Macedońskiego,
•stronnictwa religijne,
•Jezus Chrystus i jego
nauka,
•rozprzestrzenianie się
chrześcijaństwa,
•prześladowania
chrześcijan.
Podsumowanie wiadomości o starożytnym Rzymie. Wskazanie najważniejszych pojęć z tego okresu. Ćwiczenia i pytania kontrolne
W skrócie
•barbarzyńcy, Hunowie,
Wizygoci, Wandalowie,
Stylichon, Teodozjusz,
375 r., 395 r., 476 r.
•apostoł, synod, sobór
edykt, męczennicy,
Jezus, Konstanty,
Teodozjusz, 313 r.,
392 r.
pojęciami,
•potrafi wskazać wewnętrzne
i zewnętrzne przyczyny upadku
starożytnego państwa rzymskiego.
pojęciami,
historycznej narodziny
i rozprzestrzenianie się
chrześcijaństwa,
•potrafi wskazać powody
i przykłady prześladowań
chrześcijan w państwie rzymskim.
pojęciami,
•potrafi podać przykłady wpływu
kultury greckiej na kulturę
rzymską,
•potrafi wyjaśnić znaczenie
określenia „chleba i igrzysk”.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•źródła
ikonograficzne
W starożytnym
Rzymie
•retor, prawo XII tablic,
termy, „chleba
i igrzysk”, amfiteatr,
gladiator, Marek
Cyceron, Wergiliusz,
Liwiusz, Horacy,
V w. p.n.e, II w. p.n.e.,
Koloseum, Forum
Romanum, Via Appia.
•wyjaśnia proces romanizacji
prowincji,
•umiejscawia w czasie
i charakteryzuje sprawowanie
władzy oraz organizację
społeczeństwa w cesarstwie.
22.
Treści i tematy
pozaprogramowe
•życie intelektualne
w Rzymie,
•wpływy greckie na
kulturę rzymską,
•literatura,
•prawo rzymskie,
•architektura,
•życie codzienne,
•rozrywka.
Środki dydaktyczne
Kultura starożytnego
Rzymu
romanizacja,”pokój
rzymski”, Oktawian
August, Klaudiusz,
Trajan.
•podboje Augusta,
•romanizacja prowincji.
21.
Lp.
15
ŚREDNIOWIECZE
Państwo Franków.
Karol Wielki –
cesarzem
Arabowie i islam
26.
27.
Cesarstwo
bizantyńskie
25.
•powstanie monarchii
karolińskiej,
•renesans karoliński,
•panowanie Karola
Wielkiego,
•rozpad monarchii
karolińskiej.
•powstanie islamu,
•cechy islamu jako religii,
•ekspansja islamu,
•kultura islamu,
•osiągnięcia Arabów
w dziedzinie nauki
i techniki.
•renesans karoliński,
Frankowie, Chlodwig,
Karol Młot, Karol
Wielki, 496 r., 732 r.,
800 r., 843 r.
•islam, Koran, kalif,
muzułmanie, Allach,
Mahomet, hidżra,
meczet, kalif, dżihad,
Karol Młot, 622 r.,
732 r.
•kształtowanie się
•patriarcha, mozaika,
cesarstwa bizantyńskiego,
fresk, hipodrom,
kodyfikacja, Justynian I
•Konstantynopol,
Wielki, 1453 r.
•władza cesarzy
bizantyńskich,
•kultura Bizancjum i jej
znaczenie dla kultury
i gospodarki europejskiej,
•chrześcijaństwo
w Bizancjum.
Podsumowanie pradziejów i starożytności
•nowe państwa,
•upadek cesarstwa.
pojęciami,
historycznej monarchię Karola
Wielkiego,
•wyjaśnia, na czym polegał renesans
karoliński,
•wyjaśnia przyczyny i skutki
rozpadu monarchii karolińskiej.
pojęciami,
•przedstawia zasięg i kierunki
podbojów arabskich,
•przedstawia zasady islamu,
•opisuje podstawowe symbole
islamu,
•wskazuje najważniejsze osiągnięcia
Arabów w dziedzinie nauki
i techniki,
•wyjaśnia znaczenie Arabów
w przekazywaniu dorobku
kulturowego pomiędzy Wschodem,
a Zachodem.
pojęciami,
•potrafi wyjaśnić znaczenie kultury
bizantyńskiej dla kultury
europejskiej,
•lokalizuje w czasie i przestrzeni
historycznej cesarstwo
bizantyńskie,
•rozpoznaje osiągnięcia kultury
bizantyńskiej.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•mapa
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•mapa
•źródła
ikonograficzne
Dział
ŚREDNIOWIECZE
16
32.
Słowianie i pierwsze
państwa słowiańskie
•podział Słowian,
•elementy życia Słowian
(zajęcia, religia),
•wiec, głagolica,
misjonarz, opole,
Konstantyn, Metody,
pojęciami,
•umie podzielić Słowian na odłamy,
•rozpoznaje zabytki sztuki
romańskiej,
•odszukuje zabytki sztuki
romańskiej w swoim regionie.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
temat nieuwzględniony w podstawie
programowej
Podsumowanie wiadomości o wczesnym średniowieczu. Wskazanie najważniejszych pojęć z tego okresu. Ćwiczenia i pytania
kontrolne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
W skrócie
•sklepienie krzyżowe,
sklepienie kolebkowe,
apsyda, transept, nawa
boczna, nawa główna.
pojęciami,
rozłamu w Kościele,
•wyjaśnia rolę zakonów cystersów
i benedyktynów w życiu religijnym
w średniowieczu.
pojęciami,
•rozpoznaje instytucje systemu
feudalnego,
•wyjaśnia zasadę podziału
społeczeństwa w średniowieczu,
•wyjaśnia funkcję zamku
w kulturze rycerskiej.
Treści i tematy
pozaprogramowe
•charakterystyczne cechy
sztuki romańskiej,
•przykłady budowli i dzieł
XI–XIII-wiecznych.
•benedyktyni, cystersi,
scriptorium, opat,
ekskomunika, symonia,
schizma, Grzegorz VII,
Henryk IV, Leon IX,
1054 r., 1077 r., 1122 r.
•renta feudalna, feudał,
pańszczyzna, senior,
wasal, lenno,
inwestytura, pasowanie
na rycerza, feudalizm.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•mapa
Środki dydaktyczne
Budowle romańskie
(XI–XIII w.)
•rola zakonów cystersów
i benedyktynów
w średniowiecznym życiu
religijnym,
•kryzys papiestwa w X
i 1. połowie XI w.,
•rozłam w Kościele –
schizma wschodnia.
•powstanie systemu
feudalnego,
•podstawy systemu
feudalnego,
•warstwy społeczne
w średniowieczu,
•elementy kultury
rycerskiej,
•zamek średniowieczny.
•cesarz, cezaropapizm,
uniwersalizm cesarski,
pojęciami,
cesarstwo rzymsko•charakteryzuje główne idee
uniwersalnego cesarstwa
-niemieckie, Święte
Ottona III,
Cesarstwo Rzymskie
Narodu Niemieckiego,
•przedstawia relacje pomiędzy
władzą cesarską a papieską.
Otto I, Otto III,
Henryk II, 955 r., 962 r.,
1000 r.
31.
Na początku drugiego
tysiąclecia. Świat
feudalny
29.
•proces tworzenia się
państwa niemieckiego,
•panowanie Otto I
i Otto III,
•idea jedności Europy
chrześcijańskiej,
•panowanie Henryka II.
Kościół na początku
drugiego tysiąclecia
Cesarstwo Ottonów
28.
30.
Lp.
17
ŚREDNIOWIECZE
Monarchia Bolesława
Chrobrego
Kryzys i odbudowa
państwa pierwszych
Piastów
35.
Panowanie Mieszka I
34.
33.
•państwo polskie pod
panowaniem Mieszka I,
•kryzys społeczno-polityczny w latach
trzydziestych XI wieku,
•odbudowa państwowości
za panowania Kazimierza
Odnowiciela,
•Polska na przełomie
X i XI w.,
•organizacja kościelna,
•misja św. Wojciecha,
•zjazd gnieźnieński,
•wojny z Niemcami,
•wyprawa na Ruś,
•koronacja Bolesława
Chrobrego.
państwowości Polan,
•okoliczności przyjęcia
chrześcijaństwa przez
Mieszka,
•zmiany terytorialne za
panowania Mieszka I.
•pierwsze państwa
słowiańskie,
•chrystianizacja Słowian,
•kształtowanie się państw
słowiańskich we
wczesnym średniowieczu.
pojęciami,
•ocenia dokonania pierwszych
Piastów w dziedzinie polityki
i gospodarki,
•sytuuje w czasie i przestrzeni
historycznej państwo Bolesława
Chrobrego,
•wyjaśnia przyczyny i skutki wojen
z Niemcami,
•wyjaśnia znaczenie koronacji
Bolesława Chrobrego dla Polski.
pojęciami,
historycznej państwo pierwszych
Piastów,
•wskazuje charakterystyczne cechy
monarchii patrymonialnej,
•wyjaśnia okoliczności przyjęcia
chrztu przez Mieszka I,
•ocenia dokonania pierwszych
Piastów.
•przedstawia elementy życia
Słowian,
•omawia proces chrystianizacji
Słowian,
pierwsze państwa słowiańskie.
•palatyn, Bezprym,
Mieszko II, Kazimierz
pojęciami,
Odnowiciel, Brzetysław, •wyjaśnia przyczyny kryzysu
państwa pierwszych Piastów,
Bolesław Śmiały,
Władysław Herman,
•wyjaśnia stosunki państwa
polskiego z Kościołem w XI w.
Sieciech, Zbigniew,
Bolesław Krzywousty,
1025 r., 1031 r., 1038 r.,
1050 r., 1076 r., 1079 r.
•biskupstwo,
arcybiskupstwo,
Bolesław Chrobry,
Otto III, św. Wojciech,
Gaudenty, 997 r.,
1000 r., 1002–1018 r.,
1017 r., 1018 r., 1025 r.
•plemię, chrystianizacja,
Dagome iudex,
Siemomysł, Jordan,
Ibrahim ibn Jakub,
Dąbrówka, Mieszko I,
965 r., 966 r., 972 r.
863 r., 885 r., cyrylica,
Włodzimierz Wielki,
988 r.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•mapa
•mapa
Dział
ŚREDNIOWIECZE
18
Czasy Bolesława
Krzywoustego
W Polsce pierwszych
Piastów (X–XII w.)
36.
37.
Okres świetności
(koniec XI–XIII w.) –
czasy krucjat
Czasy świetności –
średniowieczne
miasta
38.
39.
W skrócie
Lp.
•siedlisko, opole,
kasztelan, podgrodzie,
targ, palatyn, wiec,
stan.
•bulla, brakteat, statut
Krzywoustego,
Zbigniew, Bolesław
Krzywousty, Henryk V,
1108 r., 1109 r., 1112 r.,
1119 r., 1135 r., 1136 r.,
1138 r.
pojęciami,
•przedstawia przykłady sztuki
romańskiej w Polsce,
•wyjaśnia zasady monarchii
patrymonialnej.
pojęciami,
•opisuje postanowienia statutu
Bolesława Krzywoustego.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
Środki dydaktyczne
Treści i tematy
pozaprogramowe
•struktura społeczna
mieszkańców miast,
•cechy elementem życia
miejskiego,
•zabudowa miejska,
•życie w mieście,
•rozwój pieniądza,
•republiki miejskie.
•uniwersalizm,
•ruchy religijne,
•nowe zakony,
•krucjaty.
•ratusz, kościół parafialny,
sukiennice, republika
miejska, cech, bank,
rajca, burmistrz, patrycjat, pospólstwo, plebs,
mistrz, czeladnik, Hanza.
•uniwersalizm,
krzyżowcy, inkwizycja,
krucjata, Innocenty III,
św. Dominik,
Franciszek z Asyżu,
1215 r.
•wymienia grupy społeczne
mieszkające w mieście,
•wyjaśnia funkcję cechów w mieście,
•omawia zabudowę miejską,
•potrafi wyjaśnić znaczenie pieniądza
dla rozwoju gospodarki miejskiej,
•wyjaśnia, czym były republiki
miejskie i potrafi wymienić
największe z nich.
pojęciami,
•wyjaśnia kulturotwórczą rolę
Kościoła,
•wymienia przyczyny wypraw
krzyżowych,
•wyjaśnia, na czym polegał
uniwersalizm cesarski i papieski.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•temat
nieuwzględniony
w podstawie
programowej
Podsumowanie wiadomości o Polsce pierwszych Piastów. Wskazanie najważniejszych pojęć z tego okresu. Ćwiczenia i pytania kontrolne
•organizacja państwa,
•system rządów,
•sztuka romańska.
•sytuacja wewnętrzna
w Polsce w końcu XI
i 1. połowie XII w.,
•stosunki z Niemcami
i innymi krajami,
•Kościół w 1. połowie
XII w.
•pozycja międzynarodowa
Polski,
•stosunki z Kościołem
w XI w.
19
ŚREDNIOWIECZE
Polska w 1. połowie
XIII w. Sprowadzenie
Krzyżaków
44.
Zmierzch Europy
średniowiecznej
42.
Początki rozbicia
dzielnicowego
w Polsce
Budowle gotyckie
(XII–XV w.)
41.
43.
Czasy świetności –
uniwersytety, nauka,
literatura
(XII–XIII w.)
40.
•sytuacja na Pomorzu
Wschodnim,
•chrystianizacja Prusów,
•sprowadzenie Krzyżaków
do Polski,
•monarchia Henryków
śląskich,
•najazd Mongołów.
•podział Polski na
dzielnice,
w 2. połowie XII w.,
•skutki podziału Polski na
dzielnice.
•kryzys w XIV i XV w.,
•kryzys papiestwa,
•schizma zachodnia,
•wojna stuletnia,
•czarna śmierć.
sztuki gotyku,
•różnice pomiędzy
gotykiem a sztuką
romańską.
•rozwój szkół, powstanie
uniwersytetów,
•rozwój nauki,
•rozwój literatury.
•Leszek Biały, Konrad
Mazowiecki, Henryk
Brodaty, Henryk
Pobożny, Czyngis-chan,
1227 r., 1228 r., 1226 r.,
1231 r., 1237 r., 1241 r.
•prynceps, senior, statut,
junior, zasada
senioratu, Bolesław
Kędzierzawy, Henryk
Sandomierski, Salomea,
Mieszko Stary, Leszek
Biały, 1146 r., 1173 r.,
1180 r.
•schizma zachodnia,
wojna stuletnia, czarna
śmierć, husytyzm,
Filip II, Joanna d’Arc,
Jan Hus, 1377 r.,
1337–1453 r.,
1348–1349 r.,
1414–1418 r.
•witraż, sklepienie
krzyżowo-żebrowe,
przypory, łuki
oporowe.
•uniwersytet, trubadur,
tomizm, scholastyka,
Albert Wielki, Tomasz
z Akwinu, Roger
Bacon.
•podręcznik
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•porządkuje i sytuuje w czasie
najważniejsze wydarzenia
związane z relacjami polsko-krzyżackimi,
•charakteryzuje Polskę w czasach
Henryków Śląskich w 1. połowie
XIII w.
pojęciami,
Polskę w okresie rozbicia
dzielnicowego,
•opisuje zmiany społeczno-gospodarcze w okresie rozbicia
dzielnicowego,
•przedstawia skutki rozbicia
dzielnicowego.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•mapa
•rozumie i posługuje się poznanymi •podręcznik
pojęciami,
•zeszyt ćwiczeń
•wskazuje przyczyny kryzysu w XIV •tekst źródłowy
i XV w.,
•wyjaśnia przyczyny i znaczenie
schizmy zachodniej,
•zna przyczyny wojny stuletniej.
gotyckiej,
•wskazuje różnice pomiędzy stylem
gotyckim, a romańskim,
•podaje przykłady zabytków sztuki
gotyckiej w regionie.
pojęciami,
•przedstawia rozwój nauki
i literatury w XIII w.
•temat
nieuwzględniony
w podstawie
programowej
Dział
ŚREDNIOWIECZE
20
Wieś i miasto
w okresie rozbicia
dzielnicowego
46.
48.
Rządy Kazimierza
Wielkiego. Unia
z Węgrami
Polska zjednoczona.
Czasy Władysława
Łokietka i Kazimierza
Wielkiego
Ku zjednoczeniu ziem
polskich
45.
47.
Lp.
•reformy usprawniające
zarządzanie państwem,
•rozwój oświaty,
•rozwój gospodarki,
•wzmocnienie obronności
kraju,
•rządy Andegawenów.
•jednoczenie ziem
polskich przez
Władysława Łokietka,
•sytuacja wewnętrzna za
czasów Łokietka,
•stosunki polsko-krzyżackie,
•początki panowania
Kazimierza Wielkiego
•zajęcie Rusi Halickiej.
•rola immunitetów
w zmniejszaniu
dochodów książąt,
•rozwój osadnictwa,
•zakładanie wsi,
•lokacje miast,
•początki kształtowania
się stanów społecznych.
•ośrodki zjednoczeniowe
w Polsce w 2. połowie
XIII w.,
•czynniki wpływające na
zjednoczenie ziem
polskich,
•zagrożenia zewnętrzne,
•rozwój gospodarki,
•kanonizacja biskupa
Stanisława,
•koronacje królewskie.
•porządkuje i sytuuje w czasie
najważniejsze wydarzenia
związane z relacjami polsko-krzyżackimi,
•charakteryzuje procesy
zjednoczeniowe za czasów
Władysława Łokietka.
pojęciami,
•omawia proces kształtowania się
stanów społecznych,
•omawia rozwój osadnictwa.
pojęciami,
•charakteryzuje czynniki mające
wpływ na procesy zjednoczeniowe
Polski.
•unia personalna,
kanclerz, marszałek,
pojęciami,
podskarbi, statut,
•ocenia dokonania Kazimierza
Wielkiego w dziedzinie polityki
przywilej, Kazimierz
wewnętrznej oraz polityce
Wielki, Ludwik
zagranicznej.
Angewadeński, Jadwiga,
1364 r., 1370 r., 1374 r.
•Władysław Łokietek,
Muskata, Kazimierz
Wielki, 1308 r., 1312 r.,
1320 r., 1331 r., 1343 r.
•immunitet, lokacja,
wójt, patrycjat, plebs,
pospólstwo,
mieszczaństwo, łan,
trójpolówka, prawo
niemieckie.
•Nowa Marchia,
kanonizacja, starosta,
biskup Stanisław,
Henryk IV Prawy,
Przemysł II, Wacław II,
Wacław III, Władysław
Łokietek, 1253 r.,
1295 r., 1300 r., 1305 r.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
Środki dydaktyczne
Treści i tematy
pozaprogramowe
21
52.
Ku nowej epoce
Podsumowanie wiadomości o Polsce po podziale na dzielnice. Wskazanie najważniejszych pojęć z tego okresu. Ćwiczenia i pytania
kontrolne.
W skrócie
•ekspansja Turków,
•cesarstwo bizantyńskie
w XIV–XV w.,
•rozwój kultury
bizantyńskiej,
•upadek Konstantynopola.
•Konstantyn XI, Osman,
Jan Gutenberg, 1453 r.,
1450 r., 1492 r.
•folwark, pańszczyzna,
przywilej, Jan Olbracht,
Jan Długosz,
Wit Stwosz,
Filip Buonacorsi.
•charakteryzuje rozwój kultury
bizantyńskiej,
•wskazuje przyczyny upadku
Konstantynopola.
pojęciami,
•charakteryzuje rozwój uprawnień
stanu szlacheckiego,
•omawia rozwój kultury
w średniowieczu.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•sytuacja gospodarcza
u schyłku średniowiecza,
•przywileje szlachty,
•rozwój kultury.
•Związek Pruski, wojna
trzynastoletnia,
pojęciami,
Władysław Warneńczyk, •ocenia politykę zagraniczną
Jagiellonów,
Zbigniew Oleśnicki,
Hunyady, Kazimierz
•przedstawia przyczyny wojny
trzynastoletniej.
Jagiellończyk, Elżbieta,
1569 r., 1444 r.,
1454–1466 r., 1462 r.,
1466 r.
Polska u schyłku
średniowiecza.
Gospodarka,
społeczeństwo,
kultura
•polityka dynastyczna
Jagiellonów,
•panowanie Władysława
Warneńczyka,
•wojna trzynastoletnia.
51.
pojęciami,
•zeszyt ćwiczeń
wyjaśnia
przyczyny
unii
Polski
•
z Litwą,
•wyjaśnia następstwa unii Polski
z Litwą,
•potrafi wyjaśnić i usystematyzować
wydarzenia związane z relacjami
polsko-krzyżackimi za Jagiellonów,
•charakteryzuje rozwój uprawnień
szlachty.
Polska u schyłku
średniowiecza.
Rządy Władysława
Warneńczyka
i Kazimierza
Jagiellończyka
•przywilej, Jagiełło,
Jadwiga, Witold,
Mikołaj Trąba, Paweł
Włodkowic, 1385 r.,
1386 r., 1387 r., 1400 r.,
1410 r., 1411 r., 1413 r.,
1414–1418 r., 1422 r.,
1430 r.
50.
•unia z Litwą,
•Polska pod panowaniem
Jadwigi i Jagiełły,
•wojna z Krzyżakami,
•unia w Horodle,
•sobór w Konstancji,
•przywileje szlacheckie.
Unia Polski z Litwą.
Jagiełło na tronie
polskim
49.
Podsumowanie średniowiecza
ŚREDNIOWIECZE
Dział
ODRODZENIE
22
Sztuka i architektura
renesansu
54.
56.
Wielkie odkrycia
geograficzne
Odrodzenie w Polsce
Humanizm
i odrodzenie
w Europie
53.
55.
Lp.
•renesans, humanizm,
Grzegorz z Sanoka,
Mikołaj Kopernik,
Andrzej Frycz
Modrzewski, Mikołaj
Rej, Jan Kochanowski,
Zygmunt I Stary,
Krzysztof Szydłowiecki,
Jan Łaski, Piotr Kmita,
Filip Buonaccorsi
(Kalimach).
•renesans, manieryzm,
•fresk, kopuła, Leonardo
da Vinci, Michał Anioł,
Tycjan, Rafael, Peter
Bruegel, Boticelli,
1520 r.
•humanizm, akademia,
•fresk, druk, Erazm
z Roterdamu, Tomasz
Morus, Mikołaj
Machiavelli, Leonardo
da Vinci, Michał Anioł,
Rafael, Tycjan, Jan
Gutenberg., Galileusz,
Mikołaj Kopernik.
KLASA II
•ograniczenia i ułatwienia •busola, karawela,
w organizowaniu wypraw
konkwistador, Majowie,
morskich,
Aztekowie, Inkowie,
•myśl odrodzeniowa
w Polsce – kontakty
Polaków z humanistami
europejskimi,
•rozkwit nauki polskiej
i jej przedstawiciele,
•język polski językiem
literackim,
•architektura i sztuka
renesansu w Polsce,
•architektura i sztuka
renesansu w moim
regionie.
•cechy stylu
renesansowego
w architekturze,
malarstwie i rzeźbie.
•narodziny humanizmu,
•źródła kultury renesansu,
•twórcy humanizmu,
kultury renesansu,
•przedstawiciele
humanizmu
europejskiego,
•artyści renesansowi i ich
dzieła,
•rozpowszechnianie idei
odrodzenia.
pojęciami,
•charakteryzuje największe
osiągnięcia twórców renesansu,
renesansowej,
•zna polskich twórców epoki
renesansu.
pojęciami,
osiągnięcia twórców renesansu.
pojęciami,
•wyjaśnia źródła rozwoju kultury
renesansu,
•opisuje charakterystyczne cechy
kultury renesansu,
osiągnięcia twórców renesansu,
•wyjaśnia znaczenie druku dla
upowszechnienia idei renesansu.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
Środki dydaktyczne
Treści i tematy
pozaprogramowe
23
ODRODZENIE
58.
57.
Podział
chrześcijaństwa
zachodniego
Główne nurty
reformacji
•konflikty wyznaniowe
w Niemczech,
•wojny religijne
•sobór trydencki.
•geneza reformacji
w Europie,
•wystąpienie Marcina
Lutra,
•poglądy reformatorów
religijnych,
•nowe wyznania
i Kościoły,
•reformacja w Polsce.
Świat po odkryciach geograficznych
•wynalazki, które ułatwiły
organizację wypraw
morskich,
•państwa biorące udział
w organizowaniu
wielkich wypraw,
•przyczyny, przebieg
i skutki odkryć
geograficznych,
•wyprawy Krzysztofa
Kolumba, Bartolomeo
Diaza, Vasco da Gamy,
Ferdynanda Magellana.
•anabaptysta, pokój religijny, noc św. Bartłomieja, edykt nantejski,
Tomasz Munzer,
Katarzyna Medycejska,
Karol IX, Henryk
Burbon, Henryk IV,
1524 r., 1555 r.,
1545–1563, 1572 r.,
1598 r.
•odpust, celibat,
reformacja, tolerancja
religijna, protestanci,
hugenoci,
antytrynitarze,
purytanizm,
anglikanizm,
luteranizm, kalwinizm,
zasada predestynacji,
•konfederacja
warszawska, Marcin
Luter, Ulrich Zwingli,
Jan Kalwin,
Henryk VIII, Jan Łaski,
1517 r., 1534 r., 1573 r.
Bartolomeo Diaz,
Krzysztof Kolumb,
Vasco da Gama,
Amerigo Vespucci,
Ferdynand Magellan,
Ferdynand Cortez,
Franciszek Pizarro,
Diego Almagro, 1488 r.,
1492 r., 1498 r., 1519 r.,
1519–1521 r.
pojęciami,
•opisuje przyczyny konfliktów
wyznaniowych w Niemczech,
•charakteryzuje przyczyny i skutki
wojen religijnych.
pojęciami,
•opisuje cele i charakter działania
Marcina Lutra i Jana Kalwina,
•charakteryzuje reformację
w Polsce.
najważniejsze wyprawy
podróżników europejskich,
•wskazuje kolonie państw
europejskich,
•dokonuje oceny wpływu odkryć
geograficznych na życie społeczne,
gospodarcze i kulturowe zarówno
Europy jak i Nowego Świata.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•źródła
ikonograficzne
•mapa
Dział
BAROK
24
Rozwój demokracji
szlacheckiej w Polsce
Ostatni Jagiellonowie
Między wolną elekcją
i absolutyzmem
Kultura baroku
Lp.
59.
60.
61.
62.
•Elżbieta Habsburżanka,
Kazimierz Jagiellończyk,
Zygmunt I Stary,
Albrecht Hohenzollern,
Zygmunt August,
1525 r., 1569 r.,
1562–1570 r., 1570 r.
•przywilej, prawo
sukcesyjne, przywilej
generalny, pospolite
ruszenie, sejm, izba
poselska, senat, sejm
walny, „nihil novi”,
Kazimierz Jagiellończyk,
Jan Olbracht, 1454 r.,
1493 r., 1505 r.
•geneza baroku,
•cechy charakterystyczne
sztuki baroku,
•twórcy baroku,
•rozwój nauki w dobie
baroku.
pojęciami,
•zna zasady wolnej elekcji,
•wyjaśnia okoliczności uchwalenia
oraz główne założenia konfederacji
warszawskiej i artykułów
henrykowskich.
•przedstawia okoliczności zawarcia
unii realnej pomiędzy Polską
a Litwą,
•ocenia politykę zagraniczną
ostatnich Jagiellonów.
pojęciami,
•wymienia i charakteryzuje
instytucje demokracji szlacheckiej.
•barok, racjonalizm,
empiryzm, Giacomo
pojęciami,
Barozzi da Vignola,
•rozpoznaje charakterystyczne
cechy kultury baroku,
Gian Lorenzo Bernini,
Peter Paul Rubens,
•zna dzieła najwybitniejszych
przedstawicieli epoki baroku.
Rembrandt, Kartezjusz,
Izaak Newton, Galileusz,
Pascal, 1590–1740 r.,
1545–1563 r.
•wolne elekcje w Polsce,
•wolna elekcja, sejm
sejm
konwokacyjny,
konwokacyjny, sejm
•
elekcyjny, akt
•sejm elekcyjny,
konfederacji
•konfederacja warszawska,
warszawskiej, artykuły
•artykuły henrykowskie,
henrykowskie, pacta
•pacta conventa,
conventa, Mikołaj
•Henryk Walezy i Stefan
Batory na tronie polskim.
Sienicki, Jan Zamoyski,
Henryk Walezy, Stefan
Batory, 1572 r., 1573 r.
•Jagiellonowie na tronach
europejskich,
•hołd pruski,
•unia lubelska,
•wojna o Inflanty.
•przywileje szlacheckie
i ograniczenie władzy
królewskiej,
•dominacja szlachty
w państwie,
•rozwój parlamentaryzmu
szlacheckiego
•kształtowanie się sejmu
walnego.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
Środki dydaktyczne
Treści i tematy
pozaprogramowe
25
BAROK
Rzeczpospolita pod
berłem Wazów
Trudny wiek XVII
64.
65.
baroku
63.
pojęciami,
•rozpoznaje charakterystyczne
cechy sztuki i architektury baroku,
przedstawicieli epoki baroku.
pojęciami,
•charakteryzuje zmiany
w systemie polityczno-ustrojowym Rzeczypospolitej
w XVII w.,
•wyjaśnia przyczyny wojen z Turcją,
Szwecją i Rosją,
•opisuje następstwa wojen
w XVII w.
•pokój westfalski, wojna •rozumie i posługuje się poznanymi
trzydziestoletnia,
pojęciami,
absolutyzm, rewolucja
•charakteryzuje ustrój monarchii
absolutnej i monarchii parlamenburżuazyjna, monarchia
tarnej,
konstytucyjna,
monarchia absolutna,
•porównuje monarchię absolutną
z monarchią parlamentarną
Gustaw Adolf, Albrecht
opisując zakres władzy monarchy,
von Wallenstein,
prawa i obowiązki poddanych oraz
Armand Richelieu,
rolę instytucji parlamentu.
Juliusz Mazarinii,
Ludwik XIV,
Karol I Stuart,
Oliver Cromwell,
1618–1648 r., 1648 r.
•monumentalizm,
gzyms, sztukateria,
stiuk, rokoko, Gian
Lorenzo Bernini,
Peter Paul Rubens,
Rembrandt, Diego
Velazquez, Caravaggio
•wolna elekcja po śmierci
•dymitriada,
Stefana Batorego
samozwaniec,
i początki panowania
lisowczycy, husaria,
Zygmunta III Wazy,
•Zygmunt III Waza,
Maksymilian Habsburg,
•wojny Polski w 1. połowie
XVII w. ze Szwecją,
Jan III, Jan Karol
wojny Polski w 1. połowie
Chodkiewicz, Iwan IV
XVII w. z państwem
Groźny, Stanisław
moskiewskim,
Żółkiewski, 1605 r.,
1610 r., 1620 r.
•wojny Polski w 1. połowie
XVII w. z Turcją.
•przyczyny konfliktów
w wieku XVII,
•wojna trzydziestoletnia,
przyczyny, przebieg,
skutki,
absolutyzmu we Francji,
•monarchia konstytucyjna
w Anglii.
sztuki barokowej
w architekturze,
malarstwie i rzeźbie,
•przykłady architektury,
malarstwa i rzeźby
barokowej,
•twórcy epoki baroku,
•zabytki sztuki barokowej
w Polsce
z uwzględnieniem
zabytków w moim
regionie.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•wojna
trzydziestoletnia
Dział
BAROK
26
Wojny polsko-szwedzkie w XVII w.
67.
69.
Rzeczpospolita
u schyłku XVII w.
Kryzys
Rzeczpospolitej
w XVII w.
Kozacy
w Rzeczpospolitej
66.
68.
Lp.
•zagrożenie tureckie
w 2. połowie XVII w.,
•zmierzch demokracji
szlacheckiej,
•zjawiska świadczące
o kryzysie
Rzeczypospolitej
•reformy państwa i jego
instytucji w czasach
Wazów.
•stosunki pomiędzy
Polską, a Szwecją za
panowania pierwszych
Wazów,
•polska polityka bałtycka,
•potop szwedzki,
•skutki najazdu
szwedzkiego,
•traktaty welawsko-bydgoskie.
pojęciami,
•wyjaśnia przyczyny, cele i następstwa powstania Bohdana Chmielnickiego.
•Piotr Doroszenko,
Michał Korybut
Wiśniowiecki, Jan III
Sobieski, Kara Mustafa,
•wyjaśnia przyczyny zagrożenia
tureckiego w 2. połowie XVII w.,
z Turcją,
•magnateria, rokosz,
absolutyzm, liberum
pojęciami,
veto, oligarchia
•charakteryzuje zmiany
w systemie politycznomagnacka, zasada
-ustrojowym Rzeczypospolitej
jednomyślności, Mikołaj
w XVII w.,
Sienicki, Jan Zamoyski,
Janusz Radziwiłł,
•wyjaśnia przyczyny oraz wskazuje
przykłady kryzysu politycznego
Jan Kazimierz Waza,
i społeczno-gospodarczego
1606–1609 r., 1652 r.
w Rzeczypospolitej.
•„lew północy’, potop
szwedzki, wojna
pojęciami,
szarpana, traktat,
•wyjaśnia przyczyny wojen ze
Szwecją,
paulini, Zygmunt III
Waza, Jan Karol
w XVII w.
Chodkiewicz, Gustaw II
Adolf, Władysław IV,
Janusz Radziwiłł,
Stefan Czarniecki,
Jerzy Lubomirski,
Paweł Sapieha,
Jerzy II Rakoczy,
1605 r., 1626 r., 1655 r.,
1657 r., 1660 r.
•pochodzenie Kozaków
•Kozacy, unia,
i ich sposób życia,
powstanie, ugoda,
Kozacy rejestrowi,
•przyczyny konfliktu
z Kozakami w XVII w.,
Władysław IV, Bohdan
powstanie
Chmielnicki, Jan
•
Chmielnickiego – wybuch
Wyhowski, 1596 r.,
i przebieg,
1637 r., 1648 r., 1651 r.,
1654 r., 1658 r., 1667 r.
•ugody z Kozakami.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
Środki dydaktyczne
Treści i tematy
pozaprogramowe
BAROK
OŚWIECENIE
27
Sasi na tronie polskim •okres bezkrólewia,
•przyczyny wielkiej wojny
północnej,
•Wettinowie na tronie
polskim,
•próba wzmocnienia
władzy królewskiej przez
Augusta II,
•postanowienia sejmu
niemego,
•sytuacja w Rzeczpospolitej
po śmierci Augusta II.
Kultura polska czasów •sztuka baroku
baroku
w Rzeczpospolitej,
•sztuka baroku w moim
regionie,
•sarmatyzm w życiu
szlachty polskiej.
Oświecenie w Europie •twórcy oświecenia,
•myśl pedagogiczna
i polityczna oświecenia,
•przedstawiciele
oświecenia,
•encyklopedyści,
•architektura oświecenia
– klasycyzm.
70.
71.
72.
w Rzeczpospolitej
•przyczyny wojen z Turcją,
•przebieg wojen z Turcją,
•triumfy militarne Jana III
Sobieskiego,
•efekty polityki
prowadzonej przez
Jana III Sobieskiego.
•charakteryzuje zmiany w systemie
polityczno – ustrojowym
Rzeczypospolitej w 2. połowie
XVII w.
pojęciami,
•charakteryzuje styl życia szlachty
polskiej w epoce baroku,
•zna najważniejsze zabytki sztuki
barokowej.
•oświecenie, empiryzm, •rozumie i posługuje się poznanymi
deizm, racjonalizm,
pojęciami,
fizjokratyzm, liberalizm •wymienia i rozpoznaje idee
oświecenia w nauce, sztuce,
ekonomiczny, klasycyzm,
architekturze i literaturze,
encyklopedyści, Wolter,
Jan Jakub Rousseau,
•zna zasadę trójpodziału i zasadę
umowy społecznej.
Karol Monteskiusz,
•barok, francuszczyzna,
jezuici, orientalizm,
sarmatyzm, portret
trumienny, retoryka,
Stanisław Hozjusz,
Tylman z Galermen,
Maciej z Miechowa,
1564 r.
•bezkrólewie, abdykacja, •rozumie i posługuje się poznanymi
sejm niemy, traktat
pojęciami,
trzech czarnych orłów,
•wyjaśnia przyczyny i przejawy
kryzysu w czasach saskich,
August II Mocny, Karol
XII, Piotr I, Stanisław
•wyjaśnia zmiany w położeniu
międzynarodowym
Leszczyński, August III,
Rzeczypospolitej w XVIII w.
1700–1721 r., 1704 r.,
1709 r., 1717 r., 1732 r.
1667 r., 1672 r., 1673 r.,
1683 r., 1699 r., 1672 r.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•źródła
ikonograficzne
•mapa
Dział
OŚWIECENIE
28
75.
Niebezpieczne
sąsiedztwo – Prusy
w XVIII w.
Groźny sąsiad – Rosja
w XVIII w.
klasycyzmu
73.
74.
Lp.
•klasycyzm,
neoklasycyzm,
tympanon, gzyms,
kapitel kolumn,
Dominik Merlini, Jan
Chrystian Kamsetzer,
Szymon Bogusław Zug,
Antonio Corazzi, Jakub
Kubicki, Antonio
Canova, Antoine
Watteau, Jacques Louis
David, Bertel
Thorvaldsen.
Adam Smith, Francois
Quesnay, Denis
Diderot, Jean
d’Alembert.
pojęciami,
•wymienia i rozpoznaje
charakterystyczne cechy
klasycyzmu,
twórców dzieł klasycystycznych,
•wskazuje zabytki klasycystyczne
w Polsce i w swoim regionie.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
Środki dydaktyczne
•wzrost znaczenia Prus
w polityce europejskiej,
•zmiany terytorialne
w Prusach,
•elektor, król sierżant,
rozbójnik Europy,
Fryderyk III,
Fryderyk Wilhelm I,
pojęciami,
•zna reformy przeprowadzone
w Prusach w XVIII w.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•mapa
•początek dynastii
•bojarzy, opricznina,
Romanowów w Rosji,
wielka smuta, tabela
pojęciami,
•zeszyt ćwiczeń
rang, Iwan IV Groźny,
•kryzys wewnętrzny tzw.
•wyjaśnia przyczyny i konsekwencje •tekst źródłowy
wielka smuta,
dominującej pozycji Rosji
Piotr I Wielki, Gottfried
w Europie Środkowej,
Leibniz, Katarzyna II,
•korzyści Rosji wyniesione
po wojnie północnej,
1564–1572 r., 1613 r.,
•wskazuje konsekwencje polityki
zagranicznej Katarzyny II dla
1689–1725 r., 1721 r.,
•reformy Piotra
I Wielkiego,
Polski.
1725 r.
•rządy Katarzyny II
i dominująca pozycja
Rosji w Europie
Środkowej,
•konsekwencje polityki
zagranicznej Katarzyny II
dla Polski.
•korzenie klasycyzmu,
•cechy charakterystyczne
klasycyzmu,
•twórcy dzieł
klasycystycznych,
•klasycyzm w Polsce
i moim regionie.
Treści i tematy
pozaprogramowe
29
OŚWIECENIE
Niebezpieczne
sąsiedztwo – Austria
w XVIII w.
Oświecenie w Polsce
Czasy
stanisławowskie
76.
77.
78.
w Rzeczypospolitej przed
elekcją Stanisława
Poniatowskiego,
•elekcja Stanisława
Poniatowskiego,
•inicjatywy reformatorskie
•specyfika polskiego
oświecenia,
•rozkwit polskiej myśli
oświeceniowej w czasach
Stanisława Augusta
Poniatowskiego,
•reforma oświaty za
czasów Augusta
Stanisława
Poniatowskiego.
•sytuacja w monarchii
habsburskiej na początku
XVIII w.,
•przyczyny i skutki
uchwalenia dokumentu
zwanego „sankcją
pragmatyczną”,
•rządy i reformy Marii
Teresy,
•rządy i reformy Józefa II.
•rozbudowa armii
i polityka zagraniczna
Prus,
•Prusy pod rządami
Fryderyka III, Fryderyka
Wilhelma I, Fryderyka II.
•i wyjaśnia ich znaczenie dla pozycji
Prus w Europie.
•konfederacja, rozbiór,
Rada Nieustająca,
pojęciami,
Familia, republikanci,
•wskazuje przyczyny I rozbioru
Polski,
Jan Klemens Branicki,
Karol Radziwiłł, Nikołaj •charakteryzuje inicjatywy
reformatorskie Stanisława Augusta
Repnin, Michał
Poniatowskiego.
Krasiński, Józef Pułaski,
•mecenat, Szkoła
Rycerska, obiady
pojęciami,
czwartkowe, Komisja
•przedstawia specyfikę polskiego
oświecenia,
Edukacji Narodowej,
Stanisław Konarski,
•charakteryzuje przykłady sztuki
okresu klasycyzmu w Polsce
Stanisław August
i w swoim regionie.
Poniatowski, Ignacy
Krasicki, Franciszek
Bohomolec, Adam
Naruszewicz, Franciszek
Zabłocki, Julian Ursyn
Niemcewicz, Michał
Poniatowski, Hugo
Kołłątaj, Ignacy Potocki,
Grzegorz Piramowicz,
1740 r., 1765 r., 1773 r.
•„sankcja pragmatyczna”, •rozumie i posługuje się poznanymi
sukcesja, józefinizm,
pojęciami,
fizjokratyzm, Karol VI, •porównuje rządy i reformy Marii
Teresy i Józefa II oraz ich wpływ na
Maria Teresa, Józef II,
pozycję Austrii w Europie.
Leopold II, 1713 r.
Fryderyk II Wielki,
1657 r., 1701 r.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
Dział
OŚWIECENIE
30
Powstanie
•sytuacja gospodarcza
i polityczna po
kościuszkowskie
II rozbiorze Polski,
i utrata niepodległości
•twórcy konstytucji na
emigracji,
•przyczyny wybuchu
powstania
kościuszkowskiego,
81.
•nsurekcja, uniwersał,
naczelnik, Tadeusz
Kościuszko, Jan
Kiliński, Jan Henryk
Dąbrowski, Tomasz
Wawrzecki, Bartosz
Głowacki, 1794 r.,
1795 r.
pojęciami,
•przedstawia cele i następstwa
insurekcji kościuszkowskiej,
•wskazuje wewnętrzne i zewnętrzne
przyczyny upadku Rzeczypospolitej.
pojęciami,
•charakteryzuje postanowienia
Konstytucji 3 maja,
•wyjaśnia okoliczności zawiązania
konfederacji targowickiej i potrafi
ocenić jej następstwa.
•Sejm Wielki, Rada
Nieustająca, deputacje,
pojęciami,
czarna procesja,
•charakteryzuje sytuacje
wewnętrzną i zewnętrzną Polski
Seweryn Rzewuski,
przed obradami Sejmu Wielkiego,
Ksawery Branicki,
Stanisław Małachowski, •wymienia reformy Sejmu
Wielkiego.
Kazimierz Nestor
Sapieha, 1788–1792 r.
1764 r., 1768 r., 1772 r.,
1773 r., 1775r.
•sytuacja międzynarodowa •gołota, konstytucja,
w okresie obrad Sejmu
Straż Praw, ratyfikacja,
Wielkiego,
Hugo Kołłątaj, Ignacy
Potocki, Seweryn
•uchwalenie Konstytucji
3 maja,
Rzewuski, Szczęsny
Potocki, Ksawery
•główne zmiany
wprowadzone przez
Branicki, Szymon
Konstytucję 3 maja,
i Józef Kossakowscy,
Józef Poniatowski,
konfederacji targowickiej,
Tadeusz Kościuszko,
1791 r., 1792 r., 1793 r.
•interwencja rosyjska,
•II rozbiór Polski.
•próby przeprowadzenia
reform po I rozbiorze
Polski,
i zewnętrzna przed
Sejmem Wielkim,
•Sejm Wielki i jego
reformy.
Konstytucja 3 maja
i II rozbiór Polski
Sejm Wielki
79.
Stanisława Augusta
Poniatowskiego,
•konfederacja barska,
•przyczyny I rozbioru
Polski,
•reformy sejmu
rozbiorowego.
80.
Lp.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
Środki dydaktyczne
Treści i tematy
pozaprogramowe
31
OŚWIECENIE
Wielka Rewolucja
Francuska –
monarchia
konstytucyjna
Wielka Rewolucja
Francuska – republika
84.
Stany Zjednoczone
Ameryki
83.
82.
•etapy rewolucji
francuskiej,
•charakterystyka
przebiegu rewolucji
francuskiej
w poszczególnych
etapach,
•postawa państw
europejskich wobec
rewolucji we Francji.
•przyczyny zwołania
Stanów Generalnych,
rewolucji,
•Deklaracja Praw
Człowieka i Obywatela,
•Uchwalenie konstytucji
i pierwsze reformy.
•sytuacja w koloniach
angielskich w Ameryce
Północnej w 2. połowie
XVIII w.,
wojny o niepodległość,
•Deklaracja
Niepodległości
i Konstytucja Stanów
Zjednoczonych.
•przebieg powstania
kościuszkowskiego,
•następstwa powstania
kościuszkowskiego,
•wewnętrzne i zewnętrzne
przyczyny upadku
Rzeczypospolitej.
•legislatywa, dyktatura,
jakobini, sankiuloci,
termidoranie,
dyrektoriat, Ludwik
XVI, Danton, 1791 r.,
1792 r., 1793 – 1794 r.,
1795 – 1799 r.
•Stany Generalne,
konstytuanta,
rewolucja, jakobini,
kordelierzy, Ludwik
XVI, Maksymilian
Robespierre, Georges
Danton, Jean Paul
Marat, 1789 r.,
14.07.1789 r.,
26.08.1789 r., 1791 r.
•kolonia, „herbata
bostońska”, Samuel
Adams, Jerzy
Waszyngton, 1773 r.,
1774 r., 1776 r.,
1774–1782 r., 1789 r.
pojęciami,
•wskazuje charakterystyczne cechy
rządów w poszczególnych etapach
rewolucji francuskiej,
•opisuje postawę państw europejskich wobec rewolucji we Francji.
pojęciami,
•wyjaśnia główne przyczyny
rewolucji i ocenia jej skutki,
•interpretuje Deklarację Praw
Człowieka i Obywatela wskazując
zawarte w niej zasady ideowe
rewolucji.
pojęciami,
•prezentuje przyczyny i następstwa
wojny o niepodległość,
•wyjaśnia w jaki sposób konstytucja
amerykańska realizowała zasadę
trójpodziału władzy,
•potrafi ocenić wkład Polaków
w walce o niepodległość Stanów
Zjednoczonych.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
Dział
OŚWIECENIE
WIEK XIX
32
Napoleońska Europa
Napoleon a ziemie
polskie
86.
87.
Europa po kongresie
wiedeńskim
Między Francją
i Rosją – Polacy po
utracie niepodległości
85.
88.
Lp.
•zasady i postanowienia
kongresu wiedeńskiego,
•cel zawarcia Świętego
Przymierza.
•utworzenie Księstwa
Warszawskiego,
•ustrój Księstwa
Warszawskiego,
•polityka Napoleona
wobec Polaków,
•postawa Polaków wobec
Napoleona.
•dojście Napoleona do
władzy,
•sukcesy polityczne
i militarne Napoleona,
•koalicje
antynapoleońskie,
•klęska Napoleona.
•charakterystyka sytuacji
na ziemiach polskich po
rozbiorach,
•rozwój ruchu spiskowego
w zaborach,
•koncepcje polityczne
odzyskania
niepodległości –
orientacje polityczne,
•okoliczności utworzenia
Legionów Polskich.
•wyjaśnia okoliczności utworzenia
Księstwa Warszawskiego,
•opisuje cechy ustrojowe
i terytorium Księstwa
Warszawskiego,
•ocenia postawę Napoleona wobec
sprawy polskiej,
•ocenia postawę Polaków wobec
Napoleona.
pojęciami,
•opisuje zmiany w Europie
w okresie napoleońskim,
•ocenia politykę Napoleona.
pojęciami,
•charakteryzuje sytuację na
ziemiach polskich po rozbiorach,
•zna i prezentuje koncepcje
polityczne odzyskania
niepodległości,
•wyjaśnia okoliczności powstania
Legionów Polskich.
•legitymizm, restauracja, •rozumie i posługuje się poznanymi
Święte Przymierze,
pojęciami,
1814 r, 1815 r.
•przedstawia zasady i postanowienia
kongresu wiedeńskiego,
•przedstawia cele zawarcia Świętego
Przymierza.
•Księstwo Warszawskie,
Napoleon, Fryderyk
August, Józef
Poniatowski, 1807 r.,
1809 r., 1813 r., 1815 r.
•konsulat, cesarstwo,
koalicja, 1798 r.,
1799 r., 1804 r., 1813 r.
KLASA III
•legion, ruch spiskowy,
Adam Jerzy Czartoryski,
Tadeusz Czacki, Józef
Wybicki, Jan Henryk
Dąbrowski, Napoleon,
1797 r.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
•ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
Środki dydaktyczne
Treści i tematy
pozaprogramowe
33
WIEK XIX
Powstanie
listopadowe
90.
•Józef Zajączek,
Mikołaj Nowosilcow,
Tomasz Zan,
Adam Mickiewicz,
Walerian Łukasiński,
Antoni Radziwiłł,
1815 r., 1817 r.
Powstanie krakowskie •przygotowania do
powstania w 1846 r.,
i rabacja galicyjska
•powstanie krakowskie –
przebieg,
•rabacja galicyjska –
przyczyny i skutki,
•upadek powstania
krakowskiego.
92.
•przyczyny emigracji,
•ugrupowania
emigracyjne,
•wpływ ugrupowań
emigracyjnych na
sytuację na ziemiach
polskich.
Wielka Emigracja
i kraj
91.
•rabacja, powstanie,
Ludwik Mierosławski,
Edward Dembowski,
Jan Tyssowski,
Jakub Szela, 1846 r.
•emigracja, Hotel
Lambert, Gromady
Ludu Polskiego, TDP,
Adam Czartoryski,
Joachim Lelewel,
Szymon Konarski,
Wiktor Heltman,
Piotr Ścigienny,
Henryk Kamieński,
Edward Dembowski,
1832 r., 1836 r.
•namiestnik, powstanie,
powstania listopadowego,
statut organiczny,
Mikołaj I,
•władze powstańcze,
Jan Skrzynecki,
•przebieg powstania,
upadek
powstania,
Ignacy Prądzyński,
•
Jan Krukowiecki,
•represje po powstaniu.
Ignacy Sowiński,
Maciej Rybiński,
Piotr Wysocki,
Iwan Paskiewicz.
Ziemie polskie po
•postanowienia kongresu
wiedeńskiego w sprawie
kongresie wiedeńskim
polskiej,
•powstanie Królestwa
Polskiego,
•władze Królestwa
Polskiego,
•sytuacja na pozostałych
ziemiach polskich.
89.
pojęciami,
powstanie krakowskie i rabację
galicyjską,
•przedstawia przyczyny, przebieg
i charakter powstań,
pojęciami,
•potrafi scharakteryzować główne
nurty i postacie Wielkiej Emigracji.
pojęciami,
powstanie listopadowe,
i charakter powstania,
•rozróżnia bezpośrednie
i długofalowe następstwa
powstania listopadowego.
•przedstawia postanowienia
kongresu wiedeńskiego w sprawie
polskiej,
•opisuje cechy ustrojowe
i terytorium Królestwa Polskiego.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•temat
nieuwzględniony
w podstawie
programowej
Dział
WIEK XIX
34
Wiosna Ludów na
ziemiach polskich
Rozwój cywilizacji
w połowie XIX w.
94.
95.
Rozwój cywilizacji
w połowie XIX w.
Wiosna Ludów
w Europie
93.
96.
Lp.
•Wiktor Heltman,
Franz Stadion,
Walenty Stefański,
Ludwik Mierosławski,
22.04.1848 r.,
9.05.1849 r.
•Ludwik Filip, Ludwik
Napoleon Bonaparte,
Franciszek Józef I,
Klemens Metternich,
Lajos Kossuth,
Józef Bem,
Fryderyk Wilhelm IV,
1848 r.
•odkrycia w dziedzinie
elektryczności
i elektromagnetyzmu,
•empire, romantyzm,
akademizm,
•przyczyny wojny
•doktryna, Mikołaj I,
krymskiej,
Napoleon III,
James Monroe, 1823 r.,
rozpadu Świętego
1853 r., 1854 r., 1856 r.
Przymierza,
•zmiany w układzie
państw kolonialnych
w połowie XIX w.,
•doktryna Jamesa Monroe.
•przebieg Wiosny Ludów
na ziemiach polskich
w zaborze austriackim,
•przebieg Wiosny Ludów
na ziemiach polskich
w zaborze pruskim,
•znaczenie zdobyczy
Wiosny Ludów dla
Polaków.
•przyczyny kryzysu
gospodarczego
i politycznego pod koniec
pierwszej połowy XIX w.
w Europie,
•rewolucja lutowa we
Francji,
•Wiosna Ludów w Austrii,
•powstanie węgierskie,
•Wiosna Ludów
w Niemczech.
pojęciami,
pojęciami,
•opisuje przyczyny wojny krymskiej,
•charakteryzuje przyczyny i skutki
rozpadu Świętego Przymierza.
•charakteryzuje przebieg Wiosny
Ludów na ziemiach polskich
w zaborze austriackim i pruskim,
•potrafi wyjaśnić znaczenie
zdobyczy Wiosny Ludów dla
Polaków.
•przedstawia podłoże idei
narodowych w Europie
w 1. połowie XIX w.,
•charakteryzuje przebieg Wiosny
Ludów we Francji, Austrii,
Niemczech.
powstańczych ruchów
narodowych.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
Środki dydaktyczne
•temat
nieuwzględniony
w podstawie
programowej
•temat
nieuwzględniony
w podstawie
programowej
Treści i tematy
pozaprogramowe
35
WIEK XIX
•wpływ Wiosny Ludów na
sytuacje na Węgrzech
i w Austrii,
•przyczyny
przekształcenia
cesarstwa austriackiego
Powstanie Austro-Węgier
99.
•cele i etapy jednoczenia
Włoch,
•rola Piemontu w procesie
jednoczenia Włoch,
•skutki zjednoczenia
Włoch dla sytuacji
politycznej w Europie.
Zjednoczenie Niemiec •cele i etapy jednoczenia
Niemiec,
•rola Prus w procesie
jednoczenia Niemiec,
•wojny Prus z Austrią
i Francją,
•skutki zjednoczenia
Niemiec dla sytuacji
politycznej w Europie.
Zjednoczenie Włoch
98.
97.
•nowe wynalazki
techniczne,
•rozwój przemysłu
i wynikające z tego
zagrożenia społeczne,
•sztuka empire,
•romantyzm i akademizm.
•dwuprzymierze, sojusz
trzech cesarzy,
Franciszek Józef I,
1859 r., 1866 r., 1867 r.,
1872 r., 1879 r.
•„żelazny kanclerz”,
Niemiecki Związek
Celny, Wilhelm I, Otto
von Bismarck, 1861 r.,
1864 r., 1866 r., 1867 r.,
1870 r., 1871 r.
•Wiktor Emanuel II,
Camilo Cavour,
Giuseppe Garibaldi,
1859 r., 1861 r., 1866 r.,
1870 r.
•Alessandro Volta, Hans
Oersted, Andre
Ampere, Samuel Morse,
Georg Ohm, Michaek
Faraday, John Dalton,
Jan Berzelius, Robert
Fulton, George
Stephenson, Jaques
Louis David, Antoine
Jean Gros, Piotr
Michałowski, Wiliam
Tuner, Theodor
Gericault, 1807 r.,
1808 r., 1813 r, 1814 r.,
1837 r.
pojęciami,
•charakteryzuje przyczyny
przekształcenia cesarstwa
austriackiego w monarchię austro-węgierską.
pojęciami,
•charakteryzuje proces jednoczenia
Niemiec,
•opisuje skutki zjednoczenia
Niemiec dla sytuacji politycznej
w Europie,
•dostrzega podobieństwa i różnice
w procesie jednoczenia Niemiec
i Włoch.
•charakteryzuje proces jednoczenia
Włoch,
•opisuje skutki zjednoczenia Włoch
dla sytuacji politycznej w Europie.
•wymienia charakterystyczne cechy
rewolucji przemysłowej,
•identyfikuje najważniejsze
wynalazki i ich twórców,
•zna pozytywne i negatywne skutki
procesu uprzemysłowienia,
•charakteryzuje nowe nurty
w sztuce.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•źródła
ikonograficzne
Dział
WIEK XIX
36
•przyczyny dominacji
cywilizacji europejskiej,
•imperializm europejski,
•typy kolonii,
•skutki ekspansji
kolonialnej państw
europejskich.
•zmiany społeczne
i gospodarcze
spowodowane przez
rozwój przemysłu
w XIX w.,
•główne przyczyny
powstania i rozwoju
ruchu socjalistycznego,
•podziały w ruchu
socjalistycznym,
•Kościół wobec kwestii
robotniczej.
•rozwój Stanów
Zjednoczonych do
1. połowy XIX w.,
102. Ruch robotniczy
i socjalistyczny
103. Nowa potęga – Stany
Zjednoczone Ameryki
Świat w rękach
Europejczyków –
kolonializm.
Kolonializm
w 2. połowie XIX
i na początku XX w.
101.
w monarchię austro-węgierską,
•stosunki etniczne
w monarchii austro-węgierskiej,
•Austro-Węgry na arenie
międzynarodowej.
•na czym polegał system
równowagi sił w Europie
w 1. połowie XIX w.,
•sytuacja w Europie po
zjednoczeniu Niemiec,
•system sojuszy
niemieckich.
100. Dominacja Niemiec
w Europie
Lp.
•abolicjonizm, wojna
secesyjna, imperializm,
Abraham Lincoln,
•Międzynarodówka,
marksiści, anarchiści,
rewizjonizm, Karol
Marks, Leon XIII,
1864 r., 1891 r.
•kolonializm,
imperializm, dominia,
protektorat.
•dwuprzymierze,
trójprzymierze,
bismarkowski system
sojuszy, Bismarck, 1853
0 1856 r., 1872 r.,
1879 r., 1881 r.
pojęciami,
•opisuje przyczyny i skutki wojny
pojęciami,
•charakteryzuje zmiany społeczne
i gospodarcze spowodowane
rozwojem przemysłu,
•wskazuje główne przyczyny
powstania ruchu socjalistycznego.
pojęciami,
ekspansji kolonialnej państw
europejskich.
pojęciami,
•opisuje system sojuszy niemieckich
i ich wpływ na sytuację w Europie.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
Środki dydaktyczne
Treści i tematy
pozaprogramowe
37
WIEK XIX
107.
Kultura w 2. połowie
XIX i na początku
XX w. – sztuki
plastyczne,
architektura, film,
sport
•nowe nurty w sztuce,
•nowe style
w architekturze,
•rozwój sztuki filmowej,
•igrzyska olimpijskie ery
nowożytnej.
•realizm, impresjonizm,
symbolizm, secesja,
fowizm, kubizm,
futuryzm,
abstrakcjonizm,
neogotyk, eklektyzm,
Honore Daumier,
Edouard Manet, Claude
Monet, Paul Cezanne,
•zmiany w życiu
•metropolia.
społeczeństw w sferze
odżywiania, ubioru,
komunikacji,
•rozwój i unowocześnianie
miast,
•poprawa sytuacji
zdrowotnej społeczeństw,
walka z epidemiami,
•zmiany w systemie
oświaty.
106. Zmiany w życiu
codziennym
w 2. połowie XIX w.
•pozytywizm, aseptyka,
sterowiec, Karol
Darwin, bracia Wright.
•pozytywizm,
•teoria ewolucji,
•rozwój medycyny,
•rewolucja techniczna,
•wpływ wynalazków
technicznych na życie
ludzi.
•koniec izolacji Japonii,
•izolacja, narodnicy,
ochrana, Mienszewicy,
•sukces cywilizacyjny
Japonii,
Bolszewicy, krwawa
niedziela, shogun,
•przyczyny reform w Rosji,
22.01.1905 r.
•rewolucja 1905 r. w Rosji.
1860 r., 1861–1865 r.,
1865 r.
105. Nauka i postęp
techniczny
104. Japonia i Rosja na
przełomie XIX
i XX w.
•przyczyny wojny
secesyjnej,
•rozwój gospodarczy
Stanów Zjednoczonych,
•ekspansja amerykańska
pojęciami,
•charakteryzuje i rozpoznaje nowe
nurty w sztuce i nowe style
w architekturze.
pojęciami,
•opisuje zmiany w poziomie życia
różnych grup społecznych.
pojęciami,
•wyjaśnia, następstwa ekonomiczne
i społeczne zastosowania
najważniejszych wynalazków
i odkryć.
pojęciami,
•opisuje następstwa rewolucji
lutowej w Rosji,
•wyjaśnia, na czym polegał sukces
cywilizacyjny Japonii,
secesyjnej w Stanach Zjednoczonych,
•charakteryzuje ekspansję
amerykańską w 2. połowie XIX w.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•mapa
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•temat
nieuwzględniony
w podstawie
programowej
Dział
WIEK XIX
38
Ziemie polskie
w ostatnim półwieczu
niewoli
Kultura polska
w ostatnim półwieczu
niewoli
110.
111.
•rusyfikacja,
germanizacja,
Kulturkampf, Hakata,
lojalizm, trójlojalizm,
praca organiczna.
•rozwój kultury polskiej
•pozytywizm,
pod zaborami,
modernizm,
impresjonizm,
•nowe kierunki
w literaturze polskiej,
symbolizm, eklektyzm,
sztuka
i architektura,
Aleksander
•
oświata
i życie
codzienne.
Świętochowski,
•
Bolesław Prus, Henryk
Sienkiewicz, Wliza
Orzeszkowa, Kazimierz
Przerwa-Tetmajer,
Stanisław Wyspiański,
w zaborach,
•zmiany gospodarcze.
•wybuch powstania
•branka, ukaz, cytadela,
styczniowego,
uwłaszczenie, Ludwik
Mierosławski, Marian
•przebieg i charakter walk,
Langiewicz, Romuald
•upadek powstania i jego
skutki.
Traugutt, Stanisław
Brzóska,
22/23.01.1863 r.,
1864 r.
•czerwoni, biali,
Aleksander
Wielopolski, Jarosław
Dąbrowski, Andrzej
Zamoyski.
Paul Gaugin, Vincent
van Gogh, Pablo
Picasso, Umberto
Boccioni, Wasyl
Kandinsky.
109. Powstanie styczniowe
•polityka Aleksandra
Wielopolskiego wobec
Rosji,
•ożywienie dążeń
niepodległościowych
w latach 60. XIX w.
108. Królestwo Polskie
przed wybuchem
powstania
styczniowego
Lp.
Środki dydaktyczne
pojęciami,
•ocenia osiągnięcia w kulturze,
sztuce i szkolnictwie.
pojęciami.
pojęciami,
powstanie styczniowe,
i charakter powstania,
powstania styczniowego.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
pojęciami,
•zeszyt ćwiczeń
•charakteryzuje politykę Aleksandra •tekst źródłowy
Wielopolskiego.
Treści i tematy
pozaprogramowe
WIEK XIX
WIEK XX
39
Wielka Wojna
(1914–1918)
Rewolucja i wojna
domowa w Rosji
115.
Europa zmierza ku
wojnie
114.
113.
112. Polskie partie
polityczne na
początku XX w.
rewolucji w Rosji,
•rewolucja lutowa,
•rewolucja
październikowa,
•wojna domowa.
I wojny światowej,
•fronty podczas I wojny
światowej,
•charakter walk,
•nowe środki techniczne,
•skutki I wojny światowej.
•konflikty między
mocarstwami
europejskimi,
•powstanie bloków
państw,
•wydarzenia na
Bałkanach,
•przygotowania państw do
wojny.
•okres dwuwładzy, Rada
Komisarzy Ludowych,
wojna domowa,
15.03.1917 r.,
7.11.1917 r., 3.03.1918 r.
1921 r.
•wojna pozycyjna, wojna
podwodna, zawieszenie
broni, 28.06.1914 r.,
1916 r., 11.11.1918 r.
•ententa,
trójporozumienie,
„kocioł bałkański”,
1904 r., 1907 r.
•polskie ugrupowania
•Józef Piłsudski,
polityczne działające pod
Wincenty Witos,
koniec XIX w.,
Roman Dmowski.
•stosunek polskich partii
politycznych do państw
zaborczych,
•polskie partie polityczne
po rewolucji 1905–1907 r.
w Królestwie Polskim.
Stefan Żeromski,
Władysław Reymont,
Juliusz Kossak, Jan
Matejko, bracia
Gierymscy, Leon
Wyczółkowski, Julian
Fałat, Jacek Malczewski.
pojęciami,
•wyjaśnia przyczyny wybuchu
rewolucji w Rosji,
•charakteryzuje następstwa rewolucji
rosyjskich dla Rosji i Europy,
pojęciami,
•charakteryzuje przyczyny wybuchu
wojny,
•charakteryzuje przebieg działań
wojennych z uwzględnieniem
nowych środków technicznych.
pojęciami,
•wymienia główne przyczyny
konfliktów pomiędzy
mocarstwami europejskimi
i umiejscawia je na mapie Europy
i świata.
•przedstawia główne nurty
polityczne powstałe pod zaborami
w końcu XIX w.,
•charakteryzuje stosunek polskich
partii politycznych do państwa
zaborczych.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
Dział
Polskie formacje
wojskowe w latach
I wojny światowej
Ku wolności – sprawa
polska w czasie
I wojny światowej
116.
117.
Lp.
•wysiłek zbrojny Polaków
na frontach I wojny
światowej,
•polskie formacje
wojskowe walczące
u boku armii państw
centralnych,
•polskie formacje
wojskowe walczące
u boku Rosji,
•wielkie bitwy z udziałem
oddziałów polskich.
•stanowisko mocarstw
w sprawie polskiej,
•polskie orientacje
niepodległościowe,
•sytuacja na ziemiach
polskich podczas I wojny
światowej,
•walka zaborców
o uzyskanie poparcia
Polaków.
•Polskie Siły Zbrojne,
legion „puławski”,
„Bajończycy”, „Błękitna
Armia”, Józef Dowbór-Mościcki, Józef Haller,
Józef Piłsudski.
•aktywiści, pasywiści,
alianci, akt 5 listopada,
wielka licytacja, Józef
Piłsudski, Roman
Dmowski, Wilhelm II,
Franciszek Józef,
Mikołaj II, Thomas
Wilson, 5.11.1916 r.
pojęciami,
•ocenia wysiłek zbrojny Polaków.
pojęciami,
•charakteryzuje stosunek państw
zaborczych do sprawy polskiej,
•opisuje poglądy zwolenników
różnych orientacji,
•wyjaśnia międzynarodowe
uwarunkowania sprawy polskiej.
•ocenia rolę Lenina w przejęciu
przez bolszewików władzy w Rosji,
•opisuje reakcje państw
europejskich na wydarzenia
w Rosji.
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
•mapa
•podręcznik
•zeszyt ćwiczeń
•źródła
ikonograficzne
Środki dydaktyczne
UWAGA:
Podział na tematy w tabeli rozkładu materiału nie jest jednoznaczny z liczbą jednostek lekcyjnych w 3-letnim cyklu kształcenia.
Nauczyciel powinien zadecydować, w zależności od możliwości i zainteresowań uczniów, ile godzin przeznaczyć na konkretny temat.
WIEK XX
40
Treści i tematy
pozaprogramowe
PROPOZYCJE TEMATÓW LEKCJI POWTÓRZENIOWYCH
1. Osiągnięcia ludów starożytnego Bliskiego Wschodu
2. Osiągnięcia cywilizacji starożytnej Grecji i Rzymu
3. Przyczyny i skutki rozpadu imperium rzymskiego
4. Zmiany terytorialne Polski wczesnopiastowskiej
5. Blaski i cienie rozbicia dzielnicowego
6. Dzieło ostatnich Piastów
7. Polska Jagiellonów potęgą europejską
8. Początki nowożytnego świata
9. Polska złotego wieku na tle europejskim
10. Skutki wojen w XVII wieku na ziemiach polskich
11. Polska w dobie rozbiorów
12. Przyczyny upadku państwa polskiego pod koniec XVIII wieku
13. Konsekwencje wojen napoleońskich dla Polski i Europy
14. Zmiany w Europie i na ziemiach polskich w 1. połowie XIX wieku
15. Ziemie polskie w okresie powstania styczniowego i kształtowania się świadomości
narodowej
16. Sprawa polska w czasie I wojny światowej
Dodatkowo należy zrealizować lekcje związane z historią regionalną lub omówić te tematy w ramach lekcji poświęconych historii kultury i walki o polskość.
41
PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO DLA GIMNAZJÓW
Źródło: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (rozporządzenie zostało opublikowane
w Dzienniku Ustaw z dnia 15 stycznia 2009 r. Nr 4, poz. 17)
HISTORIA
III etap edukacyjny
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I.Chronologia historyczna.
Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje je i ustala związki poprzedzania, równoczesności i następstwa; dostrzega zmiany w życiu społecznym oraz ciągłość w rozwoju kulturowym i cywilizacyjnym.
II. Analiza i interpretacja historyczna.
Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski; dostrzega w narracji historycznej warstwę informacyjną, wyjaśniającą i oceniającą; wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe
analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych; wyjaśnia znaczenie poznawania przeszłości dla
rozumienia świata współczesnego.
III. Tworzenie narracji historycznej.
Uczeń tworzy narrację historyczną, integrując informacje pozyskane z różnych źródeł; tworzy krótkie wypowiedzi: plan, notatkę, rozprawkę, prezentację; przedstawia argumenty uzasadniające własne stanowisko.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
1. Najdawniejsze dzieje człowieka. Uczeń:
1)porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym i opisuje skutki przyjęcia przez człowieka trybu osiadłego;
2) wyjaśnia zależności pomiędzy środowiskiem geograficznym a warunkami życia człowieka.
2. Cywilizacje Bliskiego Wschodu. Uczeń:
1) lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizacje starożytnej Mezopotamii i Egiptu;
2) charakteryzuje strukturę społeczeństwa i system wierzeń w Egipcie;
3) wyjaśnia znaczenie pisma i prawa w procesie powstawania państw;
4) rozpoznaje typy pisma wykształcone na terenie Mezopotamii i Egiptu.
3. Starożytny Izrael. Uczeń:
1) charakteryzuje podstawowe symbole i główne zasady judaizmu;
2) wyjaśnia różnicę pomiędzy politeizmem a monoteizmem, odwołując się do przykładów.
4. Cywilizacja grecka. Uczeń:
1) wyjaśnia wpływ środowiska geograficznego na gospodarkę i rozwój polityczny starożytnej Grecji;
2)umiejscawia w czasie i porównuje system sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w Sparcie
i Atenach peryklejskich;
3)charakteryzuje czynniki integrujące starożytnych Greków – język, system wierzeń, teatr oraz igrzyska
olimpijskie.
5. Cywilizacja rzymska. Uczeń:
1)umiejscawia w czasie i charakteryzuje system sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa
w Rzymie republikańskim i cesarstwie;
2)wyjaśnia przyczyny i wskazuje skutki ekspansji Rzymu, opisując postawy Rzymian wobec niewolników
i ludów podbitych;
3)podaje przykłady wpływu kultury greckiej na kulturę rzymską;
4) rozróżnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku starożytnego państwa rzymskiego.
42
6. Dziedzictwo antyku. Uczeń:
1)charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej antycznego świata w różnych
dziedzinach: filozofii, nauce, architekturze, sztuce, literaturze;
2) podaje przykłady osiągnięć cywilizacyjnych antyku, które mają wpływ na cywilizację współczesną.
7. Chrześcijaństwo. Uczeń:
1) umiejscawia w czasie i przestrzeni narodziny i rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa;
2) wskazuje przyczyny i przykłady prześladowania chrześcijan w państwie rzymskim.
8.
Arabowie i świat islamski. Uczeń:
1) umiejscawia w czasie i przestrzeni kierunki i zasięg podbojów arabskich;
2) opisuje podstawowe zasady i symbole islamu;
3)wyjaśnia rolę Arabów w przekazywaniu dorobku kulturowego pomiędzy Wschodem a Zachodem.
9. Początki cywilizacji zachodniego chrześcijaństwa. Uczeń:
1)umiejscawia w czasie i przestrzeni monarchię Karola Wielkiego, Państwo Kościelne oraz Cesarstwo
w Europie Zachodniej;
2) charakteryzuje działalność Karola Wielkiego i wyjaśnia, na czym polegał renesans karoliński;
3) charakteryzuje główne idee uniwersalnego cesarstwa Ottona III;
4) opisuje relacje pomiędzy władzą cesarską a papieską w X−XI w.
10. Bizancjum i Kościół wschodni. Uczeń:
1) lokalizuje w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyjskie;
2)charakteryzuje rolę Bizancjum jako kontynuatora cesarstwa rzymskiego i rozpoznaje osiągnięcia kultury
bizantyjskiej (prawo, architektura, sztuka);
3) wyjaśnia przyczyny i skutki rozłamu w Kościele w XI w.
11. Społeczeństwo średniowiecznej Europy. Uczeń:
1) rozpoznaje typowe instytucje systemu lennego;
2) wyjaśnia pojęcie stanu i charakteryzuje podziały społeczne w średniowieczu;
3) charakteryzuje funkcje gospodarcze, polityczne i kulturowe miast w średniowieczu.
12.Kultura materialna i duchowa łacińskiej Europy. Uczeń:
1)wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego średniowiecznego społeczeństwa;
2) porównuje główne elementy kultury rycerskiej i kultury miejskiej;
3)rozpoznaje zabytki kultury średniowiecza, wskazując różnice pomiędzy stylem romańskim a stylem gotyckim, z uwzględnieniem przykładów z własnego regionu.
13. Polska pierwszych Piastów. Uczeń:
1) sytuuje w czasie i przestrzeni państwo pierwszych Piastów;
2)wskazuje, na przykładzie państwa pierwszych Piastów, charakterystyczne cechy monarchii patrymonialnej;
3)wyjaśnia okoliczności przyjęcia chrztu przez Piastów oraz następstwa kulturowe, społeczne i polityczne
chrystianizacji Polski;
4)ocenia dokonania pierwszych Piastów w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury.
14. Polska dzielnicowa i zjednoczona. Uczeń:
1) sytuuje w czasie i przestrzeni Polskę okresu rozbicia dzielnicowego;
2) opisuje postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego;
3)porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi w epoce Piastów;
4)opisuje zmiany społeczno-gospodarcze w epoce rozbicia dzielnicowego i dostrzega związki pomiędzy
rozwojem ruchu osadniczego a ożywieniem gospodarczym;
5)ocenia dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie polityki wewnętrznej (system obronny, urbanizacja kraju, prawo, nauka) oraz w polityce zagranicznej;
6)charakteryzuje zmiany struktury społeczno-wyznaniowej Królestwa Polskiego po przyłączeniu ziem ruskich.
15. Polska w dobie unii z Litwą. Uczeń:
1) wyjaśnia przyczyny i ocenia następstwa unii Polski z Litwą;
2)porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi w epoce Jagiellonów;
3) charakteryzuje rozwój uprawnień stanu szlacheckiego.
43
16. Wielkie odkrycia geograficzne. Uczeń:
1)sytuuje w czasie i przestrzeni wyprawy Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana oraz
sytuuje w przestrzeni posiadłości kolonialne Portugalii i Hiszpanii;
2)ocenia wpływ odkryć geograficznych na życie społeczno-gospodarcze i kulturowe Europy oraz dla Nowego Świata.
17. Humanizm i renesans. Uczeń:
1) wyjaśnia źródła rozwoju kultury renesansu oraz opisuje jej charakterystyczne cechy;
2)charakteryzuje największe osiągnięcia: Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Rafaela Santi, Erazma z Rotterdamu, Mikołaja Kopernika i Galileusza;
3) ocenia rolę druku dla upowszechniania idei renesansu oraz rozwoju cywilizacji europejskiej.
18. Rozłam w Kościele zachodnim. Uczeń:
1) wymienia czynniki, które doprowadziły do rozłamu w Kościele zachodnim;
2)opisuje cele i charakteryzuje działalność Marcina Lutra i Jana Kalwina oraz przedstawia okoliczności
powstania kościoła anglikańskiego;
3)wyjaśnia cele zwołania soboru trydenckiego i wskazuje postanowienia służące wzmocnieniu katolicyzmu.
19. Polska i Litwa w czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń:
1) ocenia politykę zagraniczną ostatnich Jagiellonów;
2)przedstawia okoliczności zawarcia unii realnej pomiędzy Polską a Litwą i jej główne postanowienia oraz
wskazuje na mapie terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów;
3)charakteryzuje stosunki wyznaniowe w państwie polsko-litewskim i wyjaśnia ich specyfikę na tle europejskim;
4)przedstawia największe osiągnięcia piśmiennictwa polskiego epoki renesansu, uwzględniając twórczość
Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Andrzeja Frycza Modrzewskiego;
5)rozpoznaje reprezentatywne obiekty sztuki renesansowej na ziemiach polskich ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu.
20. Społeczeństwo i ustrój Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Uczeń:
1) wymienia instytucje ustrojowe demokracji szlacheckiej i charakteryzuje ich kompetencje;
2)wyjaśnia okoliczności uchwalenia oraz główne założenia konfederacji warszawskiej i artykułów henrykowskich;
3)przedstawia zasady wolnej elekcji;
4)ocenia charakter zmian systemu polityczno-ustrojowego Rzeczypospolitej w XVII w.;
5)rozpoznaje charakterystyczne cechy kultury baroku, odwołując się do przykładów architektury i sztuki
we własnym regionie.
21. Rzeczpospolita Obojga Narodów i jej sąsiedzi w XVII w. Uczeń:
1) wyjaśnia główne przyczyny wojen Rzeczypospolitej ze Szwecją, Turcją i Rosją;
2) wyjaśnia przyczyny, cele i następstwa powstania Bohdana Chmielnickiego na Ukrainie;
3) ocenia społeczno-gospodarcze i polityczne następstwa wojen w XVII w.;
4)wyjaśnia przyczyny i wskazuje przejawy kryzysu politycznego i społeczno-gospodarczego Rzeczypospolitej w II połowie XVII w.
22.Formy państwa nowożytnego. Uczeń:
1) charakteryzuje, na przykładzie Francji Ludwika XIV, ustrój monarchii absolutnej;
2) wymienia, odwołując się do przykładu Anglii, główne cechy monarchii parlamentarnej;
3)porównuje monarchię parlamentarną z monarchią absolutną, uwzględniając zakres władzy monarszej,
prawa i obowiązki poddanych, rolę instytucji stanowych (parlamentu);
4)wyjaśnia, na czym polegała specyfika ustroju Rzeczypospolitej Obojga Narodów na tle Europy.
23. Europa w XVIII w. Uczeń:
1) wymienia idee oświecenia i rozpoznaje je w nauce, literaturze, architekturze i sztuce;
2)charakteryzuje zasadę trójpodziału władzy Monteskiusza i zasadę umowy społecznej Rousseau;
3)porównuje reformy oświeceniowe wprowadzone w Prusach, Rosji i Austrii.
24. Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVIII w. Uczeń:
1)przedstawia przyczyny i przejawy kryzysu państwa polskiego w czasach saskich;
2) wyjaśnia zmiany położenia międzynarodowego Rzeczypospolitej w XVIII w.;
3)charakteryzuje projekty reform ustrojowych Stanisława Konarskiego i Stanisława Leszczyńskiego oraz
dostrzega przejawy ożywienia w gospodarce i kulturze czasów saskich.
44
25. Bunt poddanych – wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Uczeń:
1) przedstawia przyczyny i następstwa wojny o niepodległość;
2) ocenia wkład Polaków w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych;
3)wymienia główne instytucje ustrojowe Stanów Zjednoczonych i wyjaśnia, w jaki sposób konstytucja
amerykańska realizowała w praktyce zasadę trójpodziału władzy.
26. Rzeczpospolita w dobie stanisławowskiej. Uczeń:
1) przedstawia okoliczności powstania, zadania i osiągnięcia Komisji Edukacji Narodowej;
2)sytuuje w czasie obrady Sejmu Wielkiego oraz uchwalenie Konstytucji 3 maja; wymienia reformy Sejmu
Wielkiego oraz postanowienia Konstytucji 3 maja;
3)wyjaśnia okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i ocenia jej następstwa;
4)rozpoznaje charakterystyczne cechy polskiego oświecenia i charakteryzuje przykłady sztuki okresu klasycyzmu z uwzględnieniem własnego regionu.
27. Walka o utrzymanie niepodległości w ostatnich latach XVIII w. Uczeń:
1)sytuuje w czasie I, II i III rozbiór Rzeczypospolitej i wskazuje na mapie zmiany terytorialne po każdym
rozbiorze;
2) przedstawia cele i następstwa powstania kościuszkowskiego;
3) rozróżnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku Rzeczypospolitej.
28.Rewolucja francuska. Uczeń:
1) wyjaśnia główne przyczyny rewolucji i ocenia jej skutki;
2) wskazuje charakterystyczne cechy dyktatury jakobińskiej;
3) opisuje główne zasady ideowe rewolucji francuskiej zawarte w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela.
29. Epoka napoleońska. Uczeń:
1)opisuje zmiany w Europie w okresie napoleońskim w zakresie stosunków społeczno-gospodarczych i politycznych;
2)wyjaśnia okoliczności utworzenia Legionów Polskich i Księstwa Warszawskiego oraz opisuje cechy
ustrojowe i terytorium Księstwa Warszawskiego;
3) ocenia politykę Napoleona wobec sprawy polskiej oraz postawę Polaków wobec Napoleona.
30. Europa po kongresie wiedeńskim. Uczeń:
1)przedstawia zasady i postanowienia kongresu wiedeńskiego, uwzględniając jego decyzje w sprawie polskiej;
2)wyjaśnia główne założenia idei liberalizmu, socjalizmu oraz idei narodowych w Europie w I połowie XIX w.
31. Rozwój cywilizacji przemysłowej. Uczeń:
1) wymienia charakterystyczne cechy rewolucji przemysłowej;
2)podaje przykłady pozytywnych i negatywnych skutków procesu uprzemysłowienia, w tym dla środowiska naturalnego;
3)identyfikuje najważniejsze wynalazki i odkrycia XIX w. oraz wyjaśnia następstwa ekonomiczne i społeczne ich zastosowania;
4)opisuje zmiany w poziomie życia różnych grup społecznych w XIX w. na podstawie źródeł pisanych,
ikonograficznych i statystycznych.
32. Europa i świat w XIX w. Uczeń:
1) opisuje przyczyny i skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych;
2) dostrzega podobieństwa i różnice w procesie jednoczenia Włoch i Niemiec;
3)wyjaśnia przyczyny i sytuuje w przestrzeni kierunki oraz zasięg ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX w.;
4)ocenia pozytywne i negatywne skutki polityki kolonialnej z perspektywy europejskiej oraz kolonizowanych społeczności i państw.
33. Ziemie polskie po kongresie wiedeńskim. Uczeń:
1)wskazuje na mapie nowy układ granic państw zaborczych na ziemiach polskich po kongresie wiedeńskim;
2) charakteryzuje ustrój Królestwa Polskiego;
3)ocenia osiągnięcia Królestwa Polskiego w gospodarce, kulturze i szkolnictwie.
34. Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń:
1) sytuuje w czasie i przestrzeni powstanie listopadowe i powstanie styczniowe;
2) przedstawia przyczyny oraz porównuje przebieg i charakter powstań narodowych;
45
3) rozróżnia bezpośrednie i długofalowe następstwa powstańczych ruchów narodowych;
4) charakteryzuje główne nurty i postaci Wielkiej Emigracji.
35. życie pod zaborami. Uczeń:
1) wyjaśnia cele i opisuje metody działań zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej;
2) charakteryzuje i ocenia zróżnicowane postawy społeczeństwa wobec zaborców;
3)porównuje warunki życia społeczeństwa w trzech zaborach w II połowie XIX w., uwzględniając możliwości prowadzenia działalności społecznej i rozwoju narodowego;
4) przedstawia główne nurty życia politycznego pod zaborami w końcu XIX w.
36. Europa i świat na przełomie XIX i XX w. Uczeń:
1)przedstawia skutki przewrotu technicznego i postępu cywilizacyjnego, w tym dla środowiska naturalnego;
2) charakteryzuje przyczyny i następstwa procesu demokratyzacji życia politycznego;
3)przedstawia nowe zjawiska kulturowe, w tym narodziny kultury masowej i przemiany obyczajowe.
37. I wojna światowa i jej skutki. Uczeń:
1)wymienia główne przyczyny narastania konfliktów pomiędzy mocarstwami europejskimi na przełomie
XIX i XX w. oraz umiejscawia je na politycznej mapie świata i Europy;
2)charakteryzuje specyfikę działań wojennych, ze szczególnym uwzględnieniem nowych środków technicznych.
38. Rewolucje rosyjskie. Uczeń:
1) wyjaśnia polityczne i społeczno-gospodarcze przyczyny wybuchu rewolucji w Rosji w 1917 r.;
2) wyjaśnia okoliczności przejęcia przez bolszewików władzy w Rosji;
3) opisuje bezpośrednie następstwa rewolucji lutowej i październikowej dla Rosji oraz Europy;
4) charakteryzuje reakcję Europy na wydarzenia w Rosji.
39. Sprawa polska w I wojnie światowej. Uczeń:
1)charakteryzuje stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej oraz opisuje poglądy zwolenników różnych orientacji politycznych;
2) ocenia wysiłek zbrojny Polaków;
3) wyjaśnia międzynarodowe uwarunkowania sprawy polskiej.
46
Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.
ul. Świętojerska 5/7, 00-236 Warszawa
Wydanie I
Arkszy drukarskich 5,5
Druk ukończono w lipcu 2009 r.
Druk i oprawa:

Program nauczania w gimnazjum Podstawa programowa

Transkrypt

Podobne dokumenty

Klasa 4 Wszystkie podręczniki muszą być zgodne z nową podstawą

Klasa 6 b Przedmiot Autor Tytuł wydawnictwo/ rok Nr dopuszczenia

Klasa 5SP

Podręczniki kl. III 2016-2017

Uczniowie klas drugich otrzymają podręczniki oraz zeszyty ćwiczeń

Klasa I PSP

Wykaz podręczników w PSP w Jastrzębi w roku szkolnym 2014

Klasa 6 lista podręczników Religia 6 „Wierzę w Kościół” Ks. Jan