Instytut Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk

Instytut Chemii Fizycznej
Polskiej Akademii Nauk
adres:
tel.:
fax/tel.:
email:
WWW:
ul. Kasprzaka 44/52
01-224 Warszawa
+48 22 3432000
+48 22 3433333, 6325276
[email protected]
http://www.ichf.edu.pl/
Warszawa, 15 września 2011
Feromony pomogą chronić lasy bukowe
Drwalnik bukowiec, drobny chrząszcz europejski, żeruje na drzewach liściastych,
głównie bukach. Leśnicy dotychczas nie dysponowali substancjami feromonowymi
pozwalającymi monitorować i ograniczać populację tego szkodnika. Nowy związek
feromonowy, opracowany w Zakładzie Doświadczalnym CHEMIPAN Instytutu
Chemii Fizycznej PAN, okazał się skuteczny w przywabianiu nie tylko drwalnika
bukowca, ale również pozostałych gatunków chrząszczy z rodzaju Trypodendron.
Europejski chrząszcz drwalnik bukowiec stanowi zagrożenie zarówno dla żywych drzewostanów
bukowych, jak i drewna wyrobionego. Do walki z tym szkodnikiem w Zakładzie Doświadczalnym
CHEMIPAN Instytutu Chemii Fizycznej PAN w Warszawie przygotowano nową substancję
feromonową, na zlecenie austriackiej firmy Witasek Pflanzenschutz GmBH przetestowaną w
zeszłym roku w lasach na terenie Niemiec. „Wyniki badań przeprowadzonych przez naszych
niemieckich kolegów okazały się wyjątkowo miłą niespodzianką”, mówi dr hab. inż. Jerzy Raczko,
dyrektor CHEMIPAN-u. Nowy preparat okazał się skuteczny w przywabianiu nie tylko drwalnika
bukowca, ale również pozostałych gatunków chrząszczy z rodzaju Trypodendron.
Feromony to substancje lotne wydzielane do otoczenia przez organizmy żywe w celach
komunikacyjnych. Pełnią różne zadania: zazwyczaj sygnalizują pobyt samicy lub obfitość
pożywienia, ale są także stosowane w charakterze ostrzeżeń. Wabiące cechy feromonów były od
dawna wykorzystywane przez leśników do walki z owadami. Dzięki pułapkom feromonowym mogą
oni monitorować, ograniczać lub zwalczać określoną populację szkodników.
„Substancje feromonowe występują w środowisku w ekstremalnie małych stężeniach, dlatego ich
stosowanie jest wyjątkowo ekologiczne i ekonomiczne. Na przykład co roku dostarczamy leśnikom
w całej Polsce kilkadziesiąt tysięcy pułapek feromonowych do monitorowania populacji brudnicy
mniszki. We wszystkich łącznie znajduje się zaledwie 12 gramów feromonu”, wyjaśnia Raczko.
Drwalnik bukowiec (Trypodendron domesticum, Xyloterus domesticus) to niewielki, ciemny
chrząszcz o walcowatym kształcie i długości nieprzekraczającej czterech milimetrów. Występuje
głównie w drzewostanach bukowych, zwłaszcza uszkodzonych, gdzie oprócz buków niszczy
brzozy, dęby, klony, lipy i inne drzewa liściaste. Jednak w Polsce większość lasów to monokultury
sosnowe, dla których głównym zagrożeniem jest żerujący na drzewach iglastych drwalnik
paskowany (Trypodendron lineatum, Xyloterus lineatus). „Od lat dysponujemy związkami, które z
powodzeniem stosowaliśmy do wabienia drwalnika paskowanego. Użyliśmy ich jako podstawy do
zbudowania nowego feromonu, skonstruowanego z myślą o przywabianiu drwalnika bukowca”,
opisuje Raczko.
Badania polowe przeprowadziła Politechnika Drezdeńska na drzewostanach w pobliżu Lipska,
Drezna i Wermsdorfu. Lasy składały się z buków zwyczajnych, dębów i jesionów. Ku zaskoczeniu
polskich naukowców, w pułapkach feromonowych zaobserwowane duże, wzajemnie
porównywalne liczby nie tylko drwalników bukowca i paskowanego, ale także znaczonego
(Trypodendron signatum, Xyloterus signatus). Wyniki testów wskazują, że nowy preparat jest
skuteczny na wszystkie gatunki chrząszczy z rodzaju Trypodendron.
Dzięki preparatowi feromonowemu wabiącemu drwalniki będzie można lepiej wyznaczać terminy
rozpoczęcia i kulminacji rójek tych szkodników. Pomiary za pomocą pułapek pozwolą skuteczniej
monitorować drzewostany i umożliwią leśnikom odpowiednio wczesne podejmowanie działań
zapobiegawczych, co pozwoli ograniczyć szkody spowodowane żerowaniem owadów.
Instytut Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk (http://www.ichf.edu.pl/) został powołany w 1955 roku jako jeden z pierwszych
instytutów chemicznych PAN. Profil naukowy Instytutu jest silnie powiązany z najnowszymi światowymi kierunkami rozwoju chemii
fizycznej i fizyki chemicznej. Badania naukowe są prowadzone w 9 zakładach naukowych. Działający w ramach Instytutu Zakład
Doświadczalny CHEMIPAN wdraża, produkuje i komercjalizuje specjalistyczne związki chemiczne do zastosowań m.in. w rolnictwie
i farmacji. Instytut publikuje około 200 oryginalnych prac badawczych rocznie.
KONTAKTY DO NAUKOWCÓW:
dr hab. inż. Jerzy Raczko
Zakład Doświadczalny CHEMIPAN, Instytut Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk
tel. +48 22 3433385, +48 22 6324513
email: [email protected]
POWIĄZANE STRONY WWW:
http://www.ichf.edu.pl/chemipan/
Strona Zakładu Doświadczalnego CHEMIPAN Instytutu Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk.
http://www.ichf.edu.pl/
Strona Instytutu Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk.
http://www.ichf.edu.pl/press/
Serwis prasowy Instytutu Chemii Fizycznej PAN.
MATERIAŁY GRAFICZNE:
IChF110915b_fot01s.jpg
HR: http://ichf.edu.pl/press/2011/09/IChF110915b_fot01.jpg
Preparat feromonowy opracowany w Zakładzie Doświadczalnym CHEMIPAN Instytutu Chemii Fizycznej PAN w Warszawie pozwoli
skuteczniej chronić lasy bukowe. (Źródło: IChF PAN/Grzegorz Krzyżewski)
IChF110915b_fot02s.jpg
HR: http://ichf.edu.pl/press/2011/09/IChF110915b_fot02.jpg
Drwalnik bukowiec atakuje drzewa liściaste, głównie buki, dęby i jesiony. Nowy preparat feromonowy z Zakładzu Doświadczalnego
CHEMIPAN Instytutu Chemii Fizycznej PAN w Warszawie skutecznie przywabia wszystkie gatunki drwalników. (Źródło: Robert
Dzwonkowski)