xv dni książki żydowskiej

XV
DNI KSIĄŻKI
ŻYDOWSKIEJ
13–16 maja 2012
największy wybór książek
o tematyce żydowskiej
spotkania z autorami
dyskusje
Kiermasz książek
w godz. 12.00–20.00
Warszawa
ul. Twarda 6
ul. Próżna 8
pl. Grzybowski 12
Szczegółowy program:
www.midrasz.pl
Stoiska z książkami czynne są od niedzieli 13 maja
do środy 16 maja w godzinach 12.00–20.00
Na wszystkie imprezy wstęp wolny
Informacje:
tel. (22) 850 21 51, faks (22) 435 94 85
oraz na stronie internetowej: www.midrasz.pl
Centrum im. Mojżesza Schorra, Biały Budynek, ul. Twarda 6
Księgarnia, Biały Budynek, ul. Twarda 6
Klub Mamele (Teatr Żydowski), pl. Grzybowski 12
austriackie forum kultury, ul. Próżna 8
Niedziela 13 maja
16.00
Festung Warschau
– spotkanie z autorką książki Elżbietą Janicką,
Sylwią Chutnik i Piotrem Pazińskim
Elżbieta Janicka
Fotografka, literaturoznawczyni. Autorka dysertacji
Sztuka czy Naród? Monografia pisarska Andrzeja Trzebińskiego oraz książki-albumu Festung Warschau. Jej prace
fotograficzne prezentowane były m.in. na wystawach
indywidualnych Ja, fotografia oraz Miejsce Nieparzyste.
Wykłada w Collegium Civitas oraz w Akademii Sztuk
Pięknych w Łodzi.
Sylwia Chutnik
Kulturoznawczyni, prezeska Fundacji MaMa działającej
na rzecz poprawy sytuacji matek w Polsce, pisarka,
przewodniczka po Warszawie i dziennikarka. Autorka
m.in. powieści Kieszonkowy atlas kobiet, Dzidzia oraz
przewodnika Warszawa Kobiet.
Piotr Paziński
Redaktor naczelny „Midrasza”, eseista, krytyk literacki
i tłumacz. Z wykształcenia filozof i doktor literatury z IBL
PAN. Autor książek o Jamesie Joysie – Labirynt i drzewo,
Dublin z Ulissesem oraz powieści Pensjonat.
Festung Warschau. Raport z oblężonego miasta (Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2012) to spacerownik po
Warszawie: minionej i obecnej, wyobrażonej i rzeczywistej. Zasięg terytorialny zaproponowanej trasy odpowiada obszarowi dawnej „dzielnicy północnej”, która
w 1940 roku stała się warszawskim gettem. Książka
jest bogato ilustrowana i ma postać żywo napisanych
esejów-miniatur, układających się w logiczną serię
i tworzących konsekwentny wywód. W miarę spacerulektury spojrzenie wędrowca-czytelnika zwraca się ku
sposobom funkcjonowania polskiego miasta wplecionego w resztki i wspomnienia miasta żydowskiego
sprzed 1943 roku – zmiecionego z powierzchni ziemi
przez hitlerowców, lecz obecnego w świadomości,
a także podświadomości dzisiejszych mieszkańców.
Nawiązania architektoniczne lub ich brak, postać głównych ciągów komunikacyjnych, wzajemne usytuowanie
pomników i upamiętnień, ewolucja nazw ulic i placów
– wszystko to składa się na tkankę symboliczną pełną
wzajemnych odniesień, a niekiedy również napięć.
Festung Warschau konfrontuje różne style opowieści
o tym samym miejscu. Teksty, obrazy i postaci z różnych
epok wchodzą w dialog – niekiedy z pozycji nie do
pogodzenia – na temat możliwych wizji historii Polski,
wyborów tożsamościowych (grupowych i jednostkowych) oraz potocznych wyobrażeń o większości
i mniejszościach.
Centrum im. Mojżesza Schorra
17.00
Kamienie na macewie.
Holokaust w polskim kinie
– spotkanie z autorką książki Joanną Preizner
prowadzi Karolina Sulej
Joanna Preizner
Adiunkt na Wydziale Politologii i Komunikacji Społecznej
Akademii Krakowskiej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie. Zajmuje się przede wszystkim historią
kina polskiego. Od lat porusza się w kręgu zagadnień poświęconych stosunkom polsko-żydowskim. Jest autorką
monografii etiud studenckich PRL w obiektywie studentów łódzkiej filmówki w latach 1949–1960, redaktorką
i autorką serii „Gefilte film. Wątki żydowskie w kinie”.
Karolina Sulej
Doktorantka w Zakładzie Filmu i Kultury Wizualnej
Instytutu Kultury Polskiej UW, dziennikarka i stylistka
freelancerka związana z m.in. „Wysokimi Obcasami”.
Pracę magisterską pisała o funkcjach mody w warszawskim getcie – została wyróżniona w konkursie na najlepszą pracę o tematyce gender (2010), organizowanym
przez IBL PAN. Doktorat planuje poświęcić poszukiwaniu mody w kolejnych nieoczywistych miejscach.
W latach 1945–2010 powstało w Polsce zaledwie
18 pełnometrażowych filmów opowiadających o Zagładzie Żydów. Wydaje się, że temat wojny, okupacji, getta,
Sprawiedliwych oraz nie-Sprawiedliwych powraca ciągle
w dyskusji publicznej. Często pojawiają się artykuły,
coraz częściej różnego rodzaju książki na ten temat. Dlatego dziwić może stosunkowo niewielka liczba filmów.
Wiele z nich powstało w okresie PRL, kiedy trudno było
nakręcić obraz wolny od ideologii i narzuconej z góry wizji świata. Niektórym reżyserom to się jednak udało, a ich
dzieła przeszły próbę czasu. Szkoda tylko, że dziś spoczywają na zakurzonych półkach filmowych archiwów, i są
niedostępne dla odbiorców. Joanna Preizner, zafascynowana tymi filmami, postanowiła zbadać dokładnie ich
losy. Analizowała jedynie polskie filmy, stworzone przez
rodzimych reżyserów, aktorów i ekipę, począwszy od
„Ulicy Granicznej” Aleksandra Forda, na „Joannie” Feliksa
Falka skończywszy. Osiemnaście esejów złożyło się na
tom Kamienie na macewie (Austeria, 2012).
Klub Mamele
18.00
Nie nad rzekami Babilonu
– o poezji jidysz w powojennej Polsce rozmawiają
Magdalena Ruta i Bella Szwarcman-Czarnota
Magdalena Ruta
Adiunkt w Katedrze Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie prowadzi zajęcia na temat języka i literatury jidysz. Autorka książki Pomiędzy dwoma światami.
O Kalmanie Segalu (2003). Tłumaczka literatury jidysz
(m.in. prozy Josifa Burga, Chaima Gradego, Isaaca
Bashevisa Singera, Hinde Ester Kreitman, Kalmana Segala). Redaktorka tomów: Nusach Pojln. Studia z dziejów
kultury jidysz w powojennej Polsce (2008) oraz (z Elvirą
Groezinger) Under the Red Banner. Yiddish Culture in the
Communist Countries in the Postwar Era (2008).
Bella Szwarcman-Czarnota
Filozofka, tłumaczka, współzałożycielka, redaktorka i felietonistka dwumiesięcznika „Midrasz”. Autorka książek
Mocą przepasały swe biodra, Znalazłam wczorajszy dzień
oraz Cenniejsze niż perły. Współautorka materiałów
pomocniczych dla nauczycieli programu „Przywróćmy
pamięć” realizowanego przez Fundację Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.
Dwujęzyczna antologia wierszy w przekładzie
Magdaleny Ruty Nie nad rzekami Babilonu. Antologia
poezji jidysz w powojennej Polsce (Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, 2012) prezentuje żydowską poezję
tworzoną w języku jidysz w Polsce po 1945 roku.
Centrum im. Mojżesza Schorra
19.30
Jakiej historii Polacy potrzebują? Kierunki
polskich badań nad zagładą Żydów
– rozmawiają: Barbara Engelking, Jacek Leociak,
Dariusz Libionka
Naukowcy z Centrum Badań nad Zagładą Żydów PAN
dyskutować będą o budowaniu polskiej narracji dotyczącej Zagłady. Wskażą oni główne problemy, które otwierają się przed polskimi badaczami Holokaustu. Punktem
wyjścia dla spotkania będą kwestie zaprezentowane
w najnowszym, siódmym tomie rocznika „Zagłada
Żydów. Studia i Materiały”, poświęconym stosunkowi
polskiej konspiracji do żydowskich uciekinierów z gett
i obozów. By podjąć próbę odpowiedzi na pytanie, jak
ma wyglądać polski dyskurs o historii Zagłady, badacze
analizować będą problem udzielania pomocy Żydom
przez Polaków, postawę Kościoła katolickiego wobec
Zagłady, a także problem kiczu w badaniach.
Barbara Engelking
Psycholog i socjolog. Zajmuje się badaniem historii
getta warszawskiego, okupacyjnej Warszawy i zagłady
Żydów. Jest autorką książek związanych z zagadnieniami Holokaustu, m.in. Getto warszawskie (wraz
z J. Leociakiem), Jest taki piękny słoneczny dzień...
Prowadzi bazę danych getta warszawskiego. Kierownik
Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN.
Jacek Leociak
Profesor w Instytucie Badań Literackich PAN, członek
Centrum Badań nad Zagładą Żydów przy IFiS PAN,
współpracownik rocznika „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”. Ostatnio wydał: Ratowanie. Opowieści Polaków i Żydów” (2010) oraz Spojrzenia na warszawskie getto (2011). Dariusz Libionka
Adiunkt w IFiS PAN, członek Centrum Badań nad Zagładą
Żydów, szef działu naukowego Państwowego Muzeum na
Majdanku. Red. naczelny rocznika naukowego „Zagłada
Żydów”. Autor i redaktor m.in. prac historycznych Żydzi
w powstańczej Warszawie (razem z B. Engelking), Akcja
Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie,
Prowincja noc. Życie i zagłada Żydów w dystrykcie warszawskim (z B. Engelking-Boni i J. Leociakiem), a ostatnio Bohaterowie, hochsztaplerzy, opisywacze (z L. Weinbaumem).
austriackie forum kultury
Poniedziałek 14 maja
16.30
Żydowski Polak, polski Żyd
– spotkanie z udziałem Aliny Molisak, Doroty Krawczyńskiej, Zuzanny Kołodziejskiej i Belli Szwarcman-Czarnoty
Alina Molisak
Badaczka literatury, doktor na Wydziale Polonistyki
Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się literaturą
Zagłady, literaturą polsko-żydowską i poetyką miejskich przestrzeni XX-wiecznych. Autorka m.in. Judaizm
jako los. Rzecz o Bogdanie Wojdowskim, współredaktorka tomów Stosowność i forma. Jak opowiadać o Zagładzie (wraz z M. Głowińskim, K. Chmielewską,
K. Makaruk, T. Żukowskim) oraz Pisarze polsko-żydowscy XX wieku (wraz z M. Dąbrowskim).
Dorota Krawczyńska
Badaczka literatury, adiunkt w Instytucie Badań
Literackich PAN. Zajmuje się literaturą współczesną
i literaturą Zagłady. Autorka m.in. książki o pisarstwie
Henryka Grynberga Własna historia Holocaustu i redaktorka tomu Literatura polska wobec Zagłady (wraz
z A. Brodzką-Wald i J. Leociakiem).
Zuzanna Kołodziejska
Doktorantka na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się literaturą Zagłady i literaturą
polsko-żydowską.
Bella Szwarcman-Czarnota
Filozofka, tłumaczka, współzałożycielka, redaktorka i felietonistka dwumiesięcznika „Midrasz”. Autorka książek
Mocą przepasały swe biodra, Znalazłam wczorajszy dzień
oraz Cenniejsze niż perły. Współautorka materiałów
pomocniczych dla nauczycieli programu „Przywróćmy
pamięć” realizowanego przez Fundację Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.
Książka Żydowski Polak, polski Żyd (pod redakcją Aliny
Molisak i Zuzanny Kołodziejskiej, wyd. Elipsa, 2012) jest
kolejnym elementem powolnego procesu włączania do
historii kultury polskiej niezwykle oryginalnego zjawiska, jakim była literatura polsko-żydowska. Sformuło-
wanie „literatura polsko-żydowska” pojawiło się w roku
1866 w piśmie „Izraelita”. Wyróżnił ten osobny nurt
Mojżesz Cohn. Na nowo termin ów został zdefiniowany
w trakcie debat, które miały miejsce w dwudziestoleciu
międzywojennym. Spośród współczesnych badaczy historii literatury ważnym sygnałem i wskazaniem niedocenianego czy zapomnianego pola badawczego były
prace profesor Eugenii Prokop-Janiec. Ów fenomen
polsko-żydowskiej literatury – rozpatrywany w kontekście indywidualnej i grupowej tożsamości
– stał się przedmiotem zainteresowania badaczy, którzy
spotkali się na konferencji, jaka miała miejsce w dniach
15–16.11.2010 na Uniwersytecie Warszawskim.
Klub Mamele
18.00
Bez Żydów? Literatura jidysz w PRL o Zagładzie, Polsce i komunizmie
– dyskusja z udziałem autorki książki Magdaleny Ruty
i Moniki Adamczyk-Garbowskiej
Magdalena Ruta
Adiunkt w Katedrze Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie prowadzi zajęcia na temat języka i literatury jidysz. Autorka książki Pomiędzy dwoma światami.
O Kalmanie Segalu (2003). Tłumaczka literatury jidysz
(m.in. prozy Josifa Burga, Chaima Gradego, Isaaca Bashevisa Singera, Hinde Ester Kreitman, Kalmana Segala). Redaktorka tomów: Nusach Pojln. Studia z dziejów
kultury jidysz w powojennej Polsce (2008) oraz (z Elvirą
Groezinger) Under the Red Banner. Yiddish Culture in
the Communist Countries in the Postwar Era (2008).
Monika Adamczyk-Garbowska
Profesor literatury amerykańskiej i porównawczej,
kierownik Zakładu Kultury i Historii Żydów w Instytucie
Kulturoznawstwa UMCS, tłumaczka literatury angielskiej i jidysz. Redaktorka czasopisma literacko-artystycznego „Akcent”, należy do redakcji rocznika „Polin”.
Opublikowała m.in. Polska Isaaca Bashevisa Singera
– rozstanie i powrót, Contemporary Jewish Writing in
Poland: An Anthology (wspólnie z Antonym Polonskym),
Odcienie tożsamości. Literatura żydowska jako
zjawisko wielojęzyczne, Kazimierz vel Kuzmir.
Miasteczko różnych snów.
Bez Żydów? Literatura jidysz w PRL o Zagładzie, Polsce
i komunizmie (Austeria, 2012)
„Książka powinna zainteresować szerszy ogół czytelników, bowiem porusza trudne problemy, które dopiero
niedawno stały się przedmiotem gruntownych badań
i które dalej budzą kontrowersje, takie jak np. stosunki
polsko-żydowskie po wojnie czy fascynacja znacznej
części intelektualistów żydowskich komunizmem.
Należy podkreślić, że Autorka porusza się po tym
trudnym terenie z dużą swobodą, dystansem i obiektywizmem. Jest to niewątpliwie praca pionierska
otwierająca szerokie pole badań przed innymi badaczami z różnych dyscyplin” (z recenzji prof. Moniki
Adamczyk-Garbowskiej).
„Historia literatury jidysz w powojennej Polsce ma
niewątpliwie swój wymiar tragiczny związany z przeżyciami wojennymi pisarzy, realiami życia w wyzwolonym
kraju, a także w większości przypadków z koniecznością
podjęcia trudnej decyzji o opuszczeniu Ojczyzny. Jest
to historia literatury tworzonej przez ocalałych [...],
pełnej smutku i rozterek, ale z drugiej strony też nadziei
i ufności w przyszłość. Literatury, która często nie
odbiega poziomem od arcydzieł literatury światowej,
a mimo to popadła w zapomnienie” (z recenzji dr hab.
Magdaleny Sitarz).
Centrum im. Mojżesza Schorra
19.30
Żyd – wróg odwieczny?
– dyskusja z udziałem autorki książki Aliny Całej
oraz Anny Landau-Czajki i Grzegorza Krzywca
Alina Cała
Historyk i etnografka, pracownica naukowa Żydowskiego Instytutu Historycznego, zajmuje się historią
stosunków polsko-żydowskich w XIX i XX w., w tym
dziejami antysemityzmu, stereotypami narodowościowymi, ruchami ideologicznymi wśród Żydów i historią
Żydów po 1945 roku. Autorka m.in. książki Wizerunek
Żyda w polskiej kulturze ludowej.
Anna Landau-Czajka
Historyk, profesor w Instytucie Historii PAN, zajmuje
się historią społeczną Polski XIX i XX wieku i historią
Żydów. Autorka m.in. książek W jednym stali domu..., Co
Alicja odkrywa po własnej stronie lustra. Życie codzienne, społeczeństwo, władza w podręcznikach szkolnych
1785–2000, Syn będzie Lech... Asymilacja Żydów w II
Rzeczypospolitej.
Grzegorz Krzywiec
Doktor nauk humanistycznych, pracownik naukowy
Instytutu Historii PAN. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego i Szkoły Nauk Społecznych przy IFiS PAN.
Badacz dziejów Polski XIX i XX wieku, ze szczególnym
uwzględnieniem radykalnych ruchów politycznych
i nacjonalistycznych, przede wszystkim w dwudziestoleciu międzywojennym. Za monografię Szowinizm po
polsku. Przypadek Romana Dmowskiego (1886–1905)
otrzymał w 2010 roku nagrodę Klio.
„Praca Aliny Całej Żyd – wróg odwieczny? Antysemityzm
w Polsce i jego źródła (Nisza, 2012) jest książką o założeniach daleko wykraczających poza dotychczasowe prace
o polskim antysemityzmie. Autorka postawiła sobie za
zadanie nie tylko – jak zwykle to bywa – bardziej lub mniej
szczegółowy opis wszelkich działań, wypowiedzi i opinii
niechętnych lub wrogich Żydom, ale też wyjaśnienie początków (może nawet należałoby napisać: prapoczątków)
niechęci do społeczności żydowskiej. Mottem całej pracy
i jej trzonem powinno być sformułowanie »Ideologia
antysemityzmu jest zamkniętym konstruktem, w małym
stopniu reaguje na zmieniającą się rzeczywistość, a bardziej jest skłonna do zapożyczeń od samej siebie«. Wydaje
się, że autorka potrafiła tę tezę bardzo dobrze udokumentować” (z recenzji prof. Anny Landau-Czajki).
austriackie forum kultury
Wtorek 15 maja
16.30
Kłamstwo krwi
– spotkanie z autorką książki Jolantą Żyndul i Piotrem
Weiserem
Jolanta Żyndul
Historyk, pracuje w Centrum Badania i Nauczania
Dziejów i Kultury Żydów w Polsce im. Mordechaja
Anielewicza. Zajmuje się historią Żydów w Polsce
w XIX i XX w. i historią antysemityzmu. Autorka m.in.
książek Zajścia antyżydowskie w Polsce w latach 1935–
1937, Państwo w państwie? Autonomia narodowo-kulturalna w Europie Środkowowschodniej w XX wieku.
Piotr Weiser
Historyk i antropolog kultury, pracuje w Żydowskim
Instytucie Historycznym. Zajmuje się historią Zagłady,
naukową i religijną literaturą Holokaustu, dziejami
stosunków polsko-żydowskich. Autor m.in. rozprawy
Auschwitz i Jerozolima. Pojęcie Holokaustu według
Emila Fackenheima.
Legenda mordu rytualnego – fałszywe przekonanie,
że Żydzi zabijają chrześcijańskie dzieci, aby pozyskać
krew do swoich praktyk – obecna jest w historii Europy
od ośmiuset lat. W I Rzeczypospolitej (XVI–XVIII w.)
wywołała dziesiątki procesów, które niejednokrotnie kończyły się paleniem oskarżonych na stosie. Po
drugiej wojnie światowej doprowadziła do krwawych
pogromów w Krakowie i Kielcach. Książka dr Jolanty
Żyndul Kłamstwo krwi (Cyklady, 2011) prezentuje na
szerokim europejskim tle dzieje legendy między tymi
dwoma spektakularnymi i nieraz już opisywanymi
falami posądzeń. Autorka pokazuje, w jaki sposób
średniowieczne oskarżenie, osadzone w religijnym
paradygmacie myślenia, uwiarygodniło się w czasach
nowoczesności. Przytacza liczne przypadki posądzeń,
co pozwala spojrzeć na legendę mordu rytualnego
również w kontekście lokalnym. Przystępny język, bogactwo ilustracji i mapy stanowią obok oryginalnych
tez dodatkowy walor tej publikacji.
Klub Mamele
18.00
Treblinka oczami Richarda Glazara
– spotkanie z udziałem Elżbiety Janickiej i Ewy Koźmińskiej-Frejlak
Elżbieta Janicka
Fotografka, literaturoznawczyni. Autorka dysertacji
Sztuka czy Naród? Monografia pisarska Andrzeja Trzebińskiego oraz książki-albumu Festung Warschau. Jej prace
fotograficzne prezentowane były m.in. na wystawach
indywidualnych Ja, fotografia oraz Miejsce Nieparzyste.
Wykłada w Collegium Civitas oraz w Akademii Sztuk
Pięknych w Łodzi.
Ewa Koźmińska-Frejlak
Socjolożka, badaczka Zagłady, współredaktorka „Midrasza” i autorka licznych wywiadów, przygotowuje
doktorat poświęcony powojennym postawom wśród
ocaleńców.
„Po obu stronach las. Pociąg jedzie całkiem wolno.
Można rozpoznać pojedyncze sosny, brzozy, świerki.
[...] Wysoki zielony żywopłot, otwarta brama, przez
którą spokojnie przesuwa się nasz wagon. Jest prawie
czwarta po południu, 10 października 1942”. Stacja
Treblinka Richarda Glazara (Karta, 2011) to świadectwo urodzonego w 1920 r. obywatela Czechosłowacji,
więźnia Treblinki – niemieckiego nazistowskiego
obozu zagłady, w którym zagazowano około 900 tys.
Żydów z Polski i Europy. Autor był jednym z nielicznych, którzy przeżyli zbrojne powstanie w obozie
i którym powiodła się ucieczka, następnie zaś ocalenie
życia do zakończenia działań wojennych. Po wojnie
Richard Glazar powrócił do czeskiej Pragi. W 1969 r.,
po zdławieniu Praskiej Wiosny, wyemigrował wraz
z rodziną do Szwajcarii. W 1997 r. popełnił samobójstwo. W 70. rocznicę Akcji Reinhardt dyskutować
będziemy o specyfice przejmującej i przenikliwej,
pisanej w czasie teraźniejszym relacji Richarda Glazara
– kolejnej obok tekstów polskich Żydów: Jankiela
Wiernika, Samuela Willenberga, Eddiego Weinsteina
i Jechiela Rajchmana.
Centrum im. Mojżesza Schorra
19.30
Paul Celan i jego krąg
– spotkanie z udziałem Joanny Roszak, Jakuba Ekiera,
Piotra Pazińskiego, Pawła Piszczatowskiego i Marcina
Sendeckiego
Joanna Roszak
Poetka, badaczka literatury. Autorka tomów poetyckich
Tintinnabuli (2006), Lele (2009), Wewe (2011). Pracuje
jako adiunkt w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii
Nauk. W 2009 roku obroniła doktorat Synteza mowy Tymoteusza Karpowicza. Autorka książki Południk spotkania. Paul Celan w polskiej poezji powojennej i redaktorka
tomu Kartki Celana.
Jakub Ekier
Poeta, eseista i tłumacz. Ukończył germanistykę na
Uniwersytecie Warszawskim. Tłumaczył m.in. Schlegla, Kafkę, Aichinger, Celana i Grünbeina. Od 1994
roku współpracuje z „Literaturą na Świecie”. Laureat
Nagrody im. Barbary Sadowskiej (2001) i Czterech
Kolumn (2002).
Piotr Paziński
Redaktor naczelny „Midrasza”, eseista, krytyk literacki
i tłumacz. Z wykształcenia filozof i doktor literatury z IBL
PAN. Autor książek o Jamesie Joysie – Labirynt i drzewo,
Dublin z Ulissesem oraz powieści Pensjonat.
Paweł Piszczatowski
Literaturoznawca, pracownik naukowy Instytutu
Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Autor
słownika niemiecko-polskiego dla liceów ogólnokształcących Alles klar. Wörterbuch. Pracuje obecnie
nad projektem habilitacyjnym o poezji Paula Celana.
Marcin Sendecki
Poeta, krytyk literacki, niegdyś związany z pismem
„brulion”. Autor tomów wierszy: Z wysokości, Książeczka
do malowania, Muzeum sztandarów ruchu ludowego,
Parcele, Opisy przyrody, Szkoci dół Kraków, Trap, 22, Pół
oraz licznych recenzji literackich.
Pretekstem wieczoru celanowskiego są dwie książki:
antologia Kartki Celana (red. Joanna Roszak, Austeria,
2012) oraz Szibbolet Petra Rychły (Austeria, 2012).
O Kartkach Celana:
„Wiersze Celana są dotknięciem rzeczywistego świata – miejsc najbardziej w nim realnych, namacalnie
prawdziwych, uformowanych z grozy, rozpaczy, miłości,
z popiołu w powietrzu, z nagłego blasku, z dreszczu
biegnącego przez ciało, niekiedy z nadziei. I są też jak
uderzenie, jak rysa pęknięcia, w której rozpoznajemy
ślad czegoś ostatecznego – definitywny kres, czysty
puls nicości tkwiącej w migdale, u źródeł wszystkiego.
Tak czytają Celana autorzy składających się na książkę
szkiców. Nie mam wątpliwości, że są to lektury dotrzymujące kroku poezji, że jest w nich pasja, uważność,
namysł, poszukiwanie, potrzeba rozmowy. W tej rozmowie biorą udział interpretatorzy o świetnie ustawionych
głosach, obdarzeni wyczuciem, świadomi obranych
strategii lektury. Ich odczytania biegną w różnych
kierunkach, na różne sposoby orkiestrują zapisywane
przez poetę słowa. [...] Mam wrażenie, że właśnie tak
powinno się czytać wybitną poezję” (z recenzji prof. dr.
hab. Pawła Próchniaka).
Szibbolet. Poszukiwania tożsamości żydowskiej w niemieckojęzycznej poezji Bukowiny:
W esejach zebranych w tomie Szibbolet Petro Rychło
pokazuje różnorodność świata niemieckojęzycznych
Żydów Bukowiny – ostatnich spadkobierców Monarchii
Austro-Węgierskiej, dla których prawdziwym końcem
świata była Zagłada. Krąg literackich przyjaciół i znajomych Paula Celana, najsłynniejszego z czerniowieckich
poetów, nie był duży: Alfred Margul-Sperber, Rose
Ausländer, Immanuel Weissglas, Alfred Kittner, Alfred
Gong, Ilana Shmueli, Else Keren, Manfred Winkler…
Razem jednak stworzyli oni dzieło o niezwykłej sile
wyrazu, pełne zaskakujących asocjacji i wzajemnych
wpływów, a wyrosłe z tych samych żydowsko-niemieckich korzeni. Wszystkim udało się przeżyć II wojnę światową, ale opuścili Czerniowce na zawsze i rozproszyli
się po świecie. Żyjąc odtąd w cieniu Zagłady, stali się
pisarzami na wygnaniu, którzy nie potrafili zaprzestać
pisania w języku swoich rodziców, nawet jeśli był to
język morderców. Stąd Szibbolet – znane biblijne słowo,
które Celanowi posłużyło jako tytuł jednego z wierszy – to również opowieść o ambiwalencjach własnej
tożsamości oraz o życiu na pograniczu kilku kultur,
krajów i języków.
austriackie forum kultury
Środa 16 maja
17.00
Ocaleni z XX wieku
– o swojej książce opowiada autor, Mikołaj Grynberg
Mikołaj Grynberg
Z wykształcenia psycholog, od dwudziestu lat zajmuje
się fotografią, a od niedawna – autorskimi projektami,
w których za pomocą fotografii i tekstu opisuje ludzkie losy wplecione w wielką historię. Swoje fotografie
prezentował na licznych wystawach indywidualnych
i zbiorowych. Autor m.in. książki-albumu Auschwitz. Co
ja tutaj robię? oraz cyklów fotograficznych Początek, The
Life Line, Idzie nowe, Taste life, Różni ludzie, Czas pokaże,
Dużo kobiet, Metamorfozy.
Książka Ocaleni z XX wieku jest zbiorem rozmów, które
Mikołaj Grynberg przeprowadził w Izraelu w 2010
roku z osobami dotkniętymi Zagładą. Opowiedziane,
a następnie utrwalone na papierze historie świadków
owych okrutnych czasów to nie tylko wstrząsające
relacje o głodzie, nieprawdopodobnych kryjówkach,
strachu, dobrych i złych Polakach, o wyjątkowych
ocaleniach i dalszych losach ludzi naznaczonych Holokaustem, rozsianych po całym globie. To także mądre,
pełne bolesnego doświadczenia refleksje o świecie
i życiu po Zagładzie, o wychowywaniu dzieci, o jakże
trudnej i ostatecznie do końca niemożliwej radości
z tego, co jest.
Piotr Paziński
Redaktor naczelny „Midrasza”, eseista, krytyk literacki
i tłumacz. Z wykształcenia filozof i doktor literatury z IBL
PAN. Autor książek o Jamesie Joysie – Labirynt i drzewo,
Dublin z Ulissesem oraz powieści Pensjonat.
Centrum im. Mojżesza Schorra
18.00
Spotkanie z redaktorami czasopisma „Mu-
zykalia / Judaica”
Prof. dr hab. Michał Bristiger, dr Antoni Buchner,
Michał Klubiński
Wykonawcy koncertu:
Małgorzata Godlewska – kontralt
Piotr Kopczyński – fortepian
i pozostali kameraliści
W programie muzyka instrumentalna i wokalno-instrumentalna Dariusa Milhauda, Dmitrija Szostakowicza, Mieczysława Weinberga, Józefa Kofflera,
Viktora Ullmanna
Wydawane od 2008 roku nakładem Stowarzyszenia De
Musica internetowe czasopismo „Muzykalia / Judaica”
(www.demusica.pl – zakładka „Pismo Muzykalia”) jest
pierwszym na polskim rynku periodykiem poświęconym w całości muzyce żydowskiej. Do jego autorów zaliczają się wybitni badacze kultury i muzyki żydowskiej
oraz artyści – religioznawcy, literaturoznawcy, etnolodzy, muzykolodzy, muzycy, poeci, m.in. Philip Bohlman
(Chicago University), Halina Goldberg (Indiana University, Bloomington), Guido Fackler (Universität Würzburg)
czy Judah M. Cohen (Indiana University, Bloomington),
a wśród materiałów historycznych pojawiają się teksty
Leonida Sabaniejewa, Wasilija Grossmana, Jana Błońskiego, Czesława Miłosza czy poezje Else Lasker-Schüler
i Paula Celana. Spotkaniu z redaktorami czasopisma
towarzyszyć będzie koncert muzyki XX wieku (wyk.
Małgorzata Godlewska – kontralt, Piotr Kopczyński
– fortepian), podzielony na dwa rozdziały. W pierwszej
części zabrzmią muzyczne obrazy tradycji żydowskiej
i powrotów do utraconej ojczyzny, w drugiej zaś dzieła
kompozytorów prześladowanych na tle rasowym przez
totalitaryzmy – twórców, którzy swoją muzyką pragnęli
ocalić fundamenty kultury europejskiej oraz utrwalać
związki sztuki dźwięku z filozofią i duchowością.
Michał Bristiger
Profesor, muzykolog, krytyk muzyczny, popularyzator
muzyki, publicysta. Jest członkiem i redaktorem wielu
czasopism muzycznych. W latach 1952–1957 współredagował dział muzyczny w „Przeglądzie Kulturalnym”.
W 1967 roku założył pismo „Res Facta”. Był twórcą i redaktorem naczelnym wydawanej w latach 1972–1989
serii muzykologicznej „Pagine”. W latach 1978–1986 był
członkiem kolegium redakcyjnego „Acta Musicologica”. W 2001 roku założył stowarzyszenie i czasopismo
internetowe o charakterze akademickim „De Musica”,
w którym zamieszczane są prace autorów polskich i zagranicznych dotyczące muzyki, filozofii, estetyki, poezji
i literatury. Współtworzy magazyn „Atelier” w Programie II Polskiego Radia. Jest autorem wielu publikacji
z zakresu muzykologii: książek, artykułów, polemik,
komentarzy, sprawozdań, haseł encyklopedycznych
i rozpraw.
Antoni Buchner
Muzykolog. Doktor UW (praca Problem treści i formy
w muzykologii niemieckiej II połowy XIX w.). Uczeń
i tłumacz Carla Dahlhausa (przełożył m.in. Ideę muzyki
absolutnej i inne studia). Autor książki Come meno puň
essere piů (Palermo 1989). Mieszka w Berlinie.
Michał Klubiński
Student Instytutu Muzykologii UW. Jego zainteresowania badawcze skupiają się wokół problemów muzyki
w systemach totalitarnych oraz dwudziestowiecznej
polskiej kultury muzycznej. Członek Stowarzyszenia De
Musica. Publikuje artykuły muzykologiczne i recenzje
w „Tygodniku Powszechnym”, „Odrze”, „Twojej Muzie”
„Muzyce21” i „Akcentach” (Berlin).
19.30
Chasydyzm polski – źródła i badania
– rozmowa Jana Doktóra i Marcina Wodzińskiego
Jan Doktór
Pracownik naukowy w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie, tłumacz, znawca dziejów Żydów
polskich, zwłaszcza ruchów mesjańskich i chasydyzmu. W 1996 roku wydał kronikę życia Jakuba Franka,
powstałą na początku XIX wieku na dworze jego córki
w Offenbachu, pt. Rozmaite adnotacje, przypadki,
czynności i anegdoty Pańskie, zaś w roku 1997 wszystkie
zachowane zbiory nauk Franka pt. Księga słów Pańskich. Ezoteryczne wykłady Jakuba Franka. Opublikował
rozprawy: Śladami mesjasza apostaty, W poszukiwaniu
żydowskich kryptochrześcijan, Początki chasydyzmu
polskiego.
Marcin Wodziński
Historyk i filolog specjalizujący się w tematyce żydowskiej, profesor, kierownik Zakładu Studiów Żydowskich
Uniwersytetu Wrocławskiego. Badacz dziejów chasydyzmu polskiego, autor m.in. książek Hebrajskie inskrypcje
na Śląsku XIII–XVIII w., Groby cadyków w Polsce. O chasydzkiej literaturze nagrobnej i jej kontekstach, Oświece-
nie żydowskie w Królestwie Polskim wobec chasydyzmu,
Władze Królestwa Polskiego wobec chasydyzmu. Z dziejów stosunków politycznych.
Pretekstem dyskusji są dwie książki: Sefer sziwchej
haBeszt – Księga chwały Baal Szem Towa (przekład Jana
Doktóra, Austeria, 2011) oraz Źródła do dziejów chasydyzmu (opracowanie Marcin Wodziński, Austeria, 2011).
Sefer sziwchej haBeszt jest bez wątpienia najważniejszym źródłem do badań nad początkami chasydyzmu
besztiańskiego. Książka ta zyskała niemal kanoniczny
charakter, a zawartych w niej opowieści o dziejach i
czynach Baal Szem Towa nie był w stanie podważyć
żaden inny przekaz.
Źródła do dziejów chasydyzmu to krytyczna edycja 364
dokumentów ilustrujących najważniejsze momenty
z dziejów chasydyzmu w Królestwie Polskim w latach
1815–1867. Podzielone na 43 rozdziały, dokumenty te
stanowią doskonałe wprowadzenie w dzieje chasydyzmu, dostarczając różnorodnych, wcześniej nieznanych
i zaskakujących informacji o politycznych dziejach
chasydyzmu, o społecznej i ekonomicznej strukturze
ruchu, o relacjach z innymi grupami ludności żydowskiej i nieżydowskiej, mentalności, życiu codziennym
czy wreszcie liczebności zwolenników chasydyzmu
w Królestwie Polskim. Jako że prezentowane tu źródła
są często trudno dostępne lub wręcz niedostępne dla
wielu badaczy zainteresowanych dziejami chasydyzmu,
podstawowym zadaniem tomu jest wprowadzenie
tego ważnego zbioru źródeł do szerszego obiegu
naukowego. A poza wszystkim, zgromadzone w tomie
teksty to fascynująca i często zabawna lektura, dostarczająca czytelnikowi prawdziwej przyjemności z obcowania z myślą, językiem i działaniem XIX-wiecznych
Żydów, Polaków i innych.
Klub Mamele
plac
no
Bag
1
na
Próż
Grzy
2
bow
ski
3
o
Bagn
a
r
late
lii P
Emi
rd
Twa
tokrz
Świę
yska
1 Biały Budynek, ul. Twarda 6
2 Klub Mamele (Teatr Żydowski), pl. Grzybowski 12
3 austriackie forum kultury, ul. Próżna 8
ORGANIZATOR
SPONSOR
ZREALIZOWANO DZIĘKI DOTACJI
MINISTRA ADMINISTRACJI
I CYFRYZACJI
PARTNERZY
Fundacja Shalom
PATRONAT MEDIALNY