Art. 19 - Studia

Kierunek BW - ĆWICZENIA
Studia I stopnia
ZDOLNOŚĆ PRAWNA I
ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH
Ćwiczenia nr 1-2
Dr Zuzanna Pepłowska-Dąbrowska
Podmioty prawa cywilnego
• Art. 1 kc i art. 331 kc: osoby fizyczne, osoby
prawne i ułomne osoby prawne
• Zaczynami od problematyki osób fizycznych
• Dwa pojęcie z nimi związane:
- Zdolność prawna: zdolność do bycia
podmiotem/nośnikiem praw i obowiązków
- Zdolność do czynności prawnych: zdolność do
kreowania swojej sytuacji prawnej własnymi
czynami
Zdolność prawna
• Art. 8 kc: od narodzin do śmierci
• Nasciturus? Dawniej ogólna norma art. 8§2
zdolność prawna pod warunkiem, że urodzi się
żywe; obecnie brak ogólnej normy, ale
przepisy szczegółowe np. art. 927§2, art. 4461
• Śmierć mózgowa, instytucja stwierdzenia
zgonu (gdy śmierć jest pewna, jednak nie ma
zwłok) i uznania za zmarłego (gdy śmierć jest
prawdopodobna)
Uznanie za zmarłego
Art. 29. § 1. Zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło lat dziesięć od
końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył;
jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt,
wystarcza upływ lat pięciu.
§ 2. Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w
którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy.
Art. 30. szczególne przesłanki uznania za zmarłego osoby zaginionej w czasie
podróży powietrznej lub morskiej lub innego bezpośredniego niebezpieczeństwa
dla życia;
Art. 31. § 1. Domniemywa się, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu
o uznaniu za zmarłego.
§ 2. Jako chwilę domniemanej śmierci zaginionego oznacza się chwilę, która według
okoliczności jest najbardziej prawdopodobna, a w braku wszelkich danych –
pierwszy dzień terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego stało się możliwe.
§ 3. Jeżeli w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego czas śmierci został oznaczony tylko
datą dnia, za chwilę domniemanej śmierci zaginionego uważa się koniec tego dnia.
Zdolność do czynności prawnych
• Stopniowalna: 1. brak; 2. ograniczona; 3.
pełna
• Brak zdolności do czynności prawnych (art. 12
kc):
- Osoby, które nie ukończyły 13 roku życia;
- I osoby całkowicie ubezwłasnowolnione.
Całkowite ubezwłasnowolnienie
Art. 13 kc: § 1. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie,
jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń
psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym
postępowaniem.
§ 2. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze
pod władzą rodzicielską.
Sąd okręgowy w składzie 3 sędziów zawodowych wydaje postanowienie o
ubezwłasnowolnieniu; na wniosek: małżonka osoby, której dotyczy wniosek o
ubezwłasnowolnienie; jej krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo; jej przedstawiciela
ustawowego. Sąd odrzuca wniosek o ubezwłasnowolnienie, jeżeli treść wniosku lub dołączone
do wniosku dokumenty nie uprawdopodobniają istnienia choroby psychicznej, niedorozwoju
umysłowego lub występowania innego rodzaju zaburzeń psychicznych osoby, której dotyczy
wniosek o ubezwłasnowolnienie albo w razie niezłożenia żądanego świadectwa, opinii lub
zaświadczenia, chyba że złożenie takich dokumentów nie jest możliwe. Osoba, której dotyczy
wniosek o ubezwłasnowolnienie, musi być zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub
neurologa, a także psychologa. Sąd uchyli ubezwłasnowolnienie, gdy ustaną przyczyny, dla
których je orzeczono; uchylenie może nastąpić także z urzędu; w razie poprawy stanu
psychicznego ubezwłasnowolnionego zmienić ubezwłasnowolnienie całkowite na częściowe, a w
razie pogorszenia się tego stanu – zmienić ubezwłasnowolnienie częściowe na całkowite. Z
wnioskiem o uchylenie albo zmianę ubezwłasnowolnienia może wystąpić także
ubezwłasnowolniony.
Skutek braku zdolności do
czynności prawnych
Art. 14 kc § 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie
ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.
§ 2. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych
zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w
drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka
staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą
rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.
Z § 2 wynika konwalidacja czynności bagatelnych;
Ograniczona zdolność do czynności
prawnych
•
•
Art. 15 kc:
osoby, które ukończyły 13 lat i nie są pełnoletnie,
Osoby częściowo ubezwłasnowolnione
Osoby, dla których ustanowiono doradcę tymczasowego.
Art. 10 kc § 1. Pełnoletnim jest, kto ukończył lat osiemnaście. § 2.
Przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje pełnoletność. Nie
traci jej w razie unieważnienia małżeństwa.
• Art. 10 § 1 krio. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba niemająca
ukończonych lat osiemnastu. Jednakże z ważnych powodów sąd
opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która
ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie
małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny
Częściowe ubezwłasnowolnienie
Art. 16. § 1. Osoba pełnoletnia może być
ubezwłasnowolniona częściowo z powodu
choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego
albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w
szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli
stan
tej
osoby
nie
uzasadnia
ubezwłasnowolnienia
całkowitego,
lecz
potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.
§ 2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo
ustanawia się kuratelę.
Skutek ograniczonej zdolności do czynności prawnych
• Niektórych czynności wcale nie może dokonać, np. art. 944§1 lub art.
1092§2
• Niektórych może dokonywać swobodnie, bez zgody przedstawicieli
ustawowych:
Art. 20. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez
zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów
powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.
Art. 21. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez
zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że
sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi.
Art. 22. Jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do
czynności prawnych oddał jej określone przedmioty majątkowe do
swobodnego użytku, osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności
prawnych, które tych przedmiotów dotyczą. Wyjątek stanowią czynności
prawne, do których dokonania nie wystarcza według ustawy zgoda
przedstawiciela ustawowego.
cd. Skutku ograniczonej zdolności do czynności
prawnych
• Do czynności zobowiązujących lub rozporządzających
osoba z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych
potrzebuje zgody przedstawiciela ustawowego;
Art. 19 Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie
przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą
osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych
zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem,
potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.
cd. Skutku ograniczonej zdolności do czynności
prawnych
Art. 18. § 1. Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną
w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela
ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela.
§ 2. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama
potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych.
§ 3. Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do
czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej
przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi
odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po
bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.
- Czyli, do czasu zgody czynność prawna dotknięta jest bezskutecznością
zawieszoną, jest to czynności prawna kulejąca – negotium claudicans;
Art. 19. Jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała
sama jedno-stronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody
przedstawiciela ustawowego, czynność jest nieważna.
Pełna zdolność do czynności
prawnych
• Osoby pełnoletnie
• Nieubezwłasnowolnione
• Dla których nie wyznaczono doradcy
tymczasowego