Inscenizacja „Dziadów” Leona Schillera

Opracowała: mgr Elżbieta Kamińska
Inscenizacja „Dziadów” Leona Schillera- scenografia
1) L. Schiller już od roku 1926 miał gotową koncepcję plastyczną dekoracji. Miała to być
scena złożona z trzech coraz wyższych podestów, łączących się ze sobą stopniami
(nawiązanie do trójstopniowej sceny misteryjnej). Nad sceną miały się rozciągać korony
dębów. Żmudzini uważali dęby za siedzibę duchów. Harmonizowało to więc z obrzędem
dziadów i przyznawało decydującą rolę motywowi obrzędowemu. Inspiracją dla Schillera
stał się „Pan Tadeusz” oraz inscenizacja „Dziadów”, którą zrobił S. Wyspiański.
To u niego po lewej stronie stał dąb, a po prawej krzyż. Ten krzyż stanie się
prawdopodobnie inspiracją dla A. Pronaszki.
2) Dekorację dla Schillera opracował Andrzej Pronaszko w ciągu 10 dni. Była ona wspólna
dla wszystkich części przedstawienia. Tę wspólną konstrukcję stanowił ogromny podestwzgórze z trzema krzyżami w głębi. Schiller, który ciągle myślał o dębach, nie od razu
zgodził się na propozycję Pronaszki. Wspólne tło budziło kontrowersje. Narzekano na
zbyt jednolitą ramę, zubożenie spektaklu, brak realności, patos. Dostrzegano
monumentalizm, odcięcie się od sceny iluzjonistycznej, możliwość ciekawego
rozwiązania scen zbiorowych. Scenografia była ściśle związana z inscenizacją,
a Pronaszko stał się współautorem sztuki.
3) PODEST.
Była to architektoniczna konstrukcja- układ pochylni, schodów i podestów, umożliwiający
podział sceny na określone tereny akcji. Cała powierzchnia sceny została pokryta
płótnem, kryjąc fakturę budowli. Podest robił wrażenie wzgórza piętrzącego się
łagodnymi wzniesieniami. Na ostatnim wzgórzu stały krzyże. Podest miał charakter
uniwersalny. Skomplikowany układ powierzchni pozwalał na efektowne wprowadzanie
aktorów na scenę, układanie scen zbiorowych, ale sprawiał sporą trudność aktorom.
Całość dawała wrażenie przestrzeni otwartej. Wszystko było w jednolitej, brązowo-szarej
barwie. Podesty otaczał „horyzont”-niebo o barwie niebieskiej. Dużą rolę w spektaklu
odgrywało światło.
4) TRZY KRZYŻE
Nawiązują do symboliki chrześcijańskiej- Golgota. Mają również swoją krajobrazową
genezę. Są symbolem Wilna, bowiem niedaleko Wilna znajduje się Góra Trzykrzyska. Na
niej do roku 1869 stały trzy drewniane krzyże. Potem zamieniono je na żelbetonowe
.Krzyże związane są także z obrzędem Dziadów. Raz w roku, tuż po zaduszkach
wkopywano głębiej spróchniałe krzyże. Trzy krzyże nie są zjawiskiem wyłącznie
litewskim. Również w Polsce można spotkać miasta, gzie się one pojawiają np. Kazimierz
nad Wisłą.
Trzy krzyże kojarzą się z :
- martyrologią narodu
- mesjanizmem
- Wilnem
- polskim krajobrazem
- cmentarzem
- obrzędem
- średniowiecznym misterium
- trzema sferami ( niebo, ziemia, piekło)
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
5) INNE ELEMENTY SCENOGRAFII:
-
-
czwarty krzyż, pod którym modlił się ksiądz Piotr. Później został zlikwidowany,
gdyż zarzucono Schillerowi nadużycie motywu. Ksiądz Piotr modlił się więc pod
środkowym krzyżem, który został ustawiony bliżej, na pierwszym planie
(filmowa technika zbliżeń)
strzaskana kolumna opleciona gałązkami- romantyczny symbol nieszczęśliwej
miłości
udrapowana u boku kolumny biała kotara
krata oddzielająca Konrada
lustra w Widzeniu Senatora
klęcznik w Widzeniu Ewy
siedzenia, fotele, krzesła, kotary
okno z czarną zasłoną
okna, drzwi, mury, ściany
w inscenizacji warszawskiej w scenie Sądu Aniołów ogromne posągi- srebrne
płaskorzeźby wielkości 4-6 metrów.
Elementy dekoracji oznaczały miejsce akcji. Były to proste symbole, oszczędne w formie, ale
niezwykle oryginalne, często metaforyczne.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com