Szuflady i matematyka

Szuflady i matematyka
Ćwiczenie ukazujące jeden z mechanizmów funkcjonowania stereotypów
Do przeprowadzenia tego ćwiczenia będzie potrzebny kalkulator.
Ważną rolę podczas międzykulturowych spotkań odgrywają wyobrażenia, jakie mamy o innych ludziach,
krajach i o nas samych. Wyobrażenia te określamy tutaj jako stereotypy lub... szufladki. Wpływają one na
sposób naszego postrzegania, nastawienie, zdanie i w końcu – zachowanie. Wprawdzie można się w nich
dopatrzeć ziarnka prawdy, ale głównie są one uogólnieniami.
Skąd biorą się stereotypy? Poprzez udział w drobnym eksperymencie uczestnicy zbliżą się do odpowiedzi
na to pytanie.
Pokazanie, jak siȩ ma (jakakolwiek) rzeczywistość do (czyichkolwiek) wyobrażeń o niej, według nas
najłatwiejsze jest gdy ćwiczenie przeprowadzimy skupiając się na naszej własnej kulturze albo kulturze/
grupie bardzo dobrze uczestnikom znanej.
Pierwszy krok
Zebranie tego, co „typowe”
Osoba prowadząca dostosowuje pytanie do grupy. Poniżej przykłady możliwych pytań.
 „Jakie są typowo polskie cechy?”
Przykłady (zebrane na warsztatach) na najczȩciej podawane odpowiedzi: gościnność, tradycja, religijność,
„kombinowanie” itd.
 Możliwa zmiana: zamiast pytać o typowo polskie cechy można zapytać o typowo polskie formy
zachowania.
Przykłady (zebrane na różnych warsztatach z Nie-Polakami) : proponowanie gościom herbaty, zakładanie
w domach oraz proponowanie gościom papci, chodzenie w niedzielę do kościoła itp.
 Kolejna możliwość: odejście od narodowości. Można zapytać o typowe cechy, które łączymy ze
studentami, urzędnikami, pracownikami organizacji, uniwersytetu, naszej firmy itd.
 Opierając siȩ na doświadczeniu, sugerujemy ograniczyć listę do maksymalnie 10 cech/ zachowań.
Najlepsze doświadczenia zebraliśmy opierając się na 5-7 wypowiedziach.
Polecamy zapisać odpowiedzi na tablicy, tak żeby wszyscy mieli je cały czas przed oczami.
Drugi krok (ewentualnie)
Dyskusja na temat spisanych stereotypów
Np.
 Czy po przeanalizowaniu listy zauważacie cechy/ zachowania, z którymi się nie zgadzacie?
 Czy akceptujecie sporządzoną listę?
 Tak myślimy o sobie – a jak ten obraz nas samych odnosi się do rzeczywistości?”
Trzeci krok
Szacunki
 „Przejrzyjmy jeszcze raz wypowiedzi. Jak myślicie, do ilu procent Polaków się one odnoszą? / w
stosunku do jakiego odsetka Polaków są trafne?” Pytanie musi oczywiście zostać dopasowane do
pytania zadanego na początku ćwiczenia.
 W niektórych grupach może opłacać się dodanie paru słów zachęty/ objaśnienia: „Więcej odwagi,
to są tylko oszacowania. Wiemy, że chodzi o stereotypy. Podanie procentów jest tylko środkiem.
Celem jest ważna zasada, którą zaraz wypracujemy”.
 Gdy ćwiczenie jest przeprowadzane przez jedną osobę, ta procenty spisuje innym kolorem za
wypowiedziami. Pracując w parze, jedna osoba może prowadzić dyskusję, a druga wpisywać dane
do komputera lub kalkulatora, wtedy nie potrzeba ich wypisywać na tablicy (formuła obliczenia
pod przykładem).
Z pozdrowieniami od zespołu Dialogue Unlimited
www.du-t.com
czerwiec 2011
Czwarty krok
Wypracowywanie zasady
 Główne pytanie brzmi:
„Co sądzicie/ jak szacujecie – w stosunku do ilu procent Polaków wszystkie odpowiedzi
(cechy, sposoby zachowania… zależnie od pytania zadanego w pierwszym kroku) są
trafne?”.
 Można je uzupełnić np. w taki sposób: „Proszę, wyłączcie myślenie matematyczne i po prostu
mówcie spontanicznie, jak uważacie”.
 Odpowiedź można zapisać pod danymi procentowymi wcześniej zaproponowanymi do
poszczególnych stereotypów i wziąć w kółko.
 Gdy ćwiczenie jest prowadzone przez jedną osobę, to teraz jest czas na wyliczenie wyniku
procentowego. W parze, druga osoba zajmuje się tym w trakcie i teraz tylko podaje wynik.
 Chodzi o to, że szacunki (chyba że mamy w grupie matematyka, wtedy to się nie uda!) są zwykle
dużo wyższe, niż wykazuje rachunek matematyczny.
Dlaczego? Poniższy przykład złożony z trzech wypowiedzi pokazuje, jak wygląda automatyczny
sposób liczenia u „niematematyków”.
Przykład
a. Polacy chodzą w niedzielę do kościoła. Ta wypowiedź odnosi się według uczestników do 70%
Polaków.
b. Piją dużo herbaty. Ta wypowiedź odnosi się według uczestników do 60% Polaków.
c. Polacy nie sortują śmieci. Ta wypowiedź odnosi się według uczestników do 80% Polaków.
 „Niematematyk” sumuje 70, 60 i 80 i potem dzieli przez 3. Wynik: wszystkie trzy wypowiedzi
odnoszą się do 70% Polaków => 70% Polaków chodzi do kościola, pije herbatȩ i nie sortuje śmieci.
To równanie jest jednak nieprawidłowe. W powyższym przypadku używa się rachunku
prawdopodobieństwa.
 Prawidłowy wzór obliczenia, to nie (70% + 60% + 80%) ÷ 3, tylko 80% × 60% × 80%! W związku z
tym wystukujemy na kalkulatorze: 0,7 × 0,6 × 0,8. Wynik: 0,37. Czyli, wracając do naszego
ćwiczenie, można powiedzieć, że wszystkie te trzy wypowiedzi jednocześnie są trafne w stosunku
do 37% Polaków, a nie do 70%, jak podpowiada nam brzuch.
 To oznacza, że przy 10 albo więcej wypowiedziach, patrząc statystycznie, może nie istnieć ani
jeden człowiek, który reprezentowałby sobą wszystkie podane cechy, sposoby zachowania itp.
 Uwaga, mamy pełną świadomość, że dane procentowe 70%, 60% i 80% są wyssane z palca albo
raczej – wyciągnięte z szufladki w głowie uczestników ćwiczenia. Nie o prawdziwość tych danych
chodzi, ale o mechanizm dodawania, który się włącza.
Piąty krok
Omówienie
Co mówi nam to ćwiczenie o naszych wyobrażeniach? Co z tym zrobić? Jaki czerpiemy z tego wniosek?
Możliwe podsumowanie
 Stereotypy jako uogólnienia mówią, jeśli w ogóle, tylko coś na temat jakieś kultury jako całości, nie
na temat poszczególnych osób: OK, o Polakach jako grupie być może można powiedzieć, że chodzą
w niedzielę do kościoła oraz że piją dużo herbaty, co nie oznacza, że stojący przede mną Michał
chodzi do kościoła ORAZ pije dużo herbaty!
 Problematyczne jest to, że to właśnie uogólnienia na temat grupy uruchamiają się podczas
spotkania z pojedynczymi ludźmi. Wyzwanie polega na uświadomieniu sobie, że cała zawartość
szufladki „Polacy” nigdy nie będzie trafna w spotkaniu z jakimś konkretnym Michałem.
 Wiele szufladek to uogólnienia, które powstały na bazie małej liczby własnych przeżyć lub czegoś
zasłyszanego, obejrzanego, przeczytanego – bez osobistych doświadczeń. Jedną z funkcji, jakie
spełniają szufladki, jest ochrona własnej tożsamości. Jakie inne funkcje spełniają szufladki...?
Z pozdrowieniami od zespołu Dialogue Unlimited
www.du-t.com
czerwiec 2011