9336/16 ama/NJ/zm 1 DG B 3A I. WPROWADZENIE W dniu 2 lipca

Rada
Unii Europejskiej
Bruksela, 3 czerwca 2016 r.
(OR. en)
9336/16
Międzyinstytucjonalny numer
referencyjny:
2008/0140 (CNS)
SOC 343
ANTIDISCRIM 30
JAI 476
MI 369
FREMP 87
SPRAWOZDANIE
Od:
Prezydencja
Do:
Komitet Stałych Przedstawicieli / Rada
Nr poprz. dok.:
9332/16 SOC 342 ANTIDISCRIM 29 JAI 475 MI 368 FREMP 86
Nr dok. Kom.:
11531/08 SOC 411 JAI 368 MI 246
Dotyczy:
Wniosek dotyczący dyrektywy Rady w sprawie wprowadzania w życie
zasady równego traktowania osób bez względu na religię lub światopogląd,
niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną
– Sprawozdanie z postępu prac
I.
WPROWADZENIE
W dniu 2 lipca 2008 r. Komisja przyjęła wniosek dotyczący dyrektywy Rady, którego celem
jest rozszerzenie ochrony przed dyskryminacją ze względu na religię lub światopogląd,
niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną na dziedziny inne niż zatrudnienie.
Proponowana dyrektywa ma uzupełnić obowiązujące przepisy WE 1 w tym obszarze,
zakazując dyskryminacji z wyżej wymienionych względów w następujących dziedzinach:
ochrona socjalna, łącznie z zabezpieczeniem społecznym i opieką zdrowotną, edukacja,
dostęp do towarów i usług, w tym mieszkań.
1
Chodzi zwłaszcza o dyrektywy Rady 2000/43/WE, 2000/78/WE i 2004/113/WE.
9336/16
ama/NJ/zm
DG B 3A
1
PL
Przeważająca większość delegacji z zadowoleniem przyjmuje przedmiotowy wniosek co do
zasady, a wiele z nich wyraża aprobatę dla faktu, że zmierza on – poprzez zastosowanie
podejścia horyzontalnego uwzględniającego wszystkie cztery powody dyskryminacji – do
uzupełnienia obowiązujących ram prawnych.
Większość delegacji potwierdza, że propagowanie w UE równego traktowania jako wspólnej
wartości społecznej ma duże znaczenie. Kilka delegacji podkreśla w szczególności wagę
przedmiotowego wniosku w kontekście realizacji konwencji ONZ o prawach osób
niepełnosprawnych. Niemniej jednak niektóre delegacje byłyby za wprowadzeniem
ambitniejszych przepisów w odniesieniu do dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność.
Niektóre delegacje, choć podkreślają wagę zwalczania dyskryminacji, kwestionowały
w przeszłości potrzebę przedstawiania wniosku przez Komisję, postrzegając go jako akt
naruszający kompetencje krajowe w niektórych kwestiach oraz sprzeczny z zasadą
pomocniczości i zasadą proporcjonalności. Jedna delegacja podtrzymuje zastrzeżenie ogólne.
Niektóre inne delegacje wciąż kwestionują włączenie ochrony socjalnej i edukacji do zakresu
stosowania przedmiotowej dyrektywy.
Część delegacji poprosiła również o wyjaśnienia i wyraziła obawy w szczególności co do
kwestii: braku pewności prawa, podziału kompetencji oraz praktycznych, finansowych
i prawnych skutków wniosku.
Wszystkie delegacje podtrzymują obecnie ogólne zastrzeżenia weryfikacji do wniosku.
Delegacje CZ, DK, MT, PL i UK podtrzymują zastrzeżenia parlamentarne. Komisja na
obecnym etapie opowiada się za pierwotną wersją wniosku i podtrzymuje zastrzeżenie
weryfikacji do wszelkich zmian.
Parlament Europejski przyjął opinię w ramach procedury konsultacji w dniu 2 kwietnia
2009 r. 2 W następstwie wejścia w życie – w dniu 1 grudnia 2009 r. – Traktatu z Lizbony
wniosek podlega obecnie art. 19 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w związku
z czym konieczna jest jednomyślność w Radzie, a wcześniej – uzyskanie zgody Parlamentu
Europejskiego.
2
Zob. dok. A6-0149/2009. Nowo wybrany Parlament wyznaczył na sprawozdawcę Ulrike
Lunacek (AT/LIBE/Grupa Zielonych/Wolne Przymierze Europejskie).
9336/16
ama/NJ/zm
DG B 3A
2
PL
II.
PRACE RADY PODCZAS PREZYDENCJI NIDERLANDZKIEJ
Grupa Robocza do Spraw Społecznych dalej analizowała wniosek, 3 koncentrując się na
wzajemnych zależnościach między proponowaną dyrektywą, a europejskim aktem w sprawie
dostępności 4, a także innych kwestiach. Propozycje redakcyjne prezydencji 5 spotkały się
z ogólnym zadowoleniem Komisji i państw członkowskich, które uznały je za krok we
właściwym kierunku. Dyskusje można podsumować następująco:
a)
Dyrektywa w sprawie równego traktowania a akt w sprawie dostępności
Komisja przypomniała, że wnioski te dotyczą odrębnych aktów i że każdy z nich
posiada własną podstawę prawną. Proponowana dyrektywa w sprawie równego
traktowania, opierająca się na art. 19 TFUE, zabraniałaby dyskryminacji, w tym
poprzez zapewnienie osobom niepełnosprawnym dostępności i racjonalnych
usprawnień, zgodnie z istniejącym prawodawstwem, takim jak dyrektywa 2000/78/WE.
Proponowany akt w sprawie dostępności, opierający się na art. 114 TFUE, ułatwiałby
obrót dostępnymi produktami i usługami na rynku wewnętrznym i tym samym
przyczyniłby się do sprawnego wdrożenia Konwencji o prawach osób
niepełnosprawnych, wprowadzając zharmonizowane normy dostępności. Innymi słowy,
oba wnioski dotyczą dostępności, lecz w różny sposób: dyrektywa w sprawie równego
traktowania ustanowiłaby ogólny zakaz dyskryminacji, który miałby zastosowanie do
bardzo szerokiego wachlarza towarów i usług, natomiast akt w sprawie dostępności
określałby szczegółowe wymogi w zakresie dostępności, dotyczące zamkniętego
wykazu konkretnych towarów i usług.
3
4
5
Posiedzenia w dniu 15 kwietnia i 24 maja.
Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zbliżenia
przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich
w odniesieniu do wymogów dostępności produktów i usług (dok. 14799/15).
Zob. dok. 7550/16 i 8319/16.
9336/16
ama/NJ/zm
DG B 3A
3
PL
Komisja przypomniała, że zgodnie z obecnym projektem, będącym wynikiem prac
Rady podczas kolejnych prezydencji, art. 4 (dostępność) i art. 4a (racjonalne
usprawnienia) „nie mają zastosowania, jeżeli w odniesieniu do konkretnych towarów
lub usług ustawodawstwo Unii Europejskiej przewiduje szczegółowe normy lub
specyfikacje w zakresie dostępności” i że akt w sprawie dostępności byłby dokładnie
takim prawodawstwem, a zatem przepisy dyrektywy dotyczące dostępności nie
miałyby zastosowania do towarów i usług, które objąłby akt. Na przykład handel
elektroniczny wchodzi w zakres aktu, a zatem nie podlega dyrektywie w sprawie
równego traktowania, natomiast fizyczny sklep nie wchodziłby w zakres aktu, ale
podlegałby dyrektywie.
Komisja stwierdziła ponadto, że wyłączenie lex specialis, zawarte w obecnym tekście
art. 4 ust. 9 i art. 4a ust. 4, jest sformułowane ogólnie – podejście takie jest bardziej
dynamiczne i przyszłościowe niż lista odesłań do istniejących norm lub specyfikacji
unijnych.
Apelując o postępy w negocjacjach, Komisja podkreśliła, że tak czy inaczej wnioski są
wyraźnie oddzielone od siebie i każdy z nich może być negocjowany niezależnie, bez
czekania na porozumienie w sprawie drugiego.
W swojej propozycji tekstu prezydencja dopisała nowy motyw, w którym wyjaśniła, że
przewidziane przez prawo UE szczegółowe normy lub specyfikacje w zakresie
dostępności lub racjonalnych usprawnień powinny być nadrzędne w stosunku do
dyrektywy w sprawie równego traktowania, której przepisy w zakresie, odpowiednio,
dostępności lub racjonalnych usprawnień nie powinny mieć w takich przypadkach
zastosowania (motyw 19e). Niektóre delegacje wyraziły jednak obawę, że grozi to
osłabieniem ochrony przed dyskryminacją. Prezydencja stwierdziła, że potrzebne będzie
przeprowadzenie dalszych dyskusji.
9336/16
ama/NJ/zm
DG B 3A
4
PL
Jedna z delegacji zadała również pytanie, czy art. 4 ust. 9 będzie miał zastosowanie
w przypadkach, w których UE ma kompetencje w zakresie szczegółowych norm
technicznych dotyczących określonych towarów lub usług i już wykonała te
kompetencje, lecz nie tak, by te szczegółowe przepisy dotyczyły dostępności. Delegacja
ta uważa, że mogłoby to spowodować brak pewności prawa, gdyż nałożyłoby na państwa
członkowskie obowiązek przyjmowania własnych przepisów w zakresie dostępności
w obszarach kompetencji UE.
Komisja zgodziła się z tym, że należy dokładniej omówić wzajemne zależności między
proponowaną dyrektywą a europejskim aktem w sprawie dostępności, w tym w odniesieniu
do zakresu stosowania dyrektywy oraz pojęcia „nieproporcjonalnych obciążeń”, które
obecne jest w obu wnioskach.
b)
Ciężar dowodu (art. 8 ust. 6)
Zasadniczo proponowana dyrektywa przewiduje, że powód nie musi udowadniać, że
miała miejsce dyskryminacja – to pozwany ma udowodnić, że jej nie było (odwrócenie
ciężaru dowodu). W swojej propozycji tekstu prezydencja doprecyzowała art. 8 tak, by
odwrócenie ciężaru dowodu nie miało zastosowania do obalenia założenia, o którym
mowa w art. 2 ust. 6 lit. b). Innymi słowy powód pragnący sprzeciwić się odmiennemu
traktowaniu, które na mocy tej dyrektywy nie stanowi dyskryminacji, musiałby
udowodnić, że założenie dyrektywy jest błędne. Niektóre delegacje wyraziły jednak
wątpliwości co do tego podejścia, ostrzegając, że mogłoby ono umożliwić obalanie
wyjątków.
9336/16
ama/NJ/zm
DG B 3A
5
PL
c)
Odniesienie do niedawnego orzecznictwa (motyw 12a)
Prezydencja wprowadziła odniesienie do sprawy C-83/14 stanowiącej przykład
niedawnego orzecznictwa w sprawie dyskryminacji przez powiązanie. Jedna z delegacji
nie poparła tej propozycji, twierdząc, że dotyczy dyskryminacji ze względu na
pochodzenie etniczne lub rasowe, a nie ze względów, których dotyczy proponowana
dyrektywa. Komisja jednak z zadowoleniem przyjęła odniesienie do sprawy C-83/14,
gdyż wyjaśnia ono pojęcie dyskryminacji przez powiązanie: Trybunał Sprawiedliwości
UE uznał w tej sprawie, że osoba dyskryminowana ze względu na to, że mieszkała
w dzielnicy zamieszkałej głównie przez Romów, ma prawo do ochrony na mocy
dyrektywy 2000/43/WE, pomimo że nie identyfikuje się z Romami ani nie jest
postrzegana jako Rom. Dyrektywa ta zapewniała zatem ochronę przed dyskryminacją
z określonego względu: chroniła nie tylko określoną grupę etniczną, lecz także osobę
powiązaną z tą grupą.
d)
Zakres zadań organów ds. równego traktowania (motyw 27 i art. 12 ust. 3)
Prezydencja zmieniła motyw 27 i art. 12 ust. 3 rozszerzając zakres kompetencji organu
lub organów ds. równego traktowania, o których mowa w art. 12 ust. 3, na dziedziny
wchodzące w zakres stosowania dyrektywy 2000/78/WE (zatrudnienie i praca).
Komisja i niektóre delegacje poparły tę propozycję. Niektóre inne delegacje, choć
zgadzają się z celem tej zmiany, uważają, że równałaby się ona zmianie dyrektywy
2000/78/WE.
e)
Odniesienie do „projektowania uniwersalnego” (motyw 2)
Jedną ze zmian zaproponowanych przez prezydencję było wprowadzenie odniesienia do
faktu, że oenzetowska Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych zawiera definicję
„projektowania uniwersalnego”. Niektóre delegacje miały wątpliwości co do tej
zmiany.
9336/16
ama/NJ/zm
DG B 3A
6
PL
f)
Okres sprawozdawczy (art. 16)
Prezydencja zaproponowała również przedłużenie terminu, do którego państwa
członkowskie mają składać sprawozdania ze stosowania dyrektywy, z jednego roku do
dwóch lat po jej wdrożeniu. Komisja zaproponowała, by do kwestii kalendarza
sprawozdawczego powrócić w końcowej fazie negocjacji.
III. NIEROZSTRZYGNIĘTE KWESTIE
Konieczne są dalsze dyskusje nad kwestiami wymienionymi powyżej, w tym nad przepisami
dotyczącymi niepełnosprawności oraz wzajemnymi zależnościami pomiędzy dyrektywą
w sprawie równego traktowania a europejskim aktem w sprawie dostępności, oraz nad innymi
nierozstrzygniętymi kwestiami, takimi jak:
–
ogólny zakres dyrektywy – niektóre delegacje są przeciwne włączeniu do niego ochrony
socjalnej i edukacji;
–
nierozstrzygnięte aspekty podziału kompetencji i pomocniczości oraz
–
pewność prawa w odniesieniu do obowiązków, które zostałyby ustanowione przez
przedmiotową dyrektywę.
Bardziej szczegółowe informacje na temat stanowisk poszczególnych delegacji można
znaleźć w dok. 7957/16 i 9332/1/16 REV 1. 6
IV.
PODSUMOWANIE
Podczas prezydencji niderlandzkiej poczyniono wyraźne postępy w omawianych kwestiach.
Niemniej oczywiste jest, że do osiągnięcia wymaganej jednomyślności potrzebne są dalsze
prace.
6
Skonsolidowany tekst znajduje się w dok. 9729/16.
9336/16
ama/NJ/zm
DG B 3A
7
PL