legion folder

1 Legion Polski był ochotniczą polską formacją zbrojną walczącą w czasie
Wielkiej Wojny po stronie ententy w składzie Armii Imperium Rosyjskiego.
Został sformowany jesienią 1914 r., a z racji stacjonowania w Puławach
określano go jako Legion Puławski. Brał udział w walkach na froncie
wschodnim I wojny światowej od marca do września 1915 r. Był próbą
wykorzystania ogólnoświatowego konfliktu zbrojnego zmierzającą do
odzyskania niepodległości przez Polskę.
W stosunkowo krótkim czasie swojego istnienia Polacy walczący
w strukturach Legionu Puławskiego wykazali się męstwem i ofiarnością na
polach bitewnych. Początkowo wyśmiewany przez żołnierzy i oficerów
rosyjskich Legion Puławski szybko zyskał szacunek nawet pośród carskich
elitarnych jednostek gwardyjskich. Legionistów ceniono za ideowość
i znakomitą wartość bojową, choć nie była to przecież regularna formacja
wojskowa. Praktycznie wszyscy żołnierze Legionu Puławskiego byli
ochotnikami.
Legion Puławski przeszedł swój chrzest bojowy w starciu pod Pakosławiem
koło Iłży (19/20 maja). Walczył też m.in. pod Michałowem (15/16 czerwca),
pod Kolonią Chechelską (21 lipca), w Górze Puławskiej (22 lipca), pod
Karczówką (14/15 sierpnia), pod Nurcem (20 sierpnia), a ostatni raz
uczestniczył w walkach w starciu pod Zelwą na Podlasiu (9/10 września).
Początkowo stan liczebny Legionu Puławskiego wynosił około tysiąca ludzi.
Po kilku miesiącach walk, cały czas cofając się na wschód przed
nacierającymi wojskami państw centralnych, stan osobowy wynosił już
tylko 7. oficerów oraz 105. podoficerów i szeregowych. Niestety, mimo
początkowych zapewnień rosyjskiego dowództwa, dochodziło też do walk
bratobójczych z Polakami walczącymi w szeregach państw centralnych.
Do najkrwawszego tego typu boju doszło bodaj pod Karczówką koło Łosic
na Podlasiu, gdzie w trakcie dwóch dni walk śmierć poniosło wielu
puławczyków.
Dzieje Legionu Puławskiego, a także związanego z nim 2 Legionu Polskiego
(Legionu Lubelskiego) i dwóch szwadronów jazdy konnej, bardzo dobrze
obrazują sytuację, w jakiej znaleźli się Polacy w momencie, gdy trzej
dotychczasowi zaborcy stanęli nagle po przeciwnych stronach. Legion
Puławski od samego początku swego istnienia napotykał na różne
problemy i przeciwności.
Legionowi brakowało odpowiedniego wyposażenia wojskowego,
brakowało odpowiednio dużego poparcia politycznego wśród ugrupowań
polskich działających w zaborze rosyjskim, brakowało też takiej
charyzmatycznej postaci, jaką miały galicyjskie Legiony Polskie w osobie
Józefa Piłsudskiego. Sytuacji nie poprawiała nieprzychylna postawa części
wysokich rangą dowódców rosyjskich, którzy byli wrogo nastawieni do
Polaków i doprowadzili do rusyfikacji Legionu Puławskiego oraz
przekształcenia go w 739 Nowoaleksandryjską Drużynę funkcjonującą
na zasadach rosyjskiego pospolitego ruszenia.
Legion Puławski stanowił zalążek polskich formacji na Wschodzie, których
jednakże rozwój był całkowicie zależny od stanowiska Rosji carskiej
w sprawie polskiej. Większość ocalałych żołnierzy Legionu Puławskiego po
rozformowaniu tej formacji w październiku 1915 r. weszła w skład Brygady
Strzelców Polskich w Rosji, która z kolei później rozrosła się do Dywizji
Strzelców Polskich w Rosji, a ta do I Korpusu Strzelców Polskich w Rosji.
Natomiast tradycje kawaleryjskie zapoczątkowane przez oddziały jazdy
Legionu Puławskiego kontynuował w okresie międzywojennym 1 Pułk
Ułanów Krechowieckich im. Pułkownika Bolesława Mościckiego.
Wystawa ma charakter podsumowujący dotychczas zebrane przez jej
autora informacje dotyczące Legionu Puławskiego. Na 16 planszach
prezentowane są chronologicznie wydarzenia istotne z perspektywy tej
formacji zbrojnej, a także biogramy niektórych postaci związanych
z Legionem Puławskim. Całość wzbogacają archiwalne fotografie ukazujące
działalność puławczyków, ale też zdjęcia prezentujące miasto Puławy
i okolice w okresie I wojny światowej. Uzupełnieniem są materiały
multimedialne przygotowane przez autora wystawy w ramach
tegorocznego projektu "RemiksLab - kadry kultury" realizowanego przez
Ośrodek "Brama Grodzka- Teatr NN" w Lublinie. Wystawa jest adresowana
do młodzieży oraz osób dorosłych, posiada własną stronę internetową:
www.archiwum.pulawy.pl/legion.
Mariusz Karolak
[email protected]
Puławski Ośrodek Kultury „Dom Chemika”
„Droga do pamięci i serca rodaków prowadzi przez śmierć"
gen. Jan Rządkowski
wystawa
patronat medialny:
"Legion Puławski 1914-1915"
10 września - 18 października 2015 r.
Patronat honorowy Wójt Gminy Puławy Krzysztof Brzeziński.
Opracowanie merytoryczne Mariusz Karolak.