Smakowanie Małopolski Tasting Malopolska

Smakowanie Małopolski Tasting Malopolska

K alendarium
wydarzeń
Wydarzenia
wielkanocne
Kr akowsk a Izba Turystyki
Cr acow Chamber of Tourism
31-005 Kraków, ul. Bracka 15
e-mail: [email protected]
www.kit.krakow.pl
Misteria Paschalia Festiwal – Kraków
Targi Wielkanocne – Kraków, Nowy Sącz
Niedziela Palmowa – Lipnica Murowana
Procesja z Jezuskiem Palmowym – Tokarnia
Droga Krzyżowa Bożogrobców – Miechów
Misteria Pasyjne – Kalwaria Zebrzydowska
Wielkanocny Festiwal Tradycji i Obrzędu
– Kraków
Święcenie pokarmów – Małopolska
Pucheroki – Bibice
Emaus – Kraków
Śmigus Dyngus, Dziady Śmigustne
– Małopolska
Siuda Baba – Wieliczka
Wydarzenia wiosenne
Projekt zrealizowano przy wsparciu
finansowym Województwa Małopolskiego.
Financial support for this publication
was provided by Małopolska Region.
www.visit.malopolska.pl
www.tasting-malopolska.pl
Najazd Barbarzyńców – Ogrodzieniec
Etnodizajn Festiwal – Kraków
Noc Muzeów – Kraków
Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego
Przegląd Zespołów Obrzędowych
– Wygiełzów
Procesja św. Stanisława – Kraków
Zielone Świątki – Małopolska
Pochód Lajkonika – Kraków
Wielka Parada Smoków – Kraków
Procesja Bożego Ciała – Kraków
Malowana Chata – Zalipie
Wianki – Kraków
Jarmark Benedyktynów – Tyniec
Konkurs Potraw Regionalnych – Wygiełzów
Pogórzańskie Wesele – Szymbark
Wydarzenia letnie
Festiwal Kultury Żydowskiej – Kraków
Festiwal Crossroads – Kraków
Cracovia Danza – Kraków
Małopolski Festiwal Smaku
Pierścień św. Kingi – Bochnia
Święto Dzieci Gór – Nowy Sącz
Łemkowska Watra – Zdynia k/Gorlic
Sekrety Zapomnianych Profesji
– Ogrodzieniec
Szwedzi na Zamku – Ogrodzieniec
Turniej Rycerski – Ogrodzieniec
Sabałowe Bajania – Bukowina Tatrzańska
Noc Cracovia Sacra – Kraków
Święto Matki Boskiej Zielnej – Małopolska
Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich – Zakopane
Festiwal Pierogów – Kraków
Turniej Rycerski i Święto Miodów – Wygiełzów
Międzynarodowy Festiwal Muzyki Kameralnej i Organowej – Wygiełzów
Sacrum Profanum Festiwal – Kraków
Targi Sztuki Ludowej – Kraków
Turniej Rycerski – Ogrodzieniec
Zlot Wiedźm i Czarownic – Wygiełzów
Wydarzenia jesienne
Wszystkich Świętych – Małopolska
Zaduszki – Małopolska
Wydarzenia zimowe
Targi Bożonarodzeniowe – Kraków
Konkurs Szopek i wystawa – Kraków
Anioł w miasteczku – Lanckorona
Małopolski Wigilijny Smak – Kraków
Podhalański Konkurs Kolęd, Pastorałek i Pieśni Zimowych – Nowy Targ
Karnawał Góralski – Bukowina Tatrzańska
Calendar of Events
Easter Events
Misteria Paschalia Festival – Kraków
Easter Fairs – Kraków, Nowy Sącz
Palm Sunday – Lipnica
Palm Sunday Procession – Tokarnia
Bożogrobcy Stations of the Cross – Miechów
Passion Plays – Kalwaria Zebrzydowska
Easter Festival of Tradition and Ceremony – Kraków
Easter Blessing of Food – Małopolska
Pucheroki Guisers – Bibice
Emaus – Kraków
Easter Monday: Śmigus Dyngus, Dziady Śmigustne – Małopolska
Easter Monday: Siuda Baba – Wieliczka
Spring Events
Invasion of the Barbarians – Ogrodzieniec
Ethnodesign Festival – Kraków
Museum Night – Kraków
Małopolska Cultural Heritage Days
Review of Ceremonial Troupes – Wygiełzów
St. Stanisław’s Procession – Kraków
Pentecost – Małopolska
Lajkonik’s Procession – Kraków
Grand Dragon Parade – Kraków
Corpus Christi Procession – Kraków
Painted Cottage contest – Zalipie
Wianki Festival – Kraków
Benedictine Fair – Tyniec
Regional Dishes Contest – Wygiełzów
Uplanders’ Wedding – Szymbark
Rekomedowani tour operatorzy
Recommended tour oper ators
Summer Events
CRACOW TOURS
31-123 Kraków, ul. Krupnicza 3
tel. +48 12 430 07 26, fax +48 12 421 98 58
e-mail: [email protected], www.cracowtours.pl
Festival of Jewish Culture – Kraków
Crossroads Festival – Kraków
Cracovia Danza – Kraków
Małopolska Festival of Flavours
St. Kinga’s Ring – Bochnia
Children of the Highlands Festival
– Nowy Sącz
Lemko Ethnic Festival – Zdynia by Gorlice
The Secrets of the Forgotten Professions
– Ogrodzieniec
The Swedes in the Castle – Ogrodzieniec
Knightly Tournament – Ogrodzieniec
Sabałowe Bajania Folk Festival
– Bukowina Tatrzańska
Cracovia Sacra Night – Kraków
Our Lady of the Herbs Day – Małopolska
International Festival of Highland Folklore
– Zakopane
Festival of Pierogi – Kraków
Knightly Tournament – Wygiełzów
International Festival of Chamber
and Organ Music – Wygiełzów
Sacrum Profanum Festival – Kraków
Folk Art and Artistic Handicrafts Fair
– Kraków
Knightly Tournament – Ogrodzieniec
Wizards’ and Witches’ Rally – Wygiełzów
Autumn Events
All Souls’ – Małopolska
All Souls’ Day – Małopolska
Winter Events
Christmas Fairs – Kraków
Nativity Cribs Competition and Exhibition
– Kraków
Angel in the Town – Lanckorona
Małopolska Taste of Christmas – Kraków
Podhale Carol, Pastoral and Winter
Song Competition – Nowy Targ
Highlanders’ Carnival – Bukowina Tatrzańska
CRACOW SPIRIT
31-932 Kraków, oś. Centrum 2/111
tel. +48 12 643 69 25, fax +48 12 680 39 51
e-mail: [email protected], www.cracowspirit.pl
EUROTOURS Sp. z o.o.
31-042 Kraków, Rynek Główny 7/5
tel. +48 12 428 43 60, fax +48 12 429 11 26
e-mail: [email protected]
INTERCRAC, DMC
31-123 Kraków, ul. Krupnicza 3
tel. +48 12 422 58 40, fax +48 12 421 98 58
e-mail: [email protected], www.intercrac.com.pl
JAN-POL Incoming Tour Operator Sp. z o.o.
31-525 Kraków, ul. Misiołka 8
tel. +48 12 665 14 60, fax +48 12 421 27 26
e-mail: [email protected], www.incoming.janpol.com, www.janpol.com
Biuro JORDAN
31-535 Kraków, ul. Gęsia 8
tel. +48 12 422 40 33, fax +48 12 422 96 19
e-mail: [email protected], www.jordan.pl
Biuro Turystyki ZNP LOGOSTOUR
31-128 Kraków, ul. Karmelicka 32
tel. +48 12 633 12 57, fax +4812 634 57 09
e-mail: [email protected], www.logostour.pl
POINT TRAVEL DMC Incoming Tour Operator
31-011 Kraków, Plac Szczepański 7
tel. +48 12 411 36 09, fax +48 12 411 55 17
e-mail: [email protected], www.point.travel.pl
GRUPA START TRAVEL & EVENTS
30-347 Kraków, ul. Kapelanka 60
tel./fax +48 12 269 04 05
e-mail: [email protected], www.grupastart.com
SYMPOSIUM CRACOVIENSE Sp. z o.o.
31-123 Kraków, ul. Krupnicza 3
tel. +48 12 422 76 00, fax +48 12 421 38 57
e-mail: [email protected], www.symposium.pl
TOP TRAVEL SERVICE s.c. Barbara Marchewka, Katarzyna Szczurek
30-728 Kraków, ul. Nowohucka 33
tel. +48 12 652 01 13, fax +48 12 652 01 33
e-mail: [email protected], www.toptravelservice.pl
GRUPA TRIP
34-500 Zakopane, ul. Tetmajera 35
tel. +48 18 202 02 00
e-mail: [email protected], www.trip.pl
Biuro Usług Przewodnickich WĘDROWIEC
31-101 Kraków, Kościuszki 16 oraz Powiśle – parking
tel. +48 12 421 89 08, fax +48 12 421 89 08
e-mail: [email protected], www.wedrowiec.krakow.pl
Smakowanie
Małopolski
Tasting
Malopolska
Smakowanie
Małopolski
Położone na Wyżynie Małopolskiej i częściowo w Karpatach Zachodnich Województwo Małopolskie to region pod każdym względem wyjątkowy i bogaty. Tutaj rosną w niebo najwyższe polskie
góry Tatry, tędy przebiega dolina największej polskiej rzeki Wisły, tu przecinają się ważne szlaki
komunikacyjne. Istnieje w małopolskiem sześć parków narodowych, jedenaście parków krajobrazowych, dziesięć obszarów chronionego krajobrazu, osiemdziesiąt cztery rezerwaty przyrody i ponad
dwa tysiące pomników przyrody. Te ziemie były jedną z kolebek państwowości polskiej, przetrwało
na nich kilkadziesiąt zamków, wiele wsi i miast o zabytkowych układach urbanistycznych i historycznej
zabudowie oraz blisko tysiąc kościołów i innych świątyń, a także dwory.
Działa w małopolskiem ponad sto muzeów i skansenów, istnieją liczne sanktuaria i miejsca pielgrzymkowe. Województwo szczyci się też ośmioma obiektami chronionymi jako dziedzictwo kultury i przyrody. Żyje tu ponad trzy miliony obywateli kraju, wśród wielu grup etnicznych są również
nieliczni Łemkowie, Ormianie, Romowie, Słowacy i Ukraińcy oraz Żydzi. Województwo Małopolskie
wyróżnia się więc bogatym folklorem, szczęśliwie wciąż żywotnym w bardzo wielu miejscach, mimo
globalizacyjnej unifikacji. Trwają tu różne tradycje, jedne dlatego, że wciąż są w naturalny sposób
żywotne, inne, ponieważ się je świadomie podtrzymuje i odradza. Coraz częściej pojawiają się nowe
zjawiska, i jak można przypuszczać, niektóre z biegiem lat również obrosną tradycją.
Z tych wszystkich powodów Małopolska, należy do najatrakcyjniejszych turystycznie obszarów
w kraju. Na obszarze województwa wytyczono różne tematyczne trakty turystyczne - Szlak architektury drewnianej, Szlak cerkwi łemkowskich, Szlak gotycki, Szlak solny, Małopolską trasę UNESCO,
Szlak oscypka i Szlak zielny, Małopolski szlak papieski czy trasę Śladami Żydów Małopolskich. Przez
Małopolskę biegnie też spory odcinek Szlaku Orlich Gniazd, który łączy średniowieczne warowne
zamki króla Kazimierza Wielkiego, niegdyś strzegące granic polskich. Zresztą nadal wytycza się nowe
szlaki. Jedne z nich prowadzą przez Małopolskę po marzeniach, inne ją odkrywają, jeszcze inne jedynie przedstawiają wybrane tematy z nią związane.
Ale zasób małopolskich skarbów i atrakcji wydaje się niewyczerpany. Dlatego ciekawskim, którzy pragną pokosztować chleba z niejednego pieca, przedstawiamy i to i owo, a wspólnym mianownikiem
tego i owego jest Małopolska. Będzie więc mieszanka różnych smaków Małopolski i małopolskich.
Rzymski poeta Wergiliusz mawiał E pluribus unum, co znaczy z wielu jedno. To dobra maksyma,
żeby określić zawartość folderu oddawanego do rąk wszystkich zainteresowanych naszym regionem.
Z niewielkich fragmentów różnych sygnalizowanych w nim przedmiotów i zdarzeń, powstaje jeden
wyjątkowy smak. Smak Małopolski.
Historia:
Do licznych legend małopolskich należy opowieść o wawelskim smoku, jak większość legendarnych
smoków, pożerającym niewinne dziewczęta. Na kanwie tej legendy, co roku, krakowski teatr Groteska organizuje paradę smoków. Zawsze z barwnym korowodem i konkursem na najpiękniej prezentującego się smoka.
Krakowska Kongregacja Kupiecka liczy sobie już sześćset lat. Jest jednym z najstarszych związków
w Polsce, a data jej powstania o kilka miesięcy wyprzedza datę bitwy pod Grunwaldem! (15. 07. 1410).
Kongregacja organizuje wiele znanych imprez handlowych; liczne z nich odbywają się na krakowskim
Rynku (Rynek Główny). Posiada też bardzo szerokie kontakty międzynarodowe, a jej piękne godło,
nawiązujące do starych symboli handlu, ma formę kogi pod rozpiętymi żaglami.
Złotym wiekiem Krakowa był wiek XVI. Miasto było stolicą bogatego i spokojnego królestwa o rozległym obszarze, a jego mieszkańcy żyli dostatnio. Dzięki dworowi królewskiemu szybko docierały tu
nowe prądy kulturalne, a międzynarodowe kontakty mieszkańców były ożywione. Przypomnieniem
atmosfery tego złotego wieku jest Festiwal Tańców Dworskich Cracovia Danza, co roku latem dosłownie ogarniający całe miasto.
Początki Krakowskiego Towarzystwa Strzeleckiego Bractwa Kurkowego sięgają roku tzw. wielkiej
lokacji, czyli r. 1257, kiedy Krakowowi nadano prawo magdeburskie. Od tego czasu przedstawiciele
wszystkich cechów ćwiczyli się w sprawnej obronie miasta, a najcelniej strzelający zostawał na rok
królem Bractwa. Od r. 1564 Bractwo używa pięknego isnygnium, czyli srebrnego koguta, zwanego
kurem. Dlatego królów brackich nazywa się królami kurkowymi. Członkowie Bractwa do dzisiaj
noszą tradycyjny polski strój narodowy, dzięki czemu ich obecność niezwykle urozmaica miejskie
i kościelne uroczystości.
Na przełomie wieków XIX i XX w Krakowie narodził się nowy prąd artystyczny, który nazwano
Młodą Polską. Był on reakcją na panujący wcześniej pozytywizm i programowo nawiązywał do tradycji romantycznych. Kraków stał się wtedy ośrodkiem nowej literatury i sztuki; działali tu najwybitniejsi
artyści i powstały najwybitniejsze dzieła tego prądu artystycznego.
Z tego okresu pochodzi wnętrze znanej kawiarni „Jama Michalika” i bardzo popularny, nie tylko
wśród turystów, wielki witraż „Stań się” („Bóg Ojciec”) w zachodnim oknie kościoła franciszkanów,
wykonany według projektu Stanisława Wyspiańskiego.
Kuchnia:
Do stosunkowo nowych zjawisk, które jednak wyrastają ze starych tradycji, należy doroczny Małopolski
Tasting
Małopolska
Set in the Małopolska Uplands and partially in the Western Carpathians, the Małopolska Province is
Cuisine:
One of the relatively new events which has arisen from old traditions is the annual Małopolska Festival of
Festiwal Smaku. Wstępem do organizowanej od r. 2005 imprezy była opracowana w r. 2003 bardzo kolorowa mapa „Małopolskie przysmaki”. Jest to największa impreza kulinarna w Polsce, i ma formę targów
żywności produkowanej w całym województwie. Festiwalowi, który przybiera formę wielu festynów
z degustacjami licznych potraw, towarzyszą konkurs i plebiscyt na najlepsze wyroby. Obok Festiwalu Małopolski Smak rozwijają się także inne imprezy połączone ze smakowaniem konkretnych potraw; należą
do nich Święto chleba i Festiwal pierogów. Specjalny charakter ma Targ Benedyktyński organizowany na
dziedzińcu Opactwa Tynieckiego; można tam kupić produkty wykonane według starych receptur, często
według przepisów klasztornych.
a region which is rich and exceptional in every way. It is here that the Poland’s highest mountains, the
Tatras, stretch to the sky, here that Poland’s largest river, the Vistula, runs along its valley, and here
that crucial communications links cross. Małopolska has six national parks, eleven landscape parks,
ten protected landscape areas, eighty nature reserves, and over two thousand natural monuments.
These lands were one of the cradles of Polish statehood, and they hold dozens of castles, numerous
villages and cities with ancient layouts and historic buildings, as well as nearly a thousand churches and
other sacred sites; not to mention country houses. There are over a hundred indoor and outdoor
museums in Małopolska, and numerous sanctuaries and sites of pilgrimage. The region is also honoured to have eight protected cultural and natural heritage sites. Over three million Poles live here,
and among the ethnic groups there are small numbers of Lemkos, Armenians, Romany, Slovakians,
Ukrainians, and Jews. The Małopolska region is therefore outstanding in terms of its rich folk traditions, happily still surviving in very many places in spite of the unifying force of globalisation. A variety
of traditions live on here; some because they are still naturally alive, and others because they are
consciously maintained and reborn. New activities are always appearing, and we may suppose that
over the course of time some of these will also become traditions.
Flavours. The introduction to this event, which has been run since 2005, is the high-colour “Małopolska
Delicacies” map created in 2003. This is the largest cookery event in Poland, and takes the form of fairs
for food produced all across the region. The festival, which takes the form of many fetes where there are
tastings of numerous dishes, is accompanied by a competition and vote for the best products. Alongside
the Małopolska Festival of Flavours, there are other events which focus on specific dishes; these include
the Festival of Bread and the Festival of Pierogi Dumplings. The Benedictine Fair, organised in the courtyard of Tyniec Abbey, has its own unique character; it offers products manufactured according to ancient
recipes and often according to monastic regulations.
Świętuje się także z okazji urodzaju różnych ziemiopłodów, owoców i warzyw. W Łącku (gdzie produkują
najlepszą śliwowicę) uroczyście obchodzi się Święto kwitnącej jabłoni, w Raciechowicach Święto jabłka
i gruszki, a w Charsznicy Święto kapusty. Województwo Małopolskie ma już całkiem sporą listę produktów tradycyjnych i regionalnych, która ciągle się wydłuża…
Jednym z pierwszych produktów na tej liście był ser owczy zwany oscypkiem, wyrabiany głównie na Podhalu. Oscypki to nasz produkt klasy europejskiej, chroni je prawo Unii Europejskiej, posiadają status PDO
(Chronionej Nazwy Pochodzenia). Przy takiej konkurencji, trudno się przebić, ale także inne małopolskie
sery cieszą się sporą renomą i dużym uznaniem, należy do nich bryndza podhalańska.
Tradycje:
W Małopolsce silne są tradycje związane z obchodzeniem świąt kościelnych. Wyjątkowo bogatą oprawą
wyróżniają się Boże Narodzenie i Wielkanoc, poprzedzone wieloma dniami przygotowań podczas Adwentu i Wielkiego Postu. W okresie Bożego Narodzenia w kościołach ustawia się jasełka, które polskim
zwyczajem pozostają tam aż do 2 lutego. W Krakowie od dawna istniał zwyczaj budowania szopek, z którymi kolędnicy wędrowali po domach. Było to zajęcie bezrobotnych zimą murarzy, dlatego te krakowskie
szopki naśladują elementy znanych budowli miejskich. Z czasem stały się te szopki bardzo rozbudowane
i wymyślne, a zwyczaj ich budowania przetrwał, także dzięki temu, że co roku w pierwszy czwartek
grudnia odbywa się konkurs szopek, które rankiem tego dnia można oglądać na Rynku. Za to przed
Wielkanocą bardzo uroczyście celebruje się najpierw Niedzielę Palmową, potem nabożeństwa Triduum
Paschalnego, w większych miejscowościach obchodzi się także Groby Pańskie, które urządza się tylko na
kilka dni.
Boże Ciało wypada we czwartek, sześćdziesiąt dni po Wielkanocy. W Polsce nadal obchodzi się je jako
wielką uroczystość z oktawą, czyli przez osiem kolejnych dni. W Boże Ciało Katolicy publicznie czczą
Najświętszy Sakrament, dlatego ze wszystkich kościołów parafialnych wychodzą na ulice barwne procesje
towarzyszące celebransowi, który osłonięty baldachimem niesie monstrancję. Okoliczne domy i ulice
bywają wtedy przybrane symbolami religijnymi. W samym Krakowie z ostatnim dniem oktawy Bożego
Ciała (często mówi się o nim krótko, oktawa), wiąże się przemarsz orszaku Lajkonika. Lajkonik to legendarna postać w kostiumie średniowiecznego tatarskiego jeźdźca, któremu towarzyszą osoby w pseudotatarskich ubiorach. A wszystko na pamiątkę tatarskiego napadu, który jeszcze w XIII w. udaremnili
miejscowi flisacy. Lajkonik na prawo i lewo rozdaje ciosy swoją buławą, a ten kogo trafi, podobno potem
ma szczęście.
Kraków był przez stulecia miastem kilku kultur. Do r. 1939 niemal czwartą część mieszkańców miasta
stanowili Żydzi, a ich bogata obyczajowość była ważnym elementem obrazu miasta. Posmak tej obyczajowości i kultury możemy odnaleźć w organizowanym od dwudziestu lat na krakowskim Kazimierzu
Festiwalu Kultury Żydowskiej.
Tradycję plenerowej imprezy odwołującej się do zwyczajów przedchrześcijańskich, czyli tzw. Sobótki albo
Kupały albo jeszcze inaczej Wianków, przynieśli Krakowianie pod koniec w. XIX z Warszawy. W dniu
przesilenia letniego urządza się na wałach wiślanych występy i koncerty oraz pokazy sztucznych ogni.
W rozbudowanej ludycznej zabawie mieści się też konkurs na najpiękniejszy wianek. Dawnym obyczajem,
konkursowe wianki, puszcza się potem na wodę. Niesione z prądem rzeki, migocą światełkami tworząc
niezwykły widok.
W Polsce szczególnie bogatą oprawę ma święto Wszystkich Świętych i następujący po nim Dzień Zaduszny. Małopolska nie jest pod tym względem wyjątkiem. I chociaż święto Wszystkich Świętych to w Kościele
katolickim uroczystość radosna, w czasie której używa się białego koloru do liturgii, to w oba te dni odbywają się msze za zmarłych i niemal wszyscy odwiedzają cmentarze, gdzie bogato przystraja się groby,
głównie kwiatami, i zapala świece. Łuny znad cmentarzy biją wtedy w niebo długo w noc.
Postęp cywilizacyjny i uprzemysłowienie spowodowały, że zanika większość tradycyjnych zawodów i rzemiosł. Dzisiaj łatwiej kupić nowy przedmiot, niż naprawić stary. Ale to stare przedmioty kryły w sobie dotyk rąk twórcy, jego trud i miłość do wykonywanego fachu… Pewnie dlatego rosną w cenę różne starocie,
a coraz to ubywa warsztatów szewskich, i kuźni, a wcale już nie ma prawdziwych świecarni, maziarni czy
olejarni. Są jednak stare zawody wiecznie młode. Do takich należą i garncarstwo, jedno z najdawniejszych
rzemiosł ludzkości, i lutnictwo, i tkactwo – wszystkie godnie i bogato reprezentowane w Województwie
Małopolskim.
Design:
Organizowane od kilkudziesięciu lat Targi Sztuki Ludowej i nieletni Festiwal Etnodizajn, to imprezy z jednej
strony wprost odwołujące się do tradycji folklorystycznych, a szerzej etnograficznych, a z drugiej, inspirujące się tymi tradycjami. Obie przyczyniają się do podtrzymywania tradycji i jej twórczego przekształcania.
Obok tradycyjnych strojów ludowych, można dziś znaleźć haftowane bluzki i suknie szyte według nowej
mody, ale zdobione po dawnemu, albo krojone po dawnemu, z całkiem nowoczesnych materiałów. Nosi
się też torebki na wzór dawnych ludowych i dawną biżuterię krakowską (albo produkowaną wedle jej historycznych form), oraz wcale niezmienione, tradycyjne góralskie kierpce. A bobowskie klockowe koronki
podobają się tak bardzo, że organizuje się Festiwal Koronki Klockowej i kursy koronczarskie. Swoistym
konkursem par excellence należącym do zagadnienia etnodizajnu jest konkurs „Malowana chata” organizowany w Zalipiu na Powiślu Dąbrowskim. Przetrwał tam zwyczaj malowania chałup w bardzo kolorowe
kwiaty. Zalipiańskie malunki nadal inspirują projektantów wnętrz.
Do tradycyjnych pamiątek z regionu należą miniaturowe szopki krakowskie i bańki choinkowe, pisanki
(rozmaite w wielu okolicach) oraz lalki w stroju Lajkonika – wszystkie nawiązują do tradycji świąt kościelnych. Ale charakterystyczne dla całego regionu są też śliczne, bardzo kolorowe zabawki drewniane, produkowane według bardzo dawnych wzorów. Wielu przybyszów interesuje się także lokalnymi wyrobami
ceramicznymi, wytwarzanymi w wielu miejscach województwa i popularnymi produktami z wikliny, która
wciąż poszerza swoje zastosowanie.
For all these reasons, Małopolska is among the most attractive regions in the country for tourism. The region also holds a variety of thematic tourist trails – the Wooden Architecture Route,
the Lemko Orthodox Church Route, the Gothic Route, the Salt Route, the Małopolska UNESCO
Route, the Smoked Cheese Route and the Herb Route, the Małopolska John Paul II Route, and the
Jews of Małopolska Route. Małopolska also includes a large section of the Eagles’ Nests Route which
links King Casimir the Great’s mediaeval fortified castles which once guarded the Polish border.
In fact, new trails are being marked out all the time. Some of them lead through a Małopolska of
dreams, others uncover its secrets, and still others present topics related to the region. Małopolska’s
treasures and attractions are, however, a resource which has not been fully exploited.
And so for the curious who would like to taste a variety of flavours, we present selected items,
and the common feature of these items is Małopolska. We cater for a range of palates, all
of which can be found in Małopolska. The Roman poet Virgil was wont to say E pluribus unum,
which means out of many, one. It is an appropriate maxim to define the content of this folder
which is to be supplied to all those interested in our region. From all the small extracts of the variety of subjects and events covered here, there will remain one exceptional flavour. The flavour of
Małopolska.
History:
Małopolska’s numerous legends include the tale of the Wawel dragon which, like the majority of legendary dragons, devoured innocent maidens. On the basis of this legend, Kraków’s Groteska theatre
organises a parade of dragons every year. This always includes a colourful procession and a competition for the most beautiful dragon.
The Kraków Merchants’ Guild is now six hundred years old. It is one of the oldest guilds in Poland,
and was founded just a few months before the Battle of Grunwald! (15. 07. 1410). The guild organises numerous famous trade events, many of which take place in Kraków’s Main Market Square (the
Rynek Główny). It also maintains very broad international contacts, and its beautiful emblem takes
the form of a cog (ship) under unfurled sails – referring to the old symbol for trade.
Kraków’s Golden age was the 16th century. The city was the capital of a large, wealthy and peaceful
kingdom, and its citizens lived a life of ease. Thanks to the Royal Court, new cultural trends arrived
here rapidly, and the citizens’ international contacts were lively. This Golden Age is recalled by the
Cracovia Danza Festival of Courtly Dance, which takes place every summer and literally takes over
the whole city.
The beginnings of Kraków’s Shooting Society – the Marksmen Brotherhood – date back to 1257,
when Kraków adopted the Magdeburg Law. Since that time, representatives of all the guilds have
practised the defence of the city, and the best shooter became King of the Brotherhood for a year.
The Brotherhood has been using its beautiful insignia – a silver rooster known as a “kur” – since 1564.
This is why the Brotherhood’s Kings are known as the Marksmen King . Members of the Brotherhood wear traditional Polish national costume to this day, and so their presence enhances civic and
religious ceremonies.
At the turn of the 20th century, a new trend in art, known as Young Poland, was born in Kraków.
It was a reaction to the previous style of Positivism, and directly linked to the Romantic tradition. At
that time, Kraków became the centre for this new literature and art; the trend’s most outstanding
artists worked here and created their most outstanding works. It is from this period that the interiors of the famous “Jama Michalika” cafe come, as well as the great stained glass window “Become”
(“God the Father”) on the west wall of the Franciscan Church, created following a design by Stanisław
Wyspiański, which is extremely popular among locals as well as tourists.
There are also events based around a variety of crops, fruit, and vegetables. In Łąck (where the finest
slivovitz is made), there is a ceremonial celebration on Apple Blossom Day; in Raciechowice there is
Apple and Pear Day; and in Charsznica a Cabbage Day. The Małopolska Province now has a longish list of
traditional and regional products which is constantly growing...
One of the first products on the list was the sheep’s cheese called oscypek, which is mainly manufactured
in the Podhale region. Oscypek is our very own European product, protected by European Union law and
having PDO (Protected Designation of Origin) status. It is difficult to beat such competition, but other
Małopolska cheeses enjoy a high reputation and much respect; one of these is Podhale bryndza, which is
a soft sheep’s cheese.
Traditions:
In Małopolska, traditions connected to the celebration of Holy Days are strong. Christmas and Easter
are exceptional, preceded by many days of preparation during Advent and Lent. Over the Christmas
period, a crib is set up in churches, which, following Polish custom, remains there until 2nd February.
In Kraków, there has long been a tradition of building nativity displays, with which carollers travelled
around the homes. This was an occupation for the builders, who were unemployed over the winter, and
these Cracovian scenes imitate elements of well-known city buildings. With the passing of time the scenes
became ever more extensive and sophisticated as the custom of building them thrived, and so every
year on the first Thursday in December the Nativity Scene Competition takes place, and it can be seen
in the Market Square on the morning of that day. Then, before Easter, Palm Sunday is very ceremonially
celebrated, followed by the Easter Triduum, while in larger towns and cities Easter Sepulchres are set up
for just a few days.
Corpus Christi falls on the Thursday sixty days after Easter Sunday. In Poland, it is still celebrated as a great
liturgical octave, i.e. for eight successive days. On Corpus Christi, Catholics publicly worship the Blessed
Sacrament, and so colourful processions accompany the celebrant from parish churches onto the streets
as he carries the monstrance curtained by a baldachin. The surrounding houses and streets are then often
decorated with religious symbols. In Kraków itself, on the final day of the Corpus Christi octave (often
called simply “the octave”), the Lajkonik procession takes place. The Lajkonik is a legendary character in
the costume of a mediaeval Tartar cavalryman, who is accompanied by people in pseudo-Tartar garb. This
is all in memory of the Tartar invasion of the 13th century, which was prevented by the local raftsmen.
The Lajkonik strikes with his baton to the left and right, and anyone he hits will allegedly have good fortune.
For centuries, Kraków was a city of many cultures. Until 1939, almost a quarter of the city’s inhabitants were
Jews, and their rich traditions were an important part of the city’s image. A flavour of this tradition and culture can be found in the Festival of Jewish Culture, held in Kraków’s Kazimierz district for twenty years.
The tradition of outdoor events recalling pre-Christian customs, known as Sobótki or Kupały, or also
as Wianki, were brought from Warsaw by Cracovians at the end of the 19th century. On the Midsummer Solstice events and concerts are organised, as well as firework displays, on the Vistula Embankments. The extensive carnivalesque entertainment also includes a competition for the most
beautiful garland. As an old custom, the competition garlands are then set afloat on the water.
Carried by the river’s current, the flickering lights provide an amazing spectacle.
In Poland, All Souls’ is superbly richly celebrated. In this case, too, Małopolska is no exception. And although All Souls’ is a joyful ceremony in the Catholic Church during which white is used for the liturgy, on
these holy days masses are celebrated for the dead, and nearly everyone visits cemeteries, where tombs
are richly decorated with flowers and candles are lit. The glow above the cemeteries fills the skies long
into the night.
The progress of civilisation and industrialisation has meant that the majority of traditional professions and
crafts has disappeared. Today, it is easier to buy a new item than to repair the old. But these old objects
hold the touch of the creator’s hand, his labour, and his love for his trade... This is most certainly why the
price of antiques is rising and tailors and smithies are constantly disappearing, while real candlemakers,
oil presses, and pine tar producers have completely vanished. There are, however, old professions which
are eternally young. These include pottery, one of humanity’s oldest crafts, as well as violin-making and
weaving – all richly and respectfully represented in Małopolska.
Design:
The Folk Art and Artistic Handicrafts Fair, which has been organised for over three decades now, as
well as the young Ethnodesign Festival, are events which on the one hand draw directly on folk, and
more broadly ethnographic, traditions, and on the other are inspired by them. At the same time, they
maintain tradition and artistically transform it. Alongside the traditional folk costumes, you can also find
embroidered blouses and dresses sewn following the latest fashions but decorated in the old way, or sewn
traditionally from entirely contemporary materials. There are also handbags based on old folk designs
and antique Cracovian jewellery (or manufactured according to its historical forms), as well as completely
unchanged traditional Highland shoes. And Bobowa block lace is so much appreciated that a Block Lace
Festival has been organised, as well as lacemaking courses. The unique ethnodesign competition par
excellence is the “Painted Cottage” contest, organised in Zalipie in the Powiśle Dąbrowski region. The
custom of painting the cottages with highly coloured flowers has survived there to this day, and the Zalipie
paintings continue to inspire interior designers.
Traditional souvenirs from the region include miniature Kraków nativity cribs and Christmas decorations, painted eggs (varied and from many areas) and Lajkonik dolls – all these relate to religious festival
traditions. Also characteristic of the whole region, however, are beautiful and colourful wooden toys,
manufactured following very ancient designs. Many visitors are also interested in local ceramic products,
which are manufactured in many places throughout the province, as well as wicker products which are
finding ever more uses.