Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej jako

Zeszyty
Naukowe nr
694
Akademii Ekonomicznej w Krakowie
2006
Krzysztof Piotr Wojdacki
Katedra Handlu i Instytucji Rynkowych
Przestrzenne zróżnicowanie
miejskiej sieci osadniczej
jako determinanta kształtowania
systemu ośrodków zakupów
(analiza przestrzenno-demograficzna)
1. Wprowadzenie
Immanentną cechą współczesnej gospodarki rynkowej jest konkurowanie
między podmiotami gospodarczymi. Konkurowanie to oraz tworzenie i wykorzystywanie przewag konkurencyjnych związane jest już nie tylko z przedsiębiorczością, zdolnością zarządzających i zatrudnionych, ale w coraz większym
stopniu ze sprawnością terytorialnych systemów społeczno-gospodarczych [2].
Procesy konkurowania dotyczą więc nie tylko i nie przede wszystkim zasobów,
a układów przestrzennych o różnej skali, począwszy od skali lokalnej, rejonowej,
subregionalnej, regionalnej, ponadregionalnej, a skończywszy na kontynentalnej
czy światowej [6, s. 33 i nast.]. Głównymi ośrodkami konkurowania układów
przestrzennych są miasta. Wyznaczają one, poprzez wypełnianie różnego rodzaju
funkcji, nie tylko swoją rangę, ale także rangę regionu, którego centrum stanowią.
W efekcie dochodzi do wykształcenia się w naturalny sposób hierarchicznego
układu jednostek terytorialnych.
Jedną z funkcji w istotny sposób wyznaczających możliwości konkurowania
miast jest funkcja handlowa. Zgodnie z teorią miejsc (ośrodków) centralnych
funkcja ta należy do podstawowych i zarazem głównych funkcji centralnych,
a więc funkcji świadczonych przez miasto dla swoich mieszkańców (wymiar
ZN694.indb 47
1/30/08 1:19:04 PM
48
Krzysztof Piotr Wojdacki
endogeniczny), ale także dla mieszkańców obszarów uzupełniających (wymiar
egzogeniczny) [4]. Poziom wypełniania funkcji handlowej w znacznym stopniu
determinowany jest czynnikiem demograficznym [5]. Czynnik ten rozpatrywać
należy w kategoriach potencjału demograficznego, ale – jak wskazuje wielu autorów – także, a może przede wszystkim, jako „kapitał ludzki” niosący ze sobą
takie elementy jak potencjał intelektualny, innowacyjność, przedsiębiorczość itp.
[1, s. 76]. Innym czynnikiem mającym znaczący wpływ na konkurencyjność handlową ośrodków jest czynnik związany z przestrzenną strukturą sieci osadniczej,
w tym przede wszystkim jednostek miejskich.
Celem niniejszego opracowania jest analiza przestrzenno-demograficzna miejskiej sieci osadniczej Polski. Cel główny realizowany jest poprzez cele cząstkowe
(szczegółowe), które w postaci pytań przedstawić można w następujący sposób:
– jaki jest przestrzennych rozkład miast w Polsce?
– czy istnieją znaczące różnice strukturalne w lokalizacji regionalnej miast?
– jaki jest poziom przestrzennego zrównoważenia liczby miast oraz zamieszkującej je ludności?
– jaki jest przestrzenny rozkład ludności miast w Polsce, także w ujęciu regionalnym?
2. Przestrzenno-demograficzne zróżnicowanie sieci miast
Polski
Miasta stanowią naturalny i główny punkt odniesienia systemu ośrodków
zakupu, rozumianego zgodnie z teorią miejsc centralnych W. Christallera. Nie
wdając się w opis tej teorii można przyjąć, że w polskich warunkach ośrodki rynkowe podzielić można na lokalne (z reguły małe miasta), rejonowe (w większości
miasta powiatowe), regionalne i ponadregionalne (miasta wojewódzkie oraz inne
duże miasta). Dlatego też pierwszy z aspektów analizy poświęcony został ilościowej lokalizacji sieci miejskich ośrodków osadniczych oraz ich przestrzennemu
zróżnicowaniu.
W 2003 r. liczba miast w Polsce wynosiła 863. W okresie ostatnich 23 lat wzrosła ona o blisko 10%. Ich rozkład przestrzenny prezentuje rys. 1 oraz tabele 1 i 2.
Przestrzenny rozkład miast znalazł swoje odzwierciedlenie w strukturze sieci osadniczej według regionów. Najwięcej miast zlokalizowana jest na terenie województwa
W pracy, ze względu na przyjęte kryterium podziału ośrodków rynkowych oraz rozmiary
pracy, przyjęto podział na 3 klasy miast, a mianowicie klasa I (do 20 tys. mieszkańców – miasta
małe), klasa II (20–100 tys. mieszkańców – miasta średnie) oraz klasa III (ponad 100 tys. mieszkańców – miasta wielkie). Bardziej szczegółową delimitację miast Polski oraz odpowiednie analizy
czytelnik znajdzie w: Marketing i marketingowa orientacja miast. Koncepcja i wyniki badań,
Raport z badań statutowych, Temat 55/KHiIR/1/2003/S/060, AE w Krakowie, Kraków 2003.
ZN694.indb 48
1/30/08 1:19:04 PM
ZN694.indb 49
42
Lubuskie
Mazowieckie
85
42
30
Świętokrzyskie
61
29
50
89
38
24
35
28
28
35
27
61
43
26
36
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.
109
Zachodniopomorskie
Wielkopolskie
49
71
Warmińsko-mazurskie
Śląskie
36
Pomorskie
Podlaskie
45
34
Podkarpackie
Opolskie
55
42
Łódzkie
Małopolskie
41
Lubelskie
70
44
90
52
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
małe
663
ogółem
9
18
2
2
2
1
9
12
5
2
1
1
1
3
24
12
7
9
6
21
2
1
15
10
2
1
4
3
40
duże
4
11
4
17
181
średnie
klasa miast
Liczebność miejskiej sieci osadniczej
884
Polska
Wyszczególnienie
6,9
12,3
5,5
3,4
8,0
4,8
4,1
5,1
3,8
9,6
6,2
4,8
4,8
4,6
5,9
10,2
100,0
ogółem
Tabela 1. Miejska sieć osadnicza według województw i klas wielkości miast – 2003 r.
7,5
13,4
5,7
3,6
5,3
4,2
4,2
5,3
4,1
9,2
6,5
3,9
5,4
4,4
6,6
10,6
małe
100,0
5,0
9,9
5,0
2,8
13,3
6,6
3,9
5,0
3,3
11,6
5,5
8,3
2,2
6,1
2,2
9,4
100,0
średnie
klasa miast
Struktura miejskiej sieci osadniczej
5,0
5,0
5,0
2,5
30,0
5,0
2,5
2,5
2,5
7,5
5,0
2,5
5,0
2,5
10,0
7,5
duże
100,0
Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej…
49
1/30/08 1:19:05 PM
Krzysztof Piotr Wojdacki
50
wielkopolskiego, dolnośląskiego i mazowieckiego. W sumie w województwach tych
zlokalizowanych jest blisko 1/3 miast Polski (32,1%). Natomiast województwami
o najmniejszej liczbie miast są województwa: świętokrzyskie, opolskie i podlaskie
(w sumie 11,3% miast).
42
zachodniopomorskie
42
lubuskie
49
pomorskie
61
warmińsko-mazurskie
52
kujawsko-pomorskie
109
wielkopolskie
90
dolnośląskie
34
opolskie
85
podlaskie
mazowieckie
42
41
łódzkie
71
36
30
lubelskie
świętokrzyskie
45
śląskie 55
małopolskie podkarpackie
Rys. 1. Przestrzenna lokalizacja miast Polski – 2003 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Interesujący wydaje się rozkład przestrzenny miast według klas miast. Jeżeli
porówna się strukturę miejskiej sieci osadniczej Polski według rozkładów klas miast
w poszczególnych regionach, to wówczas można wyodrębnić 4 grupy (rys. 2):
– województwa o relatywnej przewadze małych miast (dolnośląskie, małopolskie, opolskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie,
wielkopolskie, zachodniopomorskie),
– województwa o relatywnej przewadze małych i średnich miast (kujawsko-pomorskie, lubuskie),
– województwa o relatywnej przewadze średnich miast (lubelskie, łódzkie,
mazowieckie),
– województwa o relatywnej przewadze średnich i wielkich miast (pomorskie,
śląskie).
Z punktu widzenia kształtowania systemu miejskich ośrodków zakupów przeprowadzony podział jest nader istotny. Pokazuje bowiem, w których regionach
jest relatywnie większa liczba ośrodków lokalnych, rejonowych, regionalnych
i ponadregionalnych.
ZN694.indb 50
1/30/08 1:19:05 PM
Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej…
51
Tabela 2. Wojewódzka struktura miejskiej sieci osadniczej według klas miast – 2003 r.
Wyszczególnienie
Polska
Dolnośląskie
Liczebność miejskiej sieci osadniczej
ogółem
100,0
100,0
małe
75,0
77,8
100,0
84,6
Lubuskie
100,0
85,7
Małopolskie
100,0
78,2
100,0
79,4
100,0
77,8
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Łódzkie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
100,0
100,0
100,0
70,7
61,9
klasa miast
średnie
duże
18,9
3,3
20,5
7,7
2,4
35,7
2,4
9,5
18,2
24,7
77,8
20,0
100,0
66,7
28,6
100,0
80,0
100,0
81,7
100,0
100,0
100,0
49,3
77,6
82,0
7,7
26,8
71,8
100,0
4,5
17,6
19,4
33,8
16,7
18,4
16,5
14,8
4,8
3,6
3,5
2,9
2,2
2,8
4,8
16,9
3,3
4,1
1,8
3,3
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.
Ilościowy rozkład jednostek miejskiej sieci osadniczej jest niewątpliwie ważny
i dostarcza wielu informacji. Jest on jednak wstępnym elementem analizy przestrzennego zróżnicowania miejskiej sieci osadniczej. Równie istotne z punktu
widzenia celów pracy jest określenie stopnia gęstości miast Polski w przekroju
regionalnym.
W 2003 r. miasta zajmowały obszar 21 203,45 km2, tj. 6,8% terytorium Polski. Średnio na jedno miasto przypadało 353,7 km2 powierzchni kraju. Gęstość
sieci polskich miast charakteryzowała się dużym przestrzennym zróżnicowaniem.
Największe zagęszczenie występuje w południowej i środkowo-zachodniej części
kraju, a im bardziej na północ i wschód, tym sieć miast jest rzadsza. W przekroju
wojewódzkim rozpiętość współczynnika gęstości sieci miast wynosi 435 km2.
Największą gęstość ma województwo śląskie, gdzie na jedno miasto przypada
178 km 2 powierzchni województwa. Skupia ono 8,0% ogólnej liczby polskich
Współczynnik gęstości sieci miast jest ilorazem powierzchni danego obszaru (kraju, województwa) i liczby miast zlokalizowanych na tym obszarze.
ZN694.indb 51
1/30/08 1:19:06 PM
Krzysztof Piotr Wojdacki
52
relatywnie większy udział średnich i wielkich miast
relatywnie większy udział średnich miast
relatywnie większy udział małych i średnich miast
relatywnie większy udział małych miast
Rys. 2. Delimitacja regionów według relatywnych przewag klas miast
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Powierzchnia województwa
na 1 miasto w km2
powyżej 500
401–500
301–400
300 i mniej
Rys. 3. Terytorialne zróżnicowanie gęstości miast Polski – 2003 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
ZN694.indb 52
1/30/08 1:19:07 PM
Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej…
53
miast i 15,8% ludności miejskiej. Najmniejszą gęstość sieci miast ma województwo lubelskie ze współczynnikiem 613 km2 oraz z udziałem 4,6% w liczbie miast
i 4,4% w liczbie ludności miejskiej kraju.
Analizując przestrzenną lokalizację ludności miast w Polsce w układzie regionalnym (wojewódzkim), należy przede wszystkim stwierdzić, że istnieje duża
zgodność między strukturą liczebności miast według województw a strukturą
ludności zamieszkującej miasta w tych województwach. Są jednak województwa
o dużym zróżnicowaniu obu wskaźników struktur. Z jednej strony są to województwa, w których udział liczby miast znacznie przewyższa udział zamieszkującej je
ludności (wielkopolskie, lubelskie, zachodniopomorskie i warmińsko-mazurskie).
Świadczy to o relatywnie dużej liczbie miast małych zlokalizowanych w tych jednostkach przestrzennych. Z drugiej strony, w takich województwach jak śląskie,
mazowieckie czy łódzkie udział ludności zamieszkującej miasta znacznie przewyższa udział tych województw w liczbie miast (por. rys. 4).
4,8 6,3
5,5 3,6
6,9 5,0
4,1 3,0
5,9 5,5
12,3
4,8 2,8
9,6
8,2
14,1
4,8 7,2
10,2 8,8
3,8 2,4
15,8
8,0
% udziału w liczbie miast w Polsce
3,4 2,5
6,2 6,9
4,6 4,3
5,1 3,6
% udziału w liczbie mieszkańców miast w Polsce
4,8 6,3
Rys. 4. Porównanie udziału miast i zamieszkującej je ludności w województwach Polski
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
6,9 5,0
Trzy województwa – śląskie, mazowieckie i wielkopolskie – skupiają 38,1%
ogółu mieszkańców miast, podczas gdy udział trzech województw o najmniej Stopień zgodności przestrzennej obliczono wykorzystując współczynnik lokalizacji
Florence’a – K = 0,1693.
5,9
12,3
4,8 2,8
8,2
10,2 8,8
3,8 2,4
% udziału w liczbie miast w Polsce
% udziału w liczbie mieszkańców miast w
ZN694.indb 53
1/30/08 1:19:08 PM
ZN694.indb 54
649 519
Lubuskie
591 299
Świętokrzyskie
1 176 877
Zachodniopomorskie
1 932 316
328 020
549 375
283 749
154 179
308 593
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.
Wielkopolskie
859 272
3 729 281
Warmińsko-mazurskie
Śląskie
161 577
234 046
710 896
1 484 363
Pomorskie
Podlaskie
230 712
202 396
518 998
377 274
850 642
555 335
3 318 522
208 609
277 274
222 590
Podkarpackie
Opolskie
Mazowieckie
1 623 926
1 687 397
Łódzkie
Małopolskie
1 023 610
Lubelskie
516 392
329 183
2 066 636
1 283 434
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
małe
4 902 967
ogółem
325 918
697 988
274 952
226 035
1 178 737
535 248
257 854
460 281
223 866
754 448
370 032
696 856
128 532
442 941
151 692
675 798
7 401 178
średnie
klasa miast
Ludność miast
23 543 325
Polska
Wyszczególnienie
522 939
684 953
300 571
211 085
2 241 951
715 069
291 465
159 649
129 073
2 045 076
876 620
781 932
243 713
358 079
802 559
874 446
duże
11 239 180
5,0
8,2
3,6
2,5
15,8
6,3
3,0
3,6
2,4
14,1
6,9
7,2
2,8
4,3
5,5
8,8
100,0
ogółem
Tabela 3. Ludność w miastach według województw i klas wielkości miast – 2003 r.
6,7
11,2
5,8
3,1
6,3
4,8
3,3
4,7
4,1
10,6
7,7
4,3
5,7
4,5
6,7
10,5
małe
100,0
4,4
9,4
3,7
3,1
15,9
7,2
3,5
6,2
3,0
10,2
5,0
9,4
1,7
6,0
2,0
9,1
100,0
średnie
klasa miast
Struktura ludności w miastach
4,7
6,1
2,7
1,9
19,9
6,4
2,6
1,4
1,1
18,2
7,8
7,0
2,2
3,2
7,1
7,8
duże
100,0
54
Krzysztof Piotr Wojdacki
1/30/08 1:19:08 PM
Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej…
55
szej liczbie ludności miejskiej, tj. opolskiego, świętokrzyskiego i lubuskiego,
wynosi 7,6%.
Mieszkańcy miast w 2003 r. stanowili 61,8% ogólnej liczby ludności Polski.
W przekroju wojewódzkim różnica skrajnych wielkości wskaźnika urbanizacji
wynosi 38,4 punktu procentowego (40,6% w województwie podkarpackim i 79,0%
w województwie śląskim).
Przestrzenną charakterystykę miejskiej sieci osadniczej Polski w układzie
wojewódzkim w 2003 r. prezentuje tabela 4.
Regionalne zróżnicowanie wielkości przeciętnego miasta jest duże, co wynika
ze znacznych różnic w strukturze wielkościowej miast. W najbardziej zurbanizowanym województwie śląskim, gdzie 80,4% ludności miejskiej zamieszkuje
w miastach średnich i dużych (liczących 50 tys. i więcej ludności), przeciętne
miasto jest – według obu kryteriów (powierzchniowego i ludnościowego) – ponaddwukrotnie większe od przeciętnego miasta kraju; zajmuje obszar 54,1 km2 i liczy
52,5 tys. mieszkańców. Najmniejsze pod względem powierzchni jest przeciętne
miasto województwa warmińsko-mazurskiego (12,1 km2), a pod względem liczby
mieszkańców – przeciętne miasto województwa lubuskiego (15,5 tys.).
Tabela 4. Regionalna struktura ludności w miastach według klas wielkości miast – 2003 r.
Wyszczególnienie
Polska
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
małe
20,8
25,0
25,6
21,7
42,7
12,4
23,2
15,6
36,4
27,1
22,7
15,8
8,3
26,1
33,0
28,4
27,9
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.
ZN694.indb 55
Klasa miast
średnie
31,4
32,7
11,8
43,3
19,8
41,3
22,8
22,7
40,3
54,1
36,3
36,1
31,6
38,2
32,0
36,1
27,7
duże
47,7
42,3
62,5
35,0
37,5
46,3
54,0
61,6
23,2
18,8
41,0
48,2
60,1
35,7
35,0
35,4
44,4
1/30/08 1:19:09 PM
56
Krzysztof Piotr Wojdacki
Na 1 km 2 powierzchni miast w 2003 r. przypadało 900 mieszkańców. Najgęściej zaludnione są miasta województwa kujawsko-pomorskiego, łódzkiego
i mazowieckiego z liczbą, odpowiednio, 1580, 1532 i 1528 mieszkańców na 1 km2
powierzchni. Województwa te należą także do grupy województw o największym odsetku ludności dużych miast w ogólnej liczbie ludności miejskiej województwa.
Głównymi jednostkami miejskiej sieci osadniczej w regionach są ich stolice.
W 2003 r. 18 miast będących siedzibą wojewody i (lub) sejmiku województwa
skupiało 7789,1 tys. ludności, tj. 33,1% ogółu ludności miejskiej kraju. Miasta
wojewódzkie zajmowały łącznie 3410 km 2, tj. 16,2% powierzchni wszystkich
polskich miast. W pięciu województwach (mazowieckim, małopolskim, łódzkim,
kujawsko-pomorskim i podlaskim) mieszkańcy miast wojewódzkich stanowią
ponad 40% ogółu ludności miejskiej województwa. Najmniejszy jest udział mieszkańców Katowic w ogólnej liczbie ludności miejskiej województwa śląskiego,
który wynosi 8,7%. Współczynnik gęstości zaludnienia przeciętnego miasta
wojewódzkiego (1955 osób na 1 km2) był w 2003 r. dwukrotnie większy od przeciętnego dla ogółu miast (por. tabela 6). Na 1 km2 powierzchni miast w 2003 r.
przypadało 900 mieszkańców. Najgęściej zaludnione są miasta województwa
kujawsko-pomorskiego, łódzkiego i mazowieckiego z liczbą, odpowiednio, 1580,
1532 i 1528 mieszkańców na 1 km2 powierzchni miast. Województwa te należą
także do grupy o największym odsetku ludności dużych miast w ogólnej liczbie
ludności miejskiej województwa.
W 2003 r. 18 miast będących siedzibą wojewody i (lub) sejmiku województwa
skupiało 7789,1 tys. ludności, tj. 33,1% ogółu ludności miejskiej kraju. Miasta
wojewódzkie zajmowały łącznie 3410 km 2, tj. 16,2% powierzchni wszystkich
polskich miast. W pięciu województwach (mazowieckim, małopolskim, łódzkim,
kujawsko-pomorskim i podlaskim) mieszkańcy miast wojewódzkich stanowią
ponad 40% ogółu ludności miejskiej województwa. Najmniejszy jest udział mieszkańców Katowic w ogólnej liczbie ludności miejskiej województwa śląskiego,
który wynosi 8,7%. Współczynnik gęstości zaludnienia przeciętnego miasta wojewódzkiego (1955 osób na 1 km2) był w 2003 r. dwukrotnie większy od przeciętnego dla ogółu miast (por. tabela 6).
ZN694.indb 56
1/30/08 1:19:09 PM
ZN694.indb 57
4,75
3,39
Pomorskie
Świętokrzyskie
6,90
5,00
8,21
3,65
2,51
15,84
6,30
3,02
3,61
2,36
14,10
6,90
7,17
2,76
4,35
8,78
5,45
71,2
69,4
57,6
60,2
45,7
79,0
67,9
58,9
40,6
52,5
64,7
50,0
64,9
64,4
46,7
62,0
w % ludności
województwa
ogółem
375
274
494
403
178
436
561
398
277
424
275
434
333
613
222
346
Powierzchnia
województwa
przypadająca na
1 miasto
w km2
2
przeciętne polskie miasto w 2003 r. zajmowało 24,0 km powierzchni i liczyło 26,6 tys. mieszkańców
12,33
Zachodniopomorskie
Wielkopolskie
5,54
8,03
4,07
Warmińsko-mazurskie
Śląskie
Podlaskie
Polska = 100
Liczba ludności miejskiej
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.
a
5,09
Podkarpackie
3,85
9,62
Opolskie
Mazowieckie
6,22
4,75
Małopolskie
Łódzkie
4,75
4,64
Lubuskie
Lubelskie
5,88
10,18
Kujawsko-pomorskie
Dolnośląskie
Województwo
Liczba miast
Ludność miejska
w tys.
22,4
13,6
12,1
21,9
54,1
25,9
25,1
23,4
21,9
25,3
30,4
26,7
14,8
23,5
15,9
24,1
19,3
17,8
17,5
19,7
52,5
35,3
19,7
18,9
16,3
39,0
30,0
40,2
15,5
25,0
24,7
23,0
w przeliczeniu na 1 miastoa
Powierzchnia
miast
w km2
Tabela 5. Charakterystyka przestrzenna miejskiej sieci osadniczej Polski według województw – 2003 r.
Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej…
57
1/30/08 1:19:10 PM
ZN694.indb 58
37,5
Gdańsk
Pomorskie
Szczecin
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.
Poznań
Zachodniopomorskie
Wielkopolskie
Olsztyn
Kielce
Katowice
Białystok
Warmińsko-mazurskie
Świętokrzyskie
Śląskie
Podlaskie
35,2
29,8
20,1
35,7
8,7
31,1
41,0
23,2
18,8
Opole
Rzeszów
Opolskie
Podkarpackie
46,6
46,3
50,6
Kraków
Łódź
35,0
Gorzów Wlkp.
i Zielona Góra
Lublin
45,3
30,9
w % ludności
miejskiej
województwa
Bydgoszcz i Toruń
Wrocław
Miasta
wojewódzkie
Warszawa
Mazowieckie
Małopolskie
Łódzkie
Lubuskie
Lubelskie
Kujawsko-pomorskie
Dolnośląskie
Województwo
2317
1378
2203
1965
1929
1967
1761
3102
2973
1342
3266
2656
1743
2428
2180
1973
Ludność miasta wojewódzkiego
Tabela 6. Miasta wojewódzkie i ich charakterystyka – 2003 r.
745
1117
1402
751
982
1265
528
710
675
661
1009
1113
860
845
796
1340
976
885
1309
1488
952
1030
1380
791
828
761
1532
1528
1067
1085
981
1580
Ludność miejska
ogółem
na 1 km2 odpowiedniej powierzchni
Ludność miast
pozostałych
58
Krzysztof Piotr Wojdacki
1/30/08 1:19:10 PM
Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej…
59
3. Podsumowanie
Wyniki badań pozwoliły na stwierdzenie znacznego przestrzennego zróżnicowania miejskiej sieci osadniczej. Wniosek ten dotyczy tak Polski, jak i poszczególnych jej regionów (województw), lokalizacji miast, jak również rozkładu ludności
miast.
Celem pracy, o czym wspomniano we wstępie, była empiryczna analiza przestrzennego zróżnicowania miejskiej sieci osadniczej Polski. Analizę tą przeprowadzono opierając się na bogatym materiale faktograficznym. Dotyczył on jednego
roku, dlatego też obliczenia miały jedynie charakter strukturalny. Wydaje się, że
rozszerzenie badań na szeregi czasowe przyniosłoby znacznie bardziej interesujące
wnioski, dotyczące zmian omawianych struktur w czasie. Można jednak również
przyjąć, że zmiany systemu osadniczego nie następują w sposób rewolucyjny,
a ewolucyjny, i to w długim horyzoncie czasowym.
Przeprowadzone badania mają charakter wstępny i cząstkowy, dotyczą bowiem
ważnego, ale jednego z wielu czynników kształtujących i determinujących system
ośrodków centralnych (ośrodków zakupów). Stanowią więc punkt wyjścia dalszych
analiz związanych z przestrzenną identyfikacją miejskich ośrodków zakupu.
Literatura
[1] Domański R., Miasto innowacyjne, PAN KPZR, Studia, t. CIX, PWN, Warszawa
2000.
[2] Markowski T., Od konkurencyjności zasobów do konkurencyjności regionów, „Samorząd Terytorialny” 1996, nr 12.
[3] Niektóre aspekty rozwoju miast polskich w latach 1991–2000, GUS, http:www.stat.
gov.pl
[4] Wojdacki K.P., Atrakcyjność handlowa jako przesłanka zarządzania rozwojem miasta.
Czynniki, wybrane metody pomiaru [w:] W kręgu zarządzania. Spojrzenie interdyscyplinarne, red. T. Borkowski, Księgarnia Akademicka UJ, Kraków 2000.
[5] Wojdacki K.P., Czynniki konkurencyjności handlowej miast, Zeszyty Naukowe AE
w Krakowie, nr 664, Kraków 2004.
[6] Zioło Z., Konkurencyjność miast w układach przestrzennych [w:] Konkurencyjność
miast i regionów, red. Z. Szymla, AE w Krakowie, Kraków 2001.
The Spatial Differentiation of the Urban Settlements Network
as a Determinant of the System of Shopping Centres (a Spatial
and Demographic Analysis)
The point of departure for studies on identifying urban shopping centrs is the urban
settlement network. For this reason, the aim of this paper, too, is to present and analyse
the spatial differentiation of the urban settlement network in Poland. This goal is realised
ZN694.indb 59
1/30/08 1:19:10 PM
60
Krzysztof Piotr Wojdacki
through partial (details) goals, which can be presented in the form of questions as follows:
what is the geographical distribution of towns and cities in Poland? Are their significant
structural differences in the regional localisation of towns and cities? What is the level of
spatial differentiation of the number of towns and cities and the populations that inhabit
them? And what is the spatial distribution of the population of Polish towns and cities,
also across regions?
On the basis of rich empirical material, the author conducts several interesting
structural analyses and draws relevant conclusions, thus answering the questions that
reflect the partial goals mentioned above.
ZN694.indb 60
1/30/08 1:19:10 PM