Informacje praktyczne Czechy Republika Czeska, 10 mln

Informacje praktyczne
Czechy
Republika Czeska, 10 mln. mieszkańców, członek NATO i Unii Europejskiej
W państwie czeskim występuje kilka ustaw regulujących status i uprawnienia weteranów wojen
oraz ofiar represji. Najstarsza z 19 grudnia 1946 roku o funkcjonariuszach armii czechosłowackiej
za granicą i o niektórych uczestnikach walki narodowowyzwoleńczej (o přislušnicich
československe armády v zahraniči a o některých jiných učastnicich národniho boje za osvobozeni)
za uczestników tych walk uznaje osoby, które:
1. w latach 1939 - 1945:
działały co najmniej 3 miesiące w krajowym lub zagranicznym ruchu oporu, wymagany okres nie
dotyczy poległych, rannych lub uwięzionych z terenu objętego powstaniem słowackim;
uczestniczyły w powstaniu praskim i poniosły śmierć w boju lub zostały ciężko ranne;
były represjonowane przez władze okupacyjne;
2. brały udział w walkach w Hiszpanii 1936 - 1939;
3. pełniły służbę w straży granicznej i w trakcie walk pogranicznych w 1938 roku poległy, doznały
uszczerbku na zdrowiu lub zostały uwięzione.
❍
❍
❍
Natomiast przyjęta 9 kwietnia 2002 roku ustawa o weteranach wojennych (o válečných
veteránech), przyznaje specjalny status tym uczestnikom walk za Ojczyznę oraz w obronie
ideałów wolności i demokracji, którzy:
●
●
●
w trakcie służby w czeskich i czechosłowackich siłach zbrojnych w czasie konfliktu zbrojnego albo
w międzynarodowych operacjach pokojowych doznali trwałego uszczerbku na zdrowiu lub dokonali
bohaterskiego czynu;
pełnili wymienioną służbę przez przynajmniej 30 nieprzerwanych dni;
uzyskali status uczestnika walki narodowowyzwoleńczej z tytułu udziału w walkach zbrojnych
1939-1945.
Ustawa z 1946 roku przyjęta została przede wszystkim z myślą o zdemobilizowanych żołnierzach.
W związku z tym, przyznawała kombatantom przywileje pierwszeństwa: zatrudnienia w
przedsiębiorstwach realizujących zadania publiczne, otrzymania zgody na prowadzenie
działalności rzemieślniczej, handlowej lub wykonywania wolnego zawodu oraz przyjęcia do szkół i
na kursy zawodowe. Gwarantowała też prawo do przydziału lub dzierżawy majątku rolnego,
zakładu rzemieślniczego albo innego majątku ruchomego i nieruchomego, pochodzącego z
konfiskaty własności nieprzyjacielskiej.
Przepisy te mają obecnie anachroniczny charakter, stąd też uzupełnia je rozporządzenie Ministra
Obrony nr 7/2000, przyznające kombatantom i ofiarom represji prawo do ograniczonej wysokości
świadczeń finansowych na: leczenie sanatoryjne, pobyt na wczasach krajowych i zagranicznych
oraz pobyt w zakładach opieki społecznej, w tym w Domach Kombatanta.
Wspomniane uprawnienia przechodzą na pozostałych po poległych lub zmarłych kombatantach:
współmałżonków, konkubentów, rodziców, dzieci i rodzeństwo (dziedziczy tylko jedna osoba).
Zakres świadczeń przyznawanych beneficjentom prawa kombatanckiego rozszerzyła ustawa z 19
sierpnia 2005 r. o ocenie uczestników narodowych walk o odrodzenie i wyzwolenie
Czechosłowacji i niektórych osób pozostałych po nich, o nadzwyczajnym dodatku do emerytur dla
niektórych osób, o jednorazowej pomocy finansowej dla niektórych uczestników narodowych walk
o wyzwolenie w latach 1939-1945 i o zmianie niektórych ustaw (o oceněni účastníků národního
boje za vznik a osvobození Československa a některých pozůstalých po nich, o zvláštním
příspěvku k důchodu některým osobám, o jednorázové peněžní částce některým účastníkům
národního boje za osvobození v letech 1939 až 1945 a o změně některých zákonů).
Na jej podstawie uczestnikom walki narodowowyzwoleńczej oraz niektórym ofiarom reżimu
komunistycznego przyznany został stały dodatek do emerytury lub renty wynoszący 2500 koron.
Jego wysokość wzrasta o 50 koron za każdy miesiąc zaliczony do uprawnień kombatanckich.
Wdowom i wdowcom przysługuje połowa świadczenia kombatanckiego przyznanego zmarłemu
weteranowi i ofiarze represji.
Z możliwości korzystania z przywilejów kombatanckich ustawa z 1946 roku wyklucza osoby, które:
●
●
●
●
●
pełniły służbę w armii nieprzyjacielskiej (nie dotyczy armii słowackiej) lub były członkami
organizacji współpracujących z Niemcami i Węgrami, m.in. Czeskiej Ligi przeciwko Bolszewizmowi,
Związku Współpracy z Niemcami i Gwardii Hlinki;
pełniły kierownicze funkcje w prawicowych organizacjach, takich jak Słowackie Stronnictwo
Ludowe Hlinki (i.in.), chyba że swoje stanowisko wykorzystywały w walce o wolność;
pełniły kierownicze stanowiska z nadania okupanta w służbach publicznych, chyba że
wykorzystywały je w walce o wolność albo było to stanowisko w armii słowackiej;
wspierały w jakiejkolwiek formie czynami lub słowami okupantów;
są narodowości niemieckiej lub węgierskiej, chyba że nie popełniły przewinień przeciwko narodom
czeskiemu i słowackiemu lub przeciwko państwu czechosłowackiemu i dobrowolnie uczestniczyły w
walce wolność.
Niezależnie od tego w latach 1990-1992 władze czeskie odebrały uprawnienia niektórym
funkcjonariuszom komunistycznego aparatu bezpieczeństwa i osobom zatrudnionym w
komunistycznych organach państwowych.
W Czechach główną instytucją, w której gestii pozostają sprawy kombatanckie jest Ministerstwo
Obrony (Ministerstvo obrany). W jego strukturach do 2001 roku funkcjonował Urząd Wojskowy do
Spraw Weteranów Wojennych i Ruchu Oporu, a obecnie działa Wydział Weteranów Biura Kadr
tego Ministerstwa.
Ocenia się, że status uczestnika walki narodowowyzwoleńczej posiadało w 2002 r. ok. 20 tys. osób,
a weterana wojennego ok. 7,5 tys. osób. Większość kombatantów i ofiar represji jest członkami
Czeskiego Związku Bojowników o Wolność (Česky svaz bojowníků za svobodu), mniejsze
znaczenie ma Czechosłowacka Organizacja Legionowa (Československá obec legionářská),
zrzeszająca wyłącznie żołnierzy regularnych formacji wojskowych.
Pierwsza z wymienionych organizacji jest odpowiednikiem polskiego Związku Kombatantów RP i
Byłych Więźniów Politycznych. Po zmianach ustrojowych Czeski Związek utrzymał swoją
dominującą pozycję i nadal zrzesza ponad 90% uprawnionych. Jako jedyny otrzymuje też z
budżetu państwa środki finansowe na działalność.
Stan na 2005 r.